Lignes directrices nationales relatives à la divulgation

{E1088302.DOC.;1}
Lignesdirectricesnationalesrelativesàladivulgation:Parlerouvertementaux
patientsetauxfamillesQetRdesconsultations
Q1:Àquelmomentestcequ'unpréjudiceaupatient1associéauxsoinsdesandevientunincident
liéàlasécuritédupatient?
Unincidentpréjudiciableliéàlasécuritédespatientsestunsousensembled'unpréjudiceassociéaux
soinsdesanté;ilreprésentetoutpréjudiceàunpatientquin'estPASliéàlaprogressionnaturelled'un
étatpathologiqueouauxrisquesinhérentsconnusdesinvestigationsetdutraitement.
Q2:Mêmesil'OrganisationmondialedelaSanté(OMS)aadoptél'expression«incidentévitéde
justesse»nearmiss»pourremplacer«closecall»),cetteexpressionmeposeunproblème.Les
motsutilisésnesontpaslogiques;qu'estcequiestévitédejustesse?Estcequecelaimpliqueplutôt
quequelquechoseaététouché?
Ledébatsepoursuitentrelesexpressions«nearmiss»et«closecall».Lapremièreexpressionse
rapporteàunincidentliéàlasécuritédupatientlepatientapresquesubiunpréjudice(l'idéeest
quel'événementn'apasatteintlepatientaratélepatientenraisond’uneinterventionopportune
ouparchance).Historiquement,l'expression«nearmiss»provientdel'industrieaéronautiquequi
l'utilisaitpourdécriredeuxaéronefsenmouvementévitantunecollisiondejustesse.
Envued'établiruneterminologiemondialecommune,laClassificationinternationalepourlasécurité
despatients(CISP)del'OMSachoisil'expression«nearmiss».L'Institutcanadienpourlasécuritédes
patients(ICSP)tiendrauneséanced'informationsurleWebàproposdelaCISPdel'OMS,sonparcours
jusqu'aucadreconceptuel,lesprochainesétapesetlajustificationsousjacenteàungrandnombredes
48expressionsprivilégiéesetconceptsclés.VoiciunextraitduRapporttechniquedéfinitif(Final
TechnicalReport)de2009del'OMSpourvousaideràcomprendredequellefaçonlegroupede
rédactionachoisilesexpressionsetlesconcepts:
L'utilisationuniformedeconceptsclés,dedéfinitionsconvenuesetd'expressionsprivilégiées
conjointementàuncadreconceptuelcomplet,maismodifiableouvriralavoieauxchercheurspourleur
permettredecomprendreletravaildesautresetpourfaciliterlacollectesystématique,leregroupement
etl'analysedel'informationpertinente.Ellepermettralacomparaisonentrelesétablissementsetles
compétences,demêmequ'unsuividestendancesavecletemps.
Legroupederédactionaconvenuque
lesconceptsetlesexpressionsdoiventêtreapplicablesàtoutl'éventaildessoinsde
santé,dessoinsprimairesauxsoinsultraspécialisés,etqu'ilsdoivents'uniformiseraux
processusetauxsystèmesexistants;

1Legenremasculinutilisédanscedocumentdésigneaussibienlesfemmesqueleshommes.
{E1088302.DOC.;1}
lesconceptsdoivent,danslamesuredupossible,correspondreauxconceptsdesautres
terminologiesetclassificationsdelafamilledesclassificationsinternationalesdel'OMS;
lesdéfinitionsdesconceptsetlesexpressionsprivilégiéesdoiventtenircomptedes
utilisationscourantes;
lesdéfinitionsdesconceptsdoiventdonnerlessignificationsappropriéesàl'égarddela
sécuritédespatients;
lesdéfinitionsdoiventêtrebrèvesetclaires,sansqualificatifsinutilesouredondants,en
commençantparlesdéfinitionsdebase,et«sefondersurcellesci»pourchacunedes
définitionssubséquentes;
lesdéfinitionsdesconceptsetlesexpressionsprivilégiéesdoivent«convenir»auxfinsdu
cadreconceptueldelaCISP.
Legroupeadéterminé48conceptsetconvenudesdéfinitionsetdesexpressionsprivilégiées.Les
conceptsdéfinisetchoisisreprésententunecollectiond'élémentsdebasevisantàaméliorerl'étudedela
sécuritédespatientsetàfaciliterlacompréhensionetletransfertdel'information.
