Mon-article-en-turc-et-traduction-française

Journal of Interdisciplinary African Studies, Vol. 1, No. 2, 2023, ss. 289-303 289
Dsplnlerarası Afrka Çalımaları Dergs
Journal of Interdisciplinary African Studies
Aralık / December 2023, 1 (2): 289-303
Ondokuz Mayıs Ünverstes
Ondokuz Mayıs Unversty
mamadmbalousanoh@gmal.com
ORCID: 0009-0003-6923-2977
Ondokuz Mayıs Ünverstes
Ondokuz Mayıs Unversty
[e-mail]
ORCID: 0000-0001-6816-8166
Gine ve Afrika: Bağımsızlıktan Bu Yana Ekonomik
Deneyimlere İlişkin Karşılaştırmalı Analiz
Guinea and Africa: Comparative Analysis of Economic
Experiences Since Independence
Mamadi Mbalou SANOH
Doç. Dr. Cenk AYGÜL
Makale Bilgisi / Article Information
Makale Türü / Article Types : Aratırma Makales / Research Artcle
Geliş Tarihi / Received : 01.12.2023
Kabul Tarihi / Accepted : 09.12.2023
Yayın Tarihi / Published : 19.12.2023
Yayın Sezonu / Pub Date Season : Aralık / December
Cilt / Volume: 1 • Sayı / Issue: 2 • Sayfa / Pages: 289-303
Atıf / Cite as
SANOH, M, M. & AYGÜL, C. (2023). Gne ve Afrka: Bağımsızlıktan Bu Yana Ekonomk Deneymlere İlkn
Karılatırmalı Analz. Dsplnlerarası Afrka Çalımaları Dergs, 1/2 (2023), 289-303.
İntihal / Plagiarism
Bu makale, en az k hakem tarafından ncelend ve nthal çermedğ teyt edld.
Ths artcle has been revewed by at least two referees and scanned va a plagarsm software.
Yayın Hakkı / Copyright©
Dsplnlerarası Afrka Çalımaları Dergs uluslararası, blmsel ve hakeml br dergdr. Tüm hakları saklıdır.
Journal of Interdisiplinary African Studies is an international, scientific and peer-reviewed journal.
All rights reserved
Öz: Bu makale, Afrkalı lderlern syas ve ekonomk yönelmlernn kıtanın kalkın-
ması üzerndek sonuçlarını ve dolayısıyla küresellemedek yern anlamak çn Afrka
ülkelernn karılatırmalı ekonomk deneymlernn zn sürmey amaçlamaktadır.
Gerçekten de, bağımsızlığın arfesnde, Afrka ülkeler kendlerne daha y br gelecek
vaat eden elverl br ekonomk durumdan faydalandılar. Bununla brlkte, özellkle
ekonom poltkasında, art arda gelen kötü kararlarla karakterze edlen br dz gerçe-
ğn ardından, sonuçlar kıtanın her yernde olumsuz oldu. Bu nedenle, Afrka ekonomk
deneymler (genel olarak) ve Gne’nn (özellkle) bağımsızlıktan günümüze kadar olan
ekonomk deneymler arasında karılatırmalı br çalımadır. Makale, Gne’nn özel
durumunu sunmadan önce tüm Sahra-altı ülkelernn ortak ekonomk deneymlern

Mamadi Mbalou SANOH, Cenk AYGÜL
290 Disiplinlerarası Afrika Çalışmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, 2023, ss. 289-303
sunuyor. Makale, bu karılatırmaya dayanarak, Gne’nn ekonomk gdatı açısın-
dan Afrka’da nasıl br yere sahp olduğunu belrlemeye çalımaktadır. Sonuç olarak,
makale, Gnel lderlern ekonomk terchlernn ülkenn mevcut konumunu nasıl etk-
ledğn ve aynı zamanda Afrka’da ve uluslararası sahnede elde ettğ sonuçları yansıt-
maktadır.
Anahtar Kelimeler: Afrka ülkeler, ekonomk durum, karılatırmalı analz, bağımsız-
lık, uluslararası sahne.
Abstract: This article aims to trace the comparative economic experiences of Afri-
can countries in order to understand the consequences of the political and economic
orientations of African leaders on the development of the continent and therefore
its place in globalization. Indeed, on the eve of independence, African countries
beneted from a favorable economic situation that promised them a better future.
