
Michel Foucault
2
surdeuxpointstouchantàlaconceptionetàlastructuremêmede
lʹAnthropologie,ellesindiquentquʹunchangementadûseproduire
entrelʹannée1791etlarédactiondéfinitivedumanuscrit.
Decetexte,forméetdéveloppépendant25ans,transformécertainement
àmesurequelapenséekantiennesedégageaitdansdenouvelles
formulations,nousnʹavonsdoncquʹunétat:ledernier.Letextenousest
donné,déjàchargédesédimentations,etrefermésurlepassédans
lequelilsʹestconstitué.Ces25annéesquiontvuseclorelespremières
recherches,sʹamorcerlacritique,sedévelopperdanssonéquilibre
tripartitelapenséekantienne,sʹétablirenfinlesystèmededéfensecontre
leretourleibnitien,lescepticismedeSchulzeetlʹidéalismedeFichte,
sontenferméesdansletextedelʹAnthropologie,etsacouléecontinue,
sansquʹunseulcritèreextérieuretcertainpermettededatertelleettelle
couchedesagénéalogieprofonde.
Etpourtant,ilneseraitpasindifférentdesavoirquelaétélecoefficient
destabilitédelʹAnthropologieparrapportàlʹentreprisecritique.Yavait‐il
dès1772,etsubsistantpeut‐êtretoutaufonddelaCritique,unecertaine
imageconcrètedelʹhommequʹaucuneélaborationphilosophiquenʹa
pourlʹessentielaltérée,etquiseformuleenfin,sansmodification
majeure,dansledernierdestextespubliésparKant?
Etsicetteimagedelʹhommeapurecueillirlʹexpériencecritique,sansse
défigurerpourautant,nʹestcepaspeut‐êtreparcequeʹellelʹajusquʹàun
certainpoint,sinonorganiséeetcommandée,dumoinsguidée,et
commesecrètementorientée?DelaCritiqueàlʹAnthropologie,ily
auraitcommeunrapportdefinalitéobscureetobstinée.Maisilsepeut
aussiquelʹAnthropologieaitétémodifiéedanssesélémentsmajeursà
mesurequesedéveloppaitlatentativecritique:lʹarchéologiedutexte,si
elleétaitpossible,nepermettrait‐ellepasdevoirnaîtreun«homo
criticus»,dontlastructurediffèreraitpourlʹessentieldelʹhommequilʹa
précédé?CʹestàdirequelaCritique,àsoncaractèreproprede
«propédeutique»àlaphilosophie,ajouteraitunrôleconstitutifdansla
naissanceetledevenirdesformesconcrètesdelʹexistencehumaine.Ily
auraitunecertainevéritécritiquedelʹhomme,filledelacritiquedes
conditionsdelavérité.
Maisnʹespéronspasdʹindubitablesréponsesàdesinterrogationsaussi
univoques.LetextedelʹAnthropologienousestdonnédanssaforme
terminale.Etnousauronspournousguiderdanscettetentativequatre
sériesdʹindices,toutestrèspartielles:
a/LesReflexionenserapportantàlʹanthropologiequelʹéditionde
lʹAcadémiearegroupéesenessayantdeleurdonnerunedate.Encore