Cancerenvironnement>Lescancers>Poumon>CancerduPoumon
Cancerdupoumon
Messagesclés
Letabagismeestprincipalfacteurderisqueducancerdupoumon:unfumeura10à15foisplus
derisquededévelopperuncancerdupoumonqu'unnonfumeur.
Plusieursautresfacteurssontreconnuscommefacteursderisquesenvironnementauxdecancer
dupoumon:letabagismepassif,l’expositionàl’amiante,auxrayonsXetgamma,auradon,àdes
gazd'échappementdesmoteursDiesel,lapollutiondel'airextérieur,ainsiquel’expositionà
différentessubstances:silicecristalline,cadmium,chromehexavalent,composésdunickel,
arsenic,bérylliumetbenzo(a)pyrène.
D’autresfacteursderisquesenvironnementauxsonttoujoursdébattus:expositionauxfibres
minéralesartificielles,àdiversesparticulesfines,àdespesticidesetdesmétiersdelaviande.
Uneexpositionenmilieuprofessionnelseraitimpliquéedans15à30%descancersdupoumon.Il
existeplusieurstableauxdemaladieprofessionnelleconcernantlecancerdupoumon.
UneétuderécentemenéeparleCIRCamisenévidenceunediminutiondurisquedecancerdu
poumonchezlespersonnesayantdesniveauxélevésdevitamineB6etdeméthionine,maisle
liendecausalitéresteàdémontrer.
Uneétudeactuellementencours(EPIC)recherchelesliensentrelapollutiondel’airoulafumée
detabacambianteetl’apparitiondecertainscancers,dontlecancerdupoumon.
Lecancerdupoumonsecaractériseparunemultiplicationincontrôléedecellulesanormalesdansletissu
pulmonaire.Lestermesdecancerbronchiqueoudecancerbronchopulmonairesontaussiutiliséspour
désigneruncancerdupoumon.
Demultiplesfacteursderisquequiagissententreeux
Lesfacteursderisqueenvironnementauxouprofessionnelsreconnus
Cancerdupoumonetmaladieprofessionnelle
Desfacteursderisquesactuellementdébattus
Evolutionsrécentes
Demultiplesfacteursderisquequiagissententreeux
Lescancersrésultentrarementd’unecauseuniquemaisplusgénéralementd’uneassociationdeplusieurs
facteurs,ditfacteursderisque,chacunayantuneimportancevariabledansledéclenchementdelamaladie.
Lecancerdupoumonestuncancerlargementassociéàl’expositionàdesagentsprésentsdans
Rechercherdanslesite
l’environnementgénéraletprofessionnel:c’estlepremierorganeconcernéparlessubstancesquivont
pénétrerdansl’organismeparinhalation.
Letabagismeestdeloinleprincipalfacteurderisquedecancerdupoumon,responsablede8cancerssur10
chezleshommes(83%)etde7cancerssur10chezlesfemmes(69%)(
CIRC
).Letabagismemultipliepar10
à15lerisquedecancerdupoumonparrapportàunnonfumeur.Ildiminuelorsqu’onarrêtedefumermais
resteélevéparrapportauxpersonnesn’ayantjamaisfumé.
Lesfacteursderisqueenvironnementauxouprofessionnels
reconnus
Pourlecancerdupoumon,leCIRCclasseengroupe1,c’estàdirecancérogèneavérépourl’homme,
l’expositionauxagentsousubstancessuivantes:
L’expositionautabagismepassifdansleslieuxdevie(fuméedetabacenvironnementale),quecelasoitau
domicile(expositionparleconjointfumeur)ousurleslieuxdetravail.Lerisquedecancerdupoumonchez
unnonfumeurexposécontinuellementàlafuméedesautresestaugmentéde15à30%.
L'amiante:10à15%descancersdupoumonsontattribuablesàl’expositionprofessionnelleàl’amiante.
C’estl’expositionprofessionnelleassociéeaucancerbronchiquelaplusfréquente.
LesrayonsexternesXetgamma
Leradon,classécancérogèneavéréparleCIRCen1987,seraitresponsablede9%descancersdu
poumonenEurope(Darby,2005).
Lasilicecristalline,inhaléesousformedequartzoudecristobalitedesourceprofessionnelle
Lecadmiumetsescomposés
LechromehexavalentouCrVI,(CIRC,1997).LechromemétalliqueetlechromeIIIsontclassésgroupe3
duCIRC.Lesétudesrécentesontdonnédesrésultatsconvergents.
