Ebauche de la région de l'Oriental

publicité
Ebauchedelarégiondel'Oriental
Depuis1971leMarocs’estengagésurlavoiedelarégionalisationentantquelevier
etcatalyseuressentieldudéveloppementéconomiqueetsocialdansuncadrejuridique
précisquedéfinissent:
l-ledahirdu16juin1971portantcréationdesrégionséconomiques,notammentson
article2selonlequellarégionest«uncadred’actionéconomiquedanslequeldesétudes
serontentreprisesetdesprogrammesréalisésenvued’undéveloppementharmonieuxet
équilibrédesdifférentespartiesduroyaume»
2-telqu'ilaétécomplétéetmodifiéparleDahirn°1-97-84du2Avril1997etledécret
N°2-97-246du17Août1997)(1*).
3-lesdifférentesrévisionsdelaConstitutiondepuislors.
4-lanouvelleloiorganique111.14(B.On°6440du18/02/2016,page197)(2*),portant
statutdesnouvellesrégions,aunombrede12,tellesqu’ellesontétédélimitéesparle
dernierdécoupageadministratifetdéfiniesparleDécretn°2.15.10du20Février2015,«
fixantlenombredesRégions,leursnoms,leursChefslieuxetlesPréfecturesetProvinces
lescomposant,publiéauBulletinOfficieln°6340du05Mars2015«(3*)
Acetarsenaljuridiquevients’ajoutercettesemainel’adoptionparleConseilde
Gouvernementde22textesrelatifs«auxprocéduresd’élaborationdesplansde
développementrégionaux»enplusde3autrestextesadoptésauparavantsurla
passationdepouvoirsetlebudgetdesrégions(4*).
EneffetlesPouvoirsPublicsveulent,depuis2015,boosterlarégionalisationavancéeen
ladotantd’uncadrejuridiquefiablequiluipermetted’existervraimentauseindes
Collectivitéslocalesetrégionales.
Selonledernierdécoupageadministratiflarégiondel’Orientalasubiunelégère
modificationcarlajeuneProvincedeGuercif(crééeen2009),faisantpartiejadisdela
régiondeTaza-AlHoceima-Taounate,yaétéintégrée.L’ajoutrécentdeGuercifs’est
matérialiséparuneplusgrandesuperficieetuneaugmentationdelapopulationmaisles
donnéeséconomiquesrécentesyafférentn’ontpasencoreétéglobalementexploitéeset
prisesenlignedecompteparlesdifférentsrapportsetétudesconsultés.
Situéeauxportesdel'Europe(Melillaetfrontdemerde200kms)aunordetdu
Maghreb(520kmsdefrontièreavecl’Algérie)larégiondel'Orientalestcomposéede7
ProvincespluslaPréfectured'Oujda-angad,diviséeen27communesurbaines,87
communesruraleset15Cercles;auxquelss’ajoutelaprovincedeGuercif:unecommune
urbaine,neufcommunesruraleetdeuxCercles.LesprovincesclefssontOujda-angad,
Nador,Berkane
Région2:Oriental
-OujdaAngad(Préfecture)
-Berkane(Province)
-Jrada(Province)
-Nador(Province)
-Taourirt(Province)
-Driouch(Province)
-Guercif(Province)
-Figuig(Province)
Lasuperficieestde90127km2,soit11,7%delasuperficieduRoyaume(Recensement
Glde2014)avecunedensitédepopulationde26ha/km2contre48%auniveaunationalet
d'unepopulationde2.314.346(3954étrangers)composéede494530ménagessoit6,8%
delapopulationtotalenationale.
Lataillemoyennedesménagesestde4,7%individusparménageavecunpicpour
GuercifetTaourirt(5,3%)etJerada(5,2%).Ils’agitd’unepopulationjeunedontplusde
50%ontmoinsde25ans
Letauxd’accroissementdelapopulationdurantlesdixdernièresannéesnedépasseguère
1%contre1,25%auniveaunational.
Lapopulationdel’Orientalsedistingueaussiparadoxalementparsonforttaux
d'urbanistionquiestde65,4%contre60,3%auniveaunationaletsaconcentration,
presque70%,aunorddelarégionpourdesraisonséconomiquesetdeproximitépar
rapportàFiguig,Jradaquin’estpluslepoumonéconmiqueminierdelarégiondepuisla
fermeturedesCharbonnagesduNord.
