Halakha dans judaïsme libéral, rabbin M Zemer

CRITERES'DE'DECISION'POUR'UNE'HALAKHAH'LIBERALE'
'
par'le'rabbin'Moshe'Zemer'
'
'
!"#$!%&'()!*+,!%''-./#!#,!0)'%12!3+**#!4#$,#!'%55-,6!4#!7+,,%-!$,#!)/'-#!7#!3+,8/'#,3#)!)$'!
$,#!%&&'+39#!2-5/'%2#!7#!2%!:%2%;9%9<!=#!8$)!)$'&'-)!&%'!2>-,?#,)-?/!7#)!&'+?#)?%?-+,)!7#!3#'?%-,)!7#!
*#)!%$7-?#$')!@$-!%88-'*%-#,?!%.#3!8+'3#!@$#!2%!:%2%;9%9!#)?!-,?%,A-52#!#?!2>%,?-?9()#!7$!&'+A'()<!02)!
%33$)%-#,?!2%!:%2%;9%9!7#!7-.#')!&/39/)!B!#22#!#*&C39#!7#!4#$,#)!=$-8)!7#!)#!*%'-#'!D!#22#!7-)@$%2-8-#!
7#)!3+**$,%$?/)!#,?-('#)!EF!2>/&+@$#!2#)!G,/!0)'%12!7>0,7#!#?!&2$)!?%'7!2#)!=$-8)!7>H?9-+&-#I!D!#22#!,$-?!
A'%.#*#,?! F! 7>-,,+3#,?)! #,8%,?)! *%'@$/)! 7#! 2%! !"!#$%&'()*+("%,-.$/D! #22#! &2%3#! 7#! ,+*5'#$J!
+5)?%32#)!7#.%,?!2#)!3%,7-7%?)!F!2%!3+,.#')-+,!D!#?!#22#!K!#,39%L,#!M!2#)!8#**#)!%$J@$#22#)!2#)!*%'-)!
'#8$)#,?!7#!7+,,#'!2#!7-.+'3#<!
!=#! '#,?'%-! 39#N! *+-! 39+@$/! &%'! 2#$'! '/%3?-+,! F! 2>/A%'7! 7#! 2%! :%2%;9%9! #?! 3+**#,O%-! F!
39#'39#'! 2#)!'%3-,#)!7#!3#??#!*-)#! #,! %33$)%?-+,<! P$! 3+$')! 7#)! 7#',-('#)! 7/3#,,-#)6! 4>%-!&'+3/7/!F!
7#)!'#39#'39#)!#?!/3'-?!)$'!3#!)$4#?!&/,-52#<!=#!)+$9%-?#'%-)!%$4+$'7>9$-!&%'?%A#'!%.#3!.+$)!3#'?%-,)!
'/)$2?%?)!7#!3#??#!'#39#'39#<!
!Q+**#,O+,)!-2!R!%!#J%3?#*#,?!7#$J!*-22#!%,)6!%$!&%))%A#!7%,)!2#!&'#*-#'!*-22/,%-'#!7#!2>('#!
3+**$,#6! 2+')@$>$,#! 7/2/A%?-+,! 7#! 4#$,#)! A#,)! 7>P2#J%,7'-#! EHAR&?#I! .-,?! .+-'! :-22#2! 2>P,3-#,! #,!
0%$(#/1.%"$2/%.#3!$,!&'+52(*#!#J?'C*#*#,?!A'%.#<!S#)!'%55-,)!7>P2#J%,7'-#!/?%-#,?!)$'!2#!&+-,?!7#!2#)!
7/32%'#'!!"!#$%-!)*+("%,.!&%'3#!@$#!39%3$,#!7#!2#$')!*('#)!)>/?%-?!8-%,3/#!%.#3!$,!%$?'#!9+**#!
%.%,?!7>%22#'!.-.'#!%.#3!2#$')!*%'-)!'#)&#3?-8)6!%.#3!2#)@$#2)!#22#)!.-.#,?!*%-,?#,%,?!#?!7+,?!#22#)!+,?!
#$!2#$')!#,8%,?)<!S%!T-)9,%!,+$)!#,)#-A,#!@$#!:-22#2!2>P,3-#,6!@$-!*+$'$?!2>%,!UV!7#!2>('#!3+**$,#6!
?'+$.%! 2#! *+R#,! 7#! &$'-8-#'! 3#)! 4#$,#)! A#,)! %.%,?! @$#! 2#)! '%55-,)! 7>P2#J%,7'-#! ,#! &$-))#,?! 2#)!
7/32%'#'!-*&$')<!:-22#2!7+,,%!$,#!-,?#'&'/?%?-+,!?#,7%,3-#$)#!7#)!3$(&'*&(/W!3+,?'%?)!7#!*%'-%A#!W!
7#! 2#$')! *('#)<! 02! 3-?%! .+2+,?%-'#*#,?! 3#)! 3+,?'%?)! 9+')! 3+,?#J?#! &+$'! &'+$.#'! @$>%$3$,#! 7#)!
8#**#)!7>P2#J%,7'-#!,>%.%-?!/&+$)/!)+,!&'#*-#'! *%'-!2+')@$>#22#!7+,,%! ,%-))%,3#! F!)#)!#,8%,?)!#?!
@$>%$3$,! 7>#$J! ,>/?%-?! 7+,3! %7$2?('#<! 02! #,! '/)$2?%! @$>%$3$,! 7#! 2#$')! '#4#?+,)! ,#! 8$?! *%'@$/! 7#!
!"!#$%&'(<!E4"*"/5$(#-"!UVX!%I<!
!Q#??#!%$7%3-#$)#!7/3-)-+,!-,7$2A#,?#!,#!8$?!&%)!$,#!3-'3+,)?%,3#!-)+2/#!7%,)!2>9-)?+-'#!7#!2%!