However, after a series of facts characterized by a succession of bad decisions, partic-
ularly in economic policy, the results have been negative across the continent. There-
fore, it is a comparative study between African economic experiences (in general)
and Guinea (especially) from independence to the present. The article presents the
common economic experiences of all sub-Saharan countries before presenting the
special case of Guinea. Based on this comparison, the article attempts to determine
what place Guinea occupies in Africa in terms of its economic trajectory. In conclusion,
the article reects the implications of these economic choices of Guinean leaders for
the country’s current situation, as well as the fulllment in global Africa and on the
international stage.
Keywords: African countries, economic situation, comparative analysis, indepen-
dence, international scene.
Giriş
Bağımsızlığın sonunda Afrka, oldukça farklı sosyo-kültürel gerçeklklere sa-
hp, Avrupa sömürgeclğnn etksyle parçalanmı br kıtadadır. Bu durum, o
dönemde kolonzasyondan kalma sınırların korunması kararı alınmasaydı cdd
sorunlar doğurablrd. Bu, her eyn (ulusal kmlkten en temel devlet yapılarına
kadar) na edlmes gereken yaklaık 50 ulus-devletten oluan br kıtayı doğurur.
Ekonomk olarak çoğu Afrka ülkes, neredeyse aynı baarısızlıklarla (aynı sonuç-
ları üreten aynı nedenler) bazı doğal ve tarhsel özellklere rağmen, benzer eko-
nomk deneymler yaadı.
Afrka ekonomk deneymler (genel olarak) ve Gne’nnkler (özel olarak) ara-
sındak bu karılatırmalı çalımada, Gne’nn özel durumuna odaklanmadan
önce tüm Afrka (Subsaharıan-Sahra altı) ülkelerde ortak olan ekonomk dene-
ymler sunacağız. Daha sonra bu k durumdan yola çıkarak Gne’nn ekonomk
gdatı ıığında Afrka’nın ekonomk tarhndek yern belrlemeye çalıacağız.
Amaç, çetl Gne hükümetler tarafından yapılan ekonomk poltkler ülke-
nn mevcut ekonomk durumu ve dğer Afrka ülkeleryle karılatırıldığında dü-
zey üzerndek sonuçlarının ne olduğunu anlamaktır.

Gine ve Afrika: Bağımsızlıktan Bu Yana Ekonomik Deneyimlere İlişkin Karşılaştırmalı Analiz
291
Journal of Interdisciplinary African Studies, Vol. 1, No. 2, 2023, ss. 289-303
Gine ve Afrika: Bağımsızlıktan Bu Yana Ortak Ekonomik Tarih
Bağımsızlığın ardından, Afrka ülkeler genellkle oldukça çok ortak ekonomk
deneymlere sahp oldu. Yne aynı nedenlerle, lderlern yaptığı ekonomk seçm-
ler (neredeyse tümü) baarısızlıkla sonuçlanmıtır (Hugon, 2013). Afrka ülkele-
rnn sosyo-ekonomk deneymlernn kısa br tarhsel ncelenmesden sonra, bu
ekonomk seçmlern baarısız olmasının nedenlern analz edeceğz.
Bağımsızlıktan Bu Yana Afrika’nın Ekonomik Deneyimlerine Dair Kısa
Tarihsel Hatırlatma
Jacques Brasseul, “’Hstore économque de l’Afrque tropcale. Des orgnes à nos
jours--Kökenlerden Günümüze Tropkal Afrka’nın Ekonomk Tarh” adlı ktabında
Afrka’nın ekonomk tarhn yenden ele alıyor. Yazar, bağımsızlık sonrası Afrka’yı
ekonomk sstemler ve ekonomk deneymler açısından üç döneme ayırıyor.
Bunlar:
• bağımsızlık cokusu ve volontarst poltkalar (1960-1970),
• 1970’lern krzlernden 1980’lern yapısal uyum programlarına
• 1990’ların çoklu syas krzlernden 1990’dan günümüze kurumsal yen-
lenmeye kadar kaynaklanan ekonomk zorluklar (Brasseul, bd.).
Bağımsızlık coşkusu ve proaktif politikalar (1960-1970):
1950’lerde, özellkle hammadde ürünlernn fyatlarının yüksek olması ve ge-
lm ülkelerden gelen güçlü talep sayesnde, Afrka’nın ekonomk büyümes
nspeten güçlü görünüyordu. Yaam standardı düük olsa da, k baına düen
gelr açısından hala dünyanın en düük sevyes değld. Dolayısıyla, karılatır-
ma yapmak gerekrse, 1960’ta Gana’nın k baına düen gelr 100 dolardı, Mısır
çn 80 ve Hndstan çn sadece 35 dolardı. Bu nedenle, bağımsızlığın arfesnde
Afrka’da ekonomk koulların genel olarak oldukça elverl olduğunu kabul ede-
blrz (Brasseul, 2016; Hugon, 2013).
