Telechargé par togolamb

PetitDictionnaireFrancaisBambaraEtBambaraFrancais 10731718

PETIT DICTIONNAIRE
F B A N Ç A IS B A M B A R A
-
B A M BA B A F R A N Ç A IS
-
M O U SSA
T R A V ÉL É
°
i
l
r
t
r
è
t
e
t
u
a
i
re
e
t
d 1 c l as se d e l a
In e p
H a u t Sé n égal N i ge r
-
c ol o n i
-
P A R IS
LIB R A IR IE P A U L G E U TH N E R
1 3 , R U E J A CO B , 1 3
e
du
P R ÉF A C E
J
’
ava i s
u
l
b
i
p
M
c le
o u ss a
l e p l ai s i r , i l y a tr o i s a n s d e p r ése n te r a u
’
P eti t m a n uel fr a n ç a i s ba m ba r a d e l i n te r p r è te
,
—
Tr av él é
D ep ui s ,
.
d e rn i e r
ce
a
c o m p l été
son
’
c o r e à I ap p ui d e \I l e gou v e r n e u r
Cl oz e l i l n o u s d o n n e u n d i c t i o n n a i r e d e s a l a n gue
m ate r n e l l e J e s u i s p e r s u a d é q u e l e d i c ti o n n ai r e a u r a
a u tan t d e s u c cè s q u e n a e u l e m a n u e l e t q ue l a ute ur
se tr ou v e r a r éc o m p e n s é d e s o n tr a v ai l e t d e s e s e ff o r ts
vi ces
d
v
n
r
s
r
u
r
n
l
i
r
e
r
a
l
s
e
e
e
a
s
e
o
q
p
A i n si q u i l l e fa i t o b s e r v e r d a n s s o n i n tr o d u c ti o n c e
d i c ti o nn a i r e n e s e r a p as a p p r éc i é se ul e m e nt d e s E u r o
s
r
d
r
n dr e à
e
n
d
é
s
i
u
x
a
a
r
l
r
e
b
m
b
r
i
é
l
e
e
e
a
a
a
l le
p
pp
p
s e r a a us s i d e s B a m ba r a c u r i e u x d a p r e n d r e l e fr an ç a i s
p
u
e t e n p ar ti c ul i e r d e n o s i n t e r pr è te s d u So ud a n
q i
e t,
œuv r e
r
a
g
ce
en
.
,
.
’
’
.
’
,
’
’
,
r
r
o
u
o
n
t
p
c ore
en
t
l
m
u
t
r
o
r
o
u
v
r
e
o
t
r
o
r
e
e
so
u
v
e
n
t
e
,
y
q
p p
p
’
i l s i gn o r e n t E t c e n e s e r a p a s l u n d e s
.
,
m o i n d r e s m ér i t e s d e M
o u s sa
Tr a v él é q ue d
’
avoi r ai nsi
c o n tr i bu é à r ép an d r e n ot r e l a n gu e d a n s s o n p a y s to ut
e n n o u s fa c i l i tan t l étu d e d e l i d i o m e l e p l u s i m p o r ta n t
,
’
de
n os
A
d éj à
’
e
s
i
n
u
d
n
i
o
ss
s
o
s
s
o
a
a
e
s
s
p
v rai
s ur
di r e, d es
.
été p ubl i és
d i te ma n dé e t
o u v r a ge s n o m br e u x o n t
l e s d i v e r s d i al e c te s d e l a l a ngue
a
t
i
r
p
en
M
ÉF
PR
1v
o u s sa
c ul i e r
un e
ét u d e
u
i
q
d éj à
l e d i al e c te b am b ar a M
su r
Tr av él é
e t un
A CE
.
a i s, o utr e q u e
l e p r e m i e r i n d i gè n e q ui a i t r éd i gé
d i c ti o n n ai r e d e s a p r op re l an gue
ce
es t
suf r a i t
à d on n e r à
ﬁ
tr a v ai l
so n
un
i n tér ê t
t o u t p a r ti c u l i e r
i l e s t l e p r e m i e r à n o u s a v oi r
’
d o n n é u n d i c ti on n a i r e d un fo r m a t c o m m o d e quo i q ue
c op i e u x
le
r
a
p
d e m o ts q u i l r e n fe r m e e t
a v o i r d o tés d u n d i c ti on n a 1 œ
n o m br e
’
l e p re m i e r a us s i à n o us
fr a n ça i s ba m ba r a e n m ê m e te m p s q u e ba m ba r a fr an
i
r
u
u
s
n
u
l
i
n
e
e
n
o
s
i
n
i
e
e
iî
e
t
l
o
c
o
a
e
a
se
b
n
d
i
t
,
ç
q
’
’
zi n,
s
t
s
i
u
1
a
n
e
u
d
n
c
e
o
s
é
o
u
s
1
e
l
d
s
u
e
i
e
r
M
B
,
g
q
p
j q
’
‘
—
—
ba m b a r a
-
fr a n ç ai s
.
l e p r és e n t l i v r e tr o uv e r a t i l c e rta i n e ment bo n
ui
e a up r è s d e ce ux
a c c u e i l a u p r è s d e to u s , e t m ê
q
u s si
A
—
—
m
t
t
u
x
o
r
e
n
a
p
l a n gu e s af r i c a i n e s
un
i n tér ê t
s
c i en ti fi q ue
.
A ﬁn d e p e r m e ttr e à c e s d e r n i e r s d e ti r e r d e c e d i c ti on
’
m p or te , j e c r o i s u ti l e d e
n a i r e t ou t l e p r o ﬁ t q u i l c o
c
r
e
i s e r 1 0 1 l a v a l e u r e x a c te q u i l c on v i e n t d e d on n e r
p
’
d e tr a n s c r i p ti o n a d op té p ar l a ute ur
s y st è m e
au
C e l u i c i a te n u s ur to ut à ê t r e 111 sa n s d i fﬁ c ul té n i
’
.
-
ré
p
ugn a n
c e p ar c e u x
a ux al l u r e s s a v an te s
r r ai t e ﬂ ray e r un al p h ab e t
u
o
p
'
u
e
q
il
a e n,
ur
o
p
c el a d
,
’
e x e l l e n te s
c
s o n e s p r i t p r a ti q u e e t q u i
é
é
e
s
r
gg
’
’
s a c c o r d e n t a v e c l e b ut p r i n m p a l q u i l a v o ul n atte i n d r e
r ép a nd r e l e p l u s p os s i b l e l a c o nn ai ss an c e d u b a m b a ra
u Souda n e t l a c o n n a i s
i
l
F
r a n ç ai s q u1 v we n t a
a
r
m
e
s
p
r ai so n s
u
e
q
l ui
a su
l es B a m ba ra
’
M a i s , b i e n q ue l e s l i n gui stes n e So i ent q u un e mi s e
B MX
r i té , i l n e s e r a i t
s j u s te d e n e p as p e n s e r aus s i
a
p
,
san
c e d u fr an ç a i s
i
a
r
m
p
'
.
