Profil de fonction de l`infirmière « douleur

Profil de fonction de l’infirmier(e)
spécialisé(e) en évaluation et
traitement de la douleur
Introduction
Ce descriptif concerne les trois fonctions : service douleur aiguë, centre de référence
en douleur chronique, fonction algologique transversale
Qualifications requises





Graduat ou Baccalauréat en soins infirmiers
Au minimum 7 ans d’expérience professionnelle
Titulaire de la qualification professionnelle particulière en évaluation et traitement
de la douleur ou toute autre formation assimilée
Maintien d’une formation permanente, à raison de 60 heures sur 4 ans
Master et/ou cadre de santé : un atout ( Quid du barème y attenant)
GIFD - NVPV 2011
1
Missions

Etre une référence infirmière en matière de prise en charge de la douleur aiguë et
/ ou postopératoire et / ou chronique d’origine cancéreuse ou non cancéreuse.

De part son expertise dans ce domaine, partager ses compétences, en termes de
savoir, savoir faire et savoir être avec le patient, son entourage et les
professionnels de la santé.

Participer au développement et à l’évolution de la prise en charge
pluridisciplinaire dans le domaine de la douleur aiguë et / ou postopératoire et /
ou chronique. d’origine cancéreuse ou non cancéreuse.
-
sensibilisation
conseil
formation continuée
utilisation des moyens techniques
élaboration de procédures
projets de recherche
plan d’éducation
développement de nouvelles pratiques professionnelles
évaluation du processus
Place dans l’organigramme



L’infirmier(e) occupe une fonction transversale au sein du Département Infirmier.
Il(elle) entretient des relations fonctionnelles étroites avec les infirmiers chefs de
services, les infirmier(e)s chefs d’unités et les équipes soignantes ainsi que les
médecins responsables des unités.
Son activité quotidienne est déterminée en collaboration avec le médecin
responsable de la prise charge de la douleur aiguë et / ou du médecin
responsable de la douleur chronique et / ou des soins palliatifs et le représentant
de la direction du département infirmier
GIFD - NVPV 2011
2
Kennis en vaardigheden
Verpleegkundigen met een bijzondere deskundigheid in de evaluatie en behandeling
van pijn dienen 4 sleutelbekwaamheden (zorgfuncties, beheersfuncties,
pedagogische functies en onderzoeksfuncties) goed beheersen. Hieronder volgt
telkens een beschrijving van de kennis en vaardigheden eigen aan het unieke
beroepsprofiel van een verpleegkundige, aangevuld met de specifieke kennis en
vaardigheden nodig om een een bijzondere deskundigheid in de evaluatie en
behandeling van pijn te ontwikkelen.
1)Zorgfuncties
Verpleegkundige vaardigheden:











Verpleegkundige kennis:
klinisch kunnen oordelen
gegevens kunnen verzamelen
de situatie kunnen interpreteren
de problemen bij de zorgbegunstigden
kunnen identificeren
de verpleegkundige zorg kunnen
kiezen die het meest aan de toestand
en/of de vraag van de zorgbegunstigde
aangepast is
de interventies kunnen organiseren
de zorgtechnieken beheersen
het geheel van zijn verstrekkingen
kunnen evalueren, met name of de
doelstellingen bereikt werden alsmede
de kwaliteit van zijn werk door die in
een multidisciplinair perspectief te
integreren
betrekkingen kunnen aanknopen,
m.a.w. een houding van
luisterbereidheid ten op- zichte van de
zorgbegunstigde, diens omgeving en
met de andere hulpverleners alsmede
communicatieve vaardigheden kunnen
ontwikkelen
zijn gedrag begrijpelijk (mondeling en
schriftelijk) kunnen verklaren, en dat
aan- gepast aan de situatie en de
betrokken personen
het kunnen ontwikkelen van ethisch
gedrag












