
Subjuguéparl’extraordinaireédificequeconstituelagrottedesFées(ÉpéedeRoland)dela
montagnedeCordes,prèsd’Arles,ilaconsacréunouvrageauxhypogéesdeFontvieille,
uniquesenleurgenre.
Inégalitéssocialesetvasecampaniforme
Répartisavecdesintensitésdiversespeuouproudanstoutel’Europe,lesgroupesàvases
campaniformesconstituentunbonmarqueurdessociétéslorsdelatransitionduNéolithique
àl’âgeduBronze.J.GuilaineaproposédansleSuddelaFranceunesériationchronologique
decethorizon,mettantenvaleurlecaractèresingulieretprimairedugobeletdit«pan‐
européen»,indicateursémiologiquededistinction.Larégionalisationduprocessusentraîne
ensuite,avecledéveloppementdeformuleslocales,unepertesignificativedesavaleur
emblématique.Cemodèleévolutif,àvaleurgénérale,aétéappliquéàd’autresrégionsdu
continent.Intéresséparleprocessusdesagenèse,J.Guilaineaprispourpartiuneémergence
enEuropeduSudoùcetteapparitionapuêtrefavoriséeparl’antérioritédecertaines
productions(métallurgie,boutonsenV)etl’évolutionsociale(grandestombespourl’élitedu
Sudibérique).IlarevalorisélerôledelaSiciledansl’EuropedesCampaniformes.
Religionetancestralité
Dénonçantlecultedela«déesse‐mère»néolithiquesibienancrédanslalittératuresous
diversesvariantesàpartirdel’iconographiedisponible(stèles,statues‐menhirs,figurines),J.
Guilaineplaidepouruneconceptionmythologiquedescroyancesnéolithiquesdansla
traditionpaléolithique.Chaquegroupeentretientsaproprehistoire,réelleouenjolivée,à
partirdefondateurstutélaires:d’oùunesortedecultedesancêtres,garantsdel’identitéet
delasurvie.Sortede«religion»généalogique,celle‐cis’exprimepardesrituelsdivers.Quant
auxfigurines,auxfonctionsprobablementdiverses,leurrôleestplutôtliéaufonctionnement
social(naissances,symbolesdelignées,activitésféminines,portraits,marqueursidentitaires,
etc.).
Genre
L’iconographienéolithique,plusquelatraductiondecroyances,autoriseplutôtunelecture
sociale.Trèstôtestperçueunecatégorisationdessexes.Surlesstatues‐menhirsleshommes
sonttoujourspourvusd’armes,lesfemmesensontexclues.Ellesnesontsignaléesquepardes
détailsanatomiques.Ellessontdanslenaturel,leshommesdansleculturel.D’oùunecurieuse
inversion:lesfemmes,signifiéespardescaractèresbiologiques,naturels,s’exprimentdans
l’espacedomestique,confiné,transforméparlasocialisation;leshommes,porteursde