.
et
c
’
e st
à l e ur
.
o b s e r v ati on s
i n te n t i o n q ue
u i s ui v e n t
q
.
j
’
ai
r éd i gé
l e s q ue l q ue£
RÉFA C E
P
V
l
h
o
t
r
i
n
i
e
r
t
é
e
é
u
t
i
c
m
a
d
u
b
a
m
b
ara
h
t
o
e
o
u
m
L
p
q
p
v o y e l l e s p u r e s c i n q v o y e l l e s n as a l e s d i x h u i t c o n so a
i m p l e s (d o n t l a p l up ar t p e u v e n t s e n a sa l i s e r ) e t
ne s s
tro i s cons on n es m o u i l l ée s
s
r
e
l
l
e
s
u
e
son t : a
e
s
o
( o uv e r t) e ( fe rm é) z
L vy
p
r
d
r
n
a
n
t
à
o
f
a
i
f
l
m
e
s
é
s
0
e
0
e
t
i
ç
e
ç
g (
)
( o uv e r t)
)
Le s voye l l e s n a s a l e s so n t r e p r és e n tée s p a r d n , en ,
i n 02m e t on ; l a p r e m i è r e e t l a d e r n i è œ l o r s q u e l l e s
te r m i n e n t u n mo t
c o r r e s p o n d e n t e x a c te m e n t a u x
r
n
o
o
u
e
s
d
s
m
t
r
e
t
s
f
a
n
a
e
u
o
a
i
s
b
an
et
g
ç
p
'
e
—
,
,
'
,
,
,
'
’
—
-
,
,
.
’
,
,
,
37
b on
en
l e s t ro i s
f1 a n ç a 1 s , m a i s
d e l a l a n gue d
’
’
d éq u i v a l e n t e xa c t
o n t d a n s p l u s i e u 1 s d i a l ec te s
au tre s n o n t
e l l es e u
_
’
p as
m ê m e da n s d e s m o t s
o c et
fr anc ai s
te l s
l
e s p r o n o n c e n t be a uc o ù p d h a b i t a n ts d u m i d i d e l a
q
’
’
F r a n c e c e s t a i n s i q ue l en b a m b a r a c o r r e sp o n d a e u
p
’
u
b
d
m
s
l
n
t
n
l
e
o
r
è
à
r
c
i
a
l
e
é
t
o
o
à
o
u
n
o
n
n
p
p
’
ue
’
c e st un e
5 tr è s fo r t e m e n t
sa i n e ,
r
o
n
o
n
p
n as a
c e du
l i sé ,
n ez
e t n on
d e m ê m e i n es t un
’
as
n
v
i
i
d
u
s
u
un n
p
l
u
d
r
u
l
i
n
t
m
s
e
e
e
vin
n
ot
d e m ê me
o
p
q
’
’
e n core l cm n b a m ba r a r e s se m bl e b e au c o up à l om:
’
no n
‘
r o v e n ç al e t
p
Lorsq ue
c es
c orp s d un
’
à
l
’
a rt
o
t
i
u
a
r
s
p
g
v o ye l l e s
m ot
ou
.
na s al e s
tr o uv e n t d an s l e
se
s o n t … s 1u v 1 e s
d
’
un
ufﬁ x e
,
el l es
b eau c oup d e l e u r Ca r a c tè r e l a n a sa l i sa ti o n d e
’
v oye l l e p r o p r e m e n t d i te s affa i b l i t , tan d i s q u ap p a
d
r
e
t
e
n
p
la
s
.
’
r ai t u n
-
na
)
ban d a
bon da
—
ﬁn i r
bon
r
t
e
o
p
.
ap r
s o n or e
A i n si ba n
ba n
_
ès l
’
e m i sS1 o n
d e m en t
i n a i s on
q
ui
se
D an s c e r ta i n s
au
de
f
a
r
i
t
a
p
c e tte
ba
—
v oy e
na
ll e
.
o
u
r
p
(
d e d a bo u c h e 73 , do nn e
a pl utô t q u e
r
n
e
b
n
d
on
c
o
g
p
d i a l e c te s ce p h én o m en e se
sui v i
—
,
r n Ér xc n
1
c o m p l i q ue
d
’
d e l a c on so n n e q ui sui t
u n ad o uc i s se 1n e n t
o
M o nden ga
M an d i n gu e p o ur M a n den ka mai s ce t
ad ou c i sse m e n t
c ou ran t e n d i ou l a e s t r ar e e t p eu
se n si b l e e n ba m b a r a La n a sa l i sa ti o n c o m p o r te e ncore
u n e a u tr e r è l e tr è s gén ér a l e m e n t su i v i e
n
s e tran s
g
la
l a so ur d e
n asal e ,
tr an s fo r m an t
se
en
,
s n ore
—
,
,
.
”
,
for m e
en
d e v an t
ne
un e
l a b i al e
n v él ai re
et e n
d e v a n t un e guttur al e
’
I l n e xi s te e n b a m ba r a q ue d e ux d i p h t0n glﬁ äâ , aaa et
o ua n , p r o v e n a n t d e l a c on tr a c ti o n d e s gr o u es 0 0 e t
p
9
o ur
n om
n oucm
o n a a i n s i toua p o ur togo
ogon
p
y
s e m bl a b l e
n yogo n
C e s d i p h to n gu e s ont été r en dues
.
.
a
r
p
M
e t ai n
et
o us s a
(
wa n
dem i
—
Tr a v él é a l
u r ou a n
o
p
,
c ar
,
a ux
l ab i a l e s
u
i
q
p
d l es
al l ure s
d une
c on s o n n e s
.
m, p ,
e
s
a
t
mi
e
l
f
’
w, q u i p r e n d q ue l q ue fo i s l a v al e ur d un o ;
’
’
’
été r e n d u p a r l a ut e ur ta n tôt à l a i d e d un w,
w a
’
ta n tô t à l a i d e d u gr o up e
ce
y
r en
c o m m e l ab i al e s
o us a v o n s
voye l l e
ou
’
.
P a sso n s m ai n te n an t
N
ai d e
v oy e l l e
la
c o n s onn e
)
on
d e s gr o up e s 0 2} ( pour cave )
o u r r a i t a uss i bi e n l e s éc ri re wa
p
’
s us c e p ti b l e s
de vi en n e n t
al ors
de
mp
L
e s d e n ta l e s s o n t n ,
,
—
ou
w
a
r
a
(
n a sa l i s a ti o n
,
m b, m f
t, d ,
et
3 , z et
ou ar a
so n t
mv
la
Les
)
1
(
p ,
,
f,
et a ,
.
s e m i -v oye l l e
y.
