
Ellessesontcependantsuccédéesparréactionauxdéceptionssuccessivesengendrées
parchacuned’elles.«Commecesarméesquiretiennentlesleçonsdeladernière
guerre,lesthéoriesdudéveloppementtirenttropbienlesleçonsdupasséetéchouent
auxtestsdufutur4.»Bienqu’ilyaiteu,aucoursdecespériodes,autantdedoctrines
dedéveloppementqu’ilyadepaysetmêmeparfoisderégimessuccessifsdansces
pays,chacuned’ellesestcependantcaractériséeparunparadigmedominantquenous
allonsdécrireici.Leurtraitcommunestlanon‐participationdespopulations
concernées.
L’analyseéconomiquedelasituationdumondeen1945metenévidencedesfaits
marquantsindiscutables,quivontdéterminerl’orientationdesdeuxdécennies
suivantes.Lacrisede1929,lesuccèsdeséconomiesdeguerre,latransformationdela
Russie,lapercéeduJapon,lerelatifdéclindelaGrande‐Bretagneetlamiseenœuvre
duPlanMarshallvontplacerl’Etat–qu’ilsoitkeynésienousoviétique‐aucœurdu
développementetfairedel’industrialisationlaclédelacroissance.Ledéfidu
développementestunproblèmedemoyens.
En1943,apparaîtleconceptduBigPush5qui,poursortirlespaysconcernésdeleur
«trappeàpauvreté»reposesuruneinjectionmassived’investissementspourlamise
enplaced’infrastructureslourdesetd’industriesdebase.Audébutdesannées1960la
notiondedécollage6,c’est‐à‐diredecroissanceautoentretenueàpartird’uncertain
tauxd’investissement,s’imposedanslesesprits.Àcetteépoque,l’aidepubliqueau
développementaunevocationéconomiqued’accumulationdecapitaletpolitique
d’éloignementdumodèlesoviétique.Danscettevisionindustrialistedu
développement,lemondeagricoleconsidérécommearriéréestsacrifié.
L’idéologie«développementaliste»nevapass’inscriredanslaseulesphèredela
techniqueéconomique.Ilvareposersurlediagnosticd’unretardstructurel,passible
4D.L.LindaueretL.Pritchett,What’sthebigidea?Thethirdgenerationofdevelopmentadvice,2002
5PaulRosenstein‐Rodan,Lesproblèmesd’industrialisationdel’Europedel’EstetduSud‐Est,1943
6W.W.Rostow,Lesétapesdelacroissanceéconomique:unmanifestenoncommuniste,1960
MAThéobald‐novembre2010
5/52