avortementsspontanés.IlaétéinterditenenFranceen1977suiteàladécouverted’unliendansles
années70entrel’administrationdeDESàdesfemmesenceintesetlasurvenuedecancersduvagin,du
sein(Palmer,2008)etdel’utéruschezlesfillesdesmèrestraitées(OuvrageDEStroisgénérations,2010).
Lechlordéconeestuninsecticideorganochloréautrefoisutilisédanslesbananeraies.Ilcontaminelessols,
leseaux,etcertainsalimentsd’originevégétaleouanimaleoùilaétéutilisé(notammentenGuadeloupeet
enMartinique).Lechlordéconeestclassécancérogènepossiblepourl’homme(groupe2B)parle
CIRC
.De
récentesétudesmontrentunerelationentreexpositionauchlordéconeetlasurvenueducancerdela
prostate(Quénel,2011),maisleliendecausalitéresteencoreàétablir.Unétatdeslieuxducancerdela
prostateauxAntillesfrançaisesarévéléuneincidenceetmortalitéplusélevéesqu'enFrancemétropolitaine
maisenaccordaveclesoriginesafricainesdelamajoritédelapopulation.D'autresétudesdevront
approfondirl'identificationdesdeterminantsdesfacteursderidsuedesurvenueetd'agressivitéau
diagnosticducancermaiségalementlesdéterminantsdesonévolutionclinique(Multigner,2016).
Suiteàl’explosiondel’usinedepesticidesICMESAdeSévésoenItalie,l’effetdel’expositionauxdioxines
dansl’apparitiondecancersaétéétudié.Ladioxinelibéréelorsdecetaccident(ditedioxinedeSévéso),la
2,3,7,8TCDD,estclasséecancérogènecertain(groupe1)pourl’hommeparle
CIRC
.Unerelation
significativeaétémiseenévidenceentrel’expositionauxanciensincinérateursd’orduresménagèresetle
risquedecancer:onobserveuneaugmentationdelafréquenceglobaledecancerschezlafemme(=
toustypesdecancers),etenparticulierdecancerduseinetleslymphomesmalinnonhodgkiniens;les
résultatsmontrentégalementunexcèsderisquedemyélomemultiplechezleshommes(Dauniau,2009).
Ilconvientcependantderappelerquel’expositionàdefortesdosesdeladioxinedeSévésoreprésente
unesituationexceptionnellepuisqu’ellerésulted’unaccident.Depuis2005,lesincinérateurssontsoumisà
unedirectivequiprévoitdesmesuresstrictespourtraiterleursfumées.
Uneétuded’expositionenvironnementaleafaitl’objetd’unsujetdethèseauseinduDépartementCancer
etEnvironnementduCentreLéonBérard.Lapremièresourced’expositionauxdioxinesestl’alimentation.
Ainsi,l'impactdel'expositionauxdioxines,parl’alimentation,surlerisquedecancerduseinaétéévaluée
auseindanslacohorteE3N.LacohorteE3NestEtudeEpidémiologiqueauprèsdefemmesdelaMGEN
(MutuelleGénéraledel'EducationNationale).Ils’agitd’uneenquêtedecohorteprospectiveportantsur
environ100000femmesvolontairesfrançaisesnéesentre1925et1950etsuiviesdepuis1990.Cette
étuded’intéresseauxrelationsentrel'apparitiondescancersetlescaractéristiquesindividuelset
environnementauxdespersonnes.Aucuneassociationn'aétéobservée,àl'exceptiond'unediminutiondu
risquedecancerduseinhormonoindépendant,retrouvéedefaçonsignificativedansl'étudealimentaire.
Cettedernièreobservationestcohérenteavecdesdonnéesexpérimentales.Dûàunmanquede
puissancestatistiquepourl'expositionaérienne,lesrésultatsdemandentconfirmationauniveaunational
(Danjou,2017).
Lerôledesphtalatesestégalementcontroversédanslasurvenuedecancers,notammenttumeursdu
foieoutesticulaires(Afsset,Inserm2008).Onlestrouvedanspratiquementtouslesarticlesen
PVC
,donc
denombreuxproduitsduquotidien(ballons,nappes,rideauxdedouche,anneauxdedentition,colles,
etc.).
Enpopulationprofessionnelle
RelativementpeudepublicationsconcernentspécifiquementleseffetséventuelsdesPEchezlestravailleurs
exposés.
Desétudessesontintéresséesaulienentreexpositionprofessionnelleauxpesticidesetapparitiondecancers
hormonodépendantschezlesagriculteurs(prostate,testicule,sein,ovaire).Bienquelesrésultatssoient
souventdivergents,certainesétudestendentàmontreruneplusforteincidencedecancershormono
dépendantschezlesagriculteursouagricultricesutilisateursdepesticides(Alavanja,2005;Buranatrevedh,
2001;Ibarluzea,2004).Desrecherchessupplémentairessontnécessairespourclarifierlerôledechacunedes
moléculespotentiellementresponsables(certainsorganochlorés,triazine)dansl’apparitiondecescancers,
cetteidentificationn’ayantpasétéeffectuéelorsdesrecherchesprécédentes(
INRS
,2002).
LancéeauCentreLéonBérarden2016,l'étudeSIGEXPOSOMEviseàaméliorerlacaractérisationde
l'expositionauxpesticidesenpopulationgénéraleetaméliorerlesconnaissancesconcernantlesparamètres
génétiquesetbiologiquesimpliquesdanslasurvenuedecancers.Lerecrutementdesparticpantsvolontaires