( 1 ) E n p ri n c i p e , on n a p as en b am bar a u n seul mo t 00 m
’
mon ca ut p ar u ne v oy e l l e à l e x c e p ti on d e ce r tai ns pro n oms ;
m ai s il a r r i v e q ue l e w p l ac é d ev a n t o u to m be d an s l a pro
’
,
Donci ati o n { e t
ch i e n
c est
’
ai nsi
q ue l
’
o n e n te n d a u tos:
r
u
o
p
woul o u
P R ÉF A C E
’
s
l
u
l
p
M
u
e
q
et
il
o uss a
Tr a vél é
c
il
faut
f
r oi s
a
p
r em p l a e
n o m br e u x
c
h
e
( y
o u s ye
l
d
r e nd
l
’
r
a
p
et
t
z
i
s
r
u
s
e
r
a
e
as
e
q
h
a
c
m
(
r
u
o
p
sya m a
P S d e c e r tai n s m ots c o n tr a c tés
u
s ise
o
l
e
t
r
h
w
u
h
o
o
u
c
o
o
c
3
0
3
0
p
p
ur
o
p
La
se m i - v o y e l l e
’
tan tô t au m o y e n d
’
ta n t ô t a u m o ye n d un
un
ch ,
m oui l l é
s
a u te u r
’
en o r e u n
on
h ar i c ot
’
j
y
s o h ui n té
c
a o u te r
i
n ; l o r sq u
l
s
l
u
o
p
s o u v e n t éc r i t u n
’
on
un
a
s tm p l
31
è
un
été
a
y
t
t
an
t
ô
,
y
j comm e
Su i v i
d
’
r en due
au
m oy e n
le
v e rr o n s
n ou s
un
r
a
p
i, l
’
a ute ur a
La
i
r
i
y )
i
r
y
(
l atér a l e 1 d e v i e n t tr è s sou v e n t d a u c o m m e n c e m e n t
’
’
d un m o t d a n s l e c o r p s d u n m o t o u a u d éb ut d e c e r
ta i n s s uﬂi xe s e l l e s e tr a n sf or m e fa c i l e me n t e n r ,
,
ta n di s
q
ès
’
u ap r
u n e v o y e l l e n asal e e l l e
d e vi en t n C
.
’
e st
a r c hé
m
e m a l i n k é l ogo
d
e v i e n t e n ba m
l
q
al l e r
e st
b a r a dogo e t q ue l e p a rfai t d u v e r b e tâ
i n d i ff ér e m m e n t tâp l a o u tâ r a , ta n d i s q ue l e p a r fai t d e
ai n s i
ue
-
ﬁn i r
ba n
e st
m o t b a m b ar a
s usc e p ti bl e s
d e v i e nn e n t
ne
de
l
'a —na
.
Il
e st
à
c o mmenc e p ar
n a sa l i s a ti o n
r e m ar
nu r
so n t
a l or s n t, n d , n s e t n e
t,
’
r
u
e
q
u au
q
c un
Le s d e n tal e s
.
d,
e t z,
3
u
i
q
.
}
C o m m e guttur a l e s , n o us a v o ns l n v él a i r e ( r e p r é
se n t é p ar n ou p a r l e s g m up e s n g e t gn d an s l e d i c
’
i
s
e
t
t
r
u
h
a
u
r
r
s
k
e
u
a
e
t
l
n
é
é
e
ti o n n a i r e )
;
, 9
p
p
g
’
tomb e p a r fo i s d an s l a p r o n on ci ati o n et
l o n e n te n d zr i p o ur y i r i ! ar b re
c om
d
R
r
i
n
t
u
e
t
d
u
a
a
u
n
n
s
l
n
sa
d
a
a
a
as
l
i
r
P
n
2
a
o
g
,
p
g
( )
m e n eem s nt d e cer tai n s m ots , co mm e d an s n g on m z c r ê p e d e
’
a i l l eu rs p ar 9 7 1 , q ui r ep rese n te su r to u t l n v él a i r e
m il
( 1)
Ly
’
s ui v i
d
’
un
‘
'
.
‘
m ou i l l é
.
VIII
r
a
p
PR
a
g
de v ant
ÉF
A CE
5 D a n s b e a u c oup d e m o ts , l e 9 b a m
’
’
b e ) q ui n e xi ste
d u n v él a i r e ( gh a ï n ar a
6 et
.
bar a ti e n t l i e u
b
s
b
a
r a m ai s
m
n
a
a
e
p
fr éq u e n t e n m al i n k é et e n
l or s q u on a u n m o t r e n fe rmant ai n s i un 9
d i o ul a
r vél a i r e e n tr e d e ux a o u e n tr e de ux 9 o n a e n ba m
’
b ar a d e s c on tra c ti o ns ui so n t l une de s c ara c téri sti
e
e
t
t
a
l
v
i
e
n
t
r
i
n
i
l
d
c
u
e
a
e
s
l
e
r
c
a
a
l
e
e
a
e
î
s
d e
p
g
p
q
se m b l ab l e
n o m 1 d ev i e n t twa , n y ogon
tâ togo
d e v i e n t n gngan
Le s gutt m al e s su s c e p ti b l e s d e
e st
—
’
_
,
,
.
_
“
1
,
\
*
.
n as al i s a ti o n so n t le e t
o
é
Z
i
r
n
v
a
r
a
(p
)
Le s tr o i s
9 q
,
ui
d e me n n en t
a l o r s n k et ng
.
c o n s on n e s
mou i l l ée s
d u ba m b a r a
s on t
le
ty ( t m o u i l l é) , l e dy (d m o ui l l é) e t l e ny ( n v él a i r e
M o us sa Tr av él é a r e p r és e n té l e s d e u x p r e
m o u i l l é)
Qi
m i er e s p ar
di
et
d e v an t
un t e t
a
r
p
ti
et
d e de v an t
'
l e s au tr e s v oyel l e s e t l a tr o i sœ m é p ar gn o u gn i
Te l s s o n t l e s p h o n è m e s d e l a l an gue b a m bara
’
J aj ou te r ai q ue t oute s l e s s yl l ab e s c o m m e n c en t pa r
.
.
un e
et
c
—
v oye l l e
u
n
e
m
i
e s
on s on n e Ou
e
u
q
to u te s
se
t e r m i n e n t p ar
(
r on o m s exc e tés
p
p
)
u ne
—
e
l
e
s oi
vq y l
t p u1 e
fa i te de ra r es te r m i n ai so ns e n
ay, ey , ay q u on n e r e n c o n tre d ai l l eur s gu è r e q u e d an s
d e s i n te rj e c ti o n s Les syl l a be s s e c o m p os e n t soi t d un e
s e ul e c on s on ne ( s i mp l e , n asa l i sée ou m o ui l l é e ) sui v i e
d un e se ul e v oy el l e ( p ur e o u n asa l e ) s o i t d e d e ux c on
so i t n a sa l e , e x e p ti o n
c
’
’
’
.
,
-
’
,
so n n e s e t
d e ux i ème
'
d
’
un e
l
v o ye l e
c on s onne
e st
m ai s , d an s
to ujo u rs ,
ce
ou
d er n i e r
bi e n
un e
c as ,
la
se m i
r
u
n
o
o
u
b
u
n
l
i
u
i
r
o
e
o
e
w
n
e
u
e
Z
o
c
d
e
u
i
i
(
(
q
y) ,
y
un e n asal e ( m o u n )
l e ba m bar a a e n e ffe t un e te n
danc e marq uée à sup p r i me r l a p r e m œ r e v oy e l l e d es
vo el l e
_
P
RE F AC E
IX
’
l l e brè v e s ui v i e d une
l i q u i d e o u d u n e na s al e ; i l d i t ti e p our te l e
so l e i l
e tc P a r fo i s m ê m e c e p h éno
tm a p o ur toum a te m ps
m è n e e n e n tr a în e u n a utr e q u i e st l a tra n sfo r m ati o n
d e l a d e n ta l e e n gu t tu r a l e k l e p o ur te l e , gta p o ur d o b
C e s q ue l q ue s ob s e r v a t i o n s sufﬁ r o n t , j e c r o i s , à p é
r
c i se r c e q u e l e s y s t è m e d e tra n sc r i p t i o n p h o n é ti q u e
r
m
e
i
p
à
d i syl l ab e s
è re
v o ye
’
a
.
