
ChapitreI:CinématiqueduPointMatériel
MécaniqueduPointMatérielHichemChaabane‐Année2011ISITCom‐HammamSousse
3
Noussupposonsqueletempsestunenotionabsolueindépendanteduréférentiel,c’estàdiredeuxobservateurs
liésàdesréférentielsdifférentsattribuentlesmêmesdatesauxmêmesévénements.Notonsaussiquelamasse
d'unpointmatérieldéfiniedansleparagrapheI‐1,estinvariableaucoursdutempsetparchangementde
référentiel.
I‐6‐mouvement
Ilfautavanttoutnoterquelanotiondemouvementestrelative.Iln'estpaspossibledeparleravecprécision
d'unmouvementsansdireparrapportàquoionl'observe,c'estàdiresansdéfinirunréférentiel.L'énoncéd'un
mouvementdevraobligatoirementêtresuivideceluiduréférentielcorrespondant.
Onditqu’unpointmatérielestenmouvementsil’uneaumoinsdesescoordonnéesvarieavecletemps.Si
lescoordonnéesdupointsontconstantesaucoursdutemps,lepointestditimmobileouaurepos
(toujoursparrapportàunréférentielbiendéterminé).
I‐7‐trajectoire
Considéronsunpointenmouvementparrapportàunréférentielnoté.Lacourbedécriteparcepoint
quandletempss’écouleestappeléetrajectoiredupointdansleréférentielconsidéré.C’estlelieu
géométriquedespositionseffectivementoccupéesparlepointmatérielquandletempss’écoule.
I‐8‐vecteurespace(vecteurposition)
Soitl’originedurepèreespaceetsoitlaposition,àl’instant,delaparticulesursatrajectoire.On
appellevecteurespace(ouaussivecteurposition)levecteur
,fonctionvectorielledutemps.Onécrit:
I‐9‐équationhorairedumouvement
Considéronsunetrajectoire()décriteparunpointmatérielenmouvementdansunréférentieldebase
orthonorméedirecte,,
.
Soitlapositiondecetteparticuleàl’instantetsoit
sapositionsur()àl’instant.
L’arcentreetestégaleà
estappeléabscissecurvilignede
Pardéfinition,onappelleéquationhorairedu
mouvementl’équationdonnantl'abscissecurviligneen
fonctiondutemps:
Dansunrepèreàtroisdimensions(parexemple
cartésien)ondoitfournirtroiséquationsdumêmetype:
; et
II‐REPRÉSENTATIONDESTRAJECTOIRES
II‐1‐différentssystèmesdecoordonnées
Enphysique,ondoitsouventlocaliserdesobjetsdansl’espaceetonsesertpourceladescoordonnées.On
peutsituerunpointsuruneligneàl’aided’uneseulecoordonnée(abscisse),unpointdansunplanàl’aidede
deuxcoordonnées(abscisseetordonnée)etunpointdansl’espaceàl’aidedetroiscoordonnées(abscisse,
ordonnéeetcôte).
M
O
sensdumouvement