Bununla brlkte, bu coku ve büyülenme bağlamında, neredeyse tüm Afrka
ülkeler k yoldan sanaylemey (kalkınmaya gden kralyet yolu-- voe royale pour
le développement--olarak kabul edlr) seçer: sosyalst ulusal kalkınma yolu ve ka-
ptalst ulusal kalkınma yolu Afrka ülkelernn sanayleme modeln oluturur.
Özellkle hammadde fyatlarının yüksek olması, sanaylem ülkelerden gelen
yüksek talep ve müreeh br uluslararası ortam sayesnde sonuçlar balangıçta
y görünüyordu. Ancak bu modelde Afrka ülkelernn çoğu sanayleme stratej-
lernde tarım sektörüne öncelk vermemtr. Ntekm “tarım sektöründen vazgeçe-
rek sanay sektörünü hızla geltreblrz” düünces çok yaygındı. Ancak stratejle-
rnn olumsuz sonucu kısa sürede kendn gösterd: Afrka ülkelernn her yernde
tarım olumsuz sonuçlar vermeye baladı. Tarım sektörünün Afrka nüfusunun
%60 la 90’ını tekl ettğ gerçeğn dkkate alırsak, ülke ekonomsnn tamamının
neden bu stratejk hatadan etklendğn anlamak kolaydır.

Mamadi Mbalou SANOH, Cenk AYGÜL
292 Disiplinlerarası Afrika Çalışmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, 2023, ss. 289-303
1970’li yıllardaki krizlerin getirdiği ekonomik zorluklardan 1980’lerdeki
yapısal uyum programlarına
Öneml ktsatçılar sanayleme çn tarımın gerekl olduğunu kabul ederken
(Kuznets, 1966.), Afrka ülkeler özellkle stkrar fonları—Casses de stablsaton
des prx--mekanzmasıyla fyatları düük tutarak bu sektörün büyümesn durdur-
mutur. Mal ve Gne’de durum böyleyd. Sadece Fld Sahl belrl br fyat ser-
bestlğn korumu ve dolayısıyla (daha sonra durum karmaıklaacak olsa ble)
bu ülkenn oldukça cesaret verc sonuçlar elde etmes olası hale gelmtr.
Bu bağlamda Sahel’de yaanan kuraklık ve nüfus artıının toprak ednmey
zorlatırmasıyla brlkte tarım sektörü yılda %1 oranında küçülmektedr. Tarım
sektöründek ntelk eksklğ (gen ölçüde arkak araçların kullanılmasıyla uygu-
lanan) bu kötü sonucu kısmen açıklamaktadır. Bu durum da Afrka ülkelern gıda
ürünler thalatını terch etmeye zorlayacaktır (Brasseul, bd.).
Ekonomk sıkıntıları açıklayan br dğer faktör de 1970’l yıllarda yaanan ulus-
lararası krzdr. Petrol ürünler fyatlarındak artı, hammade ürünlernn fyatların-
dak katlanarak yaanan düü ve faz oranlarındak fah yüksel le karakterze
edlen bu krz, üçüncü dünya ülkelernn borçlarını ödeyemeyecek duruma ge-
lene kadar muazzam br borçlanmaya gtmesne yol açmıtır. Bu ekonomk po-
ltkaların baarısızlığı ve yürürlüktek syas rejmlern dktatör doğası nedenyle,
Afrka kıtası çok büyük krzlerle karı karıya kalacak: kıtlık, çetl hastalıklar, tek-
rarlanan darbeler vb.yaanacaktır.
Bretton Woods kurumlarının (IMF ve DB) ekonomk seçmlern baarısız oldu-
ğu sonucuna varan Afrka’dak ekonomk duruma lkn raporları (Berg Raporu)
açıkça “Afrka’da yön değklğ: devletç ve drgst yönelmlerden pyasa dostu pol-
tkalara doğru” br htyaç çağrısında bulunuyor”. Bunlar yapısal uyum poltkaları-
dır (Brasseul, 2016: 409). Dolayısıyla bu yapısal uyum poltkaları, herhang br kre-
d anlamasının muadl olarak Afrka ülkelerne acımasız koullar dayatmaktadır.
Özünde, “vermsz kamu letmelernn özelletrlmes, fyatların serbestletrlmes
ve para brmlernn değernn düürülmes, bütçelern ve dı hesapların yenden den-
gelenmes, sübvansyonların ve verglern azaltılması, memur sayısının azaltılması”
sorunudur (Brasseul, 2016: 409). Bu programlar 36 Afrka ülkes tarafından be-
nmsenecek, ancak pratk ve deolojk nedenlerle bu programlar beklenen sonuç-
ları vermeyecektr (Hugon, bd.).