GIFD - NVPV 2011
de conceptuele modellen inzake
verpleegkundige zorg
het verpleegkundig handelen
de persoon:
o in zijn verschillende dimensies
(biopsychosociale, culturele en
spirituele aanpak)
o in de verschillende stadia van
zijn leven (pasgeborene, kind,
adoloscent, jonge volwassene,
oudere volwassene)
o in bepaalde scharniermomenten
van het leven (zwangerschap,
geboorte, crisis, dood, ...)
de potentiële of reële problemen betreffende het vakgebied van de
verpleegkundige discipline
de in samenwerking met anderen
behan- delde problemen
de pathologieën
de autonome interventies
de principes die ten grondslag liggen
aan de uitvoering van en het toezicht
op preventieve, diagnostische en
behande- lende maatregelen
de normen inzake zorgkwaliteit
de voorgeschreven alsmede de
volgens het statuut toevertrouwde
zorgtechnieken
de domeinen :
o van functionele communicatie
o van de relatie
verzorgende/patiënt
de beroepsdeontologie, het
beroepsstatuut en de beroepsethiek
3
Aanvullend bij de activiteiten en beroepsvereisten van het uniek beroepsprofiel dient de
verpleegkundige met een bijzondere deskundigheid in de evaluatie en behandeling van pijn
de volgende kennis, inzichten en vaardigheid paraat te kunnen hanteren, eventueel na
opzoeking:












Vaardigheden en kennis van een verpleegkundige met een bijzondere
deskundigheid in de evaluatie en behandeling van pijn
wetenschappelijke kennis hanteren betreffende de pijnfysiologie, de
pijnregistratie (meting) en de pijnbehandeling
kennis van de farmacologie rond pijnbehandeling
observeren, bewaken, interpreteren, registreren en rapporteren van de 5 vitale
functies en zonodig acties ondernemen om deze functies te ondersteunen
herkennen en onderkennen van pijn en streven naar een optimale benadering /
behandeling van deze onaangename gewaarwording
kennen en toepassen van de medicamenteuze en niet medicamenteuze
technieken om de pijn te verlichten of te behandelen
communicatievaardigheden noodzakelijk om snel het vertrouwen van de patiënt
en zijn omgeving te verkrijgen
de gepaste psychosociale zorg geven binnen de ruime verpleegkundige zorg
zich kunnen inleven in de gevoelssituatie van anderen en hierop met een
aangepaste en empatische attitude reageren
snel inspelen en accuraat anticiperen op de veranderende omstandigheden rond
de pijnbeleving van de patiënt
een flexibele, besluitvaardige en assertieve houding aannemen binnen het
multidisciplinair team / het zorgprogramma
open staan of actief deelnemen aan verpleegkundige of vakspecifieke
vormingen, teneinde de wetenschappelijke en technologische kennis op peil te
houden en een optimaal functioneren binnen de pijnzorg na te streven
optreden met verantwoordelijkheidsgevoel en plichtsbesef
2)Beheersfuncties
Verpleegkundige vaardigheden :
 de zorg van één of meerdere
zorgbegunstigden kunnen
coördineren op het macro-, microen mesoniveau
 prioriteiten kunnen stellen,
beslissingen kunnen nemen en ze
uitvoerbaar maken
 het team van beroepsgezondheidswerkers leiden
 ook oog kunnen hebben voor de
kostprijs van de verstrekte zorg
 zich vragen kunnen stellen over de
bestaande banden tussen de
instellingen, de sociale wetgeving
en de beroepspraktijk
Verpleegkundige kennis:
 de kwaliteitsnormen inzake zorg
 de theorieën, modellen en
opvattingen inzake zorg
 de verschillende methoden van
organisa- torische technieken en
hun toepassing bij de
verpleegkundige zorg
 de kosten en de financiering van de
gezondheid : budget en beleid
 de economische implicaties van de
zorg- verstrekking (beheer van
materiaal, MVG, tijdsbeheer,
ergonomie, inbegrepen het
handelen van zware lasten en
zorgbegun- stigden, ..)
GIFD - NVPV 2011
4


betrekkingen kunnen aanknopen,
m.a.w. een houding van
luisterbereidheid ten opzichte van
de zorgbegunstigde, diens
omgeving en met andere
hulpverleners, alsmede
communicatieve vaardigheden
kunnen ontwikkelen
zijn handelswijze begrijpelijk
(mondeling of schriftelijk) kunnen
uitleggen, en dat aangepast aan de
situatie en de betrokken personen





