université de pédagogie de ho chi minh ville département
publicité
UNIVERSITÉ DE PÉDAGOGIE DE HO CHI MINH VILLE DÉPARTEMENT DE FRANÇAIS FILIÈRE DE TOURISME MÉMOIRE DE FIN D’ÉTUDES UNIVERSITAIRES LE TOURISME RELIGIEUX DANS LES CIRCUITS DE VOYAGE AU VIETNAM ÉTUDE DE CAS : LE PÈLERINAGE DES BOUDDHISTES VIETNAMIENS Réalisé par TRƯƠNG HÒA HOÀI PHƯƠNG Sous la direction de Madame NGUYỄN THỊ BÌNH MINH MAI 2013 1 REMERCIEMENTS Au terme de ce mémoire de fin d’études, je voudrais exprimer mes remerciements et ma profonde gratitude : À mon directeur de recherche, Madame NGUYỄN Thị Bình Minh, pour son dévouement, sa tolérance, ses précieux conseils, sa patience ainsi que ses encouragements qui m’ont aidée à surmonter des moments difficiles. À tous mes professeurs du Département de Français de l’Université de Pédagogie de Ho Chi Minh ville pour leurs stimulations tout au long de mes années d’études. À mes parents pour leur soutien moral et leurs conseils nécessaires. À tous mes amis pour leurs encouragements. À mes voisins pour leur aide à la réponse du questionnaire. 1 SOMMAIRE REMERCIEMENTS…………………………………………………………...1 A. INTRODUCTION……...……………………………………………3 I. Domaine de recherche………………………………..................4 II. Motivations de recherche……………………............................4 III. Problématique…………………………………………………....5 IV. Hypothèse de recherche………………………….......................5 V. Structure du travail………………………………......................5 B. CADRE THÉORIQUE…………………………………………......6 C. ANALYSE DU CORPUS…………………………………………21 D. I. Méthodologie de recherche……………………..........................20 II. Constitution du corpus……..........................................................21 III. Analyse du corpus……………………………………………26 IV. Conclusion……………………………………………….............30 CONCLUSION……………………………………………………….32 I. Perspectives de recherche……………………………………....33 II. Conclusion générale…………………………………………....34 BIBLIOGRAPHIE…………………………………………35 TABLE DES MATIÈRES……………………………………….37 ANNEXES……………………………………………………………39 2 A. INTRODUCTION 3 I. Domaine de recherche : Le Vietnam est un pays pluriculturel et il possède beaucoup de différentes religions et de croyances, comme le Bouddhisme, L’Islamisme, le Christianisme, le Protestantisme….Parmi ces religions, les bouddhistes occupent la majorité de la population. La richesse des religions résulte de l’introduction de la culture des autres pays pendant le processus de l’histoire du peuple. Les Vietnamiens préféreraient aller à la pagode, à l’église, au temple,… pour faire des prières. Avec cette situation, le tourisme se développe et en profite pour organiser des tours de pèlerinage ou des retours aux sources. Cette activité touristique s’accroît de plus en plus et elle attire une grande quantité de pèlerins résidents à l’intérieure et à l’extérieure du pays. Ceux-ci fréquentent souvent aux lieux de culte religieux ou de croyance folklorique, surtout aux jours de fête religieuse ou aux jours du début ou de la moitié du mois lunaire. La plupart de ces pèlerins sont des touristes bouddhistes qui se sont inscrits aux tours touristiques ou bien qui forment des groupes de pèlerinage pour aller aux lieux de culte. II. Motivation de recherche : Dans ce mémoire de fin d’études, nous proposons des analyses sur les corpus que nous avons constitués auprès des pèlerins à Ho Chi Minh ville afin de comprendre leur opinion dans la visite des lieux de culte. Nous faisons des recherches sur les documents dans le domaine de religion. Nous visitons les pagodes, les temples, les maisons communales à Ho Chi Minh ville pour concevoir les connaissances générales sur des lieux de culte. Puis nous observons des activités de culte des pèlerins et finalement nous comprenons leur sentiment et leur souhait sur la croyance dans la vie des Vietnamiens. 4 III. Problématique : Nous connaissons beaucoup de lieux de culte qui influencent profondément la vie des gens en consultant les livres, les documents dans les médias avec l’intention de comment faire pour attirer les touristes pèlerins à aller à ces lieux de culte? Ceux-ci croient que le Bouddha leur donnera le bonheur, la chance, la sécurité et la santé pour eux- mêmes et leurs familles IV. Hypothèse de recherche : Depuis la fondation du pays jusqu’à présent, le Bouddhisme occupe une position la plus grande dans le pays et à travers des époques de l’histoire, le Bouddhisme est considéré comme la religion nationale du pays. Plus de 80% de population est adepte de cette religion. Alors, nous visons seulement notre recherche sur cette religion quoique le Vietnam ait beaucoup de religions différentes. Il est évident que le pèlerinage des bouddhistes vietnamiens augmente et que les pagodes sont construites partout. V. Structure du travail : Nous avons fait ce mémoire en trois parties. La première partie aborde les concepts du Bouddhisme. Nous examinons les opinions des pèlerins sur les lieux de culte au Vietnam dans la seconde partie. Puis nous distribuons les fiches et faisons le bilan des opinions de l’enquête des pèlerins à Ho Chi Minh ville. Après, nous cherchons le procédé pour résoudre la problématique du mémoire. Enfin, nous espérons que ce mémoire pourra servir aux touristes, et les aidera à bien comprendre la culture Vietnamienne. 5 B. CADRE THÉORIQUE 6 CHAPITRE I : CADRE THÉORIQUE I. Quelques lieux de culte présents au Vietnam : Le Vietnam est un pays multiculturel avec beaucoup de religions. Dans notre mémoire, nous cherchons à comprendre les autres religions et faisons des recherches pour le Bouddhisme. La pagode est lieu de culte des Bouddhistes tandis que les temples, les maisons communales sont des lieux de cultes pour les croyances populaires. La fréquentation dans ces lieux de culte devient des activités culturelles habituelles des vietnamiens c’est aussi la tradition, la mentalité du peuple et aussi l’âme du peuple. C’est à cette culture particulière que les vietnamiens sont toujours fiers de leur pays, qu’ils ont le devoir de protéger et de continuer à maintenir le patriotisme. Ces activités culturelles se justifient par des tours de pèlerinages pour que tout le monde, à l’intérieure et à l’extérieure du pays découvre la culture et la civilisation du Vietnam. Ce culte est une manière individuelle pour exprimer la vénération aux ancêtres ou aux génies. Ce culte se déroule non seulement dans les pagodes, les temples, les maisons communales mais il existe encore dans chaque famille vietnamienne. Pour mieux connaître ces lieux de culte au Vietnam, permettez-nous de présenter ces cultes avec leur définition suivante : Le « Đình » (La maison communale) Au Moyen-âge, le Đình était un relais où le roi et les mandarins se reposaient au cours de leurs tournées. Par la suite, le Đình est devenu la maison communale dédiée au génie tutélaire. Il est à la fois le temple où l’on fait des sacrifices, le lieu de réunion où les notables traitent des affaires communales, l’école où les enfants apprennent à lire et à écrire, l’endroit où s’assemblent les habitants de la commune pour célébrer les fêtes et assister aux divertissements populaires. (HỮU Ngọc, 1997 : 237) 7 Le « Phủ » correspond aux temples taoïstes. Ce sont des édifices de culte public, construits le plus souvent en l’honneur d’un héros ou d’un génie bienfaiteur du village ou du quartier. (ibid.). Le « Miếu » est un temple dédié à un génie, mais on rencontre encore deux types de temples. Le Văn Miếu dédie au Confucius dans les grandes villes. Le Võ Miếu est le temple dédié à la mémoire d’un mandarin militaire. (ibid.). Le « Điện » ou « Phủ » est une sorte de temple dans le village vietnamien pour le culte populaire pseudo – taoïste des esprits et des immortels. (HỮU Ngọc, 2007 : 755) La « Chùa » (Pagode), réservée au culte bouddhique, blottie derrière ses arbres séculaires, est protégée par une enceinte. Elle comprend un édifice central et plusieurs dépendances. On y accède par un portique à trois entrées (avec clocher) précédant une large cour.(ibid.) Le « Đền » (Le temple) Le Đền correspond aux temples taoïstes. C’est un édifice de culte public, construit le plus souvent en l’honneur d’un héros ou d’un génie bienfaiteur du village ou du quartier. Dans certains villages, le Đền sert du culte du génie tutélaire. (JIKA, 1991: 71). Le « Am » (Le pagodon), petite pagode (DICTIONNAIRE UNIVERSEL FRANCOPHONE, 1997 : 919, Hachette) Le tourisme religieux n’est pas simple à définir puisqu’il englobe plusieurs formes de voyage. Dans son sens large, il s’agit de voyages dont le but est la visite de lieux, de bâtiments dits sacrés ou saints. Toutefois, le tourisme religieux s’est divisé en plusieurs segments et la plupart d’entre eux semblent prendre de l’ampleur, quoiqu’il s’avère difficile d’en évaluer la taille exacte.(Vincent AUBRY, WWW.VEILLETOURISME.CA, 2008). 