Boursiquot_Jean-Nicolas_2013_memoire - Papyrus

Université de Montréal
Caractérisation des lymphopénies post-chirurgies cardiaques de type Fontan
Par
Jean-Nicolas Boursiquot
Département des sciences biomédicales
Faculté de médecine
Mémoire présenté à la Faculté de médecine en vue de
l’obtention du grade de maître (M.Sc.) en sciences biomédicales
Février 2013
© Jean-Nicolas Boursiquot

!"#$%"&
La thymectomie est un geste chirurgical fréquemment nécessaire lors des
interventions cardiaques en période néonatale. Il est connu que la résection du
thymus entraîne une lymphopénie ne semblant pas avoir de conséquences cliniques
graves. La lymphopénie constatée serait plus importante chez les patients ayant eu
une chirurgie cardiaque de type Fontan. Toutefois, on ignore si la lymphopénie est
uniquement secondaire à la thymectomie ou si elle est liée à ce type particulier de
chirurgie cardiaque.
La présente recherche porte sur 19 patients opérés selon l'approche Fontan; ils ont
été comparés à 6 patients "contrôle" ayant eu une thymectomie au cours d'une
chirurgie cardiaque d'un autre type. Les résultats indiquent que les patients de type
Fontan accusent une diminution du nombre de cellules naïves CD4+ et CD8+ et plus
particulièrement une baisse de leurs émigrants thymiques (CD45RA+CD31+/CD4+).
On note en contrepartie une expansion du répertoire mémoire (CD45RO+). Ces
altérations lymphocytaires sont comparables aux contrôles.
Il semble donc que les anomalies lymphocytaires relevées soient reliées
principalement à la thymectomie et non pas au type de chirurgie. Les infections plus
importantes chez les Fontan, quant à elles, pourraient s'expliquer par une évolution
post-opératoire défavorable.
Mots-clés: lymphopénie, thymectomie, Fontan, chirurgie cardiaque, lymphocytes,
émigrants thymiques

!
!
""!
'(#)*+,)&
The thymectomy is a surgical procedure often done during cardiac surgery. It is well
known that the resection of the thymus can cause alterations of lymphocyte
subpopulations without major clinical consequences. This lymphopenia could be more
pronounced in patients who undergone a cardiac surgery named "Fontan".
Nevertheless, it is not known if these alterations are due to the thymectomy or this
specific type of cardiac surgery.
We recruited 19 patients with Fontan surgery and compared them to 6 patients who
had a cardiac surgery of another type. Our results show decreased CD4+ and CD8+
naive T cells populations and more specifically, low numbers of thymic emigrants
(CD45RA+CD31+/CD4+). Expansion of memory repertoire (CD45RO+) is also noted.
These findings are also found in the control group.
Thus, perturbations of T cells populations seem to be related to the thymectomy
rather than the type of cardiac surgery. Infections were more severe in the Fontan
group but they can be explained by an unfavourable post-operative evolution in this
group of patients.
Keywords: lymphopenia, thymectomy, Fontan, cardiac surgery, lymphocytes, thymic
emigrants

!
!
"""!
-+(./#&0/#&%+)12*/#&
!"#$%"&3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333&1&
&'#(!&)(&33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333&11&
(&'*+,-+#,%&(./!+#&33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333&111&
*.#(+,-+#,(&'*+&$0&333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333&41&
*.#(+,-+#,1.2$!+#&33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333&411&
*.#(+,-+#,#.2*+#,+(,-+#,&'!"3.&(.45#&33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333&4111&
!+%+!).+%+5(#&33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333&511&
!
67)*80$,)187333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333&9,
:;+<1)*/&6=&!/,/7#187&0/#&",*1)#&33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333&>,
9393&?/&);@%$#&33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333&A,
676767,,*89:9;<=>?,77777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,@,
6767A7,,*8?=BCD<E<F>?,7777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,@,
6767G7,,*9,H>CHIE9;><:,J9:FI>:?,?;,ED=KL9;>MI?,7777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,N,
6767O7,,*8L>J;<E<F>?,7777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,P,
6767O767,,*9,J;CIH;IC?,FQ:QC9E?,777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,P,
6767O7A7,,*?,J;C<=9,777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,R,
6767@7,,*8QS<EI;><:,TI,;LD=IJ,9S?H,E8UF?,77777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,66,
93B3&?+&);@%8<8C2#/&3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333&9B,
67A767,,*?,CQH?K;?IC,ED=KL<HD;9>C?,(,V()!W,7777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,6G,
67A76767,,*9,J;CIH;IC?,T?J,()!,7777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,6G,
67A767A7,,*?J,HL9X:?J,TI,()!,77777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,6N,
67A767G7,,*9,C?H<=B>:9>J<:,T?J,FY:?J,3Z-Z[,7777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,6R,
67A767O7,,*?J,(!+),7777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,6\,
67A7A7,,*?,H<=KE?]?,=?=BC9:9>C?,)-G,77777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,A^,
67A7G7,,*?J,H<CQH?K;?ICJ,)-O,?;,)-R,7777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,A6,
67A7O7,,*?J,J;9T?J,T?,T>__QC?:H>9;><:,T?J,;LD=<HD;?J,7777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,A6,
67A7O767,,*?,J;9T?,`T<IBE?,:QF9;>_`,77777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,AG,
67A7O7A7,,*?,J;9T?,`T<IBE?,K<J>;>_`,777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,A@,
67A7O7G7,,*9,J;9T?,`J>=KE?,K<J>;>_`,777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,AN,
67A7@7,,*?J,ED=KL<HD;?J,(,a,E?IC,J<C;>?,TI,;LD=IJ,777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,AP,
67A7@767,,*?J,J<IJZK<KIE9;><:J,T?J,ED=KL<HD;?J,(,777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,AP,

