L’expositionmoyennedelapopulationfrançaiseàl’arsenictotal(formesorganiqueetinorganique)est
estiméeà0,78
µg/kg/jour
chezlesadultes(1,21
µg/kg/jour
chezlesenfants).Ilestapportémajoritairement
parlepoisson,lesmollusquesetlescrustacés(sourcesprincipalementd’arsenicorganique,moinstoxique),
ainsiqueparl’eau,lerizetlelait.Cependant,lavaleurmaximaled’arsenicinorganiqueapportéepar
l’alimentationsolideestestiméeêtreinférieureà15µg/jour(
Afssa
,2007).EnFrance,c’estdoncl’eaude
boissonquiconstitueengénérallecontributeurmajoritaireàl’expositionàl’arsenicinorganiquechezles
adultes,commechezlesenfants(plusde19%del'expsoition),suiviedesboissonsrafraîchissantessansalcool
(1015%)etdulaitchezlesenfants(environ15%)(Anses,2011,EAT2).Cettecontributiondel’eaude
boissonàl’expositionàl’arsenicinorganiquepeutvarierenfonctionduniveaudecontaminationdel’eau.
EnFrance,plusieursrégionssontconcernéesparlaprésenced’uneconcentrationimportanted’arsenicdans
lesoussol:leMassifCentral,l’Auvergne,lesVosges,lesAlpes.En2003,onestimaità960000lenombrede
sujetsexposésàuneeaudeconsommationayantprésentéaumoinsuneconcentrationenarsenic
supérieureà10
µg/L
(normeréglementaire)lorsdeprélèvementseffectuéseneaudedistribution.En2009en
Auvergne,85commuesdistribuaientuneeaudépassantceseuil(soitenviron30000personnesexposées)
(InVS,2011).
Lacontaminationdel’eauparl'arsenicnaturelestunproblèmemajeurdesantépubliquedansdenombreux
paysdumonde,notammentenArgentine,auBangladesh,auChili,enChine,enInde,auMexique,en
ThaïlandeetauxEtatsUnisd'Amérique,laconcentrationd'arcenicdansl'eaupouvantatteindreplusde2
000
µg/L.
Expositionenmilieuprofessionnel
L’arsenicetsescomposésminérauxontdetrèsnombreusesapplicationsindustrielles:fabrication
d’insecticides,raticides,herbicides,fongicides,industriedescolorants,métallurgie(alliagesdecuivre,de
plomb,d’or),empaillagedesanimaux,épilagedespeauxentannerieetmégisserie.En2001,l’arsénitede
sodium,pesticideàbased’arsenic,aétéinterditpourletraitementdesvignes.Enmilieuprofessionnel,
l’inhalationestlaprincipalevoied’expositionàl’arsenic.Lescomposésminérauxdel’arseniclesplus
courammentutilisésdansl’industriesontlepentoxydedediarsenic,l’arséniatedecalcium,l’arsénitedecuivre,
l’arsénitedesodium,letrichlorured’arsenic.
EnFrance,iln’existepasdevaleurlimited’expositionprofessionnelleàl’arsenic.Enrevanche,auxEtatsUnis,
cettevaleurestfixéeà0.01mg/m (
INRS
,2006).
Plusieurscancerssontreconnuscommemaladiesprofessionnellessuiteàdesexpositionsàl’arsenic:ils
figurentdanslestableaux20(dyskératoselenticulaireendisqueoumaladiedeBowen,épithéliomacutané
primitif,angiosarcomedufoie)et20bis(cancerbronchiqueprimitif)durégimegénéral.Danscesdeux
tableaux,ledélaid’apparitionestde40ansaprèsl’exposition.
Rechercherécente
Entre1998et2005,l’InstitutdeVeilleSanitaire(
InVS
)amenéuneétudeécologiqueenAuvergne.Son
objectifétaitderechercheruneassociationentrelasurvenuedecertainscancers(mélanome,cancerdurein,
vessieetvoiesexcrétrices,poumon)etl’expositionchroniqueàl’arsenicàfaiblesdoses(de10à50
µg/L
).
Unerelationsignificativeaétémiseenévidenceentreuneaugmentationdel’incidenceducancerdupoumon
chezleshommesetlaprésenced’arsenicdansl’eaudeconsommation.Aucuneassociationn’acependantété
démontréechezlesfemmes,nichezleshommespourd’autreslocalisationscancéreuses.Cesrésultatssontà
interpréteravecprudence,carl’étuden’apasprisencompted’éventuelsfacteursderisquesindividuels
confondants,commelaconsommationdetabac,parexemple(
InVS
,2011).
Plusrécemment,desétudesmenéesenEuropecentrale(Hongrie,RoumanieetSlovaquie)ontmontréque
l’expositionàuneconcentrationd’arsenicinorganiquecompriseentre10
µg/L
et100
µg/L
augmentele
risquedecancerdelapeau(Leonardi,2012).Unetelleexpositionconcerneraitenviron1milliond’individus
danscespays,soit25%delapopulation(Hough,2010).
Sourcesrédactionnelles:
CIRC
,
Afssa,InVS
Auteur:UnitéCancerEnvironnement
3