8 Le pèlerinage est un voyage réalisé dans le but de faire les dévotions (MICROSOFT ENCARTA, 2009). Bouddhiste est adepte du Bouddhisme (MICROSOFT ENCARTA, 2009). I.1. Le tourisme religieux et les religions au Vietnam : Les religions ont été introduites au Vietnam pendant le processus de l’histoire. La qualité de chaque religion exprime la croyance des Vietnamiens. Les religions populaires sont le Bouddhisme, le Confucianisme, le Taoïsme, le Christianisme, le Caodaïsme….Le culte est une coutume traditionnelle des vietnamiens qui ont aussi une autre sorte de culte aux ancêtres. Cette sorte n’est pas une religion parce qu’elle n’a pas le dogme comme les autres religions. Le culte des ancêtres se présente dans chaque famille vietnamienne pour que les générations postérieures se commémorent les grands mérites de leurs ancêtres. La plupart des Vietnamiens font du culte aux ancêtres avec la foi que leurs ancêtres les protègent. On expose des offrandes sur l’autel pour faire du culte à la maison pendant l’anniversaire de décès et les autres fêtes. Les gens s’intéressent souvent au tourisme religieux, qui présente des tours de pèlerinage pour visiter les lieux de culte dans toutes les régions du Vietnam ou dans les autres pays. Les touristes aiment découvrir les religions et leurs influences. Le Bouddhisme est une grande religion du Vietnam et du Monde. Dans ces pèlerinages du Bouddhisme, on exprime sa foi en libérant les oiseaux, les poissons, pour éviter de tuer les êtres vivants parce que le Bouddhisme interdit de les tuer. Cette forme de tourisme est organisée par les agences de voyage en coordonnant avec la visite d’autres sites touristiques. Le Vietnam reconnaît un grand nombre de la population qui est Bouddhiste ou qui a tendance influencée par le Bouddhisme, plus de 6 millions Catholiques et le reste répartissant dans d’autres religions. La pagode, le lieu de culte typique du Bouddhisme, vénère Bouddha. Le Catholicisme fait du culte à l’église, le lieu de culte populaire des chrétiens. Les autres religions ont leur lieu de culte. On rencontre beaucoup de temples, de pagodes dans les 9 provinces ou les villes du Vietnam tels que les anciennes pagodes Giác Lâm, Vĩnh Nghiêm à Ho Chi Minh ville, Tràng Tiền à la province de Tiền Giang, la pagode au Pilier Unique à Hanoi…Ce sont les lieux de culte qu’on aime visiter le plus. À la faveur de la position géographique, la culture vietnamienne est le résultat de phénomène d’acculturation, de multiples influences culturelles par venant de l’Inde, de la Chine, des pays Occidentaux. Les Indiens sont venus au Vietnam pour faire le commerce par la voie maritime. L’influence de la culture de l’Inde se présente clairement dans la culture Chăm, en particulier le Brahmanisme. Cette religion a des tours où les Chams font du culte dans les provinces du centre du Vietnam. Notre famille est Bouddhiste. Nous avons les autels pour le Bouddha et les ancêtres à la maison. Je vais à la pagode le premier et le quinzième jour du mois lunaire, pendant les fêtes de Bouddhisme. Je suit un régime végétarien aux jours de culte du mois. I.2. Les lieux de culte : đền (temple), miếu (temple), đình (maison communale), am (pagodon). Les lieux de culte populaire sont la maison communale, le temple, le pagodon. L’architecture de ces lieux est plus petite que les pagodes. Nous n’avons pas un nombre total exact sur tous les lieux de culte du pays et nous choisissons seulement quelques anciens lieux pour illustrer des lieux de culte. La maison communale se construit au début du village où les habitants font du culte aux génies tutélaires et aux fondateurs du village et où on organise des réunions pour discuter des problèmes importants dans le travail et la vie quotidienne. Les villageois célèbrent des cérémonies de culte aux jours fériés du village avec des jeux populaires, des chansons traditionnelles. Ils prient la paix, la chance, la bonne santé, la prospérité et les bonnes récoltes pour les membres de chaque famille et pour tous les habitants du village. Dans chaque village, on trouve un banian et le puits sur la place de la maison communale. Ces images représentent le symbole typique traditionnel du village vietnamien. Elles se sont enracinées dans 10 l’esprit et le sentiment de chaque vietnamien, qui, où qu’il vive, se souvient souvent de ces images symboliques. La maison communale Bình Đông : La maison communale Bình Đông se situe dans le 8è arrondissement de Ho Chi Minh ville sur un îlot isolé, entouré d’une rivière et nous pouvons la visiter en bateau et barque. Elle a été construite en 1853 et restaurée en 1922. Elle porte l’architecture du Sud avec le toit rouge en tuiles et les grands piliers en bois. C’est un monument ancien et elle a une grande valeur historique. En 1920, l’ancien président Tôn Đức Thắng a créé le Syndicat Rouge avec les ouvriers pour lutter contre les envahisseurs français dans cette région. Les documents importants de sur la doctrine de karl Marx se sont cachés secrètement dans cette maison communale, dans laquelle on réserve une petite pièce pour exposer les photos et la statue du président Tôn Đức Thắng. La maison communale Bình Đông a été classée comme patrimoine historique en 1997 par le Ministère de la Culture vietnamienne. En 2012, ce lieu est devenu site touristique fluvial que beaucoup de touristes ou de pèlerins fréquentent de plus en plus surtout aux jours de culte au début et à la moitié du mois lunaire. Les autres maisons communales typiques du Vietnam sont Minh Hương Gia Thạnh (Hồ Chí Minh ville), Châu Phú (An Giang), Bình Thủy (Cần Thơ), Nam Thanh (Huế)…. Le temple se connaît comme un ouvrage de culte des héros, des génies bienfaiteurs du village ou d’une région. On y organise annuellement des fêtes de 11 commémoration avec la participation de beaucoup de villageois et de touristes pèlerins. On y apporte, dans ces fêtes, des offrandes qui se composent des fleurs, des fruits, des gâteaux, des porcs rôtis, du riz gluant,… Au Vietnam, nous appelons le Đền et le Miếu avec la signification « le temple » en français. Le temple Thiên Hậu : (le temple de la Dame Céleste) Ce temple se situe dans le 1er arrondissement de Ho Chi Minh ville. Le temple a été construit en 1760 par les résidents Chinois pour faire du culte à la Dame Céleste. Il a été classé comme vestige architectural national le 7 janvier 1993. Chaque année, au 23 mars du mois lunaire, on fête l’anniversaire de la Dame Céleste. Les fidèles mettent la statue de Dame Thien Hau sur une chaise à porteur et la porte à travers les rues autour du temple. Dans le temple, on organise la danse de licorne et de dragon. On a élargi ce temple dans les fois de restauration avec trois travées où l’on place les statues d’autres génies. Actuellement, ce temple joue un rôle très important pour les résidents Chinois, les vietnamiens et attire beaucoup de touristes étrangers. Nous avons environ une dizaine de temples de la dame Céleste à Ho Chi Minh ville. Le temple (le Đền) des rois Hùng : 12 Ce temple se trouve dans le 1er arrondissement de Ho Chi Minh ville. Cet édifice a été construit depuis longtemps et a été restauré en 1960. Les vietnamiens font du culte aux rois Hùng, les héros du Vietnam comme Trần Hưng Ðạo, Lê Lợi, Quang Trung. Il porte l’architecture Orientale avec des décorations des dragons et phénix sur le toit. On trouve dans ce temple des images et d’anciens objets depuis la période des rois Hùng. Le dixième jour du troisième mois lunaire de chaque année est le jour de mémoire des rois Hùng et les gens préparent des gâteaux Chưng, Dày, des fruits et fleurs pour rendre le culte aux rois Hùng. Nous avons six temples des rois Hùng à Ho Chi Minh ville. Le temple principal des rois Hùng à la province Phú Thọ a été classé comme patrimoine national de culte par l’UNESCO en 2012. Alors, tous ces temples sont des sites historiques pour attirer les touristes, les pèlerins à l’intérieure et à l’extérieure du pays. La petite pagode s’appelle pagodon où on fait du culte des âmes errantes. Il est fondé généralement par un bonze ou une bonzesse pour faire du culte des âmes errantes d’après la croyance populaire. Au Vietnam, nous ne trouvons pas beaucoup de pagodons parce que la plupart des lieux de culte sont consacrés aux pagodes et à d’autres lieux de culte publics. II. La pagode et le Bouddhisme : Le Bouddhisme est fondé en Inde environ au 5è siècle avant J.C. par le prince Sidharta Gautama qui a vu la vie malheureuse des indiens puis il a quitté sa famille royale pour entrer à la vie religieuse. Il atteignait le Nirvana et devenait le Bouddha Çakya Muni en fondant le Bouddhisme pour sauver tous les êtres vivants. Cette religion comprend deux grandes écoles le petit véhicule et le grand véhicule. Le petit véhicule s’appelle école du Sud, on vénère au Bouddha et les Arhats et ces bonzes portent la tunique avec le jaune safran. On indique l’Arhat qui prend conscience sur le dogme du Bouddhisme et il entre dans la religion avec Bouddha. Le grand véhicule s’appelle école du Nord, on vénère principalement au Bouddha et ces bonzes prennent végétarien. En outre, on fait le culte à Bodhisattva (Quan Thế 13 Âm Bồ Tát) en vietnamien, la mère de tout le monde, elle protège les petits enfants et toutes les personnes. Les vietnamiens croient l’existance de toutes les divinités et on rend le culte au Bouddha, aux Arhats, à Bodhisattva et aux génies comme l’Empereur de Jade, le génie du Sol, le génie de la richesse,… dans les pagodes. Le Bouddhisme a existé depuis la période des seigneurs et des rois du Vietnam. Les rois demandent de construire beaucoup de pagodes dans tout le pays avec le regard subtil des artistes et les anciennes pagodes rassemblent au Nord à cause de l’exploitation de nouvelles régions des rois du Nord au Sud. Les pagodes au Centre et au Sud sont modernes mais on a d’anciennes pagodes très célèbres. On consulte dans le document de la communion du Bouddhisme et il y a environ 663 pagodes dans les arrondissements de Ho Chi Minh ville. La plupart des pagodes appartiennent au grand véhicule et plus de quinze pagodes du petit véhicule. L’architecture des pagodes se construit en bois avec la décoration de dragons, phénix, fleur, et porte la nuance de l’Est avec le toit yin-yang. Les statues en bois se gravent ingénieusement en exprimant l’émotion de l’homme et les gens viennent à la pagode avec la sincérité du cœur et prient la tranquillité. On a des influences de la culture chinoise, c’est pourquoi, la façon de culte et l’architecture des pagodes ont des caractéristiques de la Chine. En outre, Le Vietnam comprend plus de 54 ethnies, les Khmers suivent le petit véhicule du Bouddhisme et ces pagodes vénèrent seulement au Bouddha Sakyamuni. Mais l’architecture porte des points plus différents que l’architecture des pagodes des Kinh avec les statues des génies naturels : le serpent Naga, l’oiseau Garuda,….Nous choisissons quelques anciennes pagodes au Sud pour montrer les points distingués à attirer les touristes pèlerins. 