:%2%;9%9<!Y+,!&#?-?W8-2)6!Z%55%,![%*%2-#2!2>P,3-#,6!%*#,7%!2#)!2+-)!5-52-@$#)!%8-,!7#!&#'*#??'#!F!7#)!
.#$.#)!7#! )#!'#*%'-#'!)%,)!@$>-2!R!%-?! #$!7#$J!?/*+-,)! .%2%52#)<!S+')! 7>$,#!5%?%-22#!8/'+3#!%.#3!2#)!
Z+*%-,)! F! \#2! P'N%! &#,7%,?! 2#! &'#*-#'! )-(32#! 7#! 2>('#! 3+**$,#6! 2#)! 3+'&)! ,+,! -7#,?-8-/)!
7>-,,+*5'%52#)! =$-8)! /?%-#,?! /?#,7$)! )$'! 2#)! 39%*&)<! 02! ,>R! %.%-?! %$3$,#! 8%O+,! 7#! 2-5/'#'! 2#$')!
8#**#)!7#)!39%L,#)!7#!2>"6-7&'(!)%$8!F!%$?+'-)#'!$,!?/*+-,!$,-@$#!+$!$,!?/*+-A,%A#!)$'!+$]W7-'#!+$!
$,!?/*+-A,%A#! 7>$,!#)32%.#! +$! 7>$,#! 8#**#<! [%*%2-#2! 3+,)-7/'%!3#)! ?/*+-,)! 3+**#! .%2%52#)6! #,!
3+,?'%7-3?-+,!%.#3!2%!2+-!&'/3/7#**#,?!3+7-8-/#<!!
P$!U^(!)-(32#!Z%55-!T+)#)!0))#'2#)6!3+,,$!)+$)!2#!,+*!7#!Z%*%6!2#!&2$)!#,!.$#!7#)!/'$7-?)!
%)9;/,%N#)!7#!)+,!?#*&)6!3/2/5'%! 2#!*%'-%A#! 7>$,#! 4#$,#! +'&9#2-,#!$,!Y9%55%?<! Q>#)?!$,#!9-)?+-'#!
-,3'+R%52#!@$#!3#22#!7#!Z%*%!39+-)-))%,?!7#!.-+2#'!2#!Q9%55%?!#?!&%'!2F!7#!)%$.#'!2%!4#$,#!8#**#!7#!
2%!9+,?#!F!.-#!7>%.+-'!/?/!2%-))/#!)#$2#!)+$)!2%!8&'99"8!#,!%??#,7%,?!@$#!2#!*+,?%,?!7#!)%!7+?!)+-?!
'/$,-<! 02! 4$)?-8-%! )+,! %3?-+,! #,! )>%&&$R%,?! )$'! 7#$J! &'-,3-&#)! ?%2*$7-@$#)!B! UI! 2#! &'-,3-&#! 7#! 2%!
)-?$%?-+,!7>$'A#,3#!#?!_I!3#2$-!7#!2%!7-A,-?/!9$*%-,#<!!
Z%55-!`#9$7%!S#-5!a-'#2)+,!7#!b-)9-,#.!&#'*-?!F!$,#!8#**#!#,!.$#6!3+,.#'?-#6!7>/&+$)#'!$,!
:&8$7!#,!G$2A%'-#<!02!&'/)#,?%!7#!,+*5'#$)#)!4$)?-8-3%?-+,)!9%2%;9-@$#)!F!)%!7/3-)-+,!7+,?!2#!'-)@$#!
7>$,! &+A'+*! 3+,?'#! 2%! 3+**$,%$?/! 4$-.#! 7#! 2%! .-22#! )>-2! /?%-?! '#8$)/! F! 2%! 8#**#! &'/3/7#**#,?!
39'/?-#,,#!7#!)#!*%'-#'<!

2
!Q#!,#!)+,?!2F!@$#!@$#2@$#)!#J#*&2#)!7%,)!2%!*R'-%7#!7#!7/3-)-+,)!'%55-,-@$#)!-,7$2A#,?#)!#?!
/?9-@$#)! @$-! 7+,,#,?! 7#! 2%! 3'/7-5-2-?/! F! 2%! 7/8#,)#! 7#! 2>%88-'*%?-+,! )#2+,! 2%@$#22#! 2%! :%2%;9%9!
*-22/,%-'#!#)?!&%'!#))#,3#!$,!&9/,+*(,#!*+'%2!/.+2$?-8!#,!7/.#2+&&#*#,?!@$-!8%-?!8%3#!F!2%!'/%2-?/!
39%,A#%,?#!%$!8$'!#?!F!*#)$'#!@$#!2#)!A/,/'%?-+,)!&%))#,?<!
!
Sources'de'l’autorité'halakhique'
!c,#! 7#)! '%-)+,)! @$-! #*&C39#! 2#)! d+'?9+7+J#)d! 3+,?#*&+'%-,)! 7>%7+&?#'! 3#)! &'/3/7#,?)!
5-#,.#-22%,?)!#?!3#)!&+)?$2%?)!-,7$2A#,?)!7#!2#$')!&'/7/3#))#$')!#)?!2#$'!3+,3#&?-+,!8+,7%*#,?%2-)?#!
7#!2>#))#,3#!#?!7#!2%!)-A,-8-3%?-+,!7#!2%!'/./2%?-+,!7-.-,#<!!
!S>+&-,-+,! 7#)! =$-8)! 2-5/'%$J! EUI!)$'!2%!'/./2%?-+,!#?!2>%$?+'-?/!9%2%;9-@$#!7-88('#!7#!3#22#!7$!
4$7%])*#!d+'?9+7+J#d<!H,!8%-?!3#??#!7-88/'#,3#!#)?!&#$?WC?'#!2%!)+$'3#!&'-,3-&%2#!7#!7-.#'A#,3#)!#,?'#!
7/3-7#$')!2-5/'%$J!#?!d+'?9+7+J#)d<!
