11/5/2016 Courdecassation,civile,Chambrecommerciale,11juin2014,1313.643,Publiéaubulletin|Legifrance
https://www.legifrance.gouv.fr/affichJuriJudi.do?oldAction=rechJuriJudi&idTexte=JURITEXT000029081006&fastReqId=1190519881&fastPos=1 1/3
Rejet
Références
Courdecassation
chambrecommerciale
Audiencepubliquedumercredi11juin2014
N°depourvoi:1313643
Publiéaubulletin
M.Espel,président
MmeVallansan,conseillerrapporteur
MmeBonhomme,avocatgénéral
SCPHémeryetThomasRaquin,SCPRocheteauetUzanSarano,avocat(s)
Texteintégral
REPUBLIQUEFRANCAISE
AUNOMDUPEUPLEFRANCAIS
LACOURDECASSATION,CHAMBRECOMMERCIALE,arendul'artsuivant:
Surlemoyenunique:
Attendu,selonl'arrêtattaqué(Agen,20novembre2012),quele19avril2010,M.X...(l'acheteur),quiavait
acquisunvéhiculedeMmeY...(levendeur),exerçantàtitreindividueluneactivitécommerciale,l'aassignéeen
solutiondecetteventeetluiadénoncél'inscriptiond'unehypothèqueprovisoireprisesurunimmeublelui
appartenant;queMmeY...asollicitédujugedel'exécutionlamainlevéedecetteinscription,seprévalantdela
clarationd'insaisissabilitédecetimmeuble,faiteparactenotariédu4décembre2006;
AttenduqueMmeY...faitgriefàl'artd'avoirrejetésademande,alors,selonlemoyen,qu'unepersonne
physiqueimmatriculéeàunregistredepublicitélégaleàcaractèreprofessionnelpeutdéclarerinsaisissablesses
droitssurl'immeubleoùestfixéesarésidenceprincipale;qu'ellepeutcédercetimmeubleetenconserverle
prixsouslaconditionduremploidansledélaid'unandessommesàl'acquisitionparledéclarantd'unimmeuble
oùestfixéesarésidenceprincipale;quel'inscriptiond'unehypotquejudiciaire,quiimpose,encasdecession
del'immeuble,dedistribuerleprixauxcréanciersinscritsetexclutdèslorssonremploiintégralpar
l'entrepreneur,est,enconséquence,impossible;qu'enestimantnéanmoinsquel'acheteurpouvaitêtreautorisé
àinscrireunehypothèquesurl'immeubleappartenantauvendeuretprotégéparunedéclaration
d'insaisissabilité,lacourd'appelaviolélesarticlesL.5261etL.5263ducodedecommerceetL.5321etR.
2511ducodedesprocédurescivilesd'exécution;
Maisattenduquelacourd'appelaexactementénoncé,parmotifsadoptés,quel'articleL.5261ducodede
commerce,d'interprétationstricte,interditlasaisiedubienobjetdeladéclarationd'insaisissabilité,maisnon
l'inscriptiond'unehypothèquejudiciaireàtitreconservatoiresurcebien;quelemoyenn'estpasfondé;
PARCESMOTIFS:
REJETTElepourvoi;
CondamneMmeY...auxdépens;
Vul'article700ducodedeprocédurecivile,rejettesademandeetlacondamneàpayeràM.X...lasommede3
000euros;
AinsifaitetjugéparlaCourdecassation,chambrecommerciale,financièreetéconomique,etprononcéparle
présidentensonaudiencepubliqueduonzejuindeuxmillequatorze.
MOYENANNEXEauprésentart
MoyenproduitparlaSCPHémeryetThomasRaquin,avocatauxConseils,pourMmeY...