14 La pagode Giác Lâm : Située au numéro 118, rue Lạc Long Quân, arrondissement Tân Bình, une des plus anciennes pagodes de Ho Chi Minh ville. Elle est ouverte tous les jours de 6h à 21h. La pagode Giac Lam a été construite en 1744. On l’appelle aussi Pagode Cam Son ou Cam Dem. Des travaux de restauration ont été réalisés pendant six ans de 1798 à 1804. Au point de vue historique, architectural et culturel, la pagode Giác Lâm fait partie des anciennes pagodes typiques du grand véhicule du Sud avec le sanctuaire principal qui porte des cultures différentes : occidentale avec des rangées de colonnes carrées ; indienne avec des lions assis, des lotus, des feuilles de bodhi ; khmère avec des têtes de naja stylisées. Les statues de la pagode marquent la première émigration des Viet. Ces statues les plus importantes sont celles des Arhats et du Sakyamuni. En 1998, elle a été classée « site historique et culturel » par le Ministère de la Culture Vietnamienne. La pagode Phước Hải : 15 Plus connue sous les noms vietnamiens de Phuoc Hai Tu et Chua Ngoc Hoang, cette pagode est construite en 1909 par la congrégation de Canton. On fait du culte à l’Empereur de Jade, au Bouddha et aux différents génies. Cette pagode de l’Empereur de Jade se trouve au numéro 73, rue Mai Thi Luu, dans le quartier de Da Kao du 1er arrondissement. Elle ouvre tous les jours de 6h à 18h. Elle se connaît comme un monument superbe, exemple de pagode chinoise, le plus spectaculaire et coloré de Ho Chi Minh ville. La pagode Candaransi : La pagode se situe dans le 3è arrondissement de Ho Chi Minh ville. Cet édifice a été construit en 1948 par les bonzes Khmers qui vivent à Ho Chi Minh ville et c’est un ouvrage typique du petit véhicule de Bouddhisme. Les Khmers viennent très peuplés à la pagode dans les jours de culte. III. La culture dans le tourisme religieux : Nous avons beaucoup de jours de culte du calendrier lunaire chaque année mais nous parlons des fêtes typiques pour organiser des pèlerinages. L’anniversaire de Bouddha a été devenu une fête populaire depuis 1958, une fête importante du Bouddhisme et plus grande du monde car les pèlerins apportent des offrandes pour faire du culte au Bouddha dans les pagodes. Cette journée a lieu au quinzième jour du quatrième mois lunaire chaque année avec les lanternes qui sont accrochées dans les maisons et dans les pagodes où des processions se déroulent dans la soirée. Les pagodes donnent des repas végétariens aux fidèles. Le dix-neuvième jour du 16 deuxième, sixième, neuvième mois lunaire est le jour de culte à Bodhisattva. On achète les fleurs de lotus pour exposer sur l’autel parce que Bodhisattva se situe sur un grand lotus. Cette fleur symbolise le chemin de faire la religieux de Bouddha avec le sens pur et élevé grâce à sa processus d’épanouissement, c’est pourquoi, l’image de tous les divinités du Bouddhisme s’asseyent sur le lotus. La fête Vu Lan se connaît comme une occasion pour exprimer des activités filialement aux parents et aux ancêtres. Cette journée a lieu le quinzième jour du septième mois lunaire et c’est une grande fête du Bouddhisme chaque année. On visite la pagode et fait du culte aux ancêtres à la maison. Les bonzes ou bonzesses font des activités de piété filiale aux Bouddha en retournant à leur pagode, où ils commencent à entrer en religion puis ils se rassemblent en groupe pour faire de la prière et sauver les âmes. Le solstice d’hiver (Đông Chí) est une fête du Têt selon les Chinois. Cette journée a été lieu le novembre du calendrier lunaire et tous les gens préparent un repas pour faire du culte aux ancêtres, au ciel, à la terre. C’est une occasion de goûter le gâteau « Trôi Nước », une boulette farcie d’un morceau de sucre et pochée dans l’eau bouillante et toutes les familles exposent ce gâteau sur l’autel. En outre, On visite les tombeaux et les cendres des ancêtres à la pagode au dernier mois de chaque année avant le Têt qui est une fête populaire pour la plupart des pays asiatiques et les Vietnamiens font du culte aux ancêtres en organisant des fêtes et des jeux traditionnels. Le plat typique du têt Vietnamien est le « bánh chưng », gâteau carré symbolise de la terre et le « bánh dày », gâteau rond symbolise du ciel. La société Vietnamienne existe la superstition dans les activités de culte. Actuellement, on rencontre devant les pagodes, les temples,… les magasins vendent des poissons, des oiseaux, les offrandes en papier, les devins apparaissent partout. On libère les animaux en capture pour avoir de la chance mais les autres personnes saisissent et vendent encore ces animaux. On trouve des costumes, des objets en papier dans les marchés, dans les boutiques devant les lieux de cultes avec de 17 différents prix pour chaque type d’objets car on pense que les génies, le Bouddha, les ancêtres peuvent vivre comme les hommes vivants en utilisant des objets en papier. Les vendeurs exploitent la confiance curieuse des pèlerins pour avoir de l’argent. Les administrations locales ont des lois pour lutter contre des fourberies mais ces fléaux existent encore. On doit créer un plan rationnel pour éliminer toutes les superstitions et pour développer le tourisme, en même temps pour protéger la culture traditionnelle du pays. En général, nous faisons du culte avec la sincérité du cœur parce que nous ne pouvons pas vivre sans foi qui nous protège dans les moments de difficultés et qui nous console dans les moments d’ennui de la vie. 18 C.ANALYSE DU CORPUS 19 CHAPITRE II : ANALYSE DU CORPUS I. Méthodologie de recherche : I.1. Objectif : Nous faisons une enquête pour avoir de la connaissance sur la situation réelle du pèlerinage à Ho Chi Minh ville. Cette enquête sert à résoudre la problématique de recherche sur la foi des pèlerins dans la vie quotidienne. En réalité, nous observons le pèlerinage organisé par individu ou groupe ou organisé par l’agence de voyage puis nous trouvons que le tourisme religieux doit créer les points nouveaux pour attirer les pèlerins. I.2. Public : Nous avons consulté l’enquête auprès 30 pèlerins locaux dans le 7è arrondissement. Ils sont des travailleurs de 40 à 50 ans qui font du pèlerinage en groupe en organisant les programmes du pèlerinage chaque mois dans les jours de culte du Bouddhisme. Le pèlerinage du groupe se dirige par une bouddhiste qui entre en religion à la maison comme une bonzesse mais elle ne rase pas ses cheveux. Parfois, ce groupe associe avec les pagodes locales dans les provinces pour faire le pèlerinage pendant deux ou trois jours et en même temps nous pouvons profiter de cette bonne occasion de participer à ces tours de pèlerinage et faire l’enquête pour connaître leur opinion. En outre, nous examinons 20 étudiants du département de Français de notre université qui sont Bouddhistes et ayant déjà participé aux tours de pèlerinage. I.3. Élaboration du questionnaire : Nous avons lu des livres de religion et consulte les travaux de recherche tels que les mémoires de fin d’études universitaires, puis nous avons discuté avec les bouddhistes ainsi qu’avec les pèlerins pour saisir 20 des idées générales sur le pèlerinage. Le questionnaire se compose de 15 questions en vietnamien qui sont destinées aux multiples choix des enquêtés afin de collecter facilement leur réponse. Nous avons préparé des informations et pensé à ces questions pendant 2 semaines avant de faire de l’enquête. Notre questionnaire s’est traduit aussi en français pour exploiter facilement les informations qui servent à perfectionner le contenu de notre mémoire. II. Constitution du corpus : II.1. Déroulement de l’enquête II.1.1. Conditions de l’enquête Cette enquête a été réalisée à la moitié du mois de mars dernier, juste pendant notre stage touristique. Nous avons fait cette enquête auprès des pèlerins locaux et des étudiants pour trouver le nombre nécessaire sur leurs opinions. Leurs réponses s’expliquent le contenu des questions en exploitant des hypothèses de recherche du mémoire. Mais nous avons rencontré certains enquêtés qui s’avèrent qu’ils sont analphabètes, c’est pourquoi j’ai dû noter sur place leurs réponses. II.1.2. Mesure de réalisation de l’enquête Le nombre prévu de questionnaires à distribuer était de 50 exemplaires, ce qui correspond à l’effectif des pèlerins. La collecte exhaustive des questionnaires s’est terminée une semaine après la distribution de ces exemplaires, nous avons rassemblé tous ces 50 questionnaires. Les enquêtés sont des petits marchands, ouvriers n’ayant pas été toujours disponibles, alors j’ai dû passer un jour de pèlerinage au week-end avec eux pour la collecte de ces réponses au questionnaire. Les 10 étudiants au 4è année ont fait du stage dans les agences de voyage, en même temps, les autres étudiants ont dû suivre les cours en classe c’est 21 pour cette raison que nous avons ramassé les réponses tard. Après, nous avons choisi 25 exemplaires plus précis pour analyser et examiner le contenu du questionnaire et nous avons trouvé le résultat d’enquête que nous présentons dans la statistique suivante : Objets Nombre d’enquêtés Les bouddhistes 21 personnes 84% Les pèlerins de culte aux ancêtres 4 personnes 16% La plupart des pèlerins sont des travailleurs, des ménagères et des étudiants mais ils ont des opinions très positives sur la religion. Cependant, nous prenons en contact avec des pèlerins de culte aux ancêtres qui aiment visiter les lieux du culte comme les pagodes, les temples. Nous constatons que le Bouddhisme a des options libres aux pèlerins c'est-à-dire n’importe quels fidèles de n’importe quelles religions peuvent suivre les tours de pèlerinage dans les pagodes ou les temples. II.2. Analyse du questionnaire Mon mémoire sert à faire des recherches sur le pèlerinage des bouddhistes vietnamiens avec l’objectif d’observer le déroulement de la situation du pèlerinage. Nous vérifions les réponses de 25 exemplaires puis nous analysons le nombre de leur choix en créant ce bilan suivant : 22 Questions 1. D’après-vous, où les Vietnamiens font-ils souvent du culte? (plusieurs réponses possibles) Réponse Effectif -à la pagode 25 - au temple 1 -à la maison communale 1 4 - à La maison 2. Vous êtes quel sexe ? Où faites-vous du culte? 