Ebauche de la région de l'Oriental

publicité
Ebauchedelarégiondel'Oriental
Depuis1971leMarocs’estengagésurlavoiedelarégionalisationentantquelevier
etcatalyseuressentieldudéveloppementéconomiqueetsocialdansuncadrejuridique
précisquedéfinissent:
l-ledahirdu16juin1971portantcréationdesrégionséconomiques,notammentson
article2selonlequellarégionest«uncadred’actionéconomiquedanslequeldesétudes
serontentreprisesetdesprogrammesréalisésenvued’undéveloppementharmonieuxet
équilibrédesdifférentespartiesduroyaume»
2-telqu'ilaétécomplétéetmodifiéparleDahirn°1-97-84du2Avril1997etledécret
N°2-97-246du17Août1997)(1*).
3-lesdifférentesrévisionsdelaConstitutiondepuislors.
4-lanouvelleloiorganique111.14(B.On°6440du18/02/2016,page197)(2*),portant
statutdesnouvellesrégions,aunombrede12,tellesqu’ellesontétédélimitéesparle
dernierdécoupageadministratifetdéfiniesparleDécretn°2.15.10du20Février2015,«
fixantlenombredesRégions,leursnoms,leursChefslieuxetlesPréfecturesetProvinces
lescomposant,publiéauBulletinOfficieln°6340du05Mars2015«(3*)
Acetarsenaljuridiquevients’ajoutercettesemainel’adoptionparleConseilde
Gouvernementde22textesrelatifs«auxprocéduresd’élaborationdesplansde
développementrégionaux»enplusde3autrestextesadoptésauparavantsurla
passationdepouvoirsetlebudgetdesrégions(4*).
EneffetlesPouvoirsPublicsveulent,depuis2015,boosterlarégionalisationavancéeen
ladotantd’uncadrejuridiquefiablequiluipermetted’existervraimentauseindes
Collectivitéslocalesetrégionales.
Selonledernierdécoupageadministratiflarégiondel’Orientalasubiunelégère
modificationcarlajeuneProvincedeGuercif(crééeen2009),faisantpartiejadisdela
régiondeTaza-AlHoceima-Taounate,yaétéintégrée.L’ajoutrécentdeGuercifs’est
matérialiséparuneplusgrandesuperficieetuneaugmentationdelapopulationmaisles
donnéeséconomiquesrécentesyafférentn’ontpasencoreétéglobalementexploitéeset
prisesenlignedecompteparlesdifférentsrapportsetétudesconsultés.
Situéeauxportesdel'Europe(Melillaetfrontdemerde200kms)aunordetdu
Maghreb(520kmsdefrontièreavecl’Algérie)larégiondel'Orientalestcomposéede7
ProvincespluslaPréfectured'Oujda-angad,diviséeen27communesurbaines,87
communesruraleset15Cercles;auxquelss’ajoutelaprovincedeGuercif:unecommune
urbaine,neufcommunesruraleetdeuxCercles.
Lasuperficieestde82820km2,soit11,7%delasuperficieduRoyaume(Recensement
Glde2014)avecunedensitédepopulationde28ha/km2contre42%auniveaunational
etd'unepopulationde2.314.346(3954étrangers)composéede494530ménagessoit
6,8%delapopulationtotalenationale.
Lataillemoyennedesménagesestde4,7%individusparménageavecunpicpour
GuercifetTaourirt(5,3%)etJerada(5,2%).Ils’agitd’unepopulationjeunedontplusde
50%ontmoinsde25ans
Letauxd’accroissementdelapopulationdurantlesdixdernièresannéesnedépasseguère
1%contre1,25%auniveaunational.
Lapopulationdel’Orientalsedistingueaussiparadoxalementparsonforttaux
d'urbanistionquiestde65,4%contre60,3%auniveaunationaletsaconcentration,
presque70%,aunorddelarégionpourdesraisonséconomiquesetdeproximitépar
rapportàFiguig,Jradaquin’estpluslepoumonéconmiqueminierdelarégiondepuisla
fermeturedesCharbonnagesduNord.
Economiquementlarégioncontribuepour4,7%auPIBnational.
LetauxdechômageyestleplusélevéduMaroc,17%,loindevantlestroisrégionsdusud
quiculminentà15,3%(voirtableauK).