Lescomposésdunickel
L’arsenicetsescomposés
Lebérylliumetsescomposés
Lebenzoapyrène,quiestl’undesHydrocarburesAromatiquesPolycycliques(HAP)lesplustoxiques
Lesgazd'échappementdesmoteursdiesel
Lapollutiondel'airextérieur(classéparleCIRCenoctobre2013)
D’autresfacteursderisquedecancerdupoumonontétéclassésgroupe2A,c’estàdirecancérogène
probablepourl’homme.Ils’agitdel’expositionau:
cobaltmétalenprésencedecarburedetungstène
toluènesachlorés(benzotrichlorure,chloruredebenzal,chloruredebenzyl)etchloruredebenzoyle
(expositionsmixtes)
épichlorohydrine
insecticidesnonarsenicaux(expositionsprofessionnelleslorsdel'épandageetdel'application)
Onconsidèrequ’uneexpositionenmilieuprofessionnelseraitimpliquéedans15à30%descancersdu
poumon(
InVS
).
Cancerdupoumonetmaladieprofessionnelle
Lorsquel’expositionàl’unedessubstancescancérogènesalieulorsd’uneactivitéprofessionnelle,onparlede
risqueprofessionnel.
Danscertainscasdefigureprécisetdécritsdansdestableauxdesmaladiesprofessionnelles,lespersonnes
concernéesparcetypedesituationpeuventfaireunedéclarationdemaladieprofessionnelleauprèsdeleur
régimed'assurancemaladie,afind'obteniruneindemnisation.
Ilexistesurtoutleterritoiredescentresdeconsultationsdepathologieprofessionnellequiontpourbut
d'aiderlemédecin(médecintraitantoumédecindutravail)àfairelediagnosticdel'origineprofessionnelle
d'unemaladie.
Implantéesdansdescentreshospitalouniversitaires,cesconsultationsdisposentd'unplateautechnique
hospitalieretsontassuréespardespraticiensspécialisésenpathologieprofessionnelle.Pourensavoirplus,
consultezlesitedel’
INRS.
AuCentreLéonBérarddeLyon,uneconsultationdédiéeaux«cancersprofessionnels»aétémiseenplace,
encollaborationavecleCentredeConsultationdePathologieProfessionnelledesHospicesCivilsdeLyon,afin
quelespatientspuissentbénéficierd’unedémarchederecherchedesexpositionsprofessionnellesdes
cancersindemnisablesenmaladieprofessionnelle.Cetteconsultations’adressenotammentauxpatients
atteintsd’uncancerdupoumon,d’unmésothéliomeetdecancersORL.
Surcesiteinternet,retrouvezégalementdesfichescomplémentaires:
Cancerdupoumonettableauxdemaladieprofessionnelle
Démarchereconnaissancecancerprofessionnel
Desfacteursderisqueactuellementdébattus
L’expositionàdesfibresminéralesartificielles,l’expositionàdiversesparticulesfines,àdespesticidesetdes
métiersdelaviande,sontactuellementdébattusentantquefacteursderisquededéveloppementd’un
cancerdupoumon.
Unrisquedecancerdupoumonliéàdesexpositionsmultiplesestégalementpossible.Ilexisteuneinteraction
entreletabacetleradon,ainsiquedenombreusescoexpositionsparexempleaveclasilice,lesmétaux
lourds,lecadmium,lenickel.Lecobaltassociéaucarburedetungstèneestaussiuncancérogèneprobable
pourlecancerdupoumon.
Evolutionsrécentes
Chezlessujetsexposésàdescancérogènestelsquelesfumeurs,laconsommationaulongcoursde
complémentsenbêtacarotèneàdesdosesnonnutritionnelles(20à30mg/j)augmentesignificativementle
risquedecancerdupoumon.L’augmentationdurisquedecancerdupoumonparlaconsommationde
complémentsenbêtacarotèneàdosesélevéesestdoncjugéeconvaincante.Lasupplémentationenbêta
carotèneestassociéeàunrisqueplusélevédemortalité,toutescausesconfondues.Ilestrecommandéde
nepasconsommerdecomplémentsalimentairesàbasedebêtacarotène.Saufcasparticuliersdedéficiences
etsouslecontrôled’unmédecin,laconsommationdecomplémentsalimentairesn’estpasrecommandée.Il
estconseillédesatisfairelesbesoinsnutritionnelsparunealimentationéquilibréeetdiversifiéesansrecourir
auxcomplémentsalimentaires(
INCa
,2009).
UneétuderécentemenéeparleCentreinternationaldeRecherchesurleCancer(CIRC)(Johansson,2010)
montreuneréductiondurisquedecancerdupoumonchezlespersonnesayantdesniveauxélevésde
vitamineB6etdeméthionine.Ladiminutiondurisqueobservéeestimportante,lerisquediminuantdeplus
delamoitiéchezlessujetsayantdesniveauxélevésdevitamineB6etdeméthionine.Enoutre,sileliende
causalitéétaitconfirmé,celasuggéreraitdesfaçonsdontl'alimentationpourraitêtreutiliséepourmodifierle
risquedecancerdupoumon.