OMSCISP(WHOICPS),2009,p.14[Traduction]
Q3:Pouvezvousexpliquerladifférenceentreunecomplicationetunévénementindésirable?Cette
questionsuscitesouventdesdébatspourjustifierladivulgationoulanondivulgation.
L'OMSaremplacél'expression«événementindésirable»par«incidentpréjudiciable»,unincidentliéà
lasécuritédupatientquiacauséunpréjudiceaupatient.Ladivulgationserapporteauprocessusselon
lequellesprestatairesdesoinsdesantécommuniquentunincidentliéàlasécuritéaupatient.
Lescomplicationsdécoulentd'unrisqueinhérentconnud'uneinvestigationoud'untraitement.La
majoritédesinvestigationsetdestraitementscomportentdesrisquesinhérents(p.ex.lescomplications
connues,lesréactionsindésirablesouleseffetssecondaires)quipeuventseréaliserquelquesoitle
professionnelquiadministrelessoins.Toutrisqueoucomplicationpossibleinhérentsàl'investigation
ouautraitementdoitêtrediscutéaveclepatientdanslecadredeladiscussionentourantle
consentementéclairé.Siunpréjudiceseproduitenraisond'unecomplication,ilfautendiscuteravecle
patientousafamille.(Voustrouverezunexempledecomplicationàlaquestion6.)
Quelepréjudiceaupatientdécouleduprogrèsd'unétatpathologique(p.ex.processusmorbide),les
risquesinhérentsdesinvestigations,destraitements,d'unincidentliéàlasécuritédupatientoud'une
combinaisondeceuxci,ilfautdiscuterconcrètementaveclepatientdelanatureetdesconséquences
dupréjudice.
Q4:Veuillezexpliquerladistinctionentrepréjudiceinutileetpréjudiceévitable.Ilssontdifférents,
maisladistinctionn'estpastoujoursévidente.L'expression«préjudiceinutile»laisseentendrequ'un
certainpréjudiceestnécessaire.Pourriezvousemployeruneexpressiondifférente,comme
«préjudiceimprévu»?
LaCISPdel'OMSutilisel'expression«préjudiceinutile»pourdécrireunincidentpréjudiciableliéàla
sécuritédespatients.
{E1088302.DOC.;1}
Unpréjudicenécessaireengloberaitlestypesdepréjudiceàunpatientquifontpartied'une
investigationoud'untraitement,commeuneincisionpourunelaparotomie.Lepréjudiceinutilese
rapporteaupréjudicecauséaupatientquin'étaitpasnécessairedanslecadredel'investigationoudu
traitement.Parexemple,unesurdosedemorphinedueàuneerreurdeposologieouuneréaction
allergiqueàunmédicamentchezunpatientquisouffred'uneallergieconnueàcemédicament.Les
définitionsdesLignesdirectricesnationalesrelativesàladivulgationn'utilisentpaslestermes
«évitable/inévitable»(avoidable/unavoidableetpreventable/unpreventable),carunincidentquipeut
êtreinévitableàuncertainmomentpeutêtreévitableàunmomentultérieur.
L'Institutcanadienpourlasécuritédespatients(ICSP)tiendrauneséanced'informationsurleWebà
proposdelaCISPdel'OMS,sonparcoursjusqu'aucadreconceptuel,lesprochainesétapesetla
justificationsousjacenteàungrandnombredes48expressionsprivilégiéesetconceptsclés.
Q5:Estcequ'ilexistedifférentsdegrésdepréjudicepourunincidentpréjudiciable(p.ex.un
préjudicemineuroumodérécomparativementparrapportàunpréjudicegrave?
Oui,ilexistedifférentsdegrésdepréjudice,commeilssontdéfinisdanslecadredelaClassification
internationalepourlasécuritédespatients:
Nul:lepatientn’estpassymptomatiqueetaucuntraitementn’estnécessaire.
Léger:lepatientestsymptomatique(légèrement),lapertedefonctionoulepréjudiceest
minimalouintermédiaire,maisàcourtterme,etaucuneinterventionn’estnécessaireou
uneinterventionminimale(p.ex.observationsupplémentaire,investigation,examenou
traitementmineur)estnécessaire.
