5
devientlasourced’hypothèsesdetravail.Les‘testsgénétiques’,selonqu’ilsportentsurun
marqueurspécifiqueousurplusieursmilliers,sontdoncàlafoisdesréponsesetdesquestions,
surleprésentousurlefutur.Unequestionfondamentaleémergedonc,commentledroitdoit‐il
définircetobjetpourenrèglementerl’utilisation?Doit‐illedéfinird’unemanièregénérale,ou
endétaillerlesdifférentsaspects?Doit‐illuiréserveruntraitementexceptionnelouplutôt
diluersonencadrementàtraversplusieurscodes,selonlesconditionsdesaproduction,
diffusionetutilisation?Commentharmoniserlalégislationàl’écheloninternationalquand
chaquesociétéappréhendecetobjetdefaçonunique?
Alasuitedecestroisprésentations,undébatgénéraltrèsricheapermisdefaireémergertrois
pointsprincipauxautourdesquelsquelquesquestionsfondamentalessesontcristallisées:Un
premiergroupeadébattuduproblèmeduconsentement,enrapportavecladéfinitiondu
conceptdeliberté,termesrevenusàdemultiplesrepriseslorsdudébat.Undeuxièmegroupe
s’estquantàluiconcentrésurl’exceptionnalismedel’informationgénétique.Enfin,untroisième
groupeadébattudelaquestiondesbrevetsliésàlagénétique.Cestroisgroupesontensuite
restitué,àtraversunrapporteurdésigné,lesconclusionsdeleursdébats.
«Aujourd’hui,leconsentementnepeutplusêtrepriscommeunprincipeintangible,derrière
lequelons’abritepourdire:j’airespectéledroit»d’emblée,lerapporteurdupremiergroupe,
IsabelledeLamberterieadonnécorpsàl’espritquiaanimél’ensembledenosdébats.Ledroit
n’épuisepaslesquestionnementséthiques.C’estavanttoutunappelàlaresponsabilitédu
personnelmédicalettoutparticulièrementdesconseillersengénétique(dontune
représentanteétaitprésenteàl’atelier)quiaétéformuléparcegroupe,insistantsur
l’importancedelapréservationd’unerelationdeconfianceentrelepatientetsonmédecin,et
delatransmissiond’informationpertinenteetintelligibleaccompagnantleconsentement.En
effet,silasignatureduconsentementprotègelesdroitsindividuelsdespatientsetdes
personnesparticipantàunerecherche,ellereprésenteaussiuntransfertderesponsabilitéentre
lemédecin/chercheuretlepatient/individu,quipeutposerproblèmenotammentdansle
contextedel’informationdelaparentèle.Ledeuxièmegroupequantàluiasoulignélaréalité
ambivalentedel’objetgénétique,àlafoisréalitéphysiqueetsupportinformationnel,qui
échappeàtoutecatégoriepréfabriquée.Plutôtquedeparlerd’exceptionnalisme,legroupeà
préféréqualifierde‘particulière’cetteinformationgénétiquedontlesensetl’interprétation
peutchangerdansletemps.Letroisièmegroupeamalheureusementpâtid’unmanquede
connaissancestechniquessurledroitdelapropriétéintellectuelle,maisasoulevélesquestions
principalesquisubsistentàl’échelleinternationaledansl’interprétationdesconditionsde
brevetabilitédesobjets.Certainsmembresdugroupeétaientopposésàtoutebrevetabilitédans
cedomaineEneffet,ungèneest‐ilbrevetableenlui‐même,lorsqu’ilestsynthétiséinvitro,ou
est‐ceseulementlasubstanceproduiteparcegèneetsafonction,ouencoresonutilisationdans
unprocédéetuncontextedonné?Quelleestlalargeuracceptabledudomainedecouverture
desbrevets?Lesdiscussionsontsoulignéladifficultédedéfinitiondechacundes3éléments
caractéristiquesdesbrevets:inventivité,nouveautéetapplicationindustrielle,dansledomaine
delagénétique.