!e%,)!2#)!%,,/#)!UfgV6!2#!T+$.#*#,?!2-5/'%2!-)'%/2-#,!*#!7#*%,7%!7>/3'-'#!$,!%'A$*#,?%-'#!
&+$'!2%!Q+$'!Y$&'C*#! 7>0)'%12!7%,)! ,+?'#!&'+3()!!3+,?'#!2#!['%,7!Z%55-,%?!?#,7%,?!F!3#!@$#!,+$)!
%R+,)!2#!7'+-?!7#!3/2/5'#'!7#)!*%'-%A#)<!T%!?h39#!3+,)-)?%!F!'/&+,7'#!F!2>%'A$*#,?%-'#!7$!'%55-,%?!
@$-!&'/)#,?%-?!7#$J!&+-,?)!&'-,3-&%$J!B!!
U< S%! \+'%9! 7+,,/#! &%'! e-#$! F! T+])#! )$'! 2#! T+,?! Y-,%]! #?! 2#)! 7/3-)-+,)! 7#)! Y%A#)! +,?! $,#!
%$?+'-?/!%5)+2$#<!!
_< Z-#,!,#! &#$?!C?'#!39%,A/!7%,)! 2%! :%2%;9%96!@$#!3#! )+-?! &+$'!'/&+,7'#!F!7#)! 3-'3+,)?%,3#)!
3+,?#*&+'%-,#)!+$!7#.%,?!2#)!%74$'%?-+,)!7#!2%!3+,)3-#,3#!-,7-.-7$#22#<!
!e#! 3#! @$#! 2%! \+'%9! 7+,,/#! F! T+])#! #?! 2#)! .#'7-3?)! 7#)! Y%A#)! +,?! $,#! %$?+'-?/! %5)+2$#6! -2!
'/)$2?#!@$#!2#)!+&-,-+,)!#?!&'%?-@$#)!7#!=$-8)!3+**#!.+$)!#?!*+-!#?!&'+5%52#*#,?!2%!A'%,7#!*%4+'-?/!
@$-!,>%33#&?#,?!&%)!3#)!7+A*#)!7#!5%)#!)+,?!)%,)!.%2#$'!'#2-A-#$)#!D!#,!#88#?!7#!?#22#)!&#')+,,#)!K!,#!
)#! .+-#,?! &%)! i#,39%L,/#)>! &%'! 2%! \+'%9! 7+,,/#! &%'! T+])#! %$! Y-,%]! j+$-6! 2-??/'%2#*#,?! #,39%L,/#)6!
3$;&'2-!k!#?!<<<!j#,39%L,/#)k!&%'!2#)!7/3-)-+,)!7#)!)%A#)!%$!3+$')!7#!A/,/'%?-+,)!#?!7#)!7/3-7#$')!?+$?!
%$!2+,A!7#!2>9-)?+-'#!4$-.#<!M!E_I!
!S%!&+)-?-+,!7$!['%,7!'%55-,%?!)#2+,!2%@$#22#!2%!:%2%;9%9!#)?!)?%?-@$#!#?!-**$%52#!'#&+)#!)$'!
2%! 3'+R%,3#! @$#! 2%! Z/./2%?-+,! %$! T+,?! Y-,%]! 8$?! $,! /./,#*#,?! @$-! )>#)?! &'+7$-?! $,#! )#$2#! 8+-)6!
.%2%52#! &+$'! ?+$?#)! 2#)! A/,/'%?-+,)<! Z-#,! ,#! &#$?! C?'#! 39%,A/! 7%,)! 2%! :%2%;9%96! @$#! 3#! )+-?! &+$'!
'/&+,7'#!F!7#)!3-'3+,)?%,3#)!#J3#&?-+,,#22#)!+$!7#.%,?!2#)!%74$'%?-+,)!7#!2%!3+,)3-#,3#!-,7-.-7$#22#<!
!e$! *+*#,?! @$#! ?+$?! 8$?! '/./2/! %$! Y-,%]6! -2! ,>R! %! %$3$,#! &2%3#! &+$'! 2>-,,+.%?-+,! +$! 2#!
39%,A#*#,?<!02!#)?!32%-'!@$#!2%!3+,32$)-+,!@$-!7/3+$2#!7$!3+,3#&?!7>$,#!'/./2%?-+,!&%'8%-?#!%$!Y-,%]!
#)?!@$#!K!,$2!&'+&9(?#!,>%!2#!7'+-?!7>-,,+.#'!#,!@$#2@$#!*%?-('#!@$#!3#!)+-?!F!&%'?-'!7#!3#!*+*#,?!M!
EG\! Y9%55%?UVX! %I<! Y-! 7#! ?#22#)! '#)?'-3?-+,)! )>-*&+)#,?! %$J! &'+&9(?#)6! 3+*5-#,! &2$)! #,3+'#! %$J!
'%55-,)!#?!/'$7-?)!l!
!Q>#)?! 3#??#! &+)-?-+,! 8+,7%*#,?%2-)?#! @$-! 3+,7$-?! 2%! &2$&%'?! 7#)! &#,)#$')! d+'?9+7+J#)d! F!
'#4#?#'! 2%! .$#! 9-)?+'-@$#! #?! )3-#,?-8-@$#! 7>$,#! ,%?$'#! /.+2$?-.#! 7#! 2%! G-52#! #?! 7#! 2%! 2-??/'%?$'#!
'%55-,-@$#!@$-!#)?!3#22#!7#)!/'$7-?)!4$-8)!2-5/'%$J<!
!P$! 3+,?'%-'#6! 2#! 8+,7#*#,?! 7#! 2>%$?+'-?/! F! -,?'+7$-'#! 7#)! -,,+.%?-+,)! 7%,)! 2%! \+'%96! @$-! %!
&'/+33$&/!7#!,+*5'#$)#)!A/,/'%?-+,)6!8$?!32%-'#*#,?!#J&'-*/#!-2!R!%!&2$)!7#!@$%?'#!3#,?)!%,)!&%'!