Malgrélesdisparitéssocio-économiquesentrelenordetlesudlesprincipales
caractéristiquesdecetterégionprisecommeuneentitéindivisibleetsolidairesont
l'importancedusecteurtertiairequiproduitdesservicesmarchandsetnonmarchands
(commerce,tourisme,administrations,transports,activitésfinancièresetimmobilières,
lesassurances,l’éducation,lasanté...).
Ilestànoterqueletertiairedanslespaysdéveloppésreprésentelabranchelaplusactive
del'économieentermesd'emplois,entre60%enFranceet70%auxUSA...
Lesecteurprimairequiregroupel’agriculture,l'élevagelapêche,lesforêts,lesmines,
lesgisements...occupeuneplacenonnégligeablemaisresteembryonnaire,juste
suffisantpourl'auto-consommationmalgrélavocationpastoraleduSud,leseffortsdu
secteurhalieutiqueauniveaudelaProvincedeNador(40%desproduitsdelapêchesurla
cotedelaMéditerranée)etl'importancedelaproductiond'agrumesdontbénéficientla
ProvincedeBerkaneetNadorgrâceàl’irrigationmodernequepermetlefleuvedela
Moulouyaetquifaitdel’Orientalla3èmerégionagricoleduMaroc.
Lesecteursecondairequiregroupelatransformationdesmatièrespremièresestsurtout
axésurlaCimenteriedel'Oriental(laCIOR),laSonasiddeNador,l’agro-industriede
Selouane,Madagh,l’agropoledeBerkaneetlesdifférenteshuileriesdeTaourirtetde
Guercifainsiquequelquespetitesunitésinsignifiantesmacroéconomiquement.
Maispourrenforcerl’infrastructureexistanteetpromouvoirledéveloppementdurablede
l’Orientaldeseffortscolossauxontétéentreprisaveclaparticipationdel’Agencede
l'Orientalsousl’impulsiondeSaMajestéleRoietconformémentàsesHautesDirectives
pourl’implantationd’unpôleéconomiquestratégiqueditMedEstquienglobele
technopoled'Oujda,l'agropoledeBerkane,l'infrastructureportuairedeNadorWestMed,
l'agro-industriedeSelouane,lastationsolairethermiquedeAinBeniMathar,lesstations
touristiquesdeMarchicaetdeSaidia…
Ceconstatétantposé,onnepeutvéritablementappréhenderl’économiedelarégion
sanstenircomptedel’apportdestravailleursmarocainsàl’étranger(TME)etlesrevenus
générésparl’“undergroundeconomy”sinoncommentexpliquerquelarégionde
l’Orientalquineneproduitque4,7%duPIBsoitclasséeimmédiatement2èmeaprèsle
GrandCasablancaquiproduit23,4%duPIB,dupointdevueconsommationfinaledes
mènagespartêted’habitantquiestrespectivementdel’ordrede19.628dhet22.769dh
parhabitantpourleGrandCasablanca.Etceendépitd’untauxdechômagerecordde17
%.
Celaétant,larégiondel'OrientalestpriséepoursesdattesdeFiguig,saclémentineet
sesorangesdeBerkaneetAklim,seshuilesdeTaourirt,sonmoutonderaceBniguil,son
sitetouristiquedeSaidiaainsiquelastationdeMarchica,saproximitéavecl'Algériequi
enfaitlaportefutureduMaghrebdansunprocheaveniretsaproximité,sonouverture
surl'EspagneetlaMéditerrannée.
Ajouteràcela,commesignaléci-dessus,lefaitquelarégiondraineuneéconomie
souterraineouinformelle(undergroundeconomy)del'ordrede"6milliardsdeDHparan,
soit40%duchiffred’affairesréaliséparcephénomèneàl’échellenationale"(lavie
économiquehttp://lavieeco.com/news/economie/la-strategie-de-developpement-deloriental-pour-doubler-son-pib-en-9-ans-20390.html).
Toujoursest-ilquepourmieuxappréhendercetterégionilestnécessaired'aborderla
présenteétudeselonleplansuccinctsuivant
I-Indicateursdémographiques
II-climat
III-Indicateurssocio-économiques
etfinanciers
I-indicateursdémographiques:
Lapopulationdelarégionestde2.314.346,soit6,8%delapopulationtotaleduMaroc
dont65%résidentdanslemilieuurbainavecuneforteconcentrationaunordencesens
quelaPréfectured'Oujda-angadetlaProvincedeNadorabritentàellesseulespresque50
%delapopulationrégionale.Autotal70%delapopulationdelarégionhabiteles
Provincesdunordtandisque,exoderuraletmilieunaturelhostileobligent,lesudse
dépeupledeplusenplusaufildesans.