Modéré:lepatientestsymptomatique,abesoind’uneintervention(p.ex.intervention
chirurgicalesupplémentaire,traitementthérapeutiquesupplémentaire),d’unséjourplus
longouilaunpréjudiceouunepertefonctionnellepermanenteouàlongterme.
Grave:lepatientestsymptomatique,abesoind’uneinterventionpoursauversavieou
d’uneinterventionchirurgicaleoumédicalemajeure,ilauneespérancedeviediminuéeou
unpréjudicemajeurimportantouàlongtermeouunepertefonctionnelle.
Décès:selontouteprobabilité,ledécèsaétécauséouproduitàcourttermeparl’incident.
OMSCISP(WHOICPS),2009,p.18
Q6:Uncommentaireetunequestion.Commentaire:J'aimevraimentlesnouveauxtermesutilisés
dansleslignesdirectrices.Ilsseronttrèsutilesdanslesdiscussionsàtouslesniveaux,enparticulier
danslecadredenosdiscussionsetdel'éducationdupersonnelconcernantleprocessuset
l'importancedeladivulgation.Question:situezvouslaperforationaccidentelledel'intestin
pendantunecoloscopie?
Jevousremerciedevoscommentaires.Noussommesreconnaissantsdesrétroactions.
Enréponseàlaquestion,laperforationdel'intestinpendantlacoloscopieestunpréjudicequidécoule
d'unrisqueinhérentdelaprocédure.Lacoloscopieesttrèssécuritairedansl'ensemble.Ondiscute
habituellementdelapossibilitéd'uneperforationdanslecadredeladiscussionentourantle
{E1088302.DOC.;1}
consentementéclairé.Lesperforationssontplusprobableschezcertainspatients(ceuxquisontatteints
d'unemaladieentériqueimportante,etc.).Lesperforationspeuventseproduirepardesmoyens
mécaniquesouaumomentdel'excisiond'unpolype.Lesperforationspeuventseproduireavecles
meilleursmédecins.
Ilfautdiscuteraveclepatientdelapossibilitéd'uneperforationetdelanatureetdesrisquesdu
traitementdecelleci.
Q7:Nousavonsutilisélesexpressions«événementsindésirables»et«événementssentinelles».
Estcequ’«incidentspréjudiciables»remplacecesexpressions?
Oui,l'expression«incidentspréjudiciables»remplacelesexpressions«événementsindésirables»et
«événementssentinelles».
Q8:Estcequ'AgrémentCanadaharmonisecesexpressionsàladéfinitiondesévénements
indésirables?Estcequ'AgrémentCanadas'estengagéàmettreàjoursaterminologiedanslesnormes
etlesinstrumentsd'accompagnement(p.ex.instrumentdeculturedelasécuritédespatientsen
relationaux«événementsindésirables/sentinelles»?
L'ICSPatenuunepremièrediscussionavecAgrémentCanadaausujetdelaClassificationinternationale
pourlasécuritédespatients,quiareçuunbonaccueil.L'ICSPviseàpoursuivrelesdiscussionsàmesure
quelaclassificationarriveàmaturitéetquesonusageserépand.
Q9:Jem'intéresseàladivulgationdessoinsdesantéassociéeauxinfections.Bienqu'ils'agisse
parfoisd'unrisqueprévu,estilappropriédesuivretoutleprocessusdedivulgation?Nousessayons
actuellementd'élaborerunepolitiqueetdeslignesdirectricesprovincialesàcesujet.
L'adaptationduprocessusdedivulgationrelèvedel'organisation,seloncequiconvientpourrépondre
auxbesoinsdesespatients.Lanatureetlaportéedesdiscussionsentourantladivulgationdépendront
decequis'estproduit.Endenombreusescirconstances,lesraisonsetl'origined'uneinfectionpeuvent
êtredifficilesàdéterminer.Néanmoins,siunpatientcontracteuneinfectionpendantlaprestationdes
soinsdesanté,ilfautendiscuteraveclui.L'organisationdevraitenvisagerl'élaborationd'approchesde
divulgationpropresauxincidents,commelesinfectionsetlesplaiesdepression.Enoutre,lesexamens
del'améliorationdelaqualitésontimportants,carilestpossiblederéduireconsidérablementungrand
nombredecesproblèmesàlasuitedel'analysedel'événement.