Economiquementlarégioncontribuepour4,7%auPIBnational.
LetauxdechômageyestleplusélevéduMaroc,17%,loindevantlestroisrégionsdusud
quiculminentà15,3%(voirtableau)
Malgrélesdisparitéssocio-économiquesentrelenordetlesudlesprincipales
caractéristiquesdecetterégionprisecommeuneentitéindivisibleetsolidairesont
l'importancedusecteurtertiairequiproduitdesservicesmarchandsetnonmarchands
(commerce,tourisme,administrations,transports,activitésfinancièresetimmobilières,
lesassurances,l’éducation,lasanté...).Ilreprésenteàluiseulenviron52%del’activité
économiqueetcommerciale.
Ilestànoterqueletertiairedanslespaysdéveloppésreprésentelabranchelaplusactive
del'économieentermesd'emplois,entre60%enFranceet70%auxUSA...
Lesecteurprimairequiregroupel’agriculture,l'élevagelapêche,lesforêts,lesmines,
lesgisements...occupeuneplacenonnégligeablemaisresteembryonnaire,juste
suffisantpourl'auto-consommationmalgrélavocationpastoraleduSud,leseffortsdu
secteurhalieutiqueauniveaudelaProvincedeNador(40%desproduitsdelapêchesurla
côtedelaMéditerranée)etl'importancedelaproductiond'agrumesdontbénéficientla
ProvincedeBerkaneetNadorgrâceàl’irrigationmodernequepermetlefleuvedela
Moulouyaetquifaitdel’Orientalla3èmerégionagricoleduMaroc.
Lesecteursecondairequiregroupelatransformationdesmatièrespremièresestsurtout
axésurlaCimenteriedel'Oriental(laCIOR),laSonasiddeNador,l’agro-industriede
Selouane,Madagh,l’agropoledeBerkane,lasucreriedeZaio,laColaimo,laplomberiede
ouedelheimeretlesdifférenteshuileriesdeTaourirtetdeGuercifainsiquequelques
petitesunitésinsignifiantesmacroéconomiquement.
Maispourrenforcerl’infrastructureexistanteetpromouvoirledéveloppementdurablede
l’Orientaldeseffortscolossauxontétéentreprisaveclaparticipationdel’Agencede
l'Orientalsousl’impulsiondeSaMajestéleRoietconformémentàsesHautesDirectives
pourl’implantationd’unpôleéconomiquestratégiqueditMedEstquienglobele
technopoled'Oujda,l'agropoledeBerkane,l'infrastructureportuairedeNadorWestMed
encoursderéalisation,l'agro-industriedeSelouane,lastationsolairethermiquedeAin
BeniMathar,lesstationstouristiquesdeMarchicaetdeSaidia…
Ceconstatétantposé,onnepeutvéritablementappréhenderl’économiedelarégion
sanstenircomptedel’apportdestravailleursmarocainsàl’étranger(TME)etlesrevenus
générésparl’“undergroundeconomy”sinoncommentexpliquerlefaitquelarégionde
l’Orientalquineneproduitque4,7%duPIBsoitclasséeimmédiatement2èmeaprèsle
GrandCasablancaquiproduit23,4%duPIB,dupointdevuedelaconsommationfinaledes
mènagespartêted’habitantquiestrespectivementdel’ordrede19.628dhet22.769dh
parhabitantpourleGrandCasablanca.Etceendépitd’untauxdechômagerecordde17
%,leplusélevéduRoyaume.
SelonlaVieEconomiquelarégiondraineuneéconomiesouterraineouinformellede
l'ordrede"6milliardsdedhparan,soit40%duchiffred’affairesréaliséparcephénomène
àl’échellenationale"(lavieéconomiquehttp://lavieeco.com/news/economie/lastrategie-de-developpement-de-loriental-pour-doubler-son-pib-en-9-ans-20390.html).
Celaétant,larégiondel'OrientalestpriséepoursesdattesdeFiguig,saclémentineet
sesorangesdeBerkaneetAklim,seshuilesdeTaourirt,sonmoutonderaceBniguil,son
sitetouristiquedeSaidiaainsiquelastationdeMarchica,saproximitéavecl'Algériequi
enfaitlaportefutureduMaghrebdansunprocheaveniretsaproximité,sonouverture
surl'EspagneetlaMéditerrannée.