Bu da zaten ekonomk krzlerle karı karıya olan br kıtada syas ve kurumsal
krzlere neden olacaktır.
1990’lardan günümüze: çoklu siyasi krizlerden kurumsal yenilenmeye
1980’den 1990’a kadar olan on yıl, Afrka kıtasında genellem br krz orta-
mını smgelemektedr. Brncs, özellkle ekonomk poltkaların baarısızlığına
bağlı ve yapısal uyum programlarıyla ağırlaan br ekonomk krz ortamı. İkncs

Gine ve Afrika: Bağımsızlıktan Bu Yana Ekonomik Deneyimlere İlişkin Karşılaştırmalı Analiz
293
Journal of Interdisciplinary African Studies, Vol. 1, No. 2, 2023, ss. 289-303
de aynı zamanda, mevcut syas rejmlern otorter doğası göz önüne alındığında,
br syas krz ortamıdır. Brbrnden farklı bu krzler, syas stkrarsızlıklarda kend-
n gösterecektr: ç savalar, syanlar, ayrılık savaları veya tekrarlanan darbelern
yaanmasına sebebyet verecektr. Ancak bazı olayların yaanması, kıtanın syas
ve kurumsal sstemlernde topyekûn br kırılma olumasına katkı sağlayacaktır.
Bu, SSCB’nn (Sosyalst ve Sovyet Cumhuryetler Brlğ’nn) yernden edlmes ve
ortakların, ortaklıklarının herhang br eklde devam etmes çn br koul olarak
demokrasnn gerekllğ le lgldr.
Aslında, bağımsızlığın arfesnde ve Soğuk Sava dönem boyunca çoğu Af-
rkalı lder, syas sstem kendlerne uygun görünen SSCB le sağlam ortaklıklar
kurmutu. SSCB’nn dağılması ve sosyalzmden lham alan ekonomk sstemlern
baarısız olmasıyla brlkte, Afrka syas rejmler de ekonomk sstemlern değ-
trmek zorunda kalmıtır. Ayrıca Afrka ülkelernn ortakları (özellkle kaptalst ül-
keler), ortaklıklarının devamı ve Afrka ülkelernn çok htyaç duyduğu kredlern
verleblmes çn demokras ve y yönetm artını ön art komaktadır.
Ekonomk düzeyde, son zamanlarda uygulanan büyük reformlar sonuç ver-
meye balamıtır. Özellkle (daha sonra Afrka kıtasının ayrıcalıklı br ortağı ha-
lne gelecek olan) Çn’n hammadde ürünlerne olan yoğun taleb ve kıtanın en
öneml büyüme dönemne balamasına olanak sağlayan Afrka’dak Çn yatırım-
ları ekonomk düzeyde olumlu akıı sağlamıtır. 2008 krz sırasında ble, Afrka y
düzeyde br ekonomk büyüme sağlamayı baarmıtır (Vergne ve Ausseur, 2015).
Ancak, tüm bu ekonomk seçmlern baarısızlığını açıklayan nedenler blmek
öneml görünüyor.
Ekonomik tercihlerin başarısız olmasının nedenlerinin analizi
Bu ekonomk sstemlern baarısızlığını açıklayan brçok neden vardır. Bunlar
arasında yen lderlern devlet yönetmndek deneym eksklğ, ekonomk pol-
tkalardak hatalar, elversz (doğal ve uluslararası) koullar ve syas rejmlern
otokratk doğası sayılablr.
Yeni liderlerin devlet yönetiminde deneyim eksikliği:
Afrka ülkelernn ekonomk terchlernn baarısız olması, her eyden önce Af-
rka ülkelernn bağımsızlıklarına katılma koullarından kaynaklanmaktadır. Ger-
çekten de, ulusal kurtulu mücadeleler, özellkle bazı Afrkalı seçknler sayesnde
y yönetlm gb görünse de, Afrka ülkelernn bağımsızlığa yeternce hazır ol-
madığı akâr görünmektedr. Bu nedenle, bağımsızlığın ardından yen yetkller,
özellkle nüfusun çoğunluğunun okuma yazma blmedğ br ortamda yen br
yönetmn kurulması gb öneml zorluklarla yüzlemek zorunda kalmıtır.
Ulusal brlğn nası gb zorlu br soruna da aret etmek gerekr. Ntekm ba-
ğımsızlıktan mras kalan sınırlar korunsa da yen kurulan devletlern halklarının
mllî uur sahb olmaktan uzak oldukları da akârdır. Bu koullar altında, eğlm,