,
.
de l
Il
’
a u t e ur
ne
r ai t
u
r
o
p
me
l a i s se r d an s l e
v ague
.
m a i n te n a n t q u à c l o r e c e tte
s o uh a i ta n t a u d i c ti o n n a i re d e M
’
r e s te
t ro p
l o n gue p r éfa c e e n
o us sa
’
Tr a v él é tou t l e s u cc è s q u i l m ér i te e t e n re m erc i a n t
M l e go uv e r n e u r G l o z e l , to uj o ur s so uc i e ux d e c e q u i
i n t ér e sse l a c o n n a i s san c e d e s p e up l e s et d e s l a ngu e s
.
de
sa
c ol on i e de l u i
,
av o i r
e
r
m
is
p
de
v oi r
le
j
o ur
.
P ar i s 2 5 m a r s 1 9 1 3
M
A U RIC E DE LAFOS S E
.
IN TR O D U C TIO N
J
’
donn é à
ai
ce
l i vre l e
de
n om
Peti t D i cti on na i r è
for m a t v o l o n ta i r e m e n t r éd u i t p e r m e t d e
l e p or te r d a n s l a p o c h e
Il p e ut n ê tr e p a s c o m p l e t m ai s i l r e n fe r m e n éan
m oi n s à p eu p r è s to us l e s m o ts u s ue l s e t p a r c o use
c q ue
r
a
e
p
so n
.
’
,
i
u
t
u
t
l
e
s
e
n
q
C
’
e st
d éta i l s
.
e xp r
ès
u
e
q
j
’
’
i n u ti l e s , q ue j
a i c r u d e v oi r i n d i q u e r l e s
so uv e n t
ti o n s
l e p l u s p o ss i b l e l e s
a i l i m i té l e s e x p l i c a
r éd u i t
ai
v
r
s
a
i
a
n
t
s
m
a
i
e
d
e
;
j
’
l
f
f
r
i
a
u
e
l
e
s
d
i
r
n
t
r
c
c
è
f
r
on
n
i
t
n
e
e
a
o
i
s
o
a
o
d
u
n
e
,
p
p
p
q
’
r égi o n a l a u tr e , c e q u i p e ut gê n e r l e d éb u tan t
’
’
.
J
’
t e n te n d u d i r e q u i l
’
'
ai
s ou v e n
s uf s ai t
ﬁ
de
c h a n ger
d e c a n t o n p ou r n e p l us ê tr e c o m p r i s C e l a n e st p as
’
to ut a fa i t e x a c t , ca r i l e st i n c o n te s ta bl e q u un e p e r
so n n e c on n a i s sa n t b i e n l e ba m b a r a d e Ségo u o u c e l u i
d e D i e n n é, d e B o u go un i , d e S o k o l o o u d e K a y e s , e t
’
.
‘
r l an t
a
p
b i en l
c o m p r e n dr e
r égi o n s
u
i
q
’
un
de
d i al e c te s ,
ces
d an s t o ute s
les
a v o i si n e n t
ces
se
fe r a
l o c al i tés
et
sûr e m e n t
dan s l es
.
Si j a i n égl i ge c e r ta i n e s c a tégor i e s d e n o m s , c e ux
’
re l a ti fs à l a bo tan i q u e p a r e x e m p l e , c e st q u i l s n e
so n t guè r e c on n u s q ue d e s c h asse ur s , tan d i s q ue l a
’
’
I N TR OD U C TIO N
XI I
maj or i té d e l a p op ul a ti on ba m b ar a l e s i gn o r e
co nfond p ar fo i s l e s u n s a v ec l e s a u t re s
ou
l es
.
J
u
e
q
’
ai
le
j
déd i e à M
e
vi f
l
1s1r d
a
p
’
e sp ér e r
o n si e u r
P e ti t D i c ti o n n a i r e ,
u
c
e
e
q
l e G ou v e r n e ur d u H a ut Sén é
se r v i c e
n on
s e u l em e n t a u x
-
N i ger , r en d ra
Euro p ée n s q ui , d e p l us e n p l us n o m br e u x , ap p 1 e n n e n t
l e s l an gue s d u p a ys m ai s aus si aux fo n c ti o n n a i r e s
l
a
g
et
‘
,
à to us c e ux d e m e s c o l l è gue s
t
l
l
v i d i té
m
e ti t M a n ue l
c
c
vec
P
u
i
o
n
a
u
i
i
n
o
e
a
a
q
F r a nç a is B a m bm a J e c r oi s m ê m e q u e l ut i l i té d e c e
l i v r e se fe r a se n ti r p l us l o i n e n c o r e l a l a n gu e b a m ba r a
i n d i gè n e s
e t n o ta m m e n t
’
—
.
,
étan t
tr è s
r
ép an due
d an s
un e
l A fri q ue O c c i d e n ta l e F r a n ç a i se
r
n
d
a
e
g
i
r
t
e
a
p
’
M
.
o u ssa
TB A VÉLÉ
.
de
O B S E R VA TI O N S P R
I
De
.
l
’
al
EL I M
h
a
b
e
t
p
IN A I R E S
.
.
C o m m e l e B a m b a r a e st un e l an gu e q ui n a p oi n t
e n c or e d e l i tté r atur e éc r i te , c h a c un a l a l i b e r té d e
’
c h oi si r l e s l e ttre s qu i l v e ut p ou r r e nd r e l e s son s d e
m ai s n o us p en s o n s q u i l e st b on d e s i 7np tt
c e t i di o m e
l
l
h
n
o
t
i
bl
e
e
n
o
s
c
x
e
e
a
a
u
t
a
t
u
s
s
r
o
n
c
e
i
e
e
m
ﬁ
p y
q
p
’
l e ttr e s e t s i gn e s d e l al ph ab e t fran c a i s ,
’
’
'
D e l a p r on onc i ati on
Le s c a ra c tè r e s d e l
tr è s b i e n à
r endre
’
al p
.
hab e t f ran ç a i s c on v i e n ne nt
d e l a l a n gue b a m bar a
c i ap r è s , l e s l e ttr es e t l e s son s
to us l e s
so n s
.
_
A p ar t l e s r e m ar q ue s
’
o nt l a m ê m e v al e ur q u e n fra n ç a i s To ut e s l e s l e t tr e s
-
.
se
r
o
n
on
p
r
n
n
o
o
p
c e ra
s o i r , e tc
r
n
o
n
o
p
e tc
.
m ot ,
ce nt
sa u
,
s au
f
en
z
d a n s l e gr o up e ga , q ue l on
fr an ç a i s d a n s gue 1 r e , gui tar e ,
’
m ê e a u c o m m e n c em e n t d un
l
’
’
a
m
r ou
g
’
'
—
au ss i
c e ra c o m m e
se
d a n s l e gr o up e ai , q ue l on
—
d a n s l és m o ts fra nç ai s
d oi gt ,
c o m u1e
.