3. Quelles sont des offrandes que vous apportez ou achetez au culte? (plusieurs réponses possibles) 4. Qu’est-ce qui attire les touristes dans un lieu de culte? -Masculin 6 -Féminin 19 -à la pagode 25 -Les fleurs 21 -Les fruits 23 -Les poissons 4 -Les tortues 1 - Les oiseaux 7 -L’argents, l’ors en papiers 6 -Les objets en papier : costumes, motos,….. 2 -Les encens 20 -L’architecture 11 -L’histoire 9 -La décoration 2 -La cérémonie 13 -L’emplacement 2 23 5. Comment sont le « Đền » et le - pareils « Đình »? - assez pareils 6. À qui les pagodes font-elles du culte? 2 9 -différents 9 - on ne sait pas 5 -à Bouddha Sakya Muni 10 9 - à Bodhisattva -aux Arhats 7. À qui les temples ou les maisons communales font-ils du culte? 4 -Toutes les réponses ci-dessus 11 -à Bodhisattva 1 -aux Arhats 2 -aux génies 11 -aux ancêtres 3 -Toutes les réponses ci-dessus 3 -Autres réponses : aux héros, aux rois 8. Est-ce-que la façon de culte du temple, - oui de la maison communale, de la pagode est - non semblable? -on ne sait pas 2 6 11 8 24 9. D’après-vous, qui visite souvent la -Les Kinh pagode ? -Les Chinois 23 -Les Khmers 8 Pourquoi ? 19 -pour suivre traditionnel le culte -être influencé de l’histoire -l’attirance des fêtes 20 2 6 -pour découvrir la culture 1 10. Quelle religion ou croyance pratiquez- -le Bouddhisme vous ? -le culte aux ancêtres 21 11. Aimez-vous visiter la pagode ? a.oui 21 b. non 4 -peu 16 -rarement 8 -régulièrement 1 -aux fêtes, au Têt, aux jours de culte du mois 25 À Quelle occasion visitez-vous la pagode? 4 12. Quelles remarques faites-vous sur les -belles et grandes pagodes ? -anciennes 5 16 -pas de réponse 13. Que font les visiteurs de la pagode ? - prier (plusieurs réponses possibles) -demander divinatoire 4 22 du - brûler des encens -deviner jeton 12 25 4 25 D’après-vous, quelles sont les choses que -la paix pour la famille, la les personnes prient ? chance. 14. Quelles sont les actions du culte que -prier vous participez à la pagode ? (plusieurs -demander réponses possibles) divinatoire 21 du jeton 6 - brûler des encens 19 - libérer des animaux en capture (poissons, tortues, oiseaux) 5 - faire bénévoles des activités -étudier du Bouddhisme 15. Vous visitez la pagode seul(e) ou en - seul(e) voyage organisé? -voyage organisé -Pas de temps libre pour visiter la pagode III. 25 13 2 9 15 1 Analyse du corpus Nous essayons d’élucider l’hypothèse dans la partie de cadre théorique sur le Bouddhisme au Vietnam. Parmi les 25 enquêtés, il y a 19 femmes et 6 hommes. Ce qui montre que les femmes font du pèlerinage plus que les hommes parce qu’elles sont des ménagères avec beaucoup de temps libre et veulent prier de bonnes choses pour leur famille et que la pagode est le lieu de culte le plus fréquenté au Vietnam. Les fidèles du Bouddhisme font des autels à la maison pour faire du culte au Bouddha chaque jour. Les pagodes sont peuplées, bondées de visiteurs pendant le 26 Têt, le premier jour et le quinzième jour de chaque mois du calendrier lunaire, le septième mois lunaire et les autres jours de culte pour faire du culte au Bouddha et prier de la chance, de la paix, de la bonne santé, de la réussite dans leur travail, leur vie. La fête principale du Bouddhisme est l’anniversaire de la naissance de Bouddha au quinzième jour du mois d’avril lunaire. La fête Vu Lan au quinzième jour du septième mois lunaire est une occasion de faire du pèlerinage à la pagode où les bonzes se rassemblent en groupe pour prier aux âmes. L’origine de la fête Vu Lan était une légende d’un Arhat (La Hán) qui s’appelait Mục Liên. Il parvenait à la plénitude du Bouddhisme et devenait l’Arhat mais il a pensé toujours à sa mère qui a subi malheureusement de la peine à l’enfer. Il a apporté un bol de riz à sa mère mais elle gardait le bol du riz dans ses mains de crainte que les autres âmes puissent enlever ce bol. Cette scène a touché la compassion de l’Arhat. Après, il priait le Bouddha d’aider sa mère en rassemblant tous les bonzes de 10 lieux au septième mois lunaire pour sauver l’âme de sa mère. Avec cette histoire de Mục Liên, le septième mois lunaire devient depuis longtemps la cérémonie de l’absolution pour les morts et le jour de piété aux parents et aux ancêtres. Actuellement, la forme de pèlerinage en groupe local organisé par les Bouddhistes en louant les voitures ou les autocars des agences de transport avec un programme concret avant le départ. Ce programme de pèlerinage dure environ de 3 jours à 7 jours pour les pagodes dans les provinces et une journée pour les pagodes à Ho Chi Minh ville. Les agences de voyages organisent les tours de pèlerinage en associant avec la visite des paysages. Nous abordons ces deux programmes de pèlerinage dans un tableau pour montrer plus clairement la comparaison des points différents entre le pèlerinage du groupe local et celui de l’agence de voyage. 27 Groupe organisé local Nom du circuit Temps du circuit Prix But Visiter 10 pagodes à Ho Chi Minh ville Le premier jour du Têt Agence de voyage Âu Lạc Sơn Pèlerinage de 10 paysages de pagodes à Vũng Tàu Les jours de 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 du Têt (10/2/2013) (11/2/2013 =>19/2/2013) 160.000VND/1personne 370.000 VND/1 personne Visiter et faire du culte dans les pagodes -La pagode Pháp Võ - La pagode Long Hoa - La pagode Vĩnh Nghiêm -La pagode Xá Lợi -La pagode Ấn Quang Les pagodes -La pagode Giác Lâm -La pagode Nam Thiên Nhất Trụ Faire du culte, visiter les paysages et les pagodes - La pagode Thường Chiếu -La pagode Vạn Phật Quang - La pagode Linh Sơn - La pagode Chơn Không - La pagode Niết Bàn -La pagode de Bodhisattva - La pagode Vạn Đức - La pagode de Bouddha -La pagode Bửu Long -La pagode Bồ Đề - La pagode Hoằng Pháp -La pagode Phước Hải 28 -La pagode Linh Chiếu -le prix de l’autocar Prix y compris du voyage -le prix des repas -le prix de location de l’autocar -le prix de touristique guide -le prix des boissons et la serviette -le prix de l’assurance Nous faisons le résumé des informations nécessaires de deux programmes de pèlerinage dans ce tableau. Ces deux programmes en vietnamien ont été joints dans la partie de l’annexe pour confronter son contenu avec ce tableau. Le Têt est l’occasion où les gens préfèrent visiter les pagodes partout au Vietnam. On y organise beaucoup de tours de pèlerinage parmi lesquels, certains sont entrepris par les agences de tourisme et les autres par les groupes de particuliers. Les tours de pèlerinage des agences de tourisme sont plus détaillés et plus concrets que les tours des groupes particuliers. Le prix des tours des agences de tourisme est très varié d’après la valeur du circuit comme la durée du tour, les lieux de visite, l’hébergement dans les hôtels de deux, trois ou quatre étoiles, les services, les repas dans les restaurants….tandis que les prix du tour des particuliers est moins élevé avec la cotisation directe de chaque participant. Les tours de pèlerinage organisés par les particuliers sont plus nombreux que ceux des agences de voyages quoique les agences du tourisme sachent bien le besoin de pèlerinage des habitants. On constate qu’il y a cette différence parce que la plupart des participants des tours particuliers sont souvent des voisins, des membres du groupe de gymnastique, des fidèles,….qui vont souvent ensemble aux pagodes. 29 Alors l’organisation de ces tours est très facile et rapide avec la concertation des participants. La foi est une idée sacrée de tout le monde. Nous avons lu un article sur l’internet avec l’histoire d’un bonze qui a dit : « Le Bouddhisme est une religion qui aide les gens à trouver le bon chemin dans la vie » c’est pourquoi, toutes les activités de culte sont existées par cette foi. D’après l’enquête de ce mémoire, les pèlerins font des actions différentes dans les lieux de culte en choisissant la prière le plus. Ils prient pour obtenir la chance dans le travail, la bonne santé et la paix dans la famille, l’amour, la richesse, l’enfant… Ils se prosternent devant les autels pour que le Bouddha et les génies leur donnent le bonheur, la chance, la santé. Une autre forme de prière c’est de secouer des baguettes en bambou portant des numéros dans un tube en bois jusqu’à ce qu’une baguette tombe par terre. Ensuite, le pèlerin, en voyant le numéro sur cette baguette, trouve le sens de ce numéro dans un livre. Ce numéro porte une signification bonne ou mauvaise. IV. Conclusion : Cette enquête est une occasion intéressante qui nous aide à faire des échanges avec les pèlerins. Une bouddhiste du groupe de pèlerinage nous a aidés à connaître les informations nécessaires du dogme Bouddhiste. Ça nous fait augmenter les connaissances sur le Bouddhisme et facilite d’accomplir ce mémoire. Nous comprenons le sens du mot « pagode » après cette enquête parce que nous avons le temps de consulter les documents puis nous trouvons que ce mot a beaucoup de façons de nommer au vietnamien. La pagode est appelée avec de différents noms en vietnamien comme Tự, Thiền Viện, Tự Điền, Đài, Thất,…Ces noms sont originaires de la culture chinoise dans l’histoire de notre peuple et l’origine du mot « pagode » prend sa source du Bouddhisme en Chine. 