de sociale- en
gezondheidswetgeving (de
ziekenhuizen inbegrepen)
de structuur, de werking en de
doelstel- lingen van de instellingen
en de gezond- heidsorganisaties
de sociologische rol van
verpleegkundige in het
gezondheidssysteem
de domeinen van
o functionele en
o pedagogische communicatie
het bijhouden van het
verpleegdossier
Aanvullend bij de activiteiten en beroepsvereisten van het uniek beroepsprofiel dient de
verpleegkundige met een bijzondere deskundigheid in de evaluatie en behandeling van pijn
de volgende kennis, inzichten en vaardigheid paraat te kunnen hanteren, eventueel na
opzoeking :
Vaardigheden en kennis van een verpleegkundige met een bijzondere
deskundigheid in de evaluatie en behandeling van pijn









alle patiëntengegevens verzamelen en ordenen in het verpleegkundig dossier
binnen een multidisciplinair team, instaan voor de coördinatie van directe en
indirecte patiëntenzorg, zowel intra- als extramuraal
actief deelnemen aan de team- en stafvergaderingen
(referentieverpleegkundigen, projectgroepen)
ontwikkeling, implementatie en evaluatie van richtlijnen en procedures aan de
hand van evidence based nursing en med
werken met standaardverpleegplannen, procedures en medische voorschriften,
waaronder het staand order
kennis en inzicht hebben in de beroepsgerelateerde wetgeving
kennis van de patiëntenrechten
anticiperen op de specifieke psychische belasting bij zichzelf en bij de anderen
(patiënten, collega’s, studenten,..)
voorraadbeheer van middelen, geneesmiddelen en meetapparaten
GIFD - NVPV 2011
5
3)Pedagogische functies
Verpleegkundige vaardigheden :
 Het kritisch in samenwerking met
anderen toepassen van
maatregelen inzake individuele en
collectieve actieve preventie
 meewerken aan en toepassen van
strate-gieën die voorvloeien uit het
individuele of collectieve
therapeutisch project
 de vereisten van interdisciplinair
werken in de dagelijkse praktijk
integreren met het oog op de
doeltreffendheid van de
therapeutische en sociale
maatregelen
 een gunstige omgeving creëren
voor actieve preventieve
handelingen alsmede voor de
bevordering van de gezondheid in
de hele gezondheidssector in het
kader van een interdisciplinaire
werkomgeving
 evaluatie-instrumenten gebruiken
om te kunnen oordelen over de
relevantie en de doeltreffendheid
van de handelingen
 betrekkingen kunnen aanknopen,
m.a.w. een houding van
luisterbereidheid creëren ten
opzichte van de zorgbegunstigde,
diens omgeving en met de andere
hulpver- leners, alsmede
communicatieve vaardig- heden
kunnen ontwikkelen
 de handelswijze begrijpelijk
(mondeling of schriftelijk) kunnen
verklaren en dat aangepast aan de
situatie en de betrokken personen
 en rekening houden met het
beroepsgeheim
 de studenten bij hun leerproces
begeleiden; (o.a.: op het vlak van
verwerking van ervaringen)
 leren
Verpleegkundige kennis:
 de impact van kwaliteit van de
omgeving, van de voeding, de
hygiëne en van de woonomgeving
op de gezondheid van individuen en
populaties
 de middelen om de gezondheid te
bevorderen en de negatieve
gevolgen van de ziekte of de
handicap te verlichten;
 de oorsprong van de ziekten en het
opduiken van risicogroepen in
verschillen- de maatschappijen
 de normen en de waarden van
verschil- lende culturen en
verschillende sociale groepen
alsmede hun betekenis en hun
impact op de gezondheid en de
ziekte
 de verschillende types van
preventie en de verschillende
revalidatietechnieken
 de methodes van opvoeding en
bevorde- ring van de gezondheid en
hun gevolgen
 de principes van de
opvoedingsrelatie
 de principes en de methodes om de
patiënten bij de activiteiten van het
dage- lijks leven te steunen, te
handhaven en bepaalde dingen in
hun plaats te doen
 de methoden ter begeleiding van
perso- nen en groepen
 de principes en de methoden ter
begelei- ding en lering alsmede de
verschillende evaluatietypes
 het doel en de werking van de
belangrijk- ste medisch-sociale
organisaties
 het onderzoek, de ontwikkeling en
de vernieuwing in het sociale en
gezond- heidsdomein
 de domeinen van :
o functionele en
o pedagogische communicatie,
alsmede van
GIFD - NVPV 2011
6
o communicatie in de relatie
verzorgende/patiënt,
o gezondheidsopvoeding
 de bijwerking van de kennis om
verpleeg- kundige zorg
overeenkomstig de evolutie van de
verpleegkundige wetenschap te
verstrekken en die met de collega’s
uit te wisselen
 de beroepsdeontologie en dito
ethiek
Aanvullend bij de activiteiten en beroepsvereisten van het uniek beroepsprofiel dient de
verpleegkundige met een bijzondere deskundigheid in de evaluatie en behandeling van pijn
de volgende kennis, inzichten en vaardigheid paraat te kunnen hanteren, eventueel na
opzoeking :
Vaardigheden en kennis van een verpleegkundige met een bijzondere
deskundigheid in de evaluatie en behandeling van pijn






