
4
cultureafind’accroîtrelaproductivitéagricole5.L’expériencedeRovilleestmarquantedansle
parcoursd’Ionescu,notammentsurleplanintellectuel.Ionescuquittel’EcoledeRovilleen1840afin
depoursuivresesétudesàl’Ecoleagricoled’Auxerre,l’EcoleforestièredeSénart,laSorbonne,
l’InstitutdeBotaniqueetfinalementauConservatoiredesartsetmétiers.Ilretourneen1841dans
sonpaysnatal,Moldavie,oùilcommenceàenseignerl’agronomieetl’économiepolitiqueà
l’AcadémiedeSturdzaàIassy.Ilpubliedeslivressurl’agronomieetl’économierurale,sous
l’inspirationdesonmaîtredeRoville:Calendaralbunuluilucrătordepămînten1841(Calendrierdu
boncultivateur);Îmbunătățiriînagriculturanoastrăen1844(Développementdenotreagriculture);
Calendarpentrubunulgospodaren1845(Calendrierdubonadministrateur).Dansladécennie1840,
ilcommenceàcollaborerétroitementaveclesboyardsréformistesquiveulentchangerlesort
économiqueetsocialdelaMoldavieetdelaValachie(voirlavoieréformisteouprussienne6).Lorsde
larévolutionde1848,ildevientviceprésidentdela«commissiondepropriété»,composéede
boyardsetpaysansrévolutionnairesdeMoldavieetdeValachie.Cettecommissionprépareune
reformeagrairequiimpliquelasuppressiondetouteslesobligationspaysannes,l’affranchissement
despaysansdépendantsetladistributiondeslotsdeterreàcespaysans7.
Suiteàl’échecdesrévolutionnairesmoldavesetvalaques,Ionescu,avecquelquesboyardset
camarades,seréfugiedansl’Empireottomanetyrestehuitans,de1849à1857.Entant
qu’agronomeetéconomiste8,ilyesttrèsactif:iltravailled’abordcommeenseignant,puiscomme
directeuràl’Ecoleagricoled’Ayamama(Istanbul),devientmembreduConseildestravauxpublicset
prenden1854ladirectiondesgrandsdomainesdupremierministreréformisteRechidPacha,en
Thessalie.Suiteàsesmissionsofficiellesdanslesprovincesottomanes(Bursa,Kutahya,Dobroudja,
Thessalie),ilpubliedansleJournaldeConstantinopleplusieursarticlessurl’économiepolitiquequi
paraîtrontensuite,àl’imprimerieduJournal,souslaformededeuxlivres:Excursionagricoledansla
5FabienKnittel,Agronomieetinnovation.LecasMathieudeDombasle(1777‐1843),PressesUniversitairesde
Nancy,Nancy,2009.L’œuvreleplusconnudeMathieudeDombasleestlarevuedeL’EcoleagricoledeRoville,
AnnalesagricolesdeRovillepubliésentre1824‐1837;voiraussiMathieudeDombasle,Lecalendrierdubon
cultivateur,ouManueldel'agriculteurpraticien,Nancy:Haener,1821,IV‐407p.;MathieudeDombasle,
Œuvresdiverses:Économiepolitique,instructionpublique,harasetremontes,Paris:Bouchard‐Huzard;Paris:
Audot,1843,550p.
6VlademirIllychLenin,TheDevelopmentofCapitalisminRussia,CollectedWorks,vol.3,Moskova:Progress
Publishers,1963,p.239;NeilDavidson,“TheScottishPathtoCapitalistAgriculture2:TheCapitalistOffensive
(1747‐1815)”,JournalofAgrarianChange,2004,vol.4,no.4,pp.411‐460:“TheScottishPathtoCapitalist
Agriculture3:TheEnlightenmentastheTheoryandPracticeofImprovement”,JournalofAgrarianChange,
2005,vol.5,no.1,pp.1‐72.
7IlieCorfus,L’agricultureenValachiedepuislaRévolutionde1848jusqu'àlaRéformede1864,Bucharest,
EdituraAcademieiRepubliciiSocialisteRomânia,1976.
8Pourlesliensétroitsetcroisésentrel’agronomieetl’économiepolitique,voirLluisArgemi“Agriculture,
Agronomy,andPoliticalEconomy:SomeMissingLinks”,HistoryofPoliticalEconomy,vol.34,no.2,2002,pp.
449‐478.