A) TableaudelarépartitiondelapopulationparProvinceetmilieuderésidence
(urbain&rural)selonlerecensementde2014
B) DiagrammedelarépartitiondelapopulationparProvince(lesdeuxmilieuxde
résidenceconfondus)
C) DiagrammedelarépartitiondelapopulationparProvince(milieuU)
D)DiagrammedelarépartitiondelapopulationparProvince(milieuR)
E)Cartedutauxd’urbanisationdanslesdifférentesProvincesdel’Oriental
F)Cartedelarépartitiondelapopulationparcommune
G)EvolutiondeseffectifsdesménagesselonlesProvincesetlemilieuderésidence
H)EvolutiondestaillesdesménagesselonlesProvincesetlemilieuderésidence
II)Climat:
Leclimatestdetypeméditerranienchaudetsecen
étésurlescôtesaunord,continentalàsemiarideà
l’intérieurdesterresetaridesurleszonesaustrales
éloignéesausuddelarégion.
Généralementilfaitbeau,lapluviométrieestfaible,
trèsirrégulière,insuffisantepourlesculturesenterres
Bourcarnedépassantguèreunemoyenneannuelle
de300mmauNordà100mmausud.
LarégionesttraverséeparlefleuvedelaMoulouya
quiestleprincipalcourd’eaudelarégionetleplus
longduMaroc(600kms).Ilprendnaissanceaucoeur
dumoyenAtlas(MontagneAyachi)danslaProvince
deMideltetsejettesurlaméditerranéeà
l'embouchuredelazonehumideduSIBE(sited’intérêt
biologiqueetécologique)delaMoulouyaàSaidiaqui
constitueuncomplexeestuarien.Elleestclasséesite
d'intérêtbiologiqueetécologiquedebiodiversité
importantedeportéeinternationalequifaitl'objet
d'étudedanslecadreduprojetMedWetCoastparles
instancesnationalesetintergouvernementales.
LaMoulouyaconstitueunfoyerd'hivernagede
plusieurséspècesd'oiseauxd'eauenvoiede
disparition.
LesprincipauxbarragessontMedVmisenoeuvreen
1967(capacitéde700millionsdem3audépartmais
réduiteactuellementà400)etMechrâaHammadi
(capacitéderetenuede6,6millionsdem3)datantde
1955.IlsontétérenforcésparlebarrageHassanII
(capacitéde200millionsdem3)surlefleuveZaqui
irriguelavalléeZadeTaourirt.
LefluxmoyendelaMoulouyaestdel'ordred’un
milliarddem3paran.Ellefournitenviron600millions
dem3pourl’irrigationdel’Oriental.
LebarragedeMelloulouirriguelaProvincedeGuercif,
notammentlacommuneruraledeTaddertoù
l’irrigationsefaitdefaçonmoderneàl’instardes
ProvinesdeBerkaneetNador.
L’embouchuredelaMoulouya
LefleuvedelaMoulouya
LacdubarrageMedVsurlaMoulouya
MechraaHammadisurlaMoulouya
barrageHassanIIsurZa
III-Indicateurssocio-économiques
etfinanciers
A) Indicateurséconomiques
B) Couverturefinancière
A) Indicateurséconomiques:
L’économiedelarégionestconcentréeessentiellementaunord,làoùrésideprèsde70%
delapopulationdansdescentresurbainsdontlesplusimportantssontOujda,Nador,
Berkane…Commeénoncéprécédemmentlesecteurtertiairedominel’activitééconomique
decettepartiedelarégioncarilemploiequasiment60%desactifsquecesoitdansle
commercedesproduitsetmarchandiseset/oudesprestationsdeservices,dansles
différentesadministrationsetcollectivitéslocales.
L'agriculturepeineàcréerdel'emploiagricole.Lesdébouchésirréguliersetsporadiques
n'ydépassentguère25%desactifsetceendépitd’unesuperficiecultivablede700000ha
dont85%enterresbour.