30 C’est pourquoi on a des manières différentes de nommer ce mot. Actuellement, les pagodes attirent les pèlerins par leur architecture et leur décoration, leur histoire, leur cérémonie, leur emplacement. En général, tout le monde de n’importe quelle religion peut faire du culte à la pagode et le Bouddhisme est une religion populaire du Vietnam. 31 D. CONCLUSION 32 I. Perspectives de recherche Ce mémoire sert à faire la recherche principale sur le pèlerinage des Bouddhistes au Vietnam. Nous avons basé sur la situation réelle dans la vie quotidienne des gens et sur les informations apportées par les livres comme « les mœurs du Vietnam » et « La théorie de la religion et la situation de la religion au Viet Nam » pour présenter quelques propositions suivantes : • Le pèlerinage pourrait devenir une nouvelle forme de voyage de culte populaire et signifiant au Vietnam. • Les administrations locales feront une collaboration avec les lieux de culte pour trouver une solution raisonnable à diminuer la superstition. • Les agences de voyages devront créer des tours de pèlerinage aux occasions des jours de culte pour développer le tourisme religieux au Vietnam. Ces propositions sont encore intuitives car la situation du pèlerinage ne se développe pas encore au Vietnam et nous souhaitons que ces propositions deviennent réalistes dans l’avenir. Dans le cadre de ce mémoire et faute de temps, nous n’avons pas assez d’occasion d’étudier profondément et largement les points suivants : - Les activités de pèlerinage dans les autres provinces du Vietnam - Les différences entre les autres lieux de cultes - La différence des activités de pèlerinage du Vietnam et d’autres pays - Les possibilités des activités de pèlerinage des autres religions au Vietnam 33 Alors notre recherche pourrait nous aider à préparer notre projet du développement de pèlerinage et nous souhaitons que ces points soient bien étudiés dans l’avenir. II. Conclusion générale Le pèlerinage est un type de circuit de voyage dans le tourisme religieux et culturel au Vietnam en rehaussant la valeur historique de notre peuple. Aujourd’hui, les tours de pèlerinage sont séparément et simplement organisés. Dans ce mémoire, la partie théorique de notre travail nous a aidés à distinguer les différents lieux de culte selon leur caractéristique architecturale, décorative... Nous voulons montrer que la pagode représente un lieu de culte le plus fréquenté du Bouddhisme. Après, nous avons fait une enquête auprès des pèlerins en analysant des réponses du questionnaire qui nous ont apporté une vision très objective sur les croyances des bouddhistes à Ho Chi Minh Ville en général et sur celles de notre quartier en particulier. À travers cette enquête, nous nous sommes aperçu que le pèlerinage est réservé à toutes les classes sociales différentes. 34 BIBLIOGRAPHIE : -BỬU Ngôn, 2009, Du lịch 3 miền - miền Nam (Le tourisme des 3 régions – Le sud), Ho Chi Minh Ville, éd.Thanh Niên, 330 pages. -ĐẶNG Nghiêm Vạn, 2003, Lý luận về tôn giáo và tình hình tôn giáo ở Việt Nam (La théorie de la religion et la situation de la religion au Viet Nam), Ha Noi, éd. Chính Trị Quốc Gia, 430 pages. -ĐẶNG Việt Thủy, 2009 a, Hỏi đáp về những ngôi đình nổi tiếng ở Việt Nam (Les questionnaires sur les maisons communales célèbres du Viet nam), Ho Chi Minh ville, éd.Quân Đội Nhân Dân, 399 pages. -ĐẶNG Việt Thủy, 2009 b, Hỏi đáp về những ngôi chùa nổi tiếng ở Việt Nam (Les questionnaires sur les pagodes célèbres du Viet nam), Ho Chi Minh Ville, éd. Quân Đội Nhân Dân, 494 pages. -ĐẶNG Việt Thủy, 2009 c, Hỏi đáp về những ngôi đền nổi tiếng ở Việt Nam (Les questionnaires sur les temples célèbres du Viet nam), Ho Chi Minh Ville, éd. Quân Đội Nhân Dân , 431 pages. -HỮU Ngọc, 1997, Culture vietnamienne, Vietnam, éd. Thế Giới, 588 pages. -HỮU Ngọc, 2007, À la découverte de la culture Vietnamienne, Vietnam, éd.Thế Giới, 1212 pages. -JIKA, 1991, Vietnam et Angkor, Paris, Errance, 287 pages. -KIM Cương Tử, 1994, Chùa Trấn Quốc cảnh đẹp Hồ Tây (La pagode Trấn Quốcun beau paysage de Lac de l’Est), Ha Noi, éd. Lao Động, 235 pages. -NGÔ Thị Kim Đoan, 2004, 250 Đình Chùa nổi tiếng Việt Nam (250 temples et pagodes célèbres du Viet nam), Ho Chi Minh Ville, éd.Văn Hóa Thông Tin, 474 pages. 35 -NGUYỄN Đoàn Bảo Tuyền, 2010, Bài giảng môn học văn hóa Việt Nam (Cours de la culture vietnamienne), Ho Chi Minh ville, éd. Hồ Chí Minh, 154 pages. -NGUYỄN Quảng Tuân, 1990, Những ngôi chùa danh tiếng (Les pagodes célèbres), Ho Chi Minh Ville, éd.Trẻ, 287 pages. -NGUYỄN Thanh Xuân, 2005, Một số tôn giáo ở Việt Nam (Quelques religions au Vietnam), Ha Noi, éd. Tôn Giáo Hà Nội, 558 pages. -THÍCH Phụng Sơn, 1995, Những nét văn hóa của đạo Phật (Les cultures du Bouddhisme), Ho Chi Minh Ville, éd. Hồ Chí Minh Ville, 287 pages. -TOAN Ánh, 1991 a, Phong tục Việt Nam (Les mœurs du Viet nam), Vietnam, éd. Khoa Học Xã Hội, 195 pages. -TOAN Ánh, 1991 b, Tín ngưỡng Việt Nam – tập 1(La religion vietnamienne – Tome 1), Ho Chi Minh ville, éd. Hồ Chí Minh, 431 pages. -TOAN Ánh, 1992, Tín ngưỡng Việt Nam – tập 2(La religion vietnamienne – Tome 2), Ho Chi Minh ville, éd. Hồ Chí Minh, 447 pages. -TRẦN Ngọc Thêm, 1999, Cơ sở Văn Hóa Việt Nam (La base de la culture vietnamienne), Ho Chi Minh Ville, éd.Giáo Dục, 334 pages. SITOGRAPHIE : WWW.VEILLETOURISME.CA MICROSOFT ENCARTA, 2009 DVD: KIM Phương, 2008, « CHÙA CỔ VIỆT NAM », éd.Hãng Phim Trẻ. WWW.NAMO84000.COM 36 TABLE DES MATIERES Remerciements………………………………………………………..................1 Sommaire…………………………………………………………………….2 INTRODUCTION ………………………………………………3 A. I. Domaine de recherche………………………………………...4 II. Motivations de recherche………………………………….....4 III. Problématique………………………………………………...5 IV. Hypothèse de recherche..............................................................5 V. B. Structure de travail………………………………………….5 CADRE THÉORIQUE………………………………………..6 CHAPITRE 1 : CADRE THÉORIQUE…………………………………....7 I. Quelques lieux de culte présents au Vietnam………………………….7 I.1. Le tourisme religieux et les religions au vietnam………………….9 I.2. Les lieux de culte…………………………………………………..10 II. La pagode et le Bouddhisme…………………………………………..13 III. La culture dans le tourisme religieux....................................................16 C. ANALYSE DU CORPUS……………………………………19 CHAPITRE 2 : ANALYSE DU CORPUS…………………………………20 I. Méthodologie de recherche…………………….........................20 I.1. Objectifs…………………………………………………………...20 37 I.2. Public………………………………………………………20 I.3. Élaboration du questionnaire.............................................20 II. Constitution du corpus……......................................................21 II.1. Déroulement de l’enquête………………………………..21 II.1.1.Conditions de l’enquête………………………….21 II.1.2.Mesure de réalisation de l’enquête …………......21 II.2. Analyse du questionnaire……………………………......22 III. Analyse du corpus…………………………………………......26 IV. Conclusion…………………………………………………......30 D. CONCLUSION………………………………………..32 I. Perspectives de recherche…………………………………......33 II. Conclusion générale…………………………………………...34 BIBLIOGRAPHIE…………………………………35 TABLE DES MATIÈRES………………………...37 ANNEXES………………………………………….39 38 E. ANNEXES 39 Chương trình hành hương 10 chùa tại TPHCM Chúng tôi xin trân trọng thông báo gửi đến quý Tăng Ni, Phật tử nội dung của chương trình viếng 10 chùa vào dịp Tết năm mới. Thời gian : mùng 1 Tết âm lịch ( 10/2/2013) Thành viên tham gia tổ chức gồm có: - Ni sư Thích Thảo – Trụ trì chùa Pháp Võ Ni sư Như Thảo – chùa Pháp Võ Nhà tu Diệu Hương Tên Chùa : -Chùa Pháp Võ (28/1 Huỳnh Tấn Phát, Ấp 3, Xã Phú Xuân, huyện Nhà Bè) -Chùa Long Hoa(60/7 Huỳnh Tấn Phát , khu phố 1, quận 7) -Chùa Vĩnh Nghiêm (339 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, phường 7, quận 3) -Chùa Xá Lợi (89 Bà Huyện Thanh Quan , phường 7, quận 3) - Chùa Ấn Quang (243 Sư Vạn Hạnh, phường 9, quận 10) - Chùa Giác Lâm (118 Lạc Long Quân, Phường 10, quận Tân Bình) - Chùa Nam Thiên Nhất Trụ (511 Đặng Văn Bi, phường Bình Thọ, quận Thủ Đức) - Chùa Vạn Đức (23/4 Tô Ngọc Vân, phường Tam Phú, quận Thủ Đức) -Chùa Bửu Long (81 Nguyễn Xiển, tổ 1, phường Long Bình, quận 9) -Chùa Hoằng Pháp ( xã Tân Hiệp, huyện Hóc Môn) Nội dung : Chương trình được tổ chức kết hợp giữa chùa Pháp Võ cùng các vị Phật tử huyện Nhà Bè Đoàn dùng bữa sáng chay tại chùa Pháp Võ, bữa trưa chay tại chùa Ấn Quang. Đoàn đến cúng viếng tại các chùa kết hợp nghe giảng thuyết Phật pháp Giờ khởi hành 6h00 tại chùa Pháp Võ Chi Phí: Thuê xe : 2.400.000đ/ngày –phí xe trong dịp Tết Phí bảo hiểm, nước uống nhà xe tài trợ cho đoàn Phương tiện : xe 16 chỗ ( nhà xe Minh Hải) Tổng giá : 160.000đ/người Giá trên bao gồm phí thuê xe và không bao gồm các chi phí phát sinh khác. Xin chân thành cám ơn sự tham gia của quý vị! 40 DU LỊCH XUÂN 2013 HÀNH HƯƠNG 10 CẢNH CHÙA VŨNG TÀU Đi về trong ngày Phương tiện: Xe ô tô LỊCH KHỞI HÀNH: - Ngày 11/2, 12/2, 13/2, 14/2, 15/2/, 16/2, 17/2, 18/2, 19/2, 20/2/ 2013 ( ngày mùng 