Toujoursest-ilquepourmieuxappréhendercetterégionils’avèrenécessaired'aborder
laprésenteétudeselonleplansuccinctsuivant
I-Indicateursdémographiques
II-climat
III-Indicateurséconomiqueset
financiers
I-indicateursdémographiques:
Lapopulationdelarégionestde2.314.346,soit6,8%delapopulationtotaleduMaroc
dont65%résidentdanslemilieuurbainavecuneforteconcentrationaunordencesens
quelaPréfectured'Oujda-angadetlaProvincedeNadorabritentàellesseulespresque50
%delapopulationrégionale.Autotal70%delapopulationdelarégionhabiteles
Provincesdunordtandisque,exoderuraletmilieunaturelhostileobligent,lesudse
dépeupledeplusenplusaufildesans.
A) TableaudelarépartitiondelapopulationparProvinceetmilieuderésidence
(urbain&rural)selonlerecensementde2014
B) DiagrammedelarépartitiondelapopulationparProvince(lesdeuxmilieuxde
résidenceconfondus)
C) DiagrammedelarépartitiondelapopulationparProvince(milieuU)
D)DiagrammedelarépartitiondelapopulationparProvince(milieuR)
E)Cartedutauxd’urbanisationdanslesdifférentesProvincesdel’Oriental
F)Cartedelarépartitiondelapopulationparcommune
G)EvolutiondeseffectifsdesménagesselonlesProvincesetlemilieuderésidence
H)EvolutiondestaillesdesménagesselonlesProvincesetlemilieuderésidence
II)Climat:
Leclimatestdetypeméditerranienchaudetsecen
étésurlescôtesaunord,continentalàsemiarideà
l’intérieurdesterresetaridesurleszonesaustrales
éloignéesausuddelarégion.
Généralementilfaitbeau,lapluviométrieestfaible,
trèsirrégulière,insuffisantepourlesculturesenterres
Bourcarnedépassantguèreunemoyenneannuelle
de300mmauNordà100mmausud.
LarégionesttraverséeparlefleuvedelaMoulouya
quiestleprincipalcourd’eaudelarégionetleplus
longduMaroc(600kms).Ilprendnaissanceaucoeur
dumoyenAtlas(MontagneAyachi)danslaProvince
deMideltetsejettesurlaméditerranéeà
l'embouchuredelazonehumideduSIBE(sited’intérêt
biologiqueetécologique)delaMoulouyaàSaidiaqui
constitueuncomplexeestuarien.Elleestclasséesite
d'intérêtbiologiqueetécologiquedebiodiversité
importantedeportéeinternationalequifaitl'objet
d'étudedanslecadreduprojetMedWetCoastparles
instancesnationalesetintergouvernementales.
LaMoulouyaconstitueunfoyerd'hivernagede
plusieurséspècesd'oiseauxd'eauenvoiede
disparition.
LesprincipauxbarragessontMedVmisenoeuvreen
1967(capacitéde700millionsdem3audépartmais
réduiteactuellementà400)etMechrâaHammadi
(capacitéderetenuede6,6millionsdem3)datantde
1955.IlsontétérenforcésparlebarrageHassanII
(capacitéde200millionsdem3)surlefleuveZaqui
irriguelavalléeZadeTaourirt.
LefluxmoyendelaMoulouyaestdel'ordred’un
milliarddem3paran.Ellefournitenviron600millions
dem3pourl’irrigationdel’Oriental.
LebarragedeMelloulouirriguelaProvincedeGuercif,
notammentlacommuneruraledeTaddertoù
l’irrigationsefaitdefaçonmoderneàl’instardes
ProvinesdeBerkaneetNador.
L’embouchuredelaMoulouya
LefleuvedelaMoulouya
LacdubarrageMedVsurlaMoulouya
MechraaHammadisurlaMoulouya
barrageHassanIIsurZa
III-Indicateurséconomiqueset
financiers
A) Indicateurséconomiques
B) Couverturefinancière
A) Indicateurséconomiques:
L’économiedelarégionestconcentréeessentiellementaunord,làoùrésideprèsde70%
delapopulationdansdescentresurbainsdontlesplusimportantssontOujda,Nador,
Berkane…Commeénoncéprécédemmentlesecteurtertiairedominel’activitééconomique
decettepartiedelarégioncarilemploiequasiment52%desactifsquecesoitdansle
commercedesproduitsetmarchandiseset/oudesprestationsdeservices,dansles
différentesadministrationsetcollectivitéslocales.