REMBOURSEMENTDESDÉPENSES
Q10:Qu'entendonexactementparremboursementdesdépenses?Cen'estpasclair.Quelles
dépensesdevraientêtreremboursées?Estcequeleremboursementdevraitêtreuniforme?
Commentquantifiezvouslemontantàrembourser?
Laréponseest:«toutdépend».LesnouvellesLignesdirectricesnationalesrelativesàladivulgation
proposentdesélémentsàincluredansleremboursement.Parexemple,onpeutenvisagerde
rembourserlesfraisdedéplacement,destationnement,lesrepas,lagarded’enfants,etc.Ilest
importantdesoulignerquecesdépenses,liéesauprocessusdedivulgation,sontpayéespar
{E1088302.DOC.;1}
l'établissementdesoinsdesantéplutôtqueparlesprestatairesdesoinsindividuels.Commechaquecas
estdifférentetqu'iln'existeaucunerèglegénérale,ilestutiledefairepreuvedebonsensetde
compassionenprenantladécision.Endernierressort,l'organisationdoitdécidersiladépenseest
vraimentliéeauprocessusdedivulgationetsielleestraisonnable.
Ilexisted'autresdépensesimportantes(p.ex.pertederevenus,coûtd'unplacementàlongterme,etc.)
quinesontpasliéesauprocessus.Ellesexigentsouventdescalculscomplexes(surtoutlespenses
associéesauxcoûtsdesfuturssoins,commeleplacementàlongterme).Ilestpossiblequeles
organisationsnesoientpaslesmieuxplacéespourfairecesdéterminations.Toutefois,ellesdoiventêtre
prêtesàrépondreauxquestionsdespatientsetdeleurfamilleàproposdecestypesdedépense.
Q11:Lorsqu'onparleduremboursementdesdépensesliéesàunincidentpréjudiciable,s'agitildu
remboursementlorsquel'incidentpréjudiciableestunecomplicationconnuequipourraitseproduire
danslecadredecessoinsdesanté?
UnincidentpréjudiciableindiquédanslesLignesdirectricesnationalesrelativesàladivulgationse
rapporteaupréjudicequinedécoulepasd'unecomplicationconnue,etdonc,leremboursementdes
dépensesserapporteàladivulgationdecetypedepréjudice.Celadit,ilfauttoujoursdiscuteravecle
patientousafamilledupréjudicequidécouled'unecomplicationconnuelorsqu'ilseproduit.
Commenousenavonsparléàlaquestion3,unincidentpréjudiciable(sécuritédupatient)estdifférent
dupréjudicequidécouled'unecomplicationconnue(préjudicedécoulantdesrisquesinhérentsd'une
investigationoud'untraitement).
Leremboursementdesdépensesestliéauprocessusdedivulgation,alorsquecesontlesprofessionnels
dessoinsdesantéquicommuniquentunincidentliéàlasécuritédupatientaupatient.Commeen
discutentlesLignesdirectricesnationalesrelativesàladivulgation,ceremboursementviseàsoutenirle
patientetsafamille,defaçonàleurpermettred’assisterauxrencontresdedivulgation.Le
remboursementestrestreintauprocessusdedivulgationplutôtqu'aupréjudicequidécouled'une
complicationconnueoudelaprogressiond'unemaladieoud'uneblessuresousjacente.
Q12:Ilsemblequ'ondiscuteduremboursementdesdépensesseulementdanslecontextede
l'établissement.Lesmédecinsdevrontpeutêtreobtenirla«permission»del'Associationcanadienne
deprotectionmédicaleoudelaFédérationdesordresdesmédecinsduCanadaavantdediscuterdu
remboursement,cequipeutsembleréquivalentàassumerlaresponsabilité.
CommelesoulignentlesLignesdirectricesnationalesrelativesàladivulgation,leremboursementdes
dépensesliéesàladivulgationnedoitpasêtreconsidérécommeuneadmissionderesponsabilitédans
l’incidentsurvenudelapartdel’organisationoudesonpersonnel.C'esttoujoursl'organisationqui
rembourselesdépenses,etnonlesprestatairesdesoinsindividuels.
Nousencourageonstouslesfournisseursàdivulguerlesincidentsliésàlasécuritéàleurspatientsetà
répondreauxbesoinscliniques,émotionnelsetd'informationdeleurspatients.Leprocessusde
1 / 7 100%