Le
f l
’
e
p
c om m e
r
1
n
0n
c
e
a
0
p
d i gn i té , gagn e r , e tc
co m m e e n fi an ç ai s
.
.
:e n
fr a n ç ai s d a n s
Le gro up e
on s e
p
a gn ea u ,
r o n on
cera
O B SE R VA TIO N
R
5
se
to nj o u r s
e st
r
n
o
n
o
p
wa
at
ce
se
s e st
l en t
r oul
é
c on s o n n e s q ui
d e ux
ct
’
j
r
a
p
ces
s ob ti e n t e n r
’
fa i s s a n t
r
u
o
s
e
g
p
de
so n
’
n on t
z
a
s
p
.
d
’
dj
ce
di
u
q
’
il
u
e
q
et
dan s
3
est e n
ti ,
tte “ h o m m e
on
si — n ,
4
l
’
n
°
à
n
c e tte
den
n a
l a ﬁn d e s
un
e,
vo e
y
ô
so n
lle
e st a
kal ôn
f
so n
fr a n ç a i s
-
et
tj i
c e ra
r
n
o
o
n
p
fr a n ç a i s d e
à
i
n
n
i
e
e
e
s
l
s
b
e
p
s y l l ab e s
don n e
da n s
c om m e
re s
q
ue
in
dan s
et ne
se
p
r en
r
n
o
n
o
p
d
ce
.
à la
v o ye l l e
u
i
q
a p e i n e s e n s i b l e s i c e tte
’
e t l e m ê m e s o n q u e n f1 a n ç a i s
.
ou a
ai n si
be l en
'
m or ti e r , kan n
bête, d e , kal ô , ko n ,
'
p
n e st
n as a l
o u au ,
e n an t
n o n ce n t
le
p as
te r m i n a l éta n t
l e p r écè d e
v o y e l l e e st
si
’
’
l
l
s
c
e
e
a
p
’
l i on
I t ga r d e touj o urs sa v a l e u r
’
de l e
a i n si s i n
m a m el l e
m o ul i n
du
son
t i e n , ti a r e
ﬁ n al
tn
°
e q u1v a
le
tj
di a m
e au
tr av ai l
et
ob s e r v e r
l e s gr o up e s dj e t d i a
di
a p eu p r ès c o m m e
d i am an t
e t l e s gr o up e s tj e t tt a p e u p r è s
ti
é
ap p r o c h an t d av a n ta ge l a l an gu e d u
A i n si , da n s dj i
i
l
a
l
e
p
le
a m ai s
b am b a r a i d e n ti q u e à
.
r
s
s
a
e
g
y
fr an ç a i s n o us l e s tr a n s c r i v o n s r e sp e c ti
dj e t tj d e v a n t u n t e t p a r d i et tt d e v a n t
,
l
i
s
a
a
p
s
a
p
en
d e l i da n s
n
s
e
a
p
et n on
.
Il
’
il
l a l an gu e
et n a
e st
,
o1
s ur
au tr e s v o y e l l e s , e n
ou
en
.
' ‘
d e s P a r i si e n s
r
f d an s l e gr o up e ai
fr a n ç ai s d an s b o i s
sau
touj ou r s d u r
exa
v e m en t
u
q
’
i
e t n on
to nj o u 1 s
c om m e l
’
IN A IR E S
.
c e com m e
r
o
n
n
o
p
“
r e st
aspi ré
t ouj o ur s
l o i , d o i gt, p o i s
j
ÉLI M
EMARQ U ES
h
l es
S PB
_
en
t
é
e
t
en
c or e
se
d on n an t
r
o
p
s e ul e
OB SER V ATION S
m en t
u n s o n n a s al
à
la
ÉLI M
PR
l
v o ye l e
ﬁ n al e
ta n d i s q u e ba n
r
n
n c e n t c o m m e l es
o
o
p
,
ﬁ n i r e t d on c o n n a ît r e s e
h an
m o ts fr a n ç a i s
et
don
A CCENT TO N I Q U E
C e r ta i n s m o ts bi e n
’
t
n
u
a
an
u
e
y
q
,
o r th o gr a p h e
’
l
ti o n
a
1
r ons
i d e n ti q u e ,
cc e n t
°
c o nv i e n t d e
r
l
o
n
o
p
e
r
g
ép i c
et
to n ba s
et
le
so n
v
r
e
a
g
.
F
.
M
(
u
q
’
il
o us
v oy e l l e s
e m p l o y ée s
a r ab e
o u ol o
.
Exe m p l e
.
Sufï
N
.
V
Vo i r
.
(
om
e n tr e
l
u
e
g
)
l es
s yn o n y m e s
r égi on s
.
un
r
o
n
u
o
p
c
r
o
p
.
.
.
.
.
.
.
v o ye z
.
R e m p l ace
ou b i en
e m p l o y és
d an s l e s d i v e r se s
i
r
o
i
t
c
V
l
n
r
u
t
i
n
d
o
o
(
)
’
.
,
f
r
r
o
e
p p
Sufﬁx e
.
vir
a
r
p
.
m al i n k é
p
ê tr e
b a l a fo n
ba l a
.
.
°
bä l a
e xem l e
r
a
p
p
d on t i l
md
2
fr a n ç a i s
Ex
m ar q u e
c on v i e n t de
m ot
W
N
N
.
e xem p l e
( p ar
A b r év i ati o n s
A
se n s
l a m a n ti n
ma
v oye l l e s
et
s i gn i ﬁc a
la m ême
s
a
p
c c e n t c i r c on ﬂexe l e s
h um a i n , p e r so n n e
tra i t h o r i z o n ta l l e s
c e r s ur u n
n on t
d i s ti n gue l e
s e ul e n
r
a
u
n
a
p
’
15
IN A IB E S
.
D
I C TIO N N A I R
A ba i sser ,
FR A N Ç AIS
E
-
19
B A M B AB A
A ba i sser
M adp gu i , l a dj 1 gui
Y ér é m adj i gu i
A ba n don n er ,
F l i bl a
A ba ttoi r ,
B égan
.
—
.
,
.
A bei l l e,
r
b
a
n
f
â
o
a
( ) g
y o
’
N d i k i s é, l i k i s é , d i d én
A bl ette ,
N
A bl u t£an
Sél i dj i ta , s a l i d ta
O ul o u k as i k a n o ul o u
ou
.
-
.
’
z ara
-
.
-
—
-
.
A bate ment ,
on e an o
-
-
,
k an
C
.
h i â m a n , t1 a
D an
—
si gui
-
m an
d an b o
.
-
,
.
So u r ou gn a , k o u n ta so ur ougn a
N al o m a fa go ub ât i o
Té, b o ex
i l es t a bsen t a b o l é
ou a b o u e r a on a té ya
n
O ua d ji b i ( A ) d i ago y a ( o u) b i l a n
dj i m i
M i
S a b o u n ta n k on n : tan
D an té m é d a n a te rn e
.
.
,
.
,
,
-
.
A bsol u m en t
,
,
_
.
.
’
,
.
-
,
.
D a ñä tém é m o go
D a n a tém én k o
—
-
.
.
So n
.
B én , gn a , son , k an b én
D i o bâto , d i o bâti o
-
.
O n c l e b an gui
,
San L
.