!
!
"#!
67A7@7A7,,*8L<=Q<J;9J>?,TI,H<=K9C;>=?:;,ED=KL<HD;9>C?,(,KQC>KLQC>MI?,7777777777777777,GR,
93>&?+&);@%/,)8%1/&33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333&AA,
67G767,*?J,H<:JQMI?:H?J,T?,E9,;LD=?H;<=>?,JIC,E?J,ED=KL<HD;?J,777777777777777777777777777777777,O@,
67G76767,*?J,,*D=KL<HD;?J,(,;<;9I],V)-GWb,)-O,?;,)-R,77777777777777777777777777777777777777777777777777777,O@,
67G767A7,*?J,ED=KL<HD;?J,:9c_J,?;,=Q=<>C?J,777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,ON,
67G767G7,*?J,9I;C?J,K<KIE9;><:J,ED=KL<HD;9>C?J,(,777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,OP,
67G767O7,*?J,ED=KL<HD;?J,',?;,5d,7777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,OR,
67G767@7,*?J,H<:JQMI?:H?J,?:,_<:H;><:,T?,EeUF?,T?,E9,;LD=?H;<=>?,777777777777777777777777777777,OR,
67G767N7,*9,;LD=?H;<=>?,?;,E?,;9I],T?,HD;<f>:?J,7777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,O\,
67G7A7,*?J,CQK?CHIJJ><:J,HE>:>MI?J,77777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,@^,
93A&?+&.@%<;8<"71/&33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333&D9,
67O767,gI?EMI?J,H9IJ?J,KC>=9>C?J,777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,@A,
67O7A7,*?J,KC>:H>K9E?J,H9IJ?J,J?H<:T9>C?J,77777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,@A,
93D3&?+&,;1*$*E1/&,+*01+F$/&0/&)@</&G87)+7&33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333&DD,
67@767,-?JHC>K;><:,77777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,@@,
67@7A7,*?J,H<=KE>H9;><:J,7777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,@R,
67@7A767,*8?:;QC<K9;L>?,?]JIT9;>S?,7777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,@\,
67@7A7A7,*9,ED=KL<KQ:>?,K<J;ZHL>CICF>H9E?,777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,N^,
67N7,*?J,<Bh?H;>_J,JKQH>_>MI?J,TI,KC<h?;,T?,C?HL?CHL?,777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,N6,
!
:;+<1)*/&66=&H");808.8E1/&33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333&IB,
B393&?/&*/,*$)/%/7)&0/#&<+)1/7)#&/)&0$&E*8$</&J,87)*K./J&33333333333333333333333333333333333333333333333&I>,
B3B3&?/&0"*8$./%/7)&0/&.L")$0/&33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333&IA,
B3>3&?L10/7)1M1,+)187&0/#&<8<$.+)187#&.@%<;8,@)+1*/#&3333333333333333333333333333333333333333333333333333333&ID,
A7G767,,*?J,9:;>H<CKJ,=<:<HE<:9I],7777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,N@,
A7G7A7,,*?J,J<IJZK<KIE9;><:J,ED=KL<HD;9>C?J,77777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777777,N@,
A7G7G7,,*?,=9CMI9F?,K9C,>==I:<_EI<C?JH?:H?,T>C?H;?,T?J,H?EEIE?J,777777777777777777777777777777,NN,
A7G7O7,,*89HMI>J>;><:,?;,E89:9EDJ?,T?J,H?EEIE?J,a,E89>T?,TI,HD;<=Y;C?,777777777777777777777777777777,NN,
B3A3&?/#&+$)*/#&<+*+%2)*/#&(18.8E1F$/#&333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333&IN,
B3D3&?L")$0/&#)+)1#)1F$/&33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333&IO,
&
&
&
!