L'agriculturepeineàcréerdel'emploiagricole.Lesdébouchésirréguliersetsporadiques
n'ydépassentguère25%desactifsetceendépitd’unesuperficiecultivablede700000ha
dont85%enterresbour.
Sabranchelaplusrentablerésidedanslaproductionde220000tonnesd'agrumeset
autresfruitsetlégumessurunesuperficiede14000ha,essentiellementdanslesProvinces
deBerkaneetNadorcequifaitdecetterégionla3èmerégionagricoleduMaroc.
L’oléiculture,notammentdanslesProvincesdeTaourirtetGuercifproduitplusde17%dela
productionnationaled’olivesbonan,malan
Quantaurendementdelacéréacultureilesttrésfaiblecartributairedesaléas
climatiquesetdufaibleniveaudepluviométriequ'aggravelanonfertilitédesterres
céréalieresenbourdusudetdel'ouestcommeGuercifparexempleoùFehamaaunfort
degrédesalinité.Lescéréalesoccupent80%dessuperfiescultivées.
Lapêchemaritimeavecsesdeuxports,BniNsaretRasKebdana,assure40%des
captureset60%entermesdevaleurmarchandedelaMéditerranée.
Letourisme,malgrél’aménagementdelabaiedeSaidiacommesitetouristiqueduPlan
Azurbatiesur700haetunemarinade700anneauxainsiquelamiseenvaleurdelalagune
deMarchicasurunesuperficiede120km2d’unelongueurde25kmsàNador,resteune
activitélimitéeàlasaisond’étécommedanslepasséoùSaidiaétaitperçuecommeun
centred’estivageetderésidencesecondairedontlarentabilitéannuelleresteàaméliorer
pourcouvrirlesdépensesannuellesengagéesetrémunérerlecapitalimmobiliséinvesti
dansdesinfrastructurestouristiquesquinesontfonctionnellesque3à4moisparan…Et
pourtantlaplagedeSaïdia,longuede15kmsfaitpartiedesplageslesmoinspolluéesdu
Marocetdisposed’unecapacitéd’accueilde30000litsalorsquelapopulationlocalene
dépasseguère9000habitantssurunesuperficiede403ha.
Lesprincipauxhôtels5*sontIberostaretBeLivequisontouvertsuniquementenétémaisil
existeégalementdebellesrésidencesetmaisonsd’hôtespourlalocationindividuelleoude
groupespascherhorssaison.
BeLive
Iberostar
Résidenceprivée
Endécembre2013l’Agencedel’Orientaladresséunconstatalarmantsurl’économiede
larégion(voir5*):
StructureduPIBparsecteur
Larégiondisposed’unréseaude
transportaérienetterrestre,de5
000km,appréciableavecdeux
aéropports,oujda-angad,alarouinadoretunaérogaremoyensituéà
Bouarfa,uneautorouteOujda-casa,
ainsiqued’unréseauOncfde684
kmsreliantOujdaetNadoraureste
duroyaunedontOujda-Fès307
kms,Oujda-Bouarfa250kms,
Oujda-frontièrealgérienne10kms,
Taourirt-bniNsar117kms.
Larégiondisposeégalementdu
portdeBeniNsarquiestleport
industrieldelarégionetduportde
RasKebdanna.Unautregrandport,
NadorWestMed,estenprojetet
d'autresportsdepêcheetde
plaisanceexistent(Saïdia,RasEl
Ma,Marchica,etc.).
Quantauxmineraislesprincipaux
sontleplomb(40%delaproduction
nationale),lezinc(27%dela
productionnationale)etl’argile
smectique(100%delaproduction
nationale).
L’élevageconstitueuneactivité
pastoralenonnégligeablepour
certainesProvincesdontla
populationestd’originenomade
commeGuercif,Taourirt,figuig.
Larégionabrite92000têtesde
bovinsdont84%deraceaméliorée,
2,5millionsd’ovinsdontlarace
Beni-guilquiesttréspriséedans
toutleMaroc,500000têtesde
caprins.
Sommetoutelaproductionannuelle
devianderougeestestiméeà65
000detonnes.