in de mate van het mogelijke, de patiënt en zijn verwanten informeren over
de pijnzorg met betrekking tot de pijnbeleving in zijn juiste context
de nodige kennis en middelen verschaffen om de zelfredzaamheid naar de
pijnbeleving toe te verhogen
de studenten bij hun leerproces begeleiden en de pijnzorg in al zijn
finaliteiten toelichten waar nodig of zinvol
nieuwe collega’s de vereiste vaardigheden rond de pijnzorg bijbrengen en
hen helpen om deze vaardigheden verder te ontwikkelen ( principe van de
permanente vorming )
als referentieverpleegkundige pijn deelnemen aan educatieve programma’s
naar patiënten, familieleden of naar andere collega’s toe
ondersteunen van de gezondheidsvoorlichting rond pijnbeleving en pijnzorg
GIFD - NVPV 2011
7
4)Onderzoeksfuncties
Verpleegkundige vaardigheden:
 Zich vragen kunnen stellen over de
beroepspraktijk
 Binnen de perken van de
competentie aan het onderzoek
kunnen deelnemen
 de methodologie beheersen
 problemen systematisch kunnen
aan- pakken
 modellen van verpleegkundige zorg
kun- nen ontwikkelen en evalueren
 de resultaten van het onderzoek in
de beroepspraktijk en in het
onderwijs kunnen integreren
Verpleegkundige kennis:
 de verschillende vakgebieden van
onderzoek inzake de
verpleegkundige zorg
 de verschillende soorten van
onderzoek inzake verpleegkundige
zorg (historisch overzicht,
beschrijving, experimenten,
kwaliteitsaspecten)
 de methodologie om problemen op
te lossen
 gebruik van onderzoekstechnieken
(vragenlijsten, observatie, ...)
 de methoden ter analyse van de
gege- vens
 het gebruik van kwalitatieve
(analyse van de inhoud) en
kwantitatieve gegevens
(statistieken, demografische
gegevens, epidemiologie)
 de informatica
 de systematische aanpak
 de technieken inzake
gezondheidsop- voeding
 de ethiek en de deontologie
betreffende het onderzoek
 de mededeling van de
onderzoeksre- sultaten
 de verspreiding en het gebruik van
de onderzoeksresultaten
Aanvullend bij de activiteiten en beroepsvereisten van het uniek beroepsprofiel dient de
verpleegkundige met een bijzondere deskundigheid in de evaluatie en behandeling van pijn
de volgende kennis, inzichten en vaardigheid paraat te kunnen hanteren , eventueel na
opzoeking :
Vaardigheden en kennis van een verpleegkundige met een bijzondere
deskundigheid in de evaluatie en behandeling van pijn

met andere gezondheidswerkers zoeken naar nieuwe of vernieuwende
maatregelen/werkmethodes om de pijnzorg nog beter te integreren in de
alledaagse verpleegkundige zorg

zich voortdurend bevragen over de kwaliteit van zorg

de keuze van nieuwe inzichten oriënteren en aanwenden op een
(wetenschappelijk) verantwoorde wijze