.
DICTIONNAIRE
20
A
c he ter
A c he teur
A c id e,
Sa n
Sa n i k él a
,
.
K o u m ou k o um oun é
K ek o k éti o go
,
A
cti on ,
A
ccr acher ,
(
B AM B AB A
.
,
A da m
RAN Ç AIS
F
-
,
n
.
B al a n , gl ô n , d o un
A d am a
.
.
.
.
A don i s ( bean j eun e
K am al em ba
l éu b o uga
ham me) ,
b ou ga
,
( o u)
-
.
b ato
A dor er ,
K an oun
A danai n
M
A d u l te,
B al i k an ( A )
K él égn o i n ( ou) k él égn o n
—
ad a ,
,
.
m a so u m a
.
.
A d v er sa i r e ( d a n s
ba ta i l l e) ,
A d v er s a i r e
k am a
(
en
j
u ne
ns
K i r i gn on , k i r i gn oi n
.
.
ti ae) ,
B
a d i ou
A
k
o
k
n
é
m
a
k
o
e
,
,
,
)
g
(
D ou s ouk a si , sok o l a
.
.
A gnea a ,
Si
G n on k i r i
Ké
Saga d én
A gr an d i r ,
S aga go uéré
Lab o gn a
.
A gen au i l l er ,
A gi r ,
.
.
—
.
.
.
D ém én
A ï,
Oi
,
.
v ob awal ay
W ar a si an bon
,
l wob a d e 1
.
.
G n i m a k a r a , sa ya si k a r a
M es el i , s égui l a n , k ar a l a n
-
.
.
D a d i a , d ago ué, d a gué, d ati e n
Soûm é, to um e ( A )
.
.
…
I TIO N N A IR E FRAN Ç AI S B & B
D C
-
R
A în é
A
i ns i s ai t- i l ,
A i re ( p ou r ba ttr e
mi l ) ,
a m an ,
(
ex
D i a , k an o u
K ar a
,
k on o k a m an )
k o d i agn é
—
.
.
.
.
A m i na (A )
G o ue n té,
.
u
é
g n é,
u
n
o
o
i
é
s
g
g
A i se ,
go ue n té
F én ti gui
A i s an ce,
N ém a ( A )
A l bi nas ,
Yéfo ugu é , y éfgu é
Si n m i
'
2 1
.
-
.
.
.
-
.
F i è n gn a
.
Tà , ta ga
F ou1 o ugn o n gn 3
F o ur o ugn on , tér i
Lad i agn a , l a sa 1i1 a
To ugo u , m è n e
Tak a l a a l i m éti ( f)
Y érél é
Ta m o ugo u ta n égué m o ugo u
K am a l é , gn a m a k é
.
.
‘
‘
.
.
.
.
,
.
.
-
,
.
.
M
o so
ba
r on
n
a
m
a
g
,
-
m o so ,
so n n k 0 u
.
Lob ân a
.
N i , d o n son , d o usouk oun
G n an k i ni fén
.
-
K o un ani a n
K on n aya
.
.
Tér i , tari
Tér i ya
.
.
.
M aya , m agaya k an a m agaya
.
DICTI O NNAIRE FRAN Ç AIS B AM B ARA
22
-
K a n on
.
Lo go l ogo
.
F a r i l a s éb é ta fo , b as i
G n i n éd i é fén gn a n a d 1 e fén ,
,
.
,
n éd i él a n
.
A m u ser ,
K l ô n , gn i n éd 1 o
G n én éd i é , l < l o n k é
A m u s eu r
K l o n k él a , gn én éd 1 e l a
A musem en t,
A
n,
A
n
,
.
K ar o l e fo l o
A
c i en
n c i en n e té,
K o ro ya
A
n a,
F a l i , fél i ,
,
,
.
.
.
.
s o fél i
fa l i n i k o ur o u
,
A
ngl a i s ,
A
n ge ,
N gu él és i
M él ék é , m a l a i k a ( A
A
n gl e ,
To un k o un ,
A
ngu i l l e,
A
n i er ,
Sa d i égu é
F a l i ti gu i
A
n i ma l ,
D âb a d an tan fén
A
n n u el
A
n n u l er
A
n th r ap ap
A
n ti l op e,
.
’
.
s él ék é
)
.
.
.
.
,
.
Sa n b én
Ti e n , l a s a , to ûso u
M a so go d o u n a m o go
-
.
,
-
.
,
hage,
—
-
,
K ô n k or o ,
s ogo
A p a i seme n t,
A p a i ser ,
M a s o um a l i
M a so u m a
A p er aevai r ,
A p l a ti r ,
Yé
A p l a ti ssem en t,
A p p e l er ,
A p p l i q uer ,
A p p r en d r e ,
.
.
.
.
D a k égn é , fér è
D al a k égn é l i , f ér è l i
-
.
O u él é , K l i
Ta r a
.
.
K al an
,
d égui
.
.
-
s o go
—
d oun a
.
I TIO N
D C
N A
I R E FRAN Ç AIS
-
d én , d égui d én
k ol a, O k O
K al a n
KO,
23
B A M B A B A
-
.
—
.
B a s i m an
.
B a m b an ,
si n si n
.
Ti gué ; ti ga ( m ) , m ati gué
’
N ta l én , (cx to i l e d a r a ign ée
.
’
.
nta l e n far a)
’
—
A
Yr i , i r i , dj i r i
r br e ,
K al a
ai r e,
A
r c en
-
c i el ,
-
A rgen t,
A r me ,
.
.
San m o u r o u n i
O uér i , o u ar i
K él é m i n én t1e a m i n én , m ar a
-
.
.
,
m a fén
-
d ce
.
com es ti bl e ,
.
D i âb él é , d 1 a b ér é
B on o
A
r ai
A
r r ach æ
A
r r a n ger
A
r r êter ,
D O , d i O , m i n é, Ia ti k é
A
r r i v er ,
Na
A
r r oser ,
A
s sem b er ,
A
ss a ss i n ,
A
ss a ss i ne
So n
La d 1 e
M a fâl a m o go fa gal a
M a fâ m o go faga
A
s seoi r ,
Si gu i
A
s so u r d i r ,
K l o k or o
A
ss ur ém en t
C uk e
'
‘
,
,
l
A ttà c h er ,
A tta q u er ,
A tte i n d r e,
Lab è n
.
sé
,
.
.
.
.
.
-
-
.
,
-
-
.
,
.
-
n
o
u
a
g
.
.
Si ri
Ei n k a n
.
So r o ,
K on o
.
sé
,
.
m ak on o
.
I TIO N N A IR E
D C
F B AN
M S—B A X B A B A
Ç
A
u be,
A
u un
A
nge en
A
ugm en ter ,
A
u ou r d
A
um ôn e ,
A
us s i ,
A
uss i tô t,
A
u te ur ,
A
u tor i
A
utr e,
A
u tr e oi s ,
A
u tr u ch e,
A
v a l er ,
A
A
v an t
A
veug l e ,
K o un as i n i
N i , an i
F i én ti o , ﬁén to , m i si r i m a n
A
v eug l e r ,
F i én
A
vor em en t,
A
v or te r ,
c
K én éb on d a
H al i k él én
,
j
.