Ilestreprochéàl'arrêtattaquéd'AVOIRdéboutéMadameFranciscaY...desademandeenmainlevéede
l'inscriptiond'hypotquejudiciaireconservatoiresurlebienimmobiliersituécommuned'AgenetcadastBR
132,145et153;
AUXMOTIFSPROPRESQUEl'articleL5261duCodedecommerce,prévoitque,pardérogationauxarticles
2284et2285ducodecivil,unepersonnephysiqueimmatriculéeàunregistredepublicitélégaleàcaractère
professionnelouexeantuneactivitéprofessionnelleagricoleouindépendantepeutdéclarerinsaisissablesses
droitssurl'immeubleoùestfixéesarésidenceprincipaleainsiquesurtoutbienfoncierbâtiounonbâtiqu'elle
n'apasaffectéàsonusageprofessionnel.Cettedéclaration,publiéeaubureaudeshypotquesou,dansles
partementsduBasRhin,duHautRhinetdelaMoselle,aulivrefoncier,n'ad'effetqu'àl'égarddescréanciers
dontlesdroitsnaissent,postérieurementàlapublication,àl'occasiondel'activitéprofessionnelledudéclarant;
11/5/2016 Courdecassation,civile,Chambrecommerciale,11juin2014,1313.643,Publiéaubulletin|Legifrance
https://www.legifrance.gouv.fr/affichJuriJudi.do?oldAction=rechJuriJudi&idTexte=JURITEXT000029081006&fastReqId=1190519881&fastPos=1 2/3
l'article2284ducodecivilprévoitquequiconques'estobligépersonnellementesttenuderemplirson
engagementsurtouslesbiensmobiliersetimmobiliers,présentsetàvenir;l'article2285suivantpréciseque
lesbiensdudébiteursontlegagecommundesescanciers;etleprixs'endistribueentreeuxpar
contribution,àmoinsqu'ilyaitentrelescréanciersdescauseslégitimesdeprérence;cesdeuxarticles,
auxquelsdérogel'articleL.5261ducodedecommerceprécité,nevisentqueledroitdegagegénéraldes
créancierssansentrerdansladistinctionentrelesvoiesd'exécutionetlesmesuresdesûreté,niprescrireune
interdictionpouruncréancierderecouriràcesdernières;l'article67delaloidu9juillet1991disposeque
toutepersonnedontlacréanceparaîtfondéeensonprincipepeutsolliciterdujugel'autorisationdepratiquer
unemesureconservatoiresurlesbiensdesondébiteur,sanscommandementpréalable,siellejustifiede
circonstancessusceptiblesd'enmenacerlerecouvrement;lamesureconservatoireprendlaformed'unesaisie
conservatoireoud'unesûretéjudiciaire;ilestconstantquelorsquelecréanciernedisposepasd'untitre
ecutoire,ilnepeutsolliciterqu'unemesureconservatoire,conformémentauxdispositionsdecetexte;une
inscriptiond'hypothèquejudiciaires'analyseenunemesuredesûretéjudiciaireetnonenunesaisie;ainsi,il
estconstantqu'unel'inscriptiond'unehypothèquejudiciaireàl'initiatived'uncancierdudonataire,tiersàune
donation,estvalable,cetteinscriptionnemettantpasenéchecuneclaused'inaliénabilité,laquelleempêche
seulementlasaisiedel'immeubletantqueladiteclauseestenvigueur;enl'espèceMonsieurX...n'apasfait
proderàunesaisie,effectivementinterditetantquedurentleseffetsdel'insaisissabilité,maisàune
inscriptiond'hypothèquejudiciaire,mesuredesûreté,justifiéeparlesconclusionsdurapportd'expertise
judiciairedéposéle1erfévrier2010ayantconstatédenombreuxdésordressurlevéhiculeobjetdelavente
intervenueentrelesparties;sacanceparaîtfondéeensonprincipeetlacessationd'activitédeMadame
Y...constitueunecirconstancesusceptibled'enmettreenpérilsonrecouvrement;
ETAUXMOTIFSADOPTESQUEselonl'articleL.5261ducodedecommerce,pardérogationauxarticles2284et
2285ducodecivil,unepersonnephysiqueimmatriculéeàunregistredepublicitélégaleàcaractère
professionnelouexeantuneactivitéprofessionnelleagricoleouindépendantepeutdéclarerinsaisissablesses
droitssurl'immeubleoùestfixéesarésidenceprincipaleainsiquesurtoutbienfoncierbâtiounonbâtiqu'elle
n'apasaffectéàsonusageprofessionnel.Cettedéclarationaubureaudeshypotquesn'ad'effetqu'àl'égard
descanciersdontlesdroitsnaissentpostérieurementàlapublication,àl'occasiondel'activitéprofessionnelle
dudéclarant.Enl'occurrenceMadameFranciscaY...aeffectuéle4décembre2006unedéclaration
d'insaisissabilitéauprèsdeMaîtreDanielleZ...,notaire,publiéele27décembre2006auBureaudes
Hypothèques,concernantlesparcellesdeterrain,situéessurlacommuned'Agen,cadastréesBR132,145et
153,lesquellesconstituentl'assiettedel'hypotqueinscriteprovisoirementparMonsieurX....Néanmoins,
l'articlesusviséestd'interprétationstricte.C'estlasaisiequiestinterditenonpaslamesureconservatoireque
constituel'inscriptionprovisoired'unehypothèque.Ilenrésultesimplementquetantquedurerontleseffetsde
