Cancerenvironnement>Informationsgénérales>Outilspourmieuxcomprendre>Principede
précaution
Principedeprécaution
Sidenombreuxagentsetsubstancesprésentsdanslesmilieuxdevieetprofessionnelssontreconnus
commecancérogènescertains,d’autressontsuspectésdel’être.Ilssontsouventsourcesd’incertitudeset
decontroverses,quipeuventêtreliéesauxdifficultésàdémontreretàcaractériserdeseffetssurlasanté,ou
àl’insuffisancededispositifssusceptiblesderepéreretmesurerd’éventuelsrisquespourlasanté.
Dansledomainedelagestiondesrisques,ilestimportantdedistinguerlaprévention,quicorrespondà
lagestiondesrisquesconnusetavérés,delaprécaution,quicorrespondàlagestionderisques
incertains.
Définitionduprincipedeprécaution
Leprincipedeprécautionreposesurlerecoursàlagestionpubliquedessituationsderisquepotentiellement
graveset/ouirréversiblespourlasanté,notammentlorsqu’ilexistedesincertitudesimportantesconcernant
l’impactsurlapopulation.
Depuis2005,leprincipedeprécaution(PP)estinscritdanslaConstitutionfrançaiseàl’article5delaCharte
del’environnement.Celuicidisposeque«
lorsquelaréalisationd'undommage,bienqu'incertaineenl'état
desconnaissancesscientifiques,pourraitaffecterdemanièregraveetirréversiblel'environnement,les
autoritéspubliquesveillent,parapplicationduprincipedeprécautionetdansleursdomainesd'attributions,à
lamiseenœuvredeprocéduresd'évaluationdesrisquesetàl'adoptiondemesuresprovisoireset
proportionnéesafindepareràlaréalisationdudommage
»(Chartedel’environnement).
Objectifsduprincipedeprécaution
LePPapourobjectifdepermettreàl’Etatderéagirrapidementfaceàunpossibledangerpourlasanté
humaine,animaleouvégétale,oupourlaprotectiondel’environnement.
Applicationduprincipedeprécaution
Ils’appliquenotammentdanslescasoùlesdonnéesscientifiquessontincomplètesouincertaines,
etnepermettentpasuneévaluationcomplètedurisque.Ilpeutseconcrétiserparexempleparl’interdiction
dedistribuerdesproduitssusceptiblesd’êtredangereux.
L’applicationduprincipedeprécautionetdegestionprudentedesrisquespourlasantéensituation
d’incertitudedoits’appuyersurl’expertisescientifique.Leprincipedeprécautionesthabituellement
associéauprincipedeproportionnalité,selonlequellecoûtdesmesuresnécessairesàlaréductiondurisque
nedoitpasêtredisproportionnéparrapportauxbénéficesattendus.LePPpeutaussis’appliquerplus
spécifiquementàcertainespopulationsplusvulnérables,commelesnourrissons,jeunesenfants,femmes
enceintesetallaitantes.
Depuis2005,lePPaétéreprisdansdifférentsplansnationaux:leplanCancer20092013précise
notammentauseindesonaxe«PréventionDépistage»,que«
devantlesincertitudessurlesliensoule
poidsd’expositionsenvironnementales,[…]larecherchedoitêtremobiliséeetdescomportementsde
Rechercherdanslesite
précautionsontàrecherchercollectivement
».
En2009,l’officeparlementaired’évaluationdeschoixscientifiquesettechnologiques(OPESCT)arappeléles
principesd’applicationduPPquiexige,dansuncontexted’incertitudes,l’existenced’unrisque
potentiellementgraveet/ouirréversiblepourlasanté.Ilaaussiémisdesrecommandationspouraméliorerla
miseenœuvreduPPetéviterlesdérives.
Pourlesagentsetsituationsd’expositionaurisqueincertain,l’applicationduprincipedeprécautionestde
plusenplusdiscuté,notammentpourdespopulationsvulnérablesouàrisquedecancer,tellesqueles
femmesenceintes,lesenfantsoulespersonnesayantdéjàeuuncancer.
Exempled’applicationduprincipede
précaution:lebisphénolA
Unexempleconcretetactueld’applicationduPPenFranceestceluidubisphénolA(BPA).Ilesteneffet
suspecté,entantqueperturbateurendocrinien,deprovoquerdestroublesdelareproductionetdeseffets
cancérogènes.Bienqueceseffetsn’aientpasétédémontréschezl’Hommedansdesétudes
épidémiologiques,ilsontétéobservésàplusieursrepriseschezl’animaletcertainescatégoriesdelapopulation
seraientplussusceptiblesqued’autresàsonexposition(nourrissons,jeunesenfants,femmesenceinteset
allaitantes).
Afindeprotégerlapopulationcontrelespotentielseffetsnéfastesdesperturbateursendocriniens,et
notammentduBPA,lafabricationetlacommercialisationdebiberonscontenantduBPAestinterditeen
Francedepuisle1erjanvier2011(loidu30juin2010)etenEuropedepuisle1ermars2011.Enoctobre
2011,unepropositiondeloiaétéadoptée:ellemodifieletextedelaloidu30juin2010enétendant
l’interdictiondefabricationetdecommercialisationdubisphénolAàl’ensembledesconditionnementsd’usage
alimentaire.Cellecidevraêtreeffectiveau1erjanvier2015.
PourensavoirplussurlebisphénolA,voirlafichecorrespondante.
Auteur:unitéCancerEnvironnement
Académiedemédecine,2001.Lamédecineetleprincipedeprécaution
CancerEnvironnement.Quellesrecommandations(facteursenvironnementaux)?
CancerEnvironnement.Quellesrecommandations(facteursnutritionnels)?
Chartedel'environnement
DébatFranceInter7.02.14sur"Gazdeschiste,pesticides,nucléaire:leprincipedeprécaution...
EEA,2013.Latelessonsfromearlywarnings:science,precaution,innovation
GrandjeanP,2004.Implicationsoftheprecautionaryprincipleforprimarypreventionandresearch
OPESCT,2009.Leprincipedeprécaution:bilan4ansaprèssaconstitutionnalisation
ORSRhôneAlpes,2009.Leprincipedeprécautionensantéenvironnementale.
Pointsrécapitulatifs"Signauxprécocesetleçonstardives:leprincipedeprécaution18962000"
Synthèsedelalégislationdel'UnionEuropéenne
TubianaM,2003.Dubonusageduprincipedeprécaution
Miseàjourle28juin2017
Copyright2016CentreLéonBérard
1 / 3 100%