onderzoek doen naar nieuwe technieken om de verpleegkundige acties te
vereenvoudigen(pijnmeting) en te standaardiseren (pijnzorg) met het oog op
het verbeteren van de kwaliteit van zorg

actief deelnemen aan wetenschappelijk onderzoek of vorming rond alle
aspecten van de pijnzorg
GIFD - NVPV 2011
8
Inventaire des activités
1. Activités Cliniques
1.1 Evaluation et suivi
ACTIVITES
Assurer des consultations de bilan
Assurer des consultations de suivi
Encadrer le
hospitalisation
patient
TACHES
Réaliser une anamnèse douleur selon le
modèle bio psycho social
Utiliser des outils validés et adaptés pour
obtenir une évaluation quantitative et
qualitative
Evaluer l’efficacité et les effets
indésirables des traitements (antérieurs
et actuels)
Orienter le patient selon cette évaluation
Actualiser l’anamnèse selon l’évolution
du patient et selon les réunions
multidisciplinaires
Evaluer l’efficacité et les effets
indésirables des traitements
Evaluer l’efficacité des techniques
algologiques
Informer le patient du suivi
durant
son Répondre aux problématiques des
patients
Collaborer aux décisions thérapeutiques
lors des réunions pluridisciplinaires
Informer et éduquer le patient
Fixer des objectifs avec le patient
Participer
aux
réunions Se faire porte parole des problématiques
multidisciplinaires
et attentes du patient
Partager les données issues des
entretiens avec le patient, ses proches.
Fixer des objectifs communs avec les
autres professionnels
Etre un agent de liaison entre le domicile Assurer une permanence téléphonique
et l’hôpital
Répondre aux problématiques de soins
du domicile
Collaborer
avec
les
médecins
généralistes et structures du domicile
Assurer le suivi des décisions médicales
Orienter le patient
Gérer des agendas de consultation
GIFD - NVPV 2011
9
1.2 Prise en charge spécifique
ACTIVITES
Actes techniques spécifiques
TACHES
Préparer, assister, réaliser, surveiller,
superviser toutes techniques
algologiques reconnues dans le cadre
législatif de la profession infirmière
1.3 Création et adaptation de documents répondants aux critères
qualitatifs
ACTIVITES
Protocole / procédure
TACHES
Elaborer et actualiser protocoles
/procédures
Assurer et surveiller leur application
1.4 Education
ACTIVITES
TACHES
Mener et évaluer une démarche Elaborer
un
programme
éducatif
éducative concernant la gestion de la individuel ou pour un groupe de patients
douleur des patients et/ou de sa famille
dans les domaines :
Les outils d’évaluation validés
Soutenir le patient tout au long du
Les traitements pharmacologiques
programme d’éducation en collaboration
Les traitements non
avec tous les intervenants du projet
pharmacologiques
éducatif
La réadaptation
L’utilisation de matériel technique
spécifique
1.5 Information
ACTIVITES
Informer le patient et / ou sa famille
TACHES
Rédiger des brochures , ou tout outil ou
support d’information
Informer de manière orale et individuelle
Mettre en place des séances
informatives pour un groupe de patients
GIFD - NVPV 2011
10
2.Activités institutionnelles
2 .1 Coordination
ACTIVITES
TACHES
Initier et mener des projets qualité
Mettre en place les différentes étapes
Instaurer et pérenniser une culture d’un projet d’amélioration de la gestion
d’évaluation et de traitement de la de la douleur
douleur
2.2 Collaboration
ACTIVITES
Etre un interlocuteur au sein de
l’institution
Entretenir la communication avec les
intervenants du projet qualité
TACHES
Collaborer avec les équipes soignantes,
les équipes médicales, paramédicales,
l’infirmier(e)s ressources, les directions
infirmière et médicale et les
responsables des différents centres de
référence de prise en charge de la
douleur
Etre un relais entre l’hôpital et le domicile Collaborer avec les équipes extraou autres structures de soins
hospitalières
2.3 Formation
ACTIVITES
Assurer la formation continuée :
Personnel hospitalier infirmier et/ou
soignant
Etudiants en soins infirmiers
TACHES
Préparer les interventions
Constituer une bibliothèque scientifique
Diffuser des documents
En matière de :
Evaluation et gestion de la douleur
Actualisation des connaissances
Politique institutionnelle
Organiser des formations générales
Information
Sensibilisation
Formation
Organiser des formations spécifiques sur
base
d’ une problématique décelée
D’une demande du public
D’une Initiative propre
GIFD - NVPV 2011
11
2.4 Communication
ACTIVITES
Transmettre un message clair, concis et
argumenté aux différents interlocuteurs
de l’institution
TACHES
Assurer le suivi dans l’application des
instructions données
Centraliser les informations et les
données spécifiques
Transmettre les résultats d’enquêtes
2.5 Recherche
ACTIVITES
Développer des programmes de
recherche
TACHES
Analyser les données de la littérature
scientifique
Recueillir les éléments pertinents
Analyser et exploiter les résultats
3 . Activités extra muros
3.1 Formation et information
ACTIVITES
Intervenir en tant qu’expert auprès des
professionnels de la santé
Informer le tout public
TACHES
Préparer les interventions
Diffuser des documents
Informer
Sensibiliser
Former
Superviser des travaux de fin d’études
Informer
Sensibiliser
Participer ou organiser des campagnes
d’informations, d’éducation,…
3.2 Représentation
ACTIVITES
TACHES
GIFD - NVPV 2011
12
Intervenir en tant qu’expert
Intervenir en tant que conseiller
technique dans le cadre de projets
nationaux sur la gestion de la douleur
Intervenir en tant qu’orateur dans les
congrès nationaux et / ou internationaux
Intervenir en tant que représentant de
son institution auprès des associations
professionnelles et scientifiques
3.3 Recherche
ACTIVITES
Intervenir en tant qu’expert
TACHES
Participer à des études initiées par
d’autres équipes, laboratoires
(pharmacologiques, neurosciences,…)
4. Autres activités
ACTIVITES
Gérer du matériel relatif aux soins
spécifiques
Assurer des tâches administratives
TACHES
Collaborer avec la pharmacie, le service
achat,…








