
MAJle25Avril2013
L’étymologiedumot«crise»nousrenvoieaudoublesensdumot.‘’Crisis’’,enlatinmédiéval,signifiemanifestationviolente,brutale,momentparoxystiqued’une
maladie.Plusenamont,onretrouvelemotgrec‘’krisis’’signifiant‘’jugement,décision’’.Mêmeidéedansl’étymologiechinoise,oùlacrisereprésenteàlafoisun
dangeretuneopportunité.Danstoutecrise,ilyadefactol’idéed’uneirréversibilitéetd’unchoixàfaire.Lacrisecorrespondàunmomentclé,charnière,oùil
fautdécider.Ellepeutdoncêtreaussiunmomentd’opportunité,uneétapedansleprocessusd’évolutionentreunmondeconnuetrassurantmaisquine
fonctionneplusetunmondeàveniretdontl’aspectinconnuinquiète.«Cequel’onnommelacrisen’estquelalongueetdifficileréécriturequiséparedeux
formesprovisoiresduMonde»écritJacquesAttali,dans‘’lestroismondes’’ajoutant«Cetentre‐deuxfécondrelancelacréativité,sourcedenombreuxpossibles».
Celadit,pourpouvoirfaired’unecriseuneopportunité,ilfautd'abordl’admettre,lareconnaître.Maispasseulement.Ilfautaussivouloiralleryvoirdeplusprès.
Celasignifiequ’ilnesuffitpasdeconstater«noussommesencrise,c’estlacrise».Non.Ils’agitdesaisircemomentpours’interrogerprofondémentsurcequ’il
remetencause,ditdenosnouveauxbesoins,denosmanques,denosdysfonctionnements,quitteàdevoirensuiteenvisageruneplusoumoinsgrande
révolution,personnelleetcollective.
La‘’crise’’quenousvivonsjustifiecertes,defaitdesonurgence,des‘’soins’’immédiatsetappropriés.Maiss’ylimiterseraituneerreur.Ceseraitfairefideson
autredimensionpotentiellementpositiveetoublierqu’elleconstituelenécessaire,voireincontournable,révélateurd’unvivierfécondd’innovationset
d’évolutionspouvants’inscriredansladurée.Perturbantparlamiseenquestiondel’équilibreantérieurqu’elleprovoque,lacrise,passageobligéetsouvent
difficile,pourraitainsipermettrel’accèsàunenouvelleétapedelaviecollectivequ’ilconvientalorsd’inventer.
Dèslors,àl’imageduproverbe«cequinetuepasfaitgrandir»,lacrise,ennousincitantànousaffranchirdesystèmesdevenusobsolètesparcequ’inadaptés,
peutserévélerpositive.Aquellesconditionslacrise,d’abordetprincipalementfacteurderécession,decontraintes,dereculsoudepertes,quandellenesertpas
d’alibiàl’immobilismeouàlarésignation,pourrait‐elleconstituerunevéritableopportunité,unstimulateurdeprojets?Autrementdit,quellesanalysesetquels
outilspeuventnouspermettredelaregardercommeuneétaperévélatrice,unmomentclefpouravancer,réformer,innover,etdoncconstruirenotreavenir,
mieuxetautrement?
C’estdanscetteapprocheprospectiveetconcrèteques’inscrirontlestravauxdel’Universitéd’Eté2013,tantlorsdesestablesrondesetdébatsquelorsdes
ateliersoùsontconviéstousceux,‘’acteurs’’deterrain(Etat,partenairessociaux,entreprises,collectivités…)ouchercheurs(philosophes,sociologues,
économistes…),quiparticipentdirectementounonauxquestionstouchantaudéveloppementdesterritoires(Pays,ComitésdeBassind’Emplois,Communautés
decommunesoud’agglomération…)dansleursdimensionséconomiquesetsociales,notamment‘’emploisetcompétences’’.Untempsprivilégiépouréchanger,
partagerréflexionsetexpérienceset,partant,élaborerconcrètementdenouveauxmodesdefonctionnementscollectifsetdenouveauxprojetsavecenfil
conducteur‘’lacrise,uneopportunitépouragirdurablementsurlesterritoires?’’.
YvesJolis