Z%55-!=+)#&9!P25+6!&9-2+)+&9#!4$-8!#)&%A,+2!7$!Um(!)-(32#6!@$-!/3'-.%-?!7%,)!)+,!<$=$%/>"?13"%-!/B!
S%!S+-!/3'-?#!,#!&#$?!&%)!C?'#!3+*&'-)#!)%$8!%.#3!2#!S+-!+'%2#!#?!2%!2+-!7#!e-#$!,#!&#$?!&%)!C?'#!
&%'8%-?#! %$! &+-,?! 7>C?'#! %7%&?/#! F! ?+$)! 2#)! ?#*&)! &%'3#! @$#! 7#)! 3-'3+,)?%,3#)! ?+$4+$')!
,+$.#22#)!7%,)!2#)!'#2%?-+,)!9$*%-,#)6!2#$')!4$A#*#,?)!#?!2#$')!%3?-+,)!)+,?!?'+&!,+*5'#$)#)!
&+$'!8-A$'#'!7%,)!$,!2-.'#<!

3
Q>#)?! &+$'@$+-! T+])#! '#O$?! +'%2#*#,?! 3#'?%-,)! &'-,3-&#)6! %$J@$#2)! 2%! \+'%9! ,#! 8%-?! @$#! 7#!
5'(.#)! %22$)-+,)6! @$-! &#'*#??#,?! %$J! )%A#)! 7#! '/)+$7'#! 2#)! &'+52(*#)! &%'?-3$2-#')! @$-!
%&&%'%-))#,?!F!39%@$#!A/,/'%?-+,<EnI!
!P25+!3+*&'-?!@$>%$3$,!2-.'#!/3'-?6!&%)!*C*#!2%!7-.-,#!\+'%96!,#!&+$.%-?!3+,?#,-'!?+$?#)!2#)!
'(A2#)! #?! 2#)! 2+-)! ,/3#))%-'#)! %$J! A/,/'%?-+,)! 8$?$'#)<! Y-! 2%! \+'%9! #)?! &%'8%-?#6! 3o#)?WFW7-'#! @$>#22#!
3+,?-#,?!?+$?#!2%!3+,,%-))%,3#!%2+')!-2!7#.-#,?!-*&+))-52#!7#!&'#,7'#!#,!3+*&?#!2%!7R,%*-@$#!7#!2%!
)+3-/?/! 9$*%-,#! #?! )#)! 39%,A#*#,?)6! #?! 2#)! -,8+'*%?-+,)! #?! 2#)! 7+3$*#,?)! @$#! ,+$)! 3+,,%-))+,)!
%$4+$'7o9$-!#?!7+,?!,+)!%,3C?'#)!,o%.%-#,?!%$3$,#!,+?-+,<!!
!Q#??#!&+)-?-+,!9%2%;9-@$#!W!?9/+2+A-@$#!%!7#)!-*&2-3%?-+,)!@$%,?!F!2>%$?+'-?/!7#!2%!:%2%;9%9!
?'%7-?-+,,#22#<!"+$'!2#!=$-8!,+,!d+'?9+7+J#d!B!
S>%$?+'-?/!8-,%2#! &+$'! 7/?#'*-,#'! @$#22#)! )+,?! 2#)! +5)#'.%,3#)! @$-! )>-*&+)#,?! %$! =$-8!&-#$J!
#)?!2>#J&/'-#,3#!9-)?+'-@$#!7$!&#$&2#!7>0)'%12!&$-)@$#6!?#22#!@$#!&#'O$#!9-)?+'-@$#*#,?6!3>#)?!
2%!)%,3?-+,!8-,%2#!7#!2%!:%2%;9%9!#22#W*C*#<E^I!
S#)! =$-8)! 2-5/'%$J! )/'-#$J! %33#&?#,?! +$! '#4#??#,?! 2#! 3+,?#,$! 7#! 2%! ?'%7-?-+,! 4$-.#! ,+,! &%'!
3+,.#,%,3#! +$! 3%&'-3#! *%-)! &+$'! 7#)! '%-)+,)! 7#! &'-,3-&#! 8+,7/#)! )$'! 2#$'! 3+*&'/9#,)-+,!
?9/+2+A-@$#!2-5/'%2#!7#!2%!Z/./2%?-+,6!7#!2>9-)?+-'#!#?!7#!2%!:%2%;9%9<!
!
Les'Principes'et'Critères'd’une'Halakhah'libérale'
!Q#'?%-,)!&'+52(*#)!9%2%;9-@$#)!)/'-#$J!,#!)#*52#,?!&%)!%.+-'!7#!)+2$?-+,!7%,)!2#!3%7'#!7#!2%!
:%2%;9%96! #?! 3#! *%2A'/! 2#)! &'-,3-&#)! 32%-'.+R%,?)! -,3+'&+'/)! 7%,)! 2%! :%2%;9%9! #22#W*C*#! @$-!
&#'*#??#,?! 7#! &'#,7'#! 7#)! 7/3-)-+,)! %.#3! $,#! 3#'?%-,#! 82#J-5-2-?/<! S%! &2$&%'?! 7#)! 7/3-7#$')!
d+'?9+7+J#)d!7>%$4+$'7>9$-!)+$?-#,,#,?!@$>+,! ,#!&#$?!'-#,!8%-'#!7%,)!7#!?#2)!3%)!&%'3#!@$>-2)!,>+,?!
&%)!2>%$?+'-?/!&+$'!&'#,7'#!$,#!7/3-)-+,!7#!8%O+,!&#'*-))-.#<!S#)!Y%A#)!7#)!A/,/'%?-+,)!&'/3/7#,?#)!
&+$.%-#,?6! 7-)#,?W-2)6! &'#,7'#! 7#! ?#22#)! 7/3-)-+,)! &%'3#! @$#! 2#$'! *%L?'-)#! 7#! 2%! \+'%9! 7/&%))%-?! 2%!