l'insaisissabilité,l'hypotquenepourrapasdébouchersurunesaisie.Acetégard,l'impossibilitédeprocéderà
l'inscriptionprovisoired'unehypotquejudiciairenesauraitêtretiréedel'applicationdel'articleL5263du
codedecommerce,reportantl'insaisissabilitéencasdecessiondel'immeublesurleprixobtenuetsurla
nouvellerésidenceprincipaleacquiseenremplacement,étantobservéqu'àtoutmoment,ladéclaration
d'insaisissabilitépeutfairel'objetd'unerenonciationdelapartdel'entrepreneurindividuel.Parconséquent,il
convientdeconsidérerqueladéclarationd'insaisissabilitéportantlarésidencedeMadameY...n'aaucuneffet
surl'inscriptiond'hypothèquepratiquéeparMonsieurX...;l'article67delaloidu19juillet1991disposeque
toutepersonnedontlacréanceparaîtfondéeensonprincipepeutsolliciterdujugel'autorisationdepratiquer
unemesureconservatoiresurlesbiensdesondébiteur,sanscommandementpréalable,siellejustifiede
circonstancessusceptiblesd'enmenacerlerecouvrement.Enl'occurrence,lacréanceinvoquéeparMonsieur
X...présenteuneapparencedecertitudeauvudurapportdel'expertjudiciairedépole1erfévrier2010quia
constatédenombreuxdésordressurlevéhiculevenduparMadameY...lerendantimpropreàlacirculation
routre.Selonl'expert,laseuleremiseenétatinitialduvéhicules'élèveàlasommede12.986,44€;cette
expertisevientellemêmeconfirmerlesobservationsdel'expertisecontradictoirediligentéeparlecabinet
CESARIsollicitédanslecadredel'assurancejuridiqueprotectiondeMonsieurX...,indiquantnotammentqueles
travauxdetransformationfacturésparIONIOINNOVATIONn'ontpasétéréalisésdanslesglesdel'artet
affectentlasécuritéd'origineduvéhiculeprévueparleconstructeur.Auvudecesdocuments,l'actionen
restitutionduprixdeventeengagéeparMonsieurX...devantleTribunaldegrandeinstance,surlefondement
desarticles1641,1643et1644ducodecivil,présentedeschancessérieusesdeprospérer.Ensecondlieu,il
n'estpascontestablequeMadameY...acestouteactivitécommerciale,s'étantfaitradierduregistredu
commerceetdessociétésdepuisle31décembre2009etquesonfondsdecommerceadisparu.Orlacessation
d'activitéestunecirconstancesusceptibledemettreenpérillerecouvrementdelacréance,enl'absence
avéedebiensimmobiliersetmobiliers,autresquel'immeubleenquestionquisembleconstituerleseul
élémentcertaindesonpatrimoine.Parconséquentauregarddecesobservations,ilyalieudedébouter
MadameY...desademandedemainleedel'inscriptiondel'hypothèquejudiciaireprovisoire;
ALORSQU'unepersonnephysiqueimmatriculéeàunregistredepublicitélégaleàcaractèreprofessionnelpeut
clarerinsaisissablessesdroitssurl'immeubleoùestfixéesarésidenceprincipale;qu'ellepeutcédercet
immeubleetenconserverleprixsouslaconditionduremploidansledélaid'unandessommesàl'acquisition
parledéclarantd'unimmeubleoùestfixéesarésidenceprincipale;quel'inscriptiond'unehypothèque
judiciaire,quiimpose,encasdecessiondel'immeuble,dedistribuerleprixauxcanciersinscritsetexclutdès
lorssonremploiintégralparl'entrepreneur,est,enconséquence,impossible;qu'enestimantnéanmoinsque
MonsieurSergeX...pouvaitêtreautoriséàinscrireunehypothèquesurl'immeubleappartenantàMadame
FranciscaY...etprotégéparunedéclarationd'insaisissabilité,laCourd'AppelaviolélesarticlesL5261etL
5263duCodedeCommerceetL5321etR2511duCodedesprocédurescivilesd'exécution.
ECLI:FR:CCASS:2014:CO00607
Analyse
Publication:Bull2014,IV,n°106
11/5/2016 Courdecassation,civile,Chambrecommerciale,11juin2014,1313.643,Publaubulletin|Legifrance
https://www.legifrance.gouv.fr/affichJuriJudi.do?oldAction=rechJuriJudi&idTexte=JURITEXT000029081006&fastReqId=1190519881&fastPos=1 3/3
cisionattaquée:Courd'appeld'Agen,du20novembre2012
Titragesetrésumés:PROCEDURESCIVILESD'EXECUTIONRèglesgénéralesBiensinsaisissablesBien
faisantl'objetd'unedéclarationd'insaisissabilitéPortée
L'articleL.5261ducodedecommerce,d'interprétationstricte,interditlasaisiedubienobjetdela
clarationd'insaisissabilité,maisnonl'inscriptiond'unehypotquejudiciaireàtitreconservatoiresurce
bien
PROCEDURESCIVILESD'EXECUTIONMesuresconservatoiresSûretésjudiciairesInscriptionprovisoire
d'hypotqueDéclarationd'insaisissabilitéPortée
PROFESSIONS(ENGENERAL)ProfessionslibéralesEntrepreneurindividuelProtectionDéclaration
d'insaisissabilitéPortée
Textesappliqués:
articleL.5261ducodedecommerce
1 / 3 100%