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 , 9, 10 tết âm lịch ) ĐỊA ĐIỂM ĐÓN KHÁCH Khu vực nhà thờ Đức Bà, trước cổng Bưu Điện TP. - Cây xăng Comeco ngã tư Hàng Xanh. - Coopmax ngã tư Thủ Đức xa lộ Hà Nội. Sáng: 5h30: Xe và hướng dẫn viên Du Lịch Âu Lạc Sơn đón quý khách tai điểm hẹn. Khởi hành chuyến hành hương viếng 10 cảnh chùa tại Vũng Tàu. - Đoàn dùng điểm tâm ăn sáng chay tại nhà hàng Bibica ngã ba Vũng Tàu Tiếp tục lộ trình, xe đưa quý khách đến với thành phố Vũng Tàu - một thành phố với hơn 700 ngôi chùa nổi tiếng và các bãi biển đẹp. - Điểm đầu tiên du khách sẽ dừng chân vãn cảnh Thiền Viện Thường Chiếu - chiêm ngưỡng vẻ đẹp tráng lệ của ngôi chánh điện giữa hai hàng dương xanh mượt, tại đây quý khách sẽ có những giây phút trải lòng mình vào khung cảnh thiên nhiên, cảm giác thoải mái sau 1 năm mưu sinh vất và vả cầu mong những điều may mắn đến với gia đình trong năm mới. Tiếp tục chuyến hành hương, du khách vãn cảnh chùa Vạn Phật Quang - Đại Tòng Lâm . Ngôi chùa giữ nhiều kỷ lục Phật Giáo Việt Nam, với 48 tượng phật A Di Đà bằng đá hoa cương, ngôi chánh điện lớn nhất với Việt, bộ tượng Tam Thánh lớn nhất Việt Nam.... - Vào đến thành phố Vũng Tàu, quý khách viếng Linh Sơn Cổ Tự ngôi chùa cổ nhất ở Vũng Tàu. Trong chùa có một tượng Phật bằng đá phết vàng cao 1.2m, tương truyền do người dân chài phát hiện tại bãi Dâu và rước về thờ ở chùa Linh Sơn. - Viếng Thiền Viện Chơn Không tọa lạc trên Hòn Sụp - Núi Lớn. Theo con đường Tiêu Dao với hai hàng dương non xanh mướt dọc lối đi, nâng từng bước chân lên dốc đồi Tự tại, ngọn gió biển thổi nhẹ quý khách sẽ cảm thấy lòng mình êm ái, nhẹ nhàng khi hành lễ Phật trước chánh điện mà xa xa là đại dương ngút ngàn xanh thẳm. Ven theo cung đường biển du khách viếng Niết Bàn Tịnh Xá còn gọi là chùa “Phật Nằm” ngôi chùa tọa lạc trên sườn núi Nhỏ, hướng mặt ra biển. Vượt 37 bậc tam cấp lên đến ngôi chánh điện, trong 41 chánh điện là một tượng Phật Nhập Niết Bàn dài 12m tượng trưng cho “Thập nhị nhân duyên”. Trưa: Quý khách dùng cơm trưa chay thanh tịnh tại nhà hàng, nghỉ ngơi. Chiều: Quý phật tử tập trung ra xe để tiếp tục lộ trình viếng thăm Chùa Quán Thế Âm (Tọa lạc dưới chân núi Lớn, trong chùa là một pho tượng Phật Bà Quan Âm cao 16m tay cầm bình Cam Lồ, đứng trên tòa sen và hướng nhìn ra biển cả). Ven theo cung đường quanh núi Lớn, quý khách chiêm ngưỡng và cúng bái tại quần thể kiến trúc điêu khắc phật giáo Thích Ca Phật Đài. Các pho tượng điêu khắc nơi đây mô phỏng lại toàn bộ cuộc đời của Phật Thích Ca và gắn với cảnh quan thiên nhiên non xanh nước biếc tạo trong lòng người phật tử như đang tìm với chốn bồng lai, thiền môn). Tiếp tục hành trình, xe đưa quý phật tử đến chùa Bồ Đề cúng bái, lễ phật. Sau đó khởi hành về Tp. Hồ Chí Minh. Trên đường về quý khách viếng thăm Chùa Phước Hải (Chùa còn được gọi là với cái tên dân dã là Chùa Bún Riêu, vì chùa thường đãi cho du khách thập phương đến đây cúng viếng với món bún riêu đặc trưng mà vị trụ trì thường đúc kết bằng bốn chữ "từ, bi rộng mở). Điểm dừng chân cuối cùng của chuyến hành trình quý du khách Thiền viện Linh Chiếu: là thiền viện dành cho ni, sư và các Phật tử tập tu và là nơi phát thuốc, châm cứu, bắt mạch miễn phí cho những người có hoàn cảnh khó khăn. Tối: Về đến Tp Hồ Chí Minh, xe đưa quý khách về lại điểm đón ban đầu. Du Lịch Âu Lạc Sơn chia tay, hẹn gặp lại quý khách trong các chương trình sau. Kính chúc quý khách một chuyến hành hương cầu được nhiều điều an lành, may mắn cho nhữngngười thân trong gia đình. GIÁ TRỌN TOUR: DÀNH CHO KHÁCH LẺ GHÉP ĐOÀN 370.000 VNĐ/ KHÁCH GIÁ TRÊN BAO GỒM: Vận chuyển : Xe 45 đời mới có máy lạnh tham quan theo chương trình tour. Ăn uống: 1Bữa sáng chay ăn tại nhà hàng Bibica: • 1 Buổi chính : 70.000vnđ/khách. • + 1 hoặc 2 hướng dẫn viên vui vẻ nhiệt tình suốt tuyến. • Khăn lạnh, nước lọc, nón (1 khăn + 1 chai/ngày). • Khách được bảo hiểm trọn tour 10.000.000đồng/khách. GIÁ KHÔNG BAO GỒM: • 42 -Ăn uống ngoài chương trình, chi phí cá nhân và các dịch vụ vui chơi giải trí khác. -Thuế VAT GIÁ VÉ CHO TRẺ EM: • 11 tuổi trở lên: mua 1 vé người lớn. • 05 - 10 tuổi: mua 50% vé người lớn. • Dưới 05 tuổi: miễn phí, gia đình tự lo, 02 người lớn được kèm 01 trẻ em, từ trẻ em thứ 02 phải mua 50% giá tour. Lưu ý: Tiêu chuẩn 50% giá tour: được 01 suất ăn + 01 ghế ngồi và ngủ ghép chung với gia đình. TRƯỜNG HỢP HỦY VÉ: Sau khi đăng ký, hủy tour trước ngày khởi hành 24h du khách được hoàn tiền giá tour 100%. Hủy tour trong vòng trong 24h trước ngày khởi hành chịu phí 10%, 30% (nếu ở resort, khách sạn 4-5 sao). Trường hợp đổi ngày đi: miễn phí cho 02 lần đổi trước ngày khởi hành 1 ngày. Nếu ít hơn 01 ngày hoặc đổi lần 03 sẽ được tính như trường hợp hủy tour trong vòng 24h trước ngày khởi hành. MỌI THÔNG TIN XIN VUI LÒNG LIÊN HỆ: CÔNG TY TNHH TM DV DL ÂU LẠC SƠN Đ/C: Số 8, Khu Nam Long, Đường D3, P. Phước Long B, Quận 9, HCM Web: aulacson-travel.com Email: [email protected] Tel: (08) 62864059, Fax: (08) 62804504 DĐ: 01265065141 (Ms Thu), 093 814 6657 (Ms Trang) Yahoo: dulichaulacson ÂU LẠC SƠN TRAVEL - ĐÔNG HÀNH CÙNG BẠN 43 Bảng câu hỏi: Bảng câu hỏi sau đây nhằm thu thập ý cho bài luận văn tốt nghiệp Đại Học, tựa đề “Thực trạng du khách đi hành hương tại thành phố Hồ Chí Minh”. Xin chân thành cám ơn các bạn đã dành thời gian đóng góp ý kiến! Bạn hãy đọc câu hỏi sau đây và trả lời : 1. Theo bạn, người Việt Nam hay đi cúng ở đâu?(có thể chọn nhiểu câu trả lời) a. Chùa b. Đền c. Đình d. Nhà e. Nhà thờ f. Nhà nguyện g. Am h. Miễu 2. Bạn là : a. nam b. nữ Bạn thường đến đâu để thờ cúng: 3. Những vật mà bạn mua hay mang theo để cúng là gì ?(có thể chọn nhiều câu trả lời) a. Hoa b. Trái cây c. Cá phóng sinh d. Rùa phóng sinh e. Chim phóng sinh f. Thực phẩm / thức ăn chay g. Giấy tiền vàng mã h. Vật dụng bằng giấy như quần áo, xe ,…. i. Nhang 44 4. Theo bạn, đặc điểm nào của một nơi thờ cúng thu hút du khách? a. Kiến trúc b. Lịch sử c. Trang trí d. Lễ hội e. Địa thế 5. Theo bạn Đền và Đình như thế nào ? a. Giống nhau b. hơi giống nhau c. khác nhau hoàn toàn d. không biết 6. Theo bạn, chùa ở Việt Nam thường thờ ai ? a. Phật Thích Ca, b. phật bà Quan Âm, c. Các vị La Hán d. Các vị tiên gia e. Tổ tiên f. Tất cả các ý trên g. Ý kiến khác : 7. Theo bạn, Đền hay Đình thờ ai ? a.Phật Thích Ca, b.phật bà Quan Âm, c.Các vị La Hán d.Các vị tiên gia e.Tổ tiên f.Tất cả các ý trên g. Ý kiến khác: 8. Cách thờ cúng của Đền, Đình, Chùa có giống nhau không ? a. Có b. Không c. Không biết 9. Theo bạn, thì dân tộc nào hay đi chùa ?(có thể chọn nhiều câu trả lời ) a. Kinh b. Hoa 45 c. Khơ me d. Ba na e. Tày f. Dân tộc khác :………………………………………………………….. Vì sao ? a. theo tín ngưỡng truyền thống b. ảnh hưởng của lịch sử c. lễ hội thu hút d. tìm hiểu văn hóa e. Lý do khác 10. Bạn theo tôn giáo nào ? Nếu bạn là Phật giáo thì hãy trả lời tiếp các câu hỏi bên dưới. 11. Bạn có thích đi chùa không ? a. có b. Không (ít khi, hiếm khi, thường xuyên, không bao giờ) Bạn đi chùa vào dịp nào? 12. Bạn nhận xét thế nào về các ngôi chùa? a. Đẹp và to b. Cũ và không đẹp c. Cổ kính d. Không ý kiến 13. Khi đến cúng chùa bạn thấy người ta thường làm gì?(có thể chọn nhiều câu trả lời) a. Cầu nguyện, b. xin keo hay xăm, c. thắp hương d. Tò mò e. Xem bói f. Xem lễ hội g. Ý kiến khác: Nếu cầu nguyện thì theo bạn, người ta cầu xin gì? 46 14. Các hoạt động của chùa mà bạn đã tham gia?(có thể chọn nhiều câu trả lời) a. Cầu nguyện, b. xin keo hay xăm, c. thắp hương d. Phóng sinh các con vật như cá, rùa , chim e. Hoạt động công quả hay từ thiện f. Học Phật đạo g. Hoạt động khác : 15. Bạn thường đi chùa tự tổ chức hay đã từng đi chùa theo tour du lịch? Cảm ơn sự giúp đỡ của các bạn ! 47 QUESTIONNAIRE : Le questionnaire suivant rassemble les informations pour notre mémoire de fin d’études universitaires, sujet « le tourisme religieux dans les circuits de voyage au Vietnam ». Merci de votre temps à réponse ma questionnaire ! Vous lisez et répondez aux questions suivantes : 1. D’après-vous, où les Vietnamiens font souvent du culte? (plusieurs réponses possibles) a) b) c) d) e) f) g) h) La pagode Le temple La maison communale La maison La cathédrale La maison de juré Le petit pagodon Le pagodon 2. Vous êtesde quel sexe ? masculin féminin Où faites-vous du culte ?………………………………………. 3. Quelles sont des offrandes que vous apportez ou achetez au culte? (plusieurs réponses possibles) a) b) c) d) e) f) g) h) i) Les fleurs les fruits Les poissons les tortues les oiseaux Les nourritures végétariennes Les argents, les ors en papiers Les objets en papier : costumes, motos,….. Les encens 4. Qu’est-ce qui attire les touristes dans un lieu de culte? a) b) c) d) L’architecture L’histoire La décoration La cérémonie 48 e) L’emplacement 5. Comment sont le Đền et le Đình? a. pareils b. assez pareils c. différent d. on ne sait pas 6. À qui les pagodes font-elles du culte? a) b) c) d) e) f) g) Bouddha Sakya Muni Bodhisattva Les Arhats Les génies Les ancêtres Toutes les réponses Autres réponses :………………………………………………………… 7. À qui les temples ou les maisons communales font-ils du culte? a) b) c) d) e) f) g) Bouddha Sakya Muni Bodhisattva Les Arhats Les génies Les ancêtres Toutes les réponses Autres réponses :………………………………………………………… 8. Est-ce-que la façon de culte du temple, de la maison communale, de la pagode est semblable? a. oui b. non c. on ne sait pas 9. D’après-vous, qui visite souvent la pagode ? a. Les Kinh b. Les Chinoises c. Les Khmers d. Les Bana e. Les Tày f. Autres peuples : …………………………………………………………… 49 Pourquoi ? a. suivre le culte traditionnel b. être influencé de l’histoire c. l’attirance des fêtes d. pour découvrir la culture e. Autres raisons 10. Quelle religion ou croyance pratiquez- vous ?....................................................... Si vous êtes Bouddhisme alors continué à réponse les questions suivantes 11. Aimez-vous visiter la pagode ? a.oui b. non (peu, rarement, régulièrement, non) À quelle occasion visitez-vous la pagode? ………………………………………… 12. Quelles remarques faites-vous sur les pagodes ? a. belles et grandes b. vieux et ne belle pas c. anciennes d. Pas de réponse 13. Que font les visiteurs de la pagode ? (plusieurs réponses possibles) a. prier b. demander du jeton divinatoire c. brûler des encens d. curieux e. deviner f. regarder la cérémonie g. Autres réponses : ……………………………………………………….. D’après-vous, quelles sont les choses que les personnes prient ? …………………………………………………………………………...... 