LLLC103 CHAPITRE 10 Page 1 sur 5 DIXIÈME étape : LECTURES

publicité
LLLC103
CHAPITRE 10
Page 1 sur 5
DIXIÈME ETAPE : LECTURES CURSIVES
1er texte
Diagoras Rhodius tres filios habuisse dicitur, illum pugilem, alterum pancratiastem, tertium luctatorem : eos
omnes uidit uincere Olympiae eodem die. Cum ibi eum tres adulescentes, coronis suis in caput patris positis,
amplecterentur populusque in eum flores iaceret, ibidem in stadio, inspectante populo, animam efflauit.
d'après AULU-GELLE, Nuits Attiques, 3, 15
efflare, o, efflaui, efflatum :répandre ; animam efflare:
rendre l'âme, expirer
flos, floris, m. : la fleur
iacere, io, ieci, iactum : jeter
ibi : là (adverbe)
ibidem : là-même (adverbe)
idem : le même ; idem est composé de is + dem.
inspectare, o, inspectaui, inspectatum : observer, regarder
luctator, luctatoris, m. : le lutteur
Olympia, ae, f. : Olympie (site de Grèce) ; Olympiae « à
Olympie »
pancratiastes : le pancratiaste, athlète qui combat au
pancrace (lutte et pugilat). Mot grec: pancratiastem est
à l’accusatif singulier.
pugil, pugilis, m. : le pugiliste, le boxeur
Rhodius, a, um : de Rhodes (île grecque)
tertius, a, um : troisième
tres : trois
unus, a, um : un (seul)
-que : et ; pater materque équivaut à pater et mater
adulescens, entis, m./f. : l'adolescent(e)
alter, altera, alterum :l'autre, le deuxième
anima, ae, f. : le souffle, l'âme
Atticus, a, um : de l'Attique(province d'Athènes)
Cum amplecterentur : Amplecterentur est le subjonctif
imparfait d'amplecti, embrasser (verbe d'une catégorie
spéciale, appelé « déponent »). Cum amplecterentur
« alors qu'ils embrassaient ».
Diagoras; ae, m. : Diagoras (nom d'homme). Mot grec, ici
au nominatif singulier.
dies, diei, m. : le jour ; déclinaison de res
eos : employé comme pronom, is peut se traduire « celuici », ea « celle-ci », id « ceci ». Les mêmes formes
s'emploient aussi comme déterminants: is nuntius: ce
message(r), is adulescens: cet adolescent, ea aqua: cette
eau , id scutum: ce bouclier. Ce déterminant-pronom se
décline comme dominus (au masculin), comme aqua (au
féminin), comme scutum (au neutre) excepté au G. sg.: eius
(aux trois genres) et au D. sg.: ei (aux trois genres).
1) Traduire à partir des modèles :
Diagoras tres filios habuisse dicitur = On dit que Diagoras a eu/eut trois fils
Diagoras tres filios habuisse dicebatur = On disait que Diagoras avait eu trois fils
Diagoras tres filios habere dicebatur = On disait que Diagoras avait trois fils
1. Capta urbe, domina seruos appellauisse
dicebatur.
2. Adulescens in stadio uicisse dicitur.
3. Adulescens in stadio uincere dicebatur.
4. Alexander Magnus potionem bibisse dicebatur.
5. Alexander Magnus epistolas matri legisse
dicebatur.
6. Siccenses gens esse auida uini dicebantur.
7. Milites uinum ab imperatore accepisse dicuntur.
8. Caesar in primam aciem procedere dicebatur.
9. Tullia cum matre epistolam Marci legere
dicebatur.
10. Caesar cum centurionibus in prima acie fuisse
dicitur.
2) Mémoriser les déclinaisons d'exercitus et de res. Compléter le tableau ci-dessous.
NOMINATIF
ACCUSATIF
GENITIF
DATIF
ABLATIF
N. sg.
exercitus
res
populus
impetus
uolnus
eques
dies
singulier
exercitus
exercitum
exercitus
exercitui
exercitu
G. sg.
pluriel
exercitus
exercitus
exercituum
exercitibus
exercitibus
singulier
res
rem
rei
rei
re
traduction
l'armée
Acc. sg.
le peuple
populos
la blessure
uolnus
pluriel
res
res
rerum
rebus
rebus
Ab. pl.