,p?'#<!02!,>R!%!%$3$,!*+R#,!7>#*&C39#'!3#'?%-,#)!&#')+,,#)!-,8+'?$,/#)!7#!)+$88'-'!7%,)!2#)!*%-,)!
7#!2%!:%2%;9%9!3+7-8-/#!W!3>#)?!)-*&2#*#,?!2%!.+-#!7#!2%!\+'%9<!
!Q#'?%-,)!'%55-,)!d+'?9+7+J#)d!)+$?-#,,#,?!@$#!3#)!+5)?%32#)!'#82(?#,?!2%!.+2+,?/!7#!e-#$!@$-!
7/&%))#!?+$?#!3+*&'/9#,)-+,!9$*%-,#<!02!#)?!7+,3!-*&+))-52#!7>/.-?#'!2%!)+$88'%,3#!7#!3#$J!@$-!,#!
&#$.#,?! &%)! )#! *%'-#'! 3+**#! -2)! 2#! )+$9%-?#,?! W!3#$J!@$-!)+,?!9%2%;9-@$#*#,?!-22/A-?-*#)!#?!2#)!
%$?'#)!W!+$!7#!39%,A#'!3#'?%-,#)!3+,.#,?-+,)!2-?$'A-@$#)!3+**#!2%!&'-('#!&+$'!2#!'#?+$'!7#!)%3'-8-3#)!
7>%,-*%$J!%$!\#*&2#!+$!2#!@$3&'!/A&'%3"76!-,.+3%?-+,!#,!P'%*/#,!'/3-?/#!39%@$#!Y9%55%?!&+$'!2#!
5-#,WC?'#!7#!'%55-,)!#?!7>/'$7-?)!7$!&%R)!7>0)'%12!%-,)-!@$#!7#!2#$')!3+22(A$#)!7#!T/)+&+?%*-#6!*+'?)!
-2!R!%!&2$)!7#!*-22#!%,)<!
!S#)! =$-8)! 2-5/'%$J6! %.#3! 2#$'! 3+,3#&?-+,! 7-88/'#,?#! 7#! 2>%$?+'-?/! 7-.-,#! 7#! 2%! :%2%;9%96! +,?!
3+**#,3/!#?!)+$?#,$!$,#!'#39#'39#!7#)?-,/#!F!7/3+$.'-'!2#)!&'-,3-&#)!2%?#,?)!7#!2%!:%2%;9%9!#?!7#!
2%!?'%7-?-+,!4$-.#!#?!F!2#)!%&&2-@$#'!#,)$-?#!F!2%!&'-)#!7#!7/3-)-+,)!9%2%;9-@$#)<!
!Q#??#!&+)-?-+,!?9/+2+A-@$#!7#!2>%$?+'-?/!7-.-,#!7#!2%!:%2%;9%96!%))+3-/#!F!$,#!)#,)-5-2-?/!%$J!
3+,3#&?)! /?9-@$#)6!F!$,#!)&-'-?$%2-?/!-,?/'-#$'#!#?!F!2%!4$)?-3#!)+3-%2#6!#)?!2#!8%3?#$'!3'$3-%2!7#)!
+&-,-+,)!8+'*$2/#)!&%'!2#)!9%2%;9-)?#)!2-5/'%$J<!Q#'?%-,)!7#)!&#,)#$')!/*-,#,?)!7$!.-,A?-(*#!)-(32#!
+,?! *-)! #,! %.%,?! 7#)! 3'-?('#)! &#'*#??%,?! 7#)! &'-)#)! 7#! 7/3-)-+,)! 9%2%;9-@$#)! #?! 2>+5)#'.%?-+,! 7#)!
3+**%,7#*#,?)! &%'! 7#)! =$-8)! *+7#',#)! ,+,! 8+,7%*#,?%2-)?#)<! S%! &2$&%'?! 7#)! 7/3-7#$')!
d+'?9+7+J#)d! '#4#??#,?! 3#)! 3'-?('#)! &%'3#! @$#! 2#! &'+3#))$)! *C*#! 7#! 39+-)-'!#?! 7#!'#?#,-'!3#$J! 7#)!
&'/3#&?#)! ?'%7-?-+,,#2)! @$>-2! 8%$?! +5)#'.#'! #)?! 7#! 2#$'! &+-,?! 7#! .$#! -,3+*&%?-52#! %.#3! 2>%$?+'-?/!
%5)+2$#!7#!2%!:%2%;9%9!/3'-?#!#?!)%,3?-+,,/#!&%'!e-#$<!
!=#! .%-)! *%-,?#,%,?! &'/)#,?#'! $,! 3#'?%-,! ,+*5'#! 7#)! &'-,3-&#)! #?! 3'-?('#)! @$-! 7/?#'*-,#,?!
2>%??-?$7#!9%2%;9-@$#!&'+&'#!%$J!=$-8)!2-5/'%$J<!Q#)!&'-,3-&#)!+,?!/?/!A2%,/)!7%,)!2#)!/3'-?)!7>/'$7-?)!
7#!3#!)-(32#! %88-2-/)!%$J! 7-.#')! *+$.#*#,?)!7$!=$7%])*#!W!2-5/'%26!d+'?9+7+J#d6!:&7.$%;"(-;$<! S#$')!

4
3+,3#&?)! #?! 3'-?('#)! &#'*#??%,?! 7#)! 7/3-)-+,)! 9%2%;9-@$#)! )+,?! %7%&?/#)! F! $,#! :%2%;9%9! ,+,!
8+,7%*#,?%2-)?#<!G-#,!@$#!3#)!3'-?('#)!&$-))#,?!,#!&%)!C?'#!#J&'-*/)!#J&2-3-?#*#,?!7%,)!2%!:%2%;9%9!