50 14. Quelles sont les actions du culte que vous participez à la pagode ? (plusieurs réponses possibles) a. prier b. demander du jeton divinatoire c. brûler des encens d. libérer des animaux en capture (poissons, tortues, oiseaux) e. faire des activités bénévoles f. étudier du Bouddhisme g. Autres actions : ……………………………………………………….. 15. Vous visitez la pagode seul(e) ou en voyage organisé? …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… Merci de votre aide ! 51 Vào mùa du lịch hành hương Người Lao Động -09/02/2011 11:52- www.laodong.com.vn Nhiều du khách chọn hình thức du lịch hành hương chuyên sâu thay vì vừa du lịch vừa kết hợp viếng chùa lễ Phật Các công ty lữ hành đẩy mạnh chào bán các tour du lịch kết hợp tham quan viếng chùa và thiết kế các tour hành hương theo đặt hàng. Không chỉ người già, phụ nữ, trẻ em mà vài năm trở lại đây, giới trẻ và doanh nhân cũng chọn du lịch hành hương đầu năm để cầu an, cầu phúc... Chùa Vĩnh Nghiêm là một trong những điểm đến trong tour hành hương ở TPHCM. Ảnh: Hồng Thúy Tham quan kết hợp viếng chùa Mùa du lịch hành hương kéo dài từ nay đến hết tháng giêng. Tuy nhiên, để thu hút khách, từ trước Tết, các công ty đã thiết kế những tour vừa du lịch vừa kết hợp viếng chùa. Ông Nguyễn Đức Hòa, Phó Phòng Du lịch nội địa Saigontourist, cho biết: Công ty không tổ chức tour thuần đi chùa mà sẽ lồng ghép chương trình viếng chùa, đưa khách đến các lễ hội đền, chùa trong chuyến đi. Chẳng hạn, tour đi 4-6 ngày, sẽ thiết kế một ngày để đưa khách đi chùa. Theo ông Trần Thế Dũng, Phó Giám đốc Công ty Du lịch Thế Hệ Trẻ, với tour đi Bắc, chắc chắn sẽ đến một trong các địa điểm như chùa Hương (Hà Nội), chùa Bái Đính (Ninh Bình), chùa Yên Tử (Quảng Ninh)...; tour đi miền Trung thì ghé chùa Thiên Mụ (Huế), chùa Linh Ứng (Đà Nẵng)...; tour Châu Đốc – Hà Tiên thì thăm chùa Bà Chúa Xứ (An Giang), chùa Hang (Kiên Giang); tour đi Phú Quốc, đến các chùa ở núi Cấm (An Giang); tour đi Đà Lạt – Nha Trang sẽ đến Thiền viện Trúc Lâm (Đà Lạt)... Các tour du lịch kiểu này được duy trì từ trước Tết đến hết tháng giêng âm lịch. Hiện nay, giá đa số tour đều giảm 10% so với các tour khởi hành trong Tết. Ngoài các tour du lịch kết hợp viếng chùa, một số công ty du lịch như Công ty Hướng dẫn Du lịch Việt còn thiết kế tour hành hương riêng theo yêu cầu của khách. Tour này chỉ dành cho khách đoàn hoặc nhóm gia đình có từ 10 khách trở lên. Nhiều tour hành hương chuyên sâu Dịp này, Công ty Du lịch Hành Hương Việt cũng giới thiệu một số tour hành hương, chiêm bái, tham quan những ngôi chùa trong nước như tour hành hương phố núi: Đà Lạt thiền và hoa (4 ngày 3 đêm, giá 1.990.000 đồng/vé), tour chiêm bái thập tự miền Tây Nam Bộ (3 ngày 2 đêm, giá 1.940.000 đồng/vé), tour hành hương nguyện cầu 52 miền Tây (1 ngày, giá 380.000 đồng/vé), tour thập tự nguyện cầu miền Đông (1 ngày giá 390.000 đồng/vé)... Là thành viên của Ban Kinh tế Tài chính Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Công ty Du lịch Hành Hương Việt chuyên tổ chức các tour du lịch hành hương chuyên sâu và ngoài một hướng dẫn viên chuyên nghiệp, mỗi chuyến đi còn có các sư thầy đi cùng để giải thích, hướng dẫn du khách về văn hóa, lịch sử của từng ngôi chùa, các tông phái cũng như trò chuyện với du khách về các đề tài Phật giáo, tâm linh... Ngoài ra, qua mỗi chuyến đi, du khách còn được học, nghe và trao đổi Phật pháp ứng dụng để có được nghệ thuật sống an lạc, tọa thiền, thiền trà, thiền hành, spa thiền, dưỡng sinh, học cách cắm hoa, chưng mâm quả... Theo đại diện Công ty Du lịch Hành Hương Việt, hiện lượng khách đăng ký tour với công ty đã tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái. Bên cạnh các loại hình du lịch hành hương kể trên, trong tháng giêng, nhiều nhóm khách cũng tự tổ chức thuê xe đi viếng chùa. Một số chùa lớn như tịnh xá Trung Tâm (quận Bình Thạnh), chùa Thiên Tôn (quận 5), tổ đình Quán Thế Âm (quận Phú Nhuận), chùa Thiền Lâm (quận 8), chùa Huê Nghiêm II (quận 2)... đều tổ chức tour hành hương viếng 10 cảnh chùa ở TPHCM và các tỉnh lân cận. Vì là chương trình do phật tử và nhà chùa tổ chức, được hỗ trợ chi phí nên giá vé rẻ, chỉ bằng 1/2 giá tour của các công ty du lịch. Theo các công ty du lịch, do lượng khách du lịch hành hương đông (nhất là tại các địa điểm có tổ chức lễ hội như chùa Hương) nên không tránh khỏi tình trạng quá tải. Để chuyến du lịch hành hương được trọn vẹn, tránh những phiền phức không đáng có, du khách nên chuẩn bị hành lý thật gọn, nhẹ, đặc biệt không mang theo nữ trang và tài sản quý giá, không mang theo hành lý khi vào tham quan lễ Phật. Giá thuê xe du lịch ổn định Thông tin từ các HTX vận tải du lịch tại TPHCM cho biết do gần đây các doanh nghiệp đầu tư mua sắm xe mới tăng gần 30% so với cùng kỳ năm trước nên lượng xe cho thuê dồi dào, nhất là dòng xe lớn (loại 45 chỗ), dẫn đến cạnh tranh nhau về giá cả. Giá cho thuê xe du lịch hiện đã trở lại mức bình thường: Giá thuê xe loại 45 chỗ từ TPHCM đi Phan Thiết (2 ngày) khoảng 7 triệu đồng/xe, đi Đà Lạt (4 ngày) khoảng 10 triệu đồng/xe, đi Nha Trang (4 ngày) khoảng 12 triệu đồng/xe. Giá thuê xe viếng 10 cảnh chùa tại khu vực TPHCM khoảng 3,5 triệu đồng/xe 45 chỗ, xe 16 chỗ 2,1 triệu đồng/xe. Viếng chùa tại khu vực Tây Ninh, Phan Thiết 6,4 triệu đồng/xe 45 chỗ, xe 16 chỗ 3,5 triệu đồng/xe. Viếng chùa Bà (An Giang) là 2,2 triệu đồng/xe 45 chỗ, xe 16 chỗ 1,3 triệu đồng/xe... LÊ Ngọc Hải 53 Du lịch tâm linh nhìn từ góc độ nhà tổ chức tour Thời báo Kinh tế Sài Gòn Online -11/3/2012- vietf.vn/tag/thoi-bao-kinh-tesai-gon-online Vài năm gần đây, loại hình du lịch tâm linh với các tour hành hương trong và ngoài nước được một số doanh nghiệp tổ chức ngày càng nhiều, cho thấy nhu cầu du lịch trong cộng đồng ngày càng đa dạng. Đây là một hình thái du lịch đặc thù, mỗi chương trình tour phải đồng thời thỏa mãn các nhu cầu: thưởng ngoạn, thư giãn và tín ngưỡng của du khách. Kỳ này Thời báo Kinh tế Sài Gòn Online xin giới thiệu nội dung trả lời bạn đọc của ông Nguyễn Trung Toàn, Giám đốc Công ty Du lịch & Dịch vụ Hoa Thiền (Zenflower) và bà Huỳnh Long Ngọc Diệp, Giám đốc Công ty Ngọc Việt Travel về một số khía cạnh xung quanh loại hình du lịch khá mới mẻ này. Ông Nguyễn Trung Toàn: Bản thân hai chữ “hành hương” đã nói lên đầy đủ ý nghĩa về tâm linh, sự hướng thiện. Ngày nay, người ta kết hợp giữa hành hương và du lịch nhằm thực hiện những hành trình đến những địa điểm thiêng liêng, có ý nghĩa tôn giáo và tín ngưỡng. Du lịch hành hương là đến thăm những chùa chiền, thánh đường hoặc những thánh tích mà du khách từng ngưỡng vọng. Đến nơi ấy, họ không chỉ lĩnh hội được đầy đủ thông tin về cội nguồn tín ngưỡng, tôn giáo của mình mà trong suốt quá trình hành hương đó, họ còn được sống cùng nhau trong một môi trường tâm linh: chiêm bái, cầu nguyện, thực tập phép an tâm để tu dưỡng tinh thần, tạo sức mạnh cho niềm tin và sự chuyển hóa tâm thức, thực hành các nghi lễ truyền thống… Các nhà tổ chức tour du lịch tâm linh phải đáp ứng đúng mục đích của chuyến du lịch đặc thù dựa trên cơ sở đó. Trước đây, các vị trụ trì ở những ngôi chùa thường tổ chức những chuyến đi hành hương cho phật tử, song các chuyến đi đó chỉ đáp ứng được một phần trong ý nghĩa của hành hương, chủ yếu chỉ là tham quan và lễ bái. Ngày nay, các tour lữ hành chuyên tổ chức du lịch hành hương ra đời nhằm nâng ý nghĩa hành hương mang tính chuyên nghiệp hơn về mọi mặt. Du lịch hành hương cũng phải bảo đảm được nhu cầu vật chất một cách tốt nhất, vì thân không cực khổ mới dẫn đến tâm an lạc. Là nhà tổ chức tour, chúng tôi luôn coi trọng cả hai phương diện vật chất lẫn tinh thần. Ngoài việc tạo mọi tiện nghi trong sinh hoạt, phương tiện vận chuyển đến việc chuẩn bị về tâm lý cho từng du khách trước khi tham gia chuyến hành hương về địa điểm thiêng liêng mà họ đang mong đợi, tất cả mọi tình huống diễn ra trong lúc hành hương đều nằm ở trạng thái an vui và 54 cởi mở. Bà Huỳnh Long Ngọc Diệp: Chúng tôi tổ chức các tour du lịch tham quan chiêm bái thắng tích, những nơi khơi nguồn tâm linh của Phật giáo, chẳng hạn như các chương trình hành hương chiêm bái Tứ Động tâm, hành trình về “Vũ trụ tâm linh” - Tây Tạng, đến các địa danh nổi tiếng của Phật giáo, tiêu biểu là Tứ đại danh sơn (Trung Quốc), Trung Đài Thiền tự (Đài Loan)… Tất cả những địa điểm mà Ngọc Việt Travel tổ chức đều hướng về một cuộc hành hương mang đầy đủ ý nghĩa của nó. Nếu như một nhà tổ chức tour thông thường dừng lại ở việc hoàn thiện các sản phẩm du lịch nhằm thỏa mãn các nhu cầu du ngoạn, tham quan, khám phá… cho người tham gia du lịch thì tour du lịch tâm linh, theo quan điểm riêng tôi, phải đảm bảo được hai yêu cầu: du lịch và tâm linh. Bản thân tôi có được thiện duyên là đã tổ chức nhiều tour du lịch hành hương cho chư tăng ni và phật tử trong và ngoài nước. Theo tôi, du lịch hành hương tâm linh là những hành trình đến những địa điểm thiêng liêng, nơi ấy người hành hương không chỉ đạt được sự gia tăng về niềm tin và chất lượng cho cuộc sống tâm linh của mình mà