Unegrandeétudedecohorteeuropéenne,diteprospective,surl'alimentationetlanutritionréunitdes
informationsrecueilliesparquestionnairesur520000volontaireseuropéensdedixpayseuropéens:
Danemark,France,Allemagne,Grèce,Italie,PaysBas,laNorvège,l'Espagne,laSuèdeetleRoyaumeUni.
Touslesparticipantsétaientindemnesdecanceraudébutetontétésuivispendant5ansenmoyenne.
Cetteétudedénommée
EPIC
,aétéconçuepourétudierlarelationentrel'alimentation,l'étatnutritionnel,le
modedevieetlesfacteursenvironnementauxetl'incidenceducanceretautresmaladieschroniques.
NichéedanslacohorteEPIC,uneétudecastémoins,dénomméeGenAir,apourbutprincipald'étudierla
relationentrelapollutiondel'airoulafuméedetabacambianteetdecasdecancerdelavessie,des
poumons,delacavitébuccale,dupharynx,dularynxoudelaleucémie,etlamortalitédemaladies
respiratoires(BPCO).
Enjuin2012,àl’issued’uneréunionregroupantdesspécialistesinternationaux,leCentreinternationalde
RecherchesurleCancer(CIRC),aclassélesgazd’échappementdesmoteursDieselcommeétant
cancérogènespourl’homme(groupe1),surlabased’indicationssuffisantesprouvantqu’unetelleexposition
estassociéeàunrisqueaccrudecancerdupoumon.Cegroupedetravailaconcluquelesgaz
d’échappementdesmoteursàessenceétaientpeutêtrecancérogènespourl’homme(groupe2B),un
résultatquidemeureinchangéparrapportàl’évaluationprécédentede1989.
Enoctobre2013,aprèsavoirexaminésoigneusementlesdernièresdonnéesdelalittératurescientifique
disponibles,lesprincipauxexpertsmondiauxréunisparlasectiondesMonographiesduCIRC,viennentde
conclureàl'existencedepreuvessuffisantesquel'expositionàlapollutiondel'airextérieurprovoquele
cancerdupoumon(groupe1).Cetteévaluationamontréunrisqueaccrudecancerdupoumonavecdes
niveauxcroissantsd'expositionauxparticulesetlapollutiondel'air.Bienquelacompositiondelapollutionde
l'airetlesniveauxd'expositionpeuventvarierconsidérablemententreleslieux,lesconclusionsduGroupede
travailduCIRCs'appliquentàtouteslesrégionsdumonde.
Auteur:UnitéCanceretEnvironnement.
Relecture:DrPaulRebattupneumologuecancérologue,CentreLéonBérard,Lyon
DrJéromeFayettedépartementdemédecine,CentreLéonBérard,Lyon.
Nosautresfichessurcethème
Gazd'échappementdesmoteursdieseletessence
L'amiante
Démarchesdereconnaissancecancerprofessionnel
Cancerdupoumonettableauxdemaladieprofessionnelle
Leradon
Revuedescancérogènespourl'HommePartieC:métaux,arsenic,poussièresetfibres
Pourallerplusloinsurcethème
Etudesetpublicationsscientifiques
CIRC,Informationssurl'étudeEPIC
Darby,S.,etal.,2005:Radoninhomesandriskoflungcancer:collaborativeanalysisof[...]
JohanssonM.etal.,2010:SerumBVitaminLevelsandRiskofLungCancer
RegistresdescancersduréseauFrancim,2014:Estimationdelaprévalence(partielleettotale)d
Turner,2011.RadonandlungcancerintheAmericanCancerSocietyCohort
Thomas,2009:Chirurgieducancerbronchopulmonaire:recommandationsdelaSFCTCV
Rapportsettextesofficiels
AFSSET,INSERM,2008:Expertisecollective,Canceretenvironnement
WorldCancerResearch,2010:Rapportscientifique“Food,Nutrition,PhysicalActivity,andthePrevention
ofCancer:aGlobalPerspective”
Informationsdespublics
INCa,2009:Guided’informationàdestinationdespersonnesmaladesetdeleursproches
SiteInternetdelaLiguecontrelecancer
SiteInternetdel'AssociationpourlaRecherchecontreleCancer
SiteInternetdel’associationaméricainedecancérologie(ASCO)
INRS,2010:Tableauxdesmaladiesprofessionnelles,Accèsàlabasededonnées
Dossiersetautresressources
INSERM,2009:Dossierthématiquesurlecancerdupoumon
INSERM,2009:Dossierd'informationsurlescancersetl'environnement
Miseàjourle26févr.2016
Copyright2016CentreLéonBérard
1 / 5 100%