Acc. pl.
impetus
uolneris
dies
UNSA
LLLC103
CHAPITRE 10
Page 2 sur 5
3) Analyser soigneusement les cas, genre et nombre des formes de is, ea, id avant de traduire.
uelle, uolo, uolui: vouloir
1. Centuriones ab hostibus capti erant. Eos medicus uiderat.
2. Quintus ad matrem uenire potuit. Eam uolebat admonere ut medicum uocaret.
7. Tullia ad matrem cucurrit. Ei flores et coronam dedit.
4. Iulia ad patrem uenit. Ei flores dare uolebat.
5. Adulescentes coronas acceperant. Eas in caput patris posuerunt.
6. Adulescens flores accipit: eos patri suo dat.
7. Coronam adulescens ad patrem tulit. Eam ei dedit.
8. Alexander Magnus onmes epistolas legere uoluit. Eas a matre acceperat.
9. Marcus Tullius Cicero Quintum fratrem uiderat. Ab eo admonitus est ut in urbem ueniret.
10. Centurio consulem appellauit. Ei dixit Caesarem hostes uicisse.
2ème texte
Vbi apud Cannas exercitus populi Romani caesus est, mater, nuntio de morte filio allato, magno dolore
affecta est. Sed is nuntius non uerus fuit atque is adulescens non diu post ex pugna in Vrbem rediit. Mater,
repente filio uiso, copia gaudii oppressa exanimataque est.
d'après AULU-GELLE, Nuits Attiques, 3, 15
exercitus, exercitus, m : l'armée
gaudium, gaudii, nt. : la joie
inopinatus, a, um : inattendu, imprévu
mors, mortis, f. : la mort
nuntius, nuntii, m. : le messager, le message, la nouvelle
opprimere, o, oppressi, oppressum : comprimer, accabler
post = postea : après (adverbe)
post + acc. : après (préposition)
pugna, ae, f. : la bataille
redire, redeo, redii, reditum : revenir
repente : soudain
sed : mais
uerus, a, um : vrai
Vrbs, Vrbis, f. : la Ville, Rome
adulescens, entis, m,/f. : l'adolescent(e)
afferre, affero, attuli, allatum : apporter
afficere, io, affeci, affectum : pourvoir, affecter, accabler
apud + acc. : près de
caedere, o, cecidi, caesum : faire tomber, abattre, battre
Cannae, Cannarum, f. pl. : Cannes. Village d'Italie du Sud,
rendu célèbre par la défaite des Romains en 216 avant
J.-C.
copia, ae, f. : la grande quantité, l'abondance
de + abl. : au sujet de, à propos de
diu : longtemps
dolor, doloris, m. : la souffrance, la douleur
ex + abl. : hors de
exanimare, o, exanimaui, exanimatum : tuer
1) Compléter le tableau.
1. exercitus
2.
3.
4.
5. mors
6.
7.
8.
9. uirtus
10. fructus
exercitus
rei
l'armée
exercitum
exercitus
exercitibus
gaudia
nuntii
nuntii
spem
filium
le mérite
le fruit
fructum
spes
pugnae
uirtutes
fructus
filiis
pugnis
2) Compléter chaque énoncé en choisissant l'un des mots entre parenthèses et traduire :
Mater, cum ei nuntius de morte filii allatus esset ----------- oppressa est. (doloris, dolore, dolorem)
Pater, ------------ populi Romani uicto, magno dolore oppressus est. (exercitus, exercitus, exercitum, exercitu)
Adulescens cum in Vrbem uenisset, nuntium de morte patris (attulerunt, cognouit, rediit)
Domini filius cum ira ----------- de aduentu hostium accepit. (nuntium, nuntii, nuntius)
Post ----------, populus Romanus magno dolore affectus est. (pugna, pugna, pugnam)
Adulescens qui ex pugna redierat, consuli nuntiauit exercitum caesum ------------ (est, esse, esset)
Pater cum ---------- magno gaudio affectus est. (filio uiso, filius uideret, filium uidisset)
Mater, filia ----------- gaudio affecta est. (cum uideret, uisa, uisa, cum uidisset)
UNSA
LLLC103
CHAPITRE 10
Page 3 sur 5
Nuntio de morte ------------ allato, populus Romanus dolore oppressus est. (Caesari, Ciceronis, consule)
Ex pugna adulescens in -------- rediit (Vrbis, Vrbe, Vrbem) et ad ----------- cucurrit (patre, patri, patrem)
3) VERSION D'IMITATION
Cum exercitus populi Romani uictus esset, miles quidam in Vrbem rediit. Is ad matronam quandam cucurrit
et ei nuntiauit filium eius in pugna caesum esse. Magno dolore affecta est mater. Eodem die rediit ex pugna
filius. Mater cum eam filius amplecteretur, nimio gaudia oppressa est et, inspectantibus ciuibus, animam
efflauit.
quidam, quaedam : un (certain), une (certaine)
matrona, ae, f. : la dame
nuntiare, o, nuntiaui, nuntiatum: annoncer
nimius, a, um: exagéré; excessif, trop grand
inspectare, o, inspectaui, inspectatum : observer, regarder
animam efflare : rendre l'âme
eodem die : le même jour
cum amplecteretur : alors qu'il/elle embrassait. Verbe d'une
catégorie spéciale, comme cohortatus est: il encouragea.
