
Miseenévidencedes3typesdecônes:livrepage309
Expliquerl’originedudaltonisme?Aprojeter:testdaltonisme
Grâceauxpigments,lesphotorécepteurspeuventconvertirunestimulationlumineuse(énergie
véhiculéeparlalumière)enunmessagenerveuxquiseravéhiculéjusqu’aucerveau:lemessage
nerveuxestd’abordtransmisauxneuronesbipolaires,puisauxneuronesganglionnaireset,enfin
véhiculéslelongdesdifférentsaxonesjusqu’àlabasedunerfoptique(auniveaudelatâche
aveugle).Lestimulusestdonctransforméenmessageélectriqueàl’originedumessagenerveux.
Contrairementauxbâtonnets,quinecontiennentqu’unseultypedepigment,larhodopsine,ilya3
catégoriesdecônesquel’ondifférencieparlespigmentsqu’ilscontiennent.Cesderniers
appartiennentàlafamilledesopsines.
Chacundecespigmentsestsensibleàunelongueurd’ondeparticulièredelalumière.C’estainsique
leurnomfaitréférenceàlazonedecouleurouleurpigmentestsensible:«cônesbleuscontenant
del’opsineS»,«cônesvertscontenantdel’opsineM»et«cônesrougescontenantdel’opsineL».
C. Larépartitiondesphotorécepteursdanslarétine.
Larépartitiondesphotorécepteursdanslarétinen’estpasquelconque:
Lafovéa,zonecentraledelarétinenecomportequedescônes.Cettezonepermetune
visionpréciseetencouleur(acuitévisuellemaximale)
Aufuretàmesurequel’ons’éloignedelafovéa,lescônesvontdevenirdeplusenplusrares
jusqu’àdisparaitre.Parcontrelesbâtonnetssontdeplusenplusnombreuxversla
périphérie.Lesobjetssituésàlapériphérieduchampvisuelsontdoncperçusavecunefaible
acuitéetunemauvaisevisiondescouleursmaisleurdétectionestpossiblemêmesileur
luminanceestfaible.(l’œilperçoitlalumièred’unebougiesituéeà27Kmsil’airestlimpide).
Enpratiquelesystèmedescônesestutilisédanslavisiondiurne(lesystèmedesbâtonnetsestalors
saturé).Lesbâtonnetsn’interviennentquelorsdelavisioncrépusculaire.Larétinitepigmentaire
s’expliqueparunedégénérescencedesbâtonnets,puisplustardivementunedégénérescencedes
cônes.Lavisiondevientdifficilepourdefaibleéclairementetlechampdevisionserétrécit,le
maladeàl’impressiond’êtredansuntunnel.Ils’agitd’unemaladiegénétique.
Conclusion:Larétineestuntissunerveuxhétérogène,constituédedifférentstypesdeneurones,
dontlesphotorécepteurs.Lesstimulilumineuxsontcaptéspardespigmentsprésentsauniveaudes
cônesetbâtonnetsquilestransformentenmessagesnerveuxvéhiculésparlenerfoptique.Les
bâtonnetsnecontiennentqu’untypedepigment,larhodopsineetlescônestroistypesd’opsine
(pigments)sensiblesàtroislongueursd’ondes,lebleu,levertetlerouge.
TP3:lesopsinesdesprimates
3. Lesphotorécepteurs:unproduitdel’évolution
Chezl’hommelavisiondescouleursestditetrichromatique,ellereposesurlesinformationsde3
typesdecônes.Lescônespossèdentunpigmentdenatureprotéique,l’opsine.Ilexistechez
l’hommetroistypesd’opsineenfonctiondeleurmaximumd’absorptiondelalumière.L’opsineS
avecunmaximumd’absorptionpourleslongueursd’ondecorrespondantaubleu(cônebleu),
l’opsineM(cônevert)etl’opsinerouge(cônerouge).Chaquecatégoried’opsine(protéine)estcodée
parungène.
Lanotiondefamillemultigénique:
Lacomparaisondesséquencesenacidesaminésdesopsinesoucelledesséquencesennucléotides
desquatregènesrévèledefortessimilitudes.Unteldegrédesimilituden’estpaslefruitduhasard,
maisattested’uneoriginecommune,desquatregènesdesopsines.Ilsdériventd’ungèneancestral
etformeunefamillemultigénique.
Rq.Lesscientifiquesconsidèrentqu’unesimilitudesupérieureà20%entre2moléculesnepeut
êtredueauhasardetindiquedoncuneoriginecommunepourles2molécules.
Lemécanismeàl’origined’unefamillemultigéniqueestlesuivant:
Legèneancestralaétédupliqué(lorsd’accidentdelaméiose)puistransposésurunautre
chromosomeousurlemême.Onobtientdeuxgènesidentiques,legèneancestraletleduplicata.
Aucoursdutemps,chaquecopiedugène(legèneancestralouleduplicata)peutsubirdes
mutationsponctuellesàl’originedegènesdifférents.