Sabranchelaplusrentablerésidedanslaproductionde220000tonnesd'agrumeset
autresfruitsetlégumessurunesuperficiede14000ha,essentiellementdanslesProvinces
deBerkaneetNadorcequifaitdecetterégionla3èmerégionagricoleduMaroc.
L’oléiculture,notammentdanslesProvincesdeTaourirtetGuercifproduitplusde17%dela
productionnationaled’olivesbonan,malan
Quantaurendementdelacéréacultureilesttrésfaiblecartributairedesaléas
climatiquesetdufaibleniveaudepluviométriequ'aggravelanonfertilitédesterres
céréalieresenbourdusudetdel'ouestcommeGuercifparexempleoùFehamaaunfort
degrédesalinité.Lescéréalesoccupent80%dessuperfiescultivées.
Lapêchemaritimeavecsesdeuxports,BniNsaretRasKebdana,assure40%des
captureset60%entermesdevaleurmarchandedelaMéditerranée.
Letourisme,malgrél’aménagementdelabaiedeSaidiacommesitetouristiqueduPlan
Azurbatiesur700haetunemarinade700anneauxainsiquelamiseenvaleurdelalagune
deMarchicasur1000haàNador,resteuneactivitéd’étéetd’estivagedontlarentabilité
annuelleresteàaméliorer.
Endécembre2013l’Agencedel’Orientaladresséunconstatalarmantsurl’économiede
larégion(voir5*):
Larégiondisposedu’unréseaude
transportaérienetterrestre
appréciableavec
ANNEXE:Notes(*)etBibliographie
Monographiedelarégiondel’Oriental-mars2016,HCP,Direction,régionaled'Oujda:
http://www.hcp.ma/region-oriental/docs/Monographie2016/monographie2016.pdf
Recensementgénéraldel'habitat,régiondel'Oriental,HCP,DirectionRégionaled'Oujda:
http://www.hcp.ma/regionoriental/docs/RGPH2014/Premiers%20Resultas%20du%20RGPH%202014final_29_04_2015
.pdf
L'Oriental,chiffresclefs2013,HCP,DirectionRégionaled'Oujda:
http://www.hcp.ma/regionoriental/docs/ETUDESREGIONALES/ORIENTALatoutspotentialites.pdf
Guidedel'Investissementdanslarégiondel'OrientalduMaroc.
Opportunitésetconditions-2011-NationsUnies:
http://unctad.org/fr/PublicationsLibrary/diaepcb2010d10_fr.pdf
L’Agencedel’Oriental:
http://www.oriental.ma/fr/Page-1/Accueil
Haut-CommissariatauPlan(PopulationLégaleauMaroc2014):
http://www.hcp.ma/downloads/Maroc-en-chiffres_t13053.html
(1*)BulletinOfficieln°:4470du03/04/1997-Page:292
Dahirn°1-97-84du23kaada1417(2avril1997)portantpromulgationdelaloin°47-96
relativeàl'organisationdelarégion:
http://adala.justice.gov.ma/production/html/Fr/liens/..%5C82202.htm
(2*)-B.On°6440du18/02/2016,page197:
http://81.192.52.100/BO/FR/2016/BO_6440_Fr.pdf
(3*)-B.On°6340du05/03/2015:
http://www.pncl.gov.ma/fr/EspaceJuridique/DocLib/d%C3%A9cret%20fixant%20le%20no
mbre%20des%20r%C3%A9gions.pdf
(4*)LEMarocapprouveunesériededécretssurlarégionalisationavancée,Al
Huffpost/maghreb/maroc:
http://www.huffpostmaghreb.com/2016/06/17/regionalisation-avanceem_n_10526978.html
(5*)REGIONDEL’ORIENTAL
UNNOUVEAUPÔLEDEDÉVELOPPEMENT:
http://www.agenciaidea.es/documents/220483/235370/Rahmaoui+Presentation.ppt
Ministèredel'AménagementduTerritoire,del'Eauetdel'EnvironnementSecrétariat
d'Etatàl'Environnement:
DIAGNOSTICPOURL'AMENAGEMENTDES
ZONESHUMIDESDUNORD-ESTDUMAROC
EmbouchuredelaMoulouya:
http://vinc.s.free.fr/IMG/MWC_Maroc_ZH_Moulouya.pdf
Météoetclimat:OrientalRegion(Maroc):
https://planificateur.a-contresens.net/afrique/maroc/oriental_region/2597553.html
AbdelazizLaasikri
Téléchargement