còn tăng cường sợi dây gắn bó, kết nối mối quan hệ cá nhân với những người đồng đạo. Để tổ chức một tour du lịch hành hương tâm linh phải hội đủ những yếu tố như: địa điểm, con người và niềm tin. Trong đó, địa điểm hành hương được xem là yếu tố quan trọng nhất. Chọn một điểm đến hành hương trong hay ngoài nước đều phải dựa trên một nguyên tắc, đó là làm sao phải đáp ứng được nhu cầu của người hành hương. Ví dụ như hành hương về thánh tích Ấn Độ - Nepal thì địa điểm phải là những nơi mà Đức Phật đản sinh, thành đạo, chuyển pháp luân và nhập niết bàn (Tứ Động tâm) hay những địa danh mà Ngài đã đi qua trong suốt hành trình du hóa. Đó là những nơi mà người hành hương có thể cảm nhận, xây dựng niềm tin trên một tha lực để chuyển hóa tâm thức của chính mình. Nói cách khác, đến một địa điểm hành hương có xuất xứ từ cội nguồn tâm linh mang yếu tố tín ngưỡng tôn giáo là cách giúp họ xây dựng cho mình một niềm tin về sức mạnh của nội tâm, tìm đến sự an lạc trong tâm tư, thăng hoa cuộc sống hướng thượng… Đó cũng là mục đích cao nhất của các hành trình du lịch tâm linh. (TBKTSGOnline) 55 Ý nghĩa các tên gọi của ngôi chùa dưới góc độ ngôn ngữ văn hóa Tạ Đức Tú, Bộ môn Ngữ văn khoa Sư phạm- Đại học Cần Thơ Tạp chí Phật học 09:32' AM - Thứ tư, 19/08/2009 Ngôi chùa từ lâu đã hiện hữu và gắn bó thiết thân trong mỗi chúng ta. Khắp nơi nơi trên cả nước, đâu đâu cũng có chùa, lớn có, nhỏ có, kim có, cổ có, tất cả đã trở thành một phần không thể tách rời trong cộng đồng làng xã Việt Nam. Về tên gọi Chùa hầu như đều thống nhất từ trước tới nay và ai cũng hiểu rõ đó là một tập hợp kiến trúc nhà làm nơi thờ Phật. Đó là tài sản chung của một cụm người cư trú trên địa bàn nhất định. (Phải chăng cũng vì thế mà trong ngôn ngữ của chúng ta xuất hiện những từ rất “Việt” là… chùa, để chỉ tài sản hay sức lực không của riêng ai cả, muốn tiêu pha thế nào không ai cấm, không ai tiếc, như: của chùa, công chùa, tiền chùa?...). Bên cạnh cái tên Chùa thuần Việt chất phác ấy thì còn nhiều mỹ từ gốc Hán khác như Tự, Già lam cũng thông dụng không kém để chỉ ngôi chùa trong tiếng Việt. Dưới đây chúng ta lần lượt tìm hiểu vì sao những từ được dùng để chỉ kiến trúc nhà có chức năng thờ Phật. Trước hết là Tự (寺): Ngày nay chữ này được dùng đứng sau làm thành tố chính (trung tâm ngữ) để kết hợp với một từ định danh nào đó (định ngữ) tạo thành một cụm danh từ nêu tên gọi một ngôi chùa cụ thể, như Trấn Quốc Tự, Kim Liên tự, Bửu Lâm tự, Vĩnh Nghiêm Tự… Và như vậy, ai cũng hiểu, Tự nghĩa là chùa. Nhưng trong ngôn ngữ Trung Quốc cổ đại thì nghĩa của Tự không phải làchùa. Vì Phật giáo mới tiến nhập Trung Quốc từ đầu Công Nguyên, trong khi chữ Hán thì đã có sớm hơn rất nhiều. Tự vốn là từ để chỉ cơ quan làm việc cụ thể của bộ máy chính quyền phong kiến. Sách Hán thư chú: Phàm phủ đình sở tại giai vị chi tự (nói chung nơi làm việc của phủ đình đều gọi là Tự). Khang Hy tự điển chú khá rõ điều này:Hán dĩ Thái thường, Quang lộc, Huân vệ úy, Thái bộc, Đình úy, Đại hồng lô, Tông chính, Tư nông, Thiếu phủ vi cửu khanh. Hậu nguy dĩ lai danh tuy nhưng cửu nhi sở lị chi cục vị chi Tự. Nhân danh Cửu tự (đời Hán lấy Thái thường, Quang lộc, Huân vệ úy, Thái bộc, Đình úy, Đại hồng lô, Tông chính, Tư nông, Thiếu phủ làm Cửu khanh. Nguy trở về sau tuy vẫn để như cũ nhưng các sở cục thì gọi là Tự. Vì vậy mà thành tên Cửu tự [thay cho Cửu Khanh]). Vậy tại sao từ Tự chỉ một sở cục cụ thể được chuyển hẳn sang nghĩa là chùa? Đây là nguyên nhân lịch sử, đánh dấu mốc đầu tiên trong lịch sử Phật giáo Trung Quốc. Hán Minh Đế Lưu Trang (25-75) là vị vua đầu tiên thừa nhận địa vị của phật giáo ở Trung Quốc. Tương truyền nhà vua nằm mộng thấy “người vàng” bay qua sân điện, bèn sai sứ giả 12 người do Lang Trung Thái Âm dẫn đầu sang Tây Trúc cầu 56 tìm đạo phật. Đó là sự kiện năm Vĩnh Bình 7 (64). Ba năm sau (67), sứ giả về với hai tăng nhân người Ấn Độ cùng rất nhiều kinh sách và tượng phật được thồ trên lưng ngựa trắng. Lúc các tăng nhân cùng kinh, tượng, về đến kinh đô, triều đình chưa chuẩn bị kịp chỗ ở riêng nên cho ở tạm trong Hồng lô tự (một cơ quan trong Cửu khanh). Sau đó nhà vua mới cho xây dựng cái mà chúng ta gọi là chùa để thờ Phật và các tăng nhân tu tập. Kiến trúc xây dựng theo kiểu mẫu dinh thự của quý tộc đương thời. Sau đó chùa được xây dựng ngày càng nhiều cũng theo kiểu mẫu nhà ở của địa phương. Chính vì vậy mà chùa ở Trung Quốc, và cả ở Việt Nam khi tiếp nhận Phật giáo theo hướng Trung Quốc, có kiểu chùa rất riêng, không theo quy chuẩn mái cong tháp nhọn như nơi Phật giáo phát nguyên. Nhân vì kinh và tượng Phật được thồ về trên lưng ngựa trắng nên đặt tên chùa là Bạch Mã. Tự là chỗ đầu tiên tăng nhân tạm trú khi đến Trung Quốc nên được chuyển sang làm thành tố chính để gọi tên cho ngôi chùa: Bạch Mã Tự, ngôi chùa phật giáo đầu tiên của Trung Quốc. Già lam 伽藍: cũng là tên gọi của ngôi chùa. Đây không phải là tên có nguồn gốc biến đổi như Tựtrên kia. Già lam là tên gọi tắt của Tăng già lam ma (Sangharama). Tăng già là một nhóm tăng nhân đi Hoằng pháp, thường từ bốn người trở lên.Tăng già lam ma 僧伽藍: là nơi ở của các tăng nhân để tu hành, sau chỉ chung kiến trúc ngôi chùa. Như vậy, già lam ở đây nghĩa như Tự. Nhưng theo tài liệu bằng chữ Hán của Tuần phủ Hà Nam-hiệp biện đại học sĩ Mai Viên Đoàn Triển (1854- 1919) trong An Nam phong tục sách thìGià lam chỉ là chùa nhỏ. Nguyên văn như sau: Tự dĩ Phụng phật, xã dân giai hữu chi (…). Hữu chung lâu, hữu cổ lâu, quy chế đa hữu hậu viện vi Tăng ni trụ trì sở. Sóc vọng hiến cung niệm Phật tụng kinh. Diệc hữu Tiểu tự, vô Tăng ni, hữu Thủ tự nhất nhân, hương hoa đăng cung lễ, vị chi già lam. (Chùa để thờ Phật, xã dân nào cũng có). Có lầu chuông, có lầu trống, quy chế (thờ tự, cúng tế) nhiều hơn đình, miếu; có tăng ni và tháp mộ, có hậu viện làm nơi ở cho trụ trì và Tăng ni. Ngày rằm mùng một cúng cúng hoa quả và niệm Phật tụng kinh. Cũng có chùa nhỏ (tiểu tự), không có tăng ni có một người giữ chùa (Thủ tự, ông Tự) để dâng hương, thắp đèn lễ cúng, gọi là Già lam). Theo ý kiến của ông Đoàn Triển ở sách trên thìGià lam chỉ là ngôi chùa nhỏ, không có quy mô tổ chức và kiến trúc như chùa. Nhưng theo các tài liệu phật giáo cũng có những ngôi chùa cụ thể được gọi là Già lam, như ngôi Già lam- Cổ tự ở Phụng Hiệp (Hậu Giang) thì quy mô tổ chức cũng như quần thể kiến trúc không nhỏ chút nào, nếu không muốn nói là có phần diễm lệ. Thế nào gọi là Chùa? Vì sao nó chỉ kiến trúc ngôi nhà thờ Phật? Điều chắc hẳn ai cũng thừa nhận chùa là tên gọi thuần của người Việt. Để tìm hiểu nghĩa của 57 chữ Chùa chúng ta cần tìm hiểu chức năng của ngôi chùa. Chùa là nơi thờ Phật, chốn linh thiêng, thanh tịnh, là nơi mỗi tháng hai lần các Phật tử dâng hương hoa trà quả để lễ Phật. Lễ vật cúng Chùa thường là những hằng sản địa phương, được đem lên tế lễ rồi chẩn phát, cứu tế luôn cho những người nghèo khó. Như vậy ý nghĩa nhân văn của ngôi chùa truyền thống rất lớn: là nơi để người giàu san sẻ, người khó tựa nương. Đây cũng là một trong những tôn chỉ quan trọng mà nhà chùa hiện nay đang thực hiện. Truy về nguồn gốc chữ Chùa không đâu hơn là dựa vào mã chữ Nôm. Trong chữ Nôm, Chùa được ghi bằng Trù. Ngữ âm lịch sử đã chứng minh: /ch/ là âm trước của /tr/ khi người Việt đọc chữ Hán. Chùa là âm tiền Hán Việt của Trù, nó nằm trong hệ thống ch > tr, như chén > trản, chém > trảm, chọn > trạch, chèo > trạo, chầy > trì, chay > trai, chứa > trữ... Trù có nghĩa là bếp, tiếng Hán hiện đại, trù phòng có nghĩa là nhà bếp, nơi ấm áp, yên bình trong mỗi gia đình. Suy rộng ra xã hội, nơi ấm áp, yên bình nhất chính là ngôi chùa. Chùa là nơi người ta được san sẻ, được thỏa nguyện về cả vật chất lẫn tinh thần. Ý nghĩa từ ngữ thật cao đẹp biết bao! Trong tiếng việt ta còn có chữ chùa chiền để chỉ chung về những thắng cảnh Phật giáo. Vậy Chiềnlà gì? Nó là từ có yếu tố độc lập hay là yếu tố láy của từ chùa? Thực ra nó xuất phát từ âm Triền: chỗ ở của người dân nói chung. Cũng như chùa,Chiền là âm tiếng Hán Việt của Triền Hán Việt. Như vậy đây là một từ ghép đẳng lập của người Việt để chỉ thắng cảnh Phật giáo nói chung. Trong đó, Chùa là yếu tố trung tâm tương đương với nó chính là Tự. Còn tiếng Hán tương đương với chùa chiền không phải là Tự mà là Sát. Sát là âm được phiên âm từ tiếng Phạn, là chùa nói chung, từ Hán Việt có các từ như: Cổ sát: chùa cổ, Bảo sát danh sơn: thắng cảnh núi non có chùa… Qua đây có thể thấy cha ông chúng ta đã biết tiếng Việt hóa cao độ các thuật ngữ Phật giáo để làm giàu cho tiếng Việt. Tuy là vay mượn nhưng dấu vết hầu như mất hẳn vì nó thấm nhuần tư duy nhân văn của người Việt. Bên cạnh một số tên gọi đã ăn sâu vào ngôn ngữ Việt khi chỉ về ngôi chùa như trên, thì cũng còn nhiều từ khác dùng phổ biến ở Trung Quốc mà khi nhắc tới ta đều biết nó chỉ ngôi chùa, như: Phật sát, Phật điện, Phật đường, Phật khám, Phật sát, Phật tự, Tăng phòng, Tăng viện, Tăng xá, Thiền già, Thiền trai, Thiền xá, Tự môn, Tự quán, Tự viện…Đó là do quá trình tiếp xúc lâu dài,thường xuyên với tiếng Hán. Tất cả các từ trên đều có thể dịch là Chùa. Trong các từ trên, yếu tố đầu: Phật, Tăng, Thiền là thuật ngữ Phật giáo; Tự là chùa đã nói ở trên. Yếu tố sau là những kiến trúc nhà khác nhau trong tiếng Hán. Nó góp phần định danh tường minh hơn 58 cho ngôi chùa cụ thể. Tổng quan lại có thể thấy nghĩa của các từ chùa chỉ về ngôi chùa luôn gắn bó mật thiết với ngôi nhà của chúng ta. Chính vì vậy mà tư tên gọi đã toát lên vẻ ấm áp, thân thương và gần gũi, mang đậm tư duy Phật giáo Á Đông. Tài liệu tham khảo 1. Nguyễn Ngọc San - Lý thuyết chữ Nôm - NXB ĐHSP Hà Nội, 2006 2. Đoàn Triển – An Nam phong tục sách (tư liệu Hán Nôm). Nguồn: Tạp chí Phật học Số lượt đọc: 1005 - Cập nhật lần cuối: 19/08/2009 09:32:39 AM 59