B) Couverturefinancière
Larégionestclasséecomme
étantuneplacefinanère
importante,2èmeou3èmedu
MarocaprésCasaetRabaten
raisondesesactivités
commercialestrésflorissantes
avecl’Espagnedontlavillede
Melillaquisetrouvesurle
territoiremarocainetqui
constitueunvéritableparadis
fiscalexonérédetousles
impôtsettaxes.
DeuxagencesdeBank-AlMaghrib,àOujdaetàNador
supervisentlesactivités
bancairesauniveaudela
régionquiestlargement
couverteparsuffisamentd’
établissementsfinancierset
bancairesdanstouteslesvilles
delarégion.Lesdépôtssont
trèsimportants,surtoutà
Nadorquibrassedesmilliards
dedhenraisondesesactivités
commercialesavecl’éldorado
deMelilla…
Enconclusionilcouledesource
quel’essoréconomiquede
l’orientalréside,dansune
économiemondialisée,dans
l’ouvertureverslevoisinde
l’est,l’Algérieentantque
partenaireetclientetl’Espagne
entantqueportevers
l’Europe…
ANNEXE:Notes(*)etBibliographie
Monographiedelarégiondel’Oriental-mars2016,HCP,Direction,régionaled'Oujda:
http://www.hcp.ma/region-oriental/docs/Monographie2016/monographie2016.pdf
Recensementgénéraldel'habitat,régiondel'Oriental,HCP,DirectionRégionaled'Oujda:
http://www.hcp.ma/regionoriental/docs/RGPH2014/Premiers%20Resultas%20du%20RGPH%202014final_29_04_2015
.pdf
L'Oriental,chiffresclefs2013,HCP,DirectionRégionaled'Oujda:
http://www.hcp.ma/regionoriental/docs/ETUDESREGIONALES/ORIENTALatoutspotentialites.pdf
Guidedel'Investissementdanslarégiondel'OrientalduMaroc.
Opportunitésetconditions-2011-NationsUnies:
http://unctad.org/fr/PublicationsLibrary/diaepcb2010d10_fr.pdf
L’Agencedel’Oriental:
http://www.oriental.ma/fr/Page-1/Accueil
Haut-CommissariatauPlan(PopulationLégaleauMaroc2014):
http://www.hcp.ma/downloads/Maroc-en-chiffres_t13053.html
(1*)BulletinOfficieln°:4470du03/04/1997-Page:292
Dahirn°1-97-84du23kaada1417(2avril1997)portantpromulgationdelaloin°47-96
relativeàl'organisationdelarégion:
http://adala.justice.gov.ma/production/html/Fr/liens/..%5C82202.htm
(2*)-B.On°6440du18/02/2016,page197:
http://81.192.52.100/BO/FR/2016/BO_6440_Fr.pdf
(3*)-B.On°6340du05/03/2015:
http://www.pncl.gov.ma/fr/EspaceJuridique/DocLib/d%C3%A9cret%20fixant%20le%20no
mbre%20des%20r%C3%A9gions.pdf
(4*)LEMarocapprouveunesériededécretssurlarégionalisationavancée,Al
Huffpost/maghreb/maroc:
http://www.huffpostmaghreb.com/2016/06/17/regionalisation-avanceem_n_10526978.html
(5*)REGIONDEL’ORIENTAL
UNNOUVEAUPÔLEDEDÉVELOPPEMENT:
http://www.agenciaidea.es/documents/220483/235370/Rahmaoui+Presentation.ppt
Ministèredel'AménagementduTerritoire,del'Eauetdel'EnvironnementSecrétariat
d'Etatàl'Environnement:
DIAGNOSTICPOURL'AMENAGEMENTDES
ZONESHUMIDESDUNORD-ESTDUMAROC
EmbouchuredelaMoulouya:
http://vinc.s.free.fr/IMG/MWC_Maroc_ZH_Moulouya.pdf
Météoetclimat:OrientalRegion(Maroc):
https://planificateur.a-contresens.net/afrique/maroc/oriental_region/2597553.html
COMPTESREGIONAUX
PRODUITINTERIEURBRUTETDEPENSESDECONSOMMATIONFINALEDESMENAGES2013:
http://www.hcp.ma/attachment/603197/
AbdelazizLaasikri
Téléchargement