.
boi s ,
’
W ar m
B ou go u m, z i d i ( A )
.
hu i ,
Sa r ak a ( A )
F an an
O y or ob é
Ti gu i
F an , fan ga
D e , d i e W ér é
F O IO , ga l é , k o r o l é
.
.
té,
.
.
.
f
-
h i er ,
c,
ve
t
.
K o n o so gon i k on o
K o un oun k o u n ou
-
,
—
bâ
-
n
’
ti é
.
.
,
.
.
.
.
Keno
-
ti e n , k
an e
wol o wo l o
.
Di o— n s on a , k i d i oasonza k ati e n fo ,
k i sm ti e n l a
’
‘
.
B adigean m r,
So ;m oun ,
B
agages,
M iné
B
aga r r e,
B al aou
B aÿ ate l l e ,
-
ou,
so—d i e , s o- s ér i
.
d eni m , b Ol O fén ou
.
K i ri bi k arabafén a
.
D IC
B
TIO N N A IR E
B o l o k on i n a
agu e ,
-
B a i ( c h ev al )
,
ko
,
—
n égu é
l i dj i
-
-
.
.
al ai,
a l an e,
Di â
c
B a l an c er
B
a l a y er
B
a l ayeu r
B
B
B
al a
a l le
B
a l l o tter
B
a l con
,
.
.
.
.
.
F o ur a l i l a
,
ur œ
y
.
F i ék o u
F o ur a
,
.
.
B&
dJ l ﬂ 8 t i ( f )
F o u r a l a n , si r a l a n
a i an nettc ,
.
n égu é
B i r i , m adj i gui
,
ŒA
BA M
.
Y âl a , h âl o
K o uo
-
.
K o l i ﬂ é, k o l i
,
B
Di o ub é
Kon o
B a i gner ,
B a ign o i r e ,
B â i l l er
B a in,
B a i sser
B
B
RAN Ç AIS
F
,
d e fus i l ,
a l l e t,
B ôn
—
.
fo ura
—
n
m
a
a
n
g
.
K i sé , m ar i fa k i s é , k i s éd én
\
B a l ô ti (f )
—
—
n égué
.
,
c
va
l
à
h
e
(
La m al a m â , m aga m aga
D i é d oûl o u
.
-
.
ba l e a n cs ) ,
ci n q
B
B
a m ba r a ,
a m bou ,
B a m a n an ( n o m d e p e u p l e )
B o n o , bô
B
a n a ne,
N
a m a sa
a n a n i en
N
a m a s a - s o un
B
a nd i t,
D i am b i n k an i k él æ
B
a obab ,
Sîr a
B
B
B
B
a r be ,
B o un s i
ar bou i l l er ,
N
Œ
B
a r bu
,
.
.
.
.
.
or o n k o
.
a r r er ,
B o u n si m a , bounsi ti gui
D an ti k é
arr ièr e,
Si n sa n
.
.
.
.
.
DICTIONNAIRE FRAN Ç AIS
26
-
B A M B AB A
B as i l i c ,
Soü k o u ol a n
B â t,
Tér éfé tér éféd é n
-
.
.
,
B
B
a ta i
l l our ,
B
a tea u
K él ék él a K él éti k él a
,
a ta i l l e,
à
K él é
v ap eur
.
.
Dj i r a
-
s i s i k o ul o u n
.
B â ton n er ,
B ér él a b o u go
B
o tte,
B a m b ol i
B
a ttr e,
B
a var d ,
B o go , go ue s i , b ou go , d o n ( m )
B a r a k o s i am a , k o r o f o l ab a
‘
.
.
.
-
.
B
a v a r d age ,
D ar a k o
B
a v er ,
D a dj i bo
-
5 1 a ya
n oud
b
o
y
,
n o go n d
b
o
)
p
N on dj i b o l a
B
a v eux ,
B
ea u ,
B
ea u oup
B
ec
N
B
ea u té,
Sara
(
-
et
en
(
rr
—
.
—
.
G n o u m a n t1 € gn oum an
Ti am a n , s i â m a n
bel l e,
c
.
,
,
,
sa r
àm a
.
.
om i
k on o
,
n om i
.
.
B én éfi c e ,
Sa ga dJ l gui
To n o k o u n to n o , k n o
B én éd i c ti on ,
D o u b a , d o uga , d o ua
B én i r ,
B
B
M i si gu éu d én bâgo u éd én
n
a
u
é
g
B él i er ,
-
.
,
erger ,
o u h a ta ,
d o u ba l a ta
.
.
.
,
,
b aga n
.
B
B
erger i e ,
O uér é
esoi n ,
M
B
es ti a ux ,
B aga g
B
eu r r e
B
eu r r e
u
d
o
n
f
)
(
i
f
a
s
r
)
(
B i cy c l ette ,
B i cycl i ste,
,
,
.
h ad i ou (A
a ge ,
N âr é
b i ga n , b égan
,
Si r i m é
)
.
.
.
.
N égué sô n i ( p e ti t c h e v a l
N égué sô ti gu i
—
-
.
en
fe r )
.
DICTIONNAIRE FRAN Ç AIS
ri
B i en ,
c h esse
N
,
M
B
ti 87 ,
a s i ri
o u al égn o u m a n
,
.
B l âm e,
D i al ak i
B l d m er ,
D i a l a k i , ﬁe n y a , d o goya
D i ém àn
B l an c
B l a n c ( E u r op éen )
B l a n c h eu r ,
,
.
To u bab o u
D i éy a
F én i k o u ol a fén i k o l a
,
.
.
,
A l i k âm a ( A )
B l ess é,
Di o gui
,
.
.
.
D i ogu i l i d a
B a ga
—
,
B l e u ( bl e u
c l ai r )
,
B l eu (p ou r l e l i n ge)
B oa ,
B œu f ( en gén ér a l ) ,
B ol ,
.
.
,
B o ul a ( f)
.
M én i gn a n , m a n i gn an
M i si
B
on n et,
B
on té,
G n o um agn a , b ér éya
B
o i r e,
Mi
B
oi ss on
M i fén
B
oi ter
Ségu él é
B
o n he u r ,
H êr é (A
B
or d ,
D a , d a fé , k ân k o
B
ass e ,
Di o u n k o u n
B
oss a
,
,
B ol le (ger be) ,
h
a
r
c
u
u
s
s
e
),
(
.
.
B i él é
F o ugo u l a b a n ﬂ a
otte
.
D a l a m a d al a m a ti o , d i o gu i l e n
B l essu r e
B
.
.
B l a n ch i sseu se ,
B l es ser
.
.
—
n
o
S a u d a l a , s i agui
‘
2 7
B A M BA B A
.
K ogn o um a n
B i en fai t,
l ] 0ü
an fo l o
—
.
,
.
.
.
-
.
.
)
.
.
.
Da n t o d a n t i o
,
.
S i r i ( ex botte d e p a i l l e
—
Sê m o ugué
.
:
t; 1
—
si ñ
)
.
DICTI O NNAI RE FRAN Ç AI S B AM B ARA
28
—
M
o u gu é- k ar a l a
B ak o r o n
.
.
D i bi , di b i da
O us o u
.
.
B o l o gn an k él é, d ogo m an k él é , 10
o
m
n
k
l
a
é
é
g
-
.