3+7-8-/#6!-2)!R!)+,?!-**%,#,?)!#?!&#$.#,?!#,!C?'#!7/7$-?)<!
!
1. La'Halakhah'est'un'Processus'évolutif!
!e%,)!2>%'A$*#,?%-'#!@$#!4#!&'/)#,?%-!F!2%!Q+$'!Y$&'C*#!7>0)'%12!)$'!2#!3%)!7#)!'#A-)?'#)!7#!
*%'-%A#6!4>%-!7/8#,7$!2>-7/#!@$#! 2%!:%2%;9%9!)>#)?!7/.#2+&&/#!7#! 8%O+,!3+,?-,$#!#?! %!39%,A/!&+$'!
8%-'#! 8%3#! F! 2%! '/%2-?/! 39%,A#%,?#! 7#! 39%@$#! A/,/'%?-+,<! S>9-)?+-'#! 7#! 2%! 2+-! 4$-.#! 7#&$-)! 2%! &/'-+7#!
5-52-@$#!4$)@$oF!%$4+$'7>9$-!'#A+'A#!7#!39%,A#*#,?)6!7$!'#*&2%3#*#,?!7#)!)%3'-8-3#)!&%'!2>/?$7#!#?!
2%!&'-('#!4$)@$oF!2>%$?+'-)%?-+,!7#!2%!3+,.#')-+,!#,!.$#!7#!*%'-%A#)!#,!&%))%,?!&%'!2>%*/2-+'%?-+,!7$!
)?%?$?!7#)!8#**#)!E%$3$,!*%'-%A#!+$!7-.+'3#!)%,)!2>%33+'7!7#!2%!8#**#I<!
!Q#! ,#! )+,?! @$#! @$#2@$#)W$,)!7#)!,+*5'#$J!7/.#2+&&#*#,?)!%$!)#-,!7#!2%!:%2%;9%9!@$-6!
)#2+,! 8#$! Z%55-! Z+5#'?! [+'7-)6! &'+8#))#$'! %$! Y/*-,%-'#! ?9/+2+A-@$#! 4$-86! )+,?! 2#! '/)$2?%?! ?%,?!
7>-,82$#,3#)!#J?/'-#$'#)!@$#!7#!.$#)!-,?/'-#$'#)!/?9-@$#)<![+'7-)!)+$2-A,#!@$#!2#)!7#$J!8%3?#$')!3-W
%&'()!+,?!3+,?'-5$/!%$!7/.#2+&&#*#,?!#?!%$!39%,A#*#,?!7#!2%!:%2%;9%9!B!
S#! &'#*-#'! 8$?! 2%! ,/3#))-?/! 7#! '/&+,7'#! F! 7#! ,+$.#22#)! 3+,7-?-+,)! #J?/'-#$'#)! W!)+3-%2#)6!
/3+,+*-@$#)6! &+2-?-@$#)! +$! 3$2?$'#22#)! @$-! &+)%-#,?! &'+52(*#6! .+-'#! $,! 7%,A#'! &+$'! 2#)!
.%2#$')! /?9-@$#)! #?! '#2-A-#$)#)! '#3+,,$#)<! S#! )#3+,7! 8$?! 2#! 5#)+-,! 7#! '#3+,,%L?'#! 7#!
,+$.#22#)!-,)&-'%?-+,)!#?!%??-?$7#)!/?9-@$#)!#?!7#!2#)!-,3+'&+'#'!7%,)!2%!.-#!7#)!A#,)!EqI!
!Q#! 3+,3#&?! 7$! 39%,A#*#,?! #?! 7$! 7/.#2+&&#*#,?! &#$?! )#'.-'! 7#! A$-7#! %$J! =$-8)! *+7#',#)!
7%,)!2#$'!7/?#'*-,%?-+,!7#!3#22#)!7#)!!-(.;&(!@$-!+,?!/.+2$/!%.#3!2#!?#*&)!#?!)+,?!7+,3!%&&'+&'-/#)!
F!,+?'#!/&+@$#<!S#)!3'-?('#)!2%-))#'+,?!7#!3p?/!7#)!3+**%,7#*#,?)!?#2)!@$#!2%!8"2-(."/E)$&&'#))-+,!
7#! 2>+52-A%?-+,! 7$! *%'-%A#! 7$! 2/.-'%?I! @$-! &+$.%-#,?! C?'#! %&&'+&'-/)! %$J! ?#*&)! %,3-#,)! *%-)! ,>+,?!
%$3$,#!)-A,-8-3%?-+,!)&-'-?$#22#6!*C*#!)-!+,!2#)!'/-,?#'&'(?#6!&+$'!7#)!=$-8)!7#!3#??#!8-,!7#!)-(32#!#?!7#!
*-22/,%-'#<!
!
2. La'Halakhah'est'pluraliste'
!c,! 3+'+22%-'#! 7#! 2%! ,%?$'#! /.+2$?-+,,-)?#! 7#! 2%! :%2%;9%9! #)?! )+,! 3%'%3?('#! &2$'%2-)?#<! S%!
'#39#'39#! 9-)?+'-@$#! *+,?'#! @$#! 2%! 2+-! 4$-.#! %! ?+$4+$')! /?/! 7-.#')#! &%'! ,%?$'#! #?! ?'()! 2+-,! 7$!
*+,+2-?9-)*#<! P$! 3+$')! 7#! 2%! 3+,?'+.#')#! #,?'#! 2#)! /3+2#)! 7#! :-22#2! #?! 7#! Y9%**%]! %$! )$4#?! 7#)!
*%'-%A#)! -,?#'7-?)6! #22#)! ,>+,?! &%)! #*&C39/! 2#)! *%'-%A#)! #,?'#! %7#&?#)! 7#! 39%3$,#! 7#! 3#)! 7#$J!
/3+2#)6!*C*#!)-!$,#!$,-+,!&+$.%-?!C?'#!-,?#'7-?#!)#2+,!2#)!'(A2#)!9%2%;9-@$#)!7>$,#!7#)!/3+2#)!#?!&%)!