3ème texte
Omnis arbor bona fructus bonos facit : mala autem arbor malos fructus facit. Non potest arbor bona malos
fructus facere neque arbor mala bonos fructus facere. Omnis arbor quae non fecit fructum bonum excidetur et
in ignem mittetur. Igitur ex fructibus eorum cognoscetis eos.
Matthieu, 7, 15-21
igitur : donc
malus, a, um : mauvais
neque : et ne pas
quae : pronom relatif au nominatif féminin singulier.
Traduisez « qui ».
arbor, arboris, f. : l'arbre
autem : mais, or, quant à
bonus, a, um : bon
excidere, o, excidi, excisum : retrancher en coupant, couper
fructus, fructus, m. : le fruit
omnis, omnis, omne se décline comme fortis, fortis, forte: modèle de déclinaison des adjectifs de la seconde
classe ; la déclinaison est semblable à celles de miles et de nomen, excepté que l'ablatif singulier (aux trois
genres) est en –i, le génitif pluriel (aux trois genres) est en –ium, les nominatifs et accusatifs pluriel au neutre
sont en -ia.
Mittet > < mittetur : Le futur simple se rencontre rarement dans les récits; il se forme de la manière suivante
1 amare
amabit
amabitur
2 monere
monebit
monebitur
3 uincere
uincet
uincetur
4 audire
audiet
audietur
4b capere
capiet
capietur
esse
erit
Ø
Le futur antérieur actif se forme à partir du radical du parfait; il se caractérise par le morphème -eri-: uicerit: il aura vaincu ;
uicerint: ils auront vaincu. Se rappeler estis: « vous êtes ». La terminaison -tis marque la 2ème pers. pl. à l'actif.
1) Décliner les expressions aux cas indiqués.
1ère série
N. sg
G. sg.
Trad
Acc. sg
Acc. pl.
G.pl.
omnis epistola
omne signum
omnem epistolam
tout signal
omne signum
omnis arboris
omnem arborem
2ème série
N. sg
Trad.
N. pl.
Abl. sg.
omnis gladius
omnis fructus
UNSA
omne corpus
LLLC103
CHAPITRE 10
Page 4 sur 5
Abl. pl
G.pl.
omnibus corporibus
3ème série
N. sg
G. sg.
Trad.
Acc. sg.
Acc. pl.
D.sg.
omnis dies
omnis diei
omne iter
omnis itineris
onmis uirtus
omne iter
2) Traduire la ligne modèle et conjuguer en complétant les cases vides.
cognoscere
1. dare
2. ducere
3
4
5
6
7
8
9
10. uenire
reconnaître
cognoscit
cognoscet
cognouit
dat
dabit
dedit
habet
cognouerit
habuerit
ponet
accipit
tenir
currit
curat
tenebit
curret
curauit
fecit
uenerit
4ème texte
Scipio Nasica censor factus grauem se ac seuerum praebuit. Cum equitum censum ageret, equitem quendam
uidit obesum et pinguem, equum uero eius macrum et strigosum. « Cur, inquit censor, es tu quam equus
pinguior? » « Quoniam, respondit eques, ego me ipse curo, equum uero seruus ». Grauiter damnatus est ille
eques.
d'après AULU-GELLE, Nuits Attiques, 4, 20, 11
obesus, a, um : bien nourri, gros, replet
pinguis, pinguis, pingue : bien nourri, gros, épais
pinguior : plus gros (au nominatif singulier)
praebere, eo, praebui, praebitum : présenter ; se praebere :
se montrer
quam : que; introduit le complément du comparatif pinguior.
quidam : un certain, un
quoniam : puisque
Scipio, Scipionis, m. : Scipion.
seuerus, a, um : sévère
strigosus, a, um efflanqué, maigre
tu : toi, tu (nominatif)
uero : mais
ac : et (de plus)
censor, censoris, m. : le censeur. Ce magistrat était
notamment chargé du recensement des citoyens.
census, census, m. : le recensement ; censum agere: faire le
recensement, passer en revue
cur?: pourquoi?
damnare, o, damnaui, damnatum : condamner
ego : moi, je (nominatif)
grauis, grauis, graue : lourd, grave, dur, rigoureux
grauiter : lourdement, durement. Cet adverbe dérive de
l'adjectif grauis.
macer, macra, macrum : maigre
Nasica, ae, m. : Nasica (surnom)
nasica, ae, m. : qui a le nez mince et pointu
N.
Acc.
G.
D.
