
«Cesobservationspourraients’expliqueràplusieursniveaux,expliqueJacquesSchrenzel,
responsabledulaboratoiredebactériologiedesHôpitauxuniversitairesdeGenève(HUG).
Uneespècebactériennepeutdominerlesautresoudisparaître,entraînantl’augmentationou
ladiminutiondecertainesmoléculesfabriquéesparlesmicroorganismes.Lesbactéries
produisenteneffetdesdéchetsquipeuventpasserlabarrièreintestinale,delàentrerdansle
sangetavoiruneffetàdistance.Cescomposéspeuventaussiagirdirectementsurlesautres
cellulesdutubedigestif,commelesneuronesquipermettentàl’intestindesecontracterou
lescellulesimmunitairesquimontentlagarde.Cesdernièressontresponsablesde
phénomènesinflammatoiresquijouentcertainementunrôleimportant.»
Pourl’instant,raressontlesmécanismesquiontétémisaujourpourexpliquerunliende
causeàeffetentredéséquilibredumicrobioteetsymptômespsychiatriques.Despistesse
précisentdansl’étudedel’autismechezlasouris.En2010,leneurologueDerrickMacFabe et
sonéquipedel’UniversitédeWesternOntarioauCanadaontmontréquel’injectionde
propionate,unacidegrasproduitparcertainesbactériesintestinaleslorsdeladégradation
dessucres,provoquelestroublescomportementauxdel’autismechezdesrats.Plustard,en
2013,uneétudedubiologisteSarkisMazmaniandel’InstitutdetechnologiedeCalifornie
(Caltech)paruedansCellamontréque,chezdessourisavecdestroublesautistiques,
l’intestincontenaitmoinsdebactériesdutypeBacteroidesfragilisquechezlessouris
normales.Lesangdecesrongeurscontenaitégalementunegrandequantitéd’unmétabolite
produitparlemicrobiote,le4EPS.L’injectiondirectede4EPSàdessourisnormalesa
entraînédessymptômesautistiques.
Chezl’humain,leschosessontbeaucouppluscomplexesetiln’existequedetrèsraresliens
directsétablisentremicrobioteetmaladiesmentales.Chezlesmaladesatteints
d’encéphalopathiehépatique,souffrantentreautresdetroublesdel’humeuretdel’attention,
lefoien’estpluscapablederemplirsafonctiondedétoxification.Lemicrobiote,lui,est
modifiéetproduitunegrandequantitéd’ammonium,unemoléculecomposéed’azoteet
d’hydrogène,auxpropriétésacidifiantesdansl’eau.Fauted’êtreéliminé,cesurplus
d’ammoniumpassedanslesangdupatientetatteintlecerveau.Untraitementpar
antibiotiqueaméliorelessymptômesneuropsychiatriques.
Audébutdesannées2000,uneétudecliniqueamontréchezdesjeunesenfants
diagnostiquésautistes,dontlafloreintestinaleétaitmodifiée,l’effetpositifd’untraitement
antibiotiqueciblé,lavancomycine.Plusrécemment,fin2014,uneéquipefinlandaisea
analysélemicrobiotede72patientssouffrantdelamaladiedeParkinson.Ilcontenait
beaucoupmoinsdebactériesdelafamilledesPrevotellaceaequelegroupe«contrôle».
«Entantqueclinicien,jetrouvecesrésultatsintéressants,remarqueMichelMaillard,
gastéroentérologueauCHUVàLausanne.Maisonestencoreloindepouvoirguérirdes
patientsenmanipulantlemicrobiote.Onabesoindeplusd’étudesàgrandeéchelleetde
connaissancessurlesmécanismes.»EtJacquesSchrenzeld’ajouter:«Onnesaitpasnon