7#!2>%$?'#<!EgI!
!S#! &'+8#))#$'! `-?N9%;! [-2%?6! &'+8#))#$'! F! 2>c,-.#')-?/! G%'! 02%,6! %! )+$2-A,/! @$#6! *%2A'/! 2#)!
A'%,7#)!7-88/'#,3#)!#,?'#!2#)! 7#$J!/3+2#)6!#22#)!%''-.('#,?!F!'#3+,,%L?'#!@$#! K!2#)!7#$J! j#,)#*52#)!
7#!'(A2#)k!)+,?!2%!&%'+2#!7$!e-#$!.-.%,?!MEG\!H'$.-,!Un5I!#?!@$>$,#!&#')+,,#!&#$?!%A-'!)#2+,!2>$,#!+$!
2>%$?'#! .+-#!B! 2#! \%2*$7! /?%52-?! 2%! '(A2#! 3-W%&'()! K!r$-3+,@$#! )+$9%-?#! )#! 3+,7$-'#! )#2+,! 2>/3+2#! 7#!
Y9%**%]!&#$?!2#!8%-'#!#?!@$-3+,@$#!)+$9%-?#!)#!3+,7$-'#!)#2+,!2>/3+2#!7#!:-22#2!&#$?!2#!8%-'#!M!E-5-7<!
UV5I!
!Q#??#! 2-5#'?/! 7%,)! 2%! 2/A-)2%?-+,! 9%2%;9-@$#! 8$?! %7*-)#! #,! &'%?-@$#! &#,7%,?! 2%! &/'-+7#! 7$!
Y#3+,7!\#*&2#<!Y#2+,!2#)!*+?)!7$!&'+8#))#$'![-2%?6!K!39%@$#!)%A#!#)?!%$?+'-)/!F!'#,7'#!7#)!7/3-)-+,)!
7%,)! )%! &'+&'#! .-22#! #?! 7%,)! )+,! &'+&'#! 8+R#'! #,! 8+,3?-+,! 7#! )%! &'+&'#! ?'%7-?-+,! #?! )#2+,! )+,!
4$A#*#,?6! )$'! 2%! 5%)#! 7#)! 7/2-5/'%?-+,)! 7#! )+$'3#)! '%55-,-@$#)<!M! S%! ?'%7-?-+,! 7#! &2$'%2-)*#! #)?!
8+,7/#!F!?'%.#')!2#)!hA#)<!
!s+$)!%.+,)!7+,3!-3-!$,!&'-,3-&#!8+,7/!)+2-7#*#,?!&+$'!2%!&$52-3%?-+,!7#!'(A2#)!9%2%;9-@$#)!B!
Q+**#! 2#! &2$'%2-)*#! %! ?+$4+$')! /?/! $,#! &%'?! -,9/'#,?#! 7#! 2%! .-#! '#2-A-#$)#! 4$-.#6! +,! &#$?!

5
2/A-?-*#*#,?!39+-)-'!2#)!&'%?-@$#)!7#!?+$?#!?'%7-?-+,!'#2-A-#$)#!4$-.#!'#3+,,$#6!R!3+*&'-)!3#22#)!7#)!
,+,!d+'?9+7+J#)d<!
!
3. Halakhah'et'éthique'
!"%'8+-)!2%!:%2%;9%9!3+7-8-/#!%$J!)-(32#)!&%))/)!&#$?!.#,-'!#,!3+,82-?!%.#3!2#)!+5)#'.%?-+,)!#?!
#J-A#,3#)! 7#! 2>/?9-@$#! *+7#',#<! r$>#)?W3#! @$-! 7+-?! 2>#*&+'?#'! %$4+$'7>9$-! 7%,)! $,! ?#2! 3%)6! 2%!
:%2%;9%9!+$!2>/?9-@$#!t!
!Y#2+,! 2#! '%55-,! d+'?9+7+J#d! H2-#N#'! G#';+.-?)6! @$-! 8$?! 7#! )+,! .-.%,?! &'+8#))#$'! %$! :#5'#u!
\9#+2+A-3%2!Q+22#A#6!3#??#!7-39+?+*-#!#)?!)%,)!8+,7#*#,?!B!dS#)!'%55-,)!7$!\%2*$7!8$'#,?!A$-7/)!&%'!
2>-7/#!B!e-#$!-,?#'7-?!@$>-2!&$-))#!R!%.+-'!$,#!%&&2-3%?-+,!7#!2%!\+'%9!3+,?'%-'#!%$J!&'-,3-&#)!/?9-@$#)<d!
Y-!$,#!'(A2#!#)?!9%2%;9-@$#!#22#!7+-?!C?'#!/A%2#*#,?!/?9-@$#<!Y-!#22#!#)?!3+,?'#!2>/?9-@$#!#22#!,>#)?!&%)!
9%2%;9-@$#<!
!r$#22#)!)+,?!2#)!-*&2-3%?-+,)!&'%?-@$#)!7>$,#!?#22#!'(A2#!t!H)?W3#!@$#!2#)!'#.#,7-3%?-+,)!7#!2%!
3+,)3-#,3#! -,7-.-7$#22#! &#$.#,?! %,,$2#'! +$! *+7-8-#'! $,#! :%2%;9%9! .-#-22#! 7#! *-22#! %,)!t! H)?W-2!
&+))-52#6! #,! @$#)?-+,! 7#! &'-,3-&#6! 7>%*#,7#'! +$! 7#! *+7-8-#'! 7#)! '(A2#)! 9%2%;9-@$#)! @$-!
3+,?'#.-#,,#,?!%$J!,+'*#)!/?9-@$#)!#?!*+'%2#)!3+,?#*&+'%-,#)!t!