Abl.
ego "je, moi"
ego
me
mei
mihi
me
tu "tu, toi"
tu
te
tui
tibi
te
nos "nous"
nos
nos
nostri/ nostrum
nobis
nobis
uos "vous"
uos
uos
uestri / uestrum
uobis
uobis
Le pronom ille "celui-là", illa "celle-là", illud "cela" peut s’employer comme déterminant:
singulier
masculin
féminin
neutre
masculin
N.
ille
illa
illud
illi
Acc.
illum
illam
illud
illos
UNSA
pluriel
féminin
illae
illas
se "se"
se
sui
sibi
se
neutre
illa
illa
LLLC103
CHAPITRE 10
Page 5 sur 5
G.
illius
illorum
illarum
illorum
D.
illi
illis
Abl.
illo
illa
illo
Le déterminant-pronom ipse, ipsa, ipsum "lui-même, elle-même , … -même" se décline comme ille sauf au nominatif et accusatif
neutre singulier: ipsum
5ème texte
Galli, Roma capta, Capitolium obsidebant. Arcem expugnare statuerunt. Nocte sublustri, subleuantes
inuicem, trahentes alii alios in summum saxum magno silentio euaserunt. Custodes fefellerunt, ne canes
quidem excitauerunt. Anseres non fefellerunt. Anserum clangore excitus Manlius, ceteros ad proelium
uocans, ascendentes Gallos deiecit. Manlius "Capitolinus" uocatus est.
d'après Tite-Live, ab Vrbe condita, 5, 47
alius, alia, aliud : autre ; alius alius: l'un… l'autre
anser, anseris, m. : l'oie
arx, arcis, f. : la citadelle
ascendere, o, ascendi, ascensum : monter, escalader
canis, canis, m. : le chien
Capitolium, Capitolii, nt. : le Capitole (une des sept collines
de Rome)
Capitolinus, i, m. : le Capitolin (surnom)
ceteri, ceterae, cetera : tous les autres
clangor, clangoris, m. : le cri
custos, custodis, m./f. : le gardien / la gardienne
deicere,io, deieci, deiectum : jeter du haut de, repousser. Ce
verbe est un dérivé de iacere, io.
excire, io, exciui(excii),excitum : faire sortir, réveiller
excitare, o, excitaui, excitatum : réveiller, faire surgir
expugnare, o, expugnaui, expugnatum : prendre d'assaut
euadere, o, euasi, euasum : sortir de, franchir, arriver à être
sur, escalader
fallere, o, fefelli, falsum : tromper
Gallus, i, m. : le Gaulois
inuicem : à son tour, alternativement
Manlius, Manlii, m. : Manlius (le commandant de la
citadelle)
ne quidem :ne … pas même, ne … même pas
proelium, proelii, nt. : le combat
saxum, i, nt. : le rocher
silentium, silentii, nt. : le silence
statuere, o, statui, statutum : décider
subleuare, o, subleuaui, subleuatum : soulever, lever
sublustris, sublustris, sublustre : à peine éclairé(e)
summus, a, um : le plus élevé ; summum saxum: le sommet
du rocher
trahere, o, traxi, tractum : tirer
uocare, o, uocaui, uocatum : appeler
fortis, fortis, forte modèle de déclinaison des adjectifs de la seconde classe. Cette déclinaison est semblable à
miles et nomen SAUF: -i à l'ablatif singulier (aux trois genres) ; -ium au génitif pluriel (aux trois genres) ; -ia
aux nominatif et accusatif du neutre pluriel.
vocans > < uocatus. Le participe présent uocans, uocantis se forme à partir du radical du présent: uoca-. Il appartient à la voix
active. Il se décline comme les adjectifs de la seconde classe.
SINGULIER
PLURIEL
masc./fém.
neutre
masc./fém.
neutre
N.
uocans
uocans
uocantes
uocantia
Acc.
uocantem
uocans
uocantes
uocantia
G.
uocantis
uocantium
D.
uocanti
uocantibus
uocanti / uocante *
uocantibus
Abl.
* La terminaison de l'ablatif singulier du participe présent est en -e lorsqu'il s'emploie comme verbe d'un
ablatif absolu. Rappelez-vous currente uictore.
Le participe parfait uocatus se forme à partir du radical du supin: uocat-. II appartient à la voix passive. Il se
décline comme les adjectifs de la première classe, sur dominus au masculin, aqua au féminin, scutum au
neutre. Il sert en outre à former les temps du parfait et du plus-que-parfait au passif: uocatus est "il fut appelé,
il a été appelé" uocata est "elle fut appelée, elle a été appelée" uocatus erat "il avait été appelé" cum uocata
esset "alors qu'elle avait été appelée".
UNSA
Téléchargement