Etablir un recensement des patients
 statistiques
 études
 facturation INAMI (APS)
 création dossier patient
Préparer les réunions
Gérer les rendez-vous patients
Réaliser des photocopies / courrier
Rédiger un bilan annuel des activités
Rédiger un PV des réunions
Gérer l’horaire de l’équipe douleur
Trouver des moyens financiers
GIFD - NVPV 2011
13
Bibliographie
Selon Jovic L, Compagnon A, Fabre F
Dans « Méthodologie : Les outils de bonnes pratiques et d’aide pour l’action de
soins », in Recherche en SI, n° 69,juin 2002, p 30-40
Selon Gaba C et all « Protocoles de soins, méthodes et stratégies » Ed Hospitalières France
1995
de Meeus M – « La mise en évidence du profil de compétence des infirmières
occupant une fonction transversale en milieu hospitalier » mémoire de Licence en
Sciences de la Santé Publique , UCL, Bruxelles, 2005 consulté sur :
www.sesa.ucl.ac.be/prisci/activites/colloque12mai/differenciation_berckmans.pdfSFETD commission « douleur et soins infirmiers », "Référentiel d'activité infirmier
ressource douleur - novembre 2007"
AGRES H., "L'infirmier référent douleur", actualisé en 2006, CHD VEndée - C.H. La
Roche sur Yon
SFETD commission professionnelle infirmière
« fiche métier : conseil national de l'ordre infirmier : infirmier expert douleur : "
septembre 2010
Nationale Raad voor Verpleegkunde, Uniek beroepsprofiel van verpleegkundige,
goedgekeurd tijdens plenaire vergadering van 29 juni en 15 september 1998.
Vlaamse Verpleegunie, Bijzonder beroepsprofiel verpleegkundige intensieve
zorg en spoedgevallenzorg, goedgekeurd in 2005
Belgian Pain Society, Witboek
Landelijke vereniging van pijnverpleegkundigen, Curriculum pijn en onderwijs,
2008
Comité de rédaction
Groupe des Infirmier(e)s Francophones Douleur
Netwerk Vlaamse Pijnverpleegkundigen
GIFD - NVPV 2011
14