!S#!&'+8#))#$'!Y#R*+$'!Y-#A#26!7$!=#u-)9!\9#+2+A-3%2!Y#*-,%'R6!#J%*-,%!3#??#!@$#)?-+,!7#!2%!
&'-*%$?/! 7#! 2%! 3+,)3-#,3#! &+$'! 3#! @$-! 3+,3#',#! 2#! 39+-J6! 2%! '/.-)-+,! +$! 2>%5+2-?-+,! 7#! 2+-)!
&%'?-3$2-('#)!B!
S#)!.%2#$')!/?9-@$#)!7#!,+?'#!\'%7-?-+,!7#.'%-#,?!%.+-'!2#!&+$.+-'!7#!4$A#'!2#)!&%'?-3$2%'-?/)!
7#!2%!2+-!4$-.#<!Y-!$,#!2+-!@$#23+,@$#!7#!,+?'#!\'%7-?-+,!,#!)%?-)8%-?!&%)!,+)!.%2#$')!/?9-@$#)6!
3#??#!2+-!7+-?!C?'#!%5+2-#!+$!'/.-)/#<!
<<<!)-!2#)!3+,7-?-+,)!39%,A#%,?#)!8+,?!@$#!7#)!2+-)!)&/3-8-@$#)!3#))#,?!7>#J&'-*#'!2#)!.%2#$')!
/?9-@$#)! @$#! ,+?'#! \'%7-?-+,! #,)#-A,#! <<<! -2! #)?! 7#! ,+?'#! '#)&+,)%5-2-?/! 7#! '/.-)#'! 3#)! 2+-)!
&2$?p?!@$#!7#!2#)!2%-))#'!?+*5#'!#,!7/)$/?$7#<!EUVI!
!S#!"'!Y<!Y-#A#2!%&&2-@$#!3#!&'-,3-&#!F!7#)!)$4#?)!3+**#!2%!!"!#$%&'(/)/*+("%,-.$6!2#!*%'-%A#!
7>$,! :&8$7!F!$,#!8#**#!7-.+'3/#!+$!3+,.#'?-#6!2#!'#8$)!7>$,!9+**#!7#!7+,,#'!2#!6$()":($/ ,$/
,-;&%:$6! #?! 7>%$?'#)! 3%)! )-*-2%-'#)<! =o%79('#! F! 3#??#! .$#! 7$! &'+8#))#$'! Y-#A#2! #?! F! 2>+52-A%?-+,!
-*&/'%?-.#! 7>%.+-'! F! %&&2-@$#'! 3#! &'-,3-&#! /?9-@$#! %$J! )$4#?)! 7#! 4$)?-3#! )+3-%2#! 7%,)! ,+)! &%R)!
'#)&#3?-8)<! "%'! #J#*&2#6! -2! 7#.'%-?! R! %.+-'! $,#! %&&'+39#! 9%2%;9-@$#! 2-5/'%2#! 7#)! )$4#?)! *+'%$J! @$#!
)+,?! 2%! &%$.'#?/6! 2#)! )%,)W7+*-3-2#W8-J#6! 2>+33$&%?-+,! 7#! ?#''-?+-'#)6! 2#! ?#''+'-)*#! #?! 2%! &'%?-@$#! 7#!
7/*+2-'!2#)!*%-)+,)!7#!3#$J!@$-!)+,?!)+$&O+,,/)!7#!?#''+'-)*#<EUUI!
!
4. Les'commandements'expriment'la'sainteté'
!S%!)%-,?#?/!&#$?!C?'#!7/8-,-#!3+**#!K!2%!,+52#))#!)$&'C*#6!2%!)+**#!7#!2%!&#'8#3?-+,!#?!7#!
2%!&$'#?/!M<!S>%,?-?9()#!7-%*/?'%2#*#,?!+&&+)/#!%$!)%-,?!#)?!2#!&'+8%,#<!r$#22#!%88-,-?/!&#$?W-2!R!%.+-'!
#,?'#! 2%! )%-,?#?/! #?! 7#)! C?'#)! 9$*%-,)! 7#! 39%-'! #?! 7#! )%,A! @$-! 7+-.#,?! )#! 3+,8'+,?#'! %$! &'+52(*#!
7>+5)#'.#'!2#)!3+**%,7#*#,?)!)$'!?#''#!t!
!=$2-$)![$??*%,6! @$-!8$?! &'+8#))#$'!F!2%!:#5'#u!c,-.#')-?R6!%!?'%-?/!2%!@$#)?-+,!A/,/'%2#!7#)!
3+**%,7#*#,?)! &'-)! 3+**#! $,! ?+$?! &2$?p?! @$#! 3#22#! 7#)! '%-)+,)! 7#! 39%@$#! &'/3#&?#! &'-)!
)/&%'/*#,?<!02!%!)+$?#,$!@$#!2%!)%-,?#?/!E3$,&':8"8I!#)?!F!2%!5%)#!7#!3#!@$>-2!%&&#22#!K!2#!3%'%3?('#!
7#! !-(.;"8!7$!4$7%])*#!M<! S%! \+'%9! &'+32%*#! @$#! 2>+54#?! &'-,3-&%2! 7#)! 3+**%,7#*#,?)! #)?! K!@$#!
.+$)!,#!.+$)!/A%'-#N!&%)!F!2%!)$-?#!7#!.+?'#!3v$'!#?!7#!.+)!R#$J!<<<<<!T%-)!.+$)!%33+*&2-'#N!?+$)!*#)!
3+**%,7#*#,?)! #?! .+$)! )#'#N! )%-,?)! &+$'! .+?'#! e-#$!M! Es+*5'#)! Um! W!nf!#?!XV!6!?'+-)-(*#!
&%'%A'%&9#! 7$! Q9#*%I<! [$??*%,,! 3+,32$?! K!S>+'-A-,#! 7#)! 3+**%,7#*#,?)! #)?! 7%,)! 2>-7/#! 7#!
3$,&':8"8<!M!EU_I!