Texte

SEQUENCE 1 : Le philosophe dans la cité, Socrate
Texte 1 : PLATON, Phédon, 117a- 118a, « Les derniers moments »
Καὶ ὁ Κρίτων ἀκούσας ἔνευσε τῷ παιδὶ πλησίον ἑστῶτι
1
. Καὶ ὁ παῖς ἐξελθὼν καὶ
συχνὸν χρόνον διατρίψας ἧκεν ἄγων τὸν μέλλοντα δώσειν τὸ φάρμακον, ἐν κύλικι
φέροντα τετριμμένον
2
. Ἰδὼν δὲ ὁ Σωκράτης τὸν ἄνθρωπον, « εἶεν », ἔφη, « Ὦ βέλτιστε, σὺ
γὰρ τούτων ἐπιστήμων, τί χρὴ ποιεῖν ;
- Οὐδὲν ἄλλο, ἔφη, ἢ πιόντα περιιέναι, ἕως ἄν σου βάρος ἐν τοῖς σκέλεσι γένηται,
5
ἔπειτα κατακεῖσθαι· καὶ οὕτως αὐτὸ ποιήσει. » Καὶ ἅμα ὤρεξε
3
τὴν κύλικα τῷ Σωκράτει.
Καὶ ὃς
4
λαβὼν καὶ μάλα ἵλεως, ὦ Ἐχέκρατες, οὐδὲν τρέσας οὐδὲ διαφθείρας οὔτε
τοῦ χρώματος οὔτε τοῦ προσώπου, ἀλλ᾽ ὥσπερ εἰώθει
5
ταυρηδὸν ὑποβλέψας πρὸς τὸν
ἄνθρωπον, « Τί λέγεις, ἔφη, περὶ τοῦδε τοῦ πώματος πρὸς τὸ ἀποσπεῖσαί τινι ; ἔξεστιν ἢ
οὔ ;
10
- Τοσοῦτον, ἔφη, ὦ Σώκρατες, τρίβομεν ὅσον
6
οἰόμεθα μέτριον εἶναι πιεῖν.
- Μανθάνω, ἦ δ᾽ ὅς1· ἀλλ᾽ εὔχεσθαί γέ που τοῖς θεοῖς ἔξεστί τε καὶ χρή, τὴν
μετοίκησιν τὴν ἐνθένδε ἐκεῖσε εὐτυχῆ γενέσθαι· ἃ δὴ καὶ ἐγὼ εὔχομαί τε καὶ γένοιτο
7
ταύτῃ. » Καὶ ἅμ᾽ εἰπὼν ταῦτα ἐπισχόμενος καὶ μάλα εὐχερῶς καὶ εὐκόλως ἐξέπιεν.
Καὶ ἡμῶν οἱ πολλοὶ τέως μὲν ἐπιεικῶς οἷοί τε ἦσαν κατέχειν τὸ μὴ δακρύειν, ὡς
15
δὲ εἴδομεν πίνοντά τε καὶ πεπωκότα, οὐκέτι
8
, ἀλλ᾽ ἐμοῦ γε βίᾳ καὶ αὐτοῦ ἀστακτὶ ἐχώρει
τὰ δάκρυα, ὥστε ἐγκαλυψάμενος ἀπέκλαον ἐμαυτόν - οὐ γὰρ δὴ ἐκεῖνόν γε, ἀλλὰ τὴν
ἐμαυτοῦ τύχην, οἵου ἀνδρὸς ἑταίρου ἐστερημένος εἴην
9
. Ὁ δὲ Κρίτων ἔτι πρότερος ἐμοῦ,
ἐπειδὴ οὐχ οἷός τ᾽ ἦν κατέχειν τὰ δάκρυα, ἐξανέστη
10
. Ἀπολλόδωρος δὲ καὶ ἐν τῷ
ἔμπροσθεν χρόνῳ οὐδὲν ἐπαύετο δακρύων, καὶ δὴ καὶ τότε ἀναβρυχησάμενος κλάων καὶ
20
ἀγανακτῶν οὐδένα ὅντινα
11
οὐ κατέκλασε τῶν παρόντων πλήν γε αὐτοῦ Σωκράτους.
1
ἑστῶτι : participe parfait actif, dat. m. sg, de ἵστημι.
2
τετριμμένον : participe parfait passif de τρίβω.
3
ὤρεξε : aoriste de ὀρέγω, tendre.
4
ὅς : traduire comme un démonstratif.
5
εἰώθει : plus que parfait de ἔθω, “il avait l’habitude”.
6
Τοσοῦτον... ὅσον : autant que
7
γένοιτο : l’optatif exprime le souhait, « qu’il en soit (ταύτῃ) ainsi ! ».
8
οὐκέτι : sous-entendre ici οἷοί τε ἦσαν κατέχειν τὸ μὴ δακρύειν.
9
οἵου ἀνδρὸς ἑταίρου ἐστερημένος εἴην : la subordonnée explique et développe τύχην, traduire comme une
exclamative par « de quel homme et ami je serais dorénavant privé ! »
10
ἐξανέστη : verbe ἐξ-αν- ίστημι : se lever pour sortir
11
οὐδένα ὅντινα… τῶν παρόντων : aucun, quel qu’il soit parmi les présents = « tous les gens présents».