B
oucher
B
B
ou
B
B
ou der ,
(
r
s
o
es
i
o
p
f
cher ( v er be)
,
ouch er i e,
n) W ay ,
,
o uay
D ato ugo u ,
.
n om
O uaï go ua
D i o ugo u , d a m o n o , gn ér a
B o r ok o , bogo
—
.
—
ouc ,
.
K o r éd i o uga
B
.
ou i l l i
.
S a r i , s ér i , m o n i
O u i l i ( da ga ou dJ l )
Sata l é
.
B w il l o tte
B ou lot ( de c a n on ) ,
B our bi er ,
B ou r bou i l l e ,
,
.
G ou él é d én
D o ra , b o r o k o
Ta r a n i , tar al én
-
.
.
.
ous u l er ,
Sigu i d én
N o ugo a
G n o n i , tan k i
ou t,
K ou n ,
ou te i l l e ,
outi q ue ,
D o un d é , h o ute l i ( f) :
B i ti k i ( f)
ou ti q u i er ,
B i ti k œ ( f)
r a n ar d ,
G ar agar a
r a i s e,
Tak i s é , guén i k i sé
B ol o
Ki sém an , m â k i sé
.
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
ou rgeon n er ,
c
c
ras ,
r ave,
.
n ou n
.
.
.
.
.
.
.
-
.
-
si s i
.
DICTI ONNAIRE FRAN Ç AIS B A M B ARA
29
-
B
B
r a v emen t,
K i séya r a
r a v er
Dj i d i a , k i s éya k é
B
B
r av oure ,
F
r i d e,
K a r a fé
B
r iga n d
Tégu ér é d i a m
Tégu e r éy a d i a r o ya
-
,
a r i ya ,
.
ti éy a , k i s éy a
.
,
r i l l er ,
M én ém é n é
.
.
Téfé
Téfé guési y o r o
B r i q u e,
B r i q ue ter i e
B r i ser ,
B r oss e
B r o ui l l a r d ,
.
.
,
B r i ga n dage
B
.
.
-
,
Ka ri
ou
o
u
é
i
s
o
r
o
g
y
m o gn o n k o
,
B
r ou i l l er ,
B or ô si ( f)
B o ugou n
F ér ék é , gu am i
B
r ouss e ,
W a n gn a n , b o ur o us a( f)
B
r ui n e e t
B
r u i t,
,
B r û l er ,
br u i n er
.
.
,
.
Sa n gn o r i gn o ri ou
W 0 y 0 , m ä n k ân
san
.
m i s sén
.
.
D i én i s i si
Taso u m a d a , go u én i d œ n i d a ,
u
é
n
i
d
u
o
a
t
a
s
m
d
o
a
i én i d a
g
Si gu i
,
.
-
,
.
To u, i r i to u
B
.
o ur o u n o u s i
K él é n a n fol o
To u t al o n
.
M i nk el a
Ca bi n et,
.
A
( )
.
.
.
.
DICTI O NNAIRE FRAN Ç AIS B AM B ARA
30
-
Ca c hette ,
Ca d a v re
D o go y0 m
Sô u
—
.
.
,
C a d en a s,
Cad i
S i k ar a
Ca i l l é ( l a i t) ,
Ca i l l ou ,
Ca i l l ou (p eti t)
N
on o
F
ar a ,
.
(A ) ,
A l gal i
k i r i ti k él a
-
k o u m ou
.
r
b
n
o
o
g g
.
B él ék i sé h é l é
,
,
.
B a m a n , b a m ba
C a ïma n
K és o u
Ca l ebas se
C a l eba ssse
)
q u eue
i
t
t
e
e
p
,
f
()
G al a m a
B ar a
.
.
.
.
.
),
ou ver tur e
ad a ,
Ca l mer ,
M
Ca l i c o t
B agui d i é
Ca m a r a der i e,
Ca mél éon
Tér i ta r i
Tér i ya
N ô n si
C a m p er
C a n a rd ,
Dj i gui ( des cend r e)
To n k O D O
Ca n n e ( bâ to n ) ,
B ér é , h él é
A o u sa k al a
m a so um a
.
-
,
,
.
.
.
,
,
Ca n n e à
.
.
.
.
c
s u r e,
C a n on ,
Can on ( d
Ca n ton ,
.
G o u él é, gu él é
M ar i fa b o ur o u
.
’
un
fus i l )
C a ou tch ou c ,
Cap i ta i n e (gr a de)
-
,
K a fo
M
d i am a n a
,
an a
.
.
a
Di al a s ab ti gu i
-
,
.
ns
o
a
l
g
)
,
k ab i tén i
K a p ar a n i ( f)
Di on
.
D i ogn a
.
t
i
u l a i r e d e tr o is
t
(
.
f
()
.
DICTIONNAIRE FRAN Ç AIS B AM B ARA
-
C ar ,
Ca r a ctèr e
Gar de (p ei gn e a
B ar i , b è sa , k a tougo u n i
Sô n
Car otte,
Ca r q uo i s
K ar o ti ( f)
,
,
.
K ar ad a ( f)
Tô ñ
.
.
.
N ân n i
Car to uc he ,
.
.
K a r i o us i
f
()
Y o m , ti o go
.
.
Sê b o n
Tj i , k a r i fér én
Tj i d a k a r i d a
.
,
,
.
-
.
K l on , k ol o n k i sé
Sab âb o u ( A ) ,
k ou n
.
dal i l o u ( A
s ab o u ,
)
,
.
M
a n sa l l a ,
S a n ga
ba r o
.
.
San gayata
Sê ti gui
.
-
.
K o ul ou fan fan
—
.
D i al a , ti ési r i d i a l a
—
.
N i, ô
Ti éga n a y a t œ go ua n a gn a
Ti égo ua n an , ti éwo go
B o ugou r i d i é
.
,
.
.
.
La go uési , d ogo y a, d oi y a
K ém é n i m o ugan ( 80 e t 2 0
.
,
m ér a ti on d an s M
i
a
c s B
-
C en twme ,
K ém é
ni
a m ba r a
)
an u e l
.
m ougan an
.
v
.
nu
Fr a n
DICTIONNAI RE
32
çA 18 EA M
F R AN
B ar i ,
—
o n ata ô t a
RA R A
.
D i él è , fa n i gn a té m i n a
Kl o bo
K oun gn é , k on n é
K o un go ou l ou n i
D i o l o k d , n égn é d i ol ok o
.
—
.
—
—
.
-
.
-
N égué grl on n o n
So go b o u
.
-
.
—
.
B a l an k a n ,
G nam é
Cha mea u ,
s al a m
( f)
.
.
C
Cha mp ig non ,
G n am é ti gu i
N ﬁén a
Ch a n d el l e ,
F or o
K o u n an d i k 0 u n an dp
Son d e l i ( f)
Ch a nger ,
F él é , f él én
hm n el i er ,
-
.
.
.
,
.
Ch a n ger ( d e c ô té)
Cha nger
Ch a n ter ,
,
Y él ém a
.
.
a i d er u n
(
r
r
o
t
e
u
p
)
Ch a n son ,
.
,
D on k l i
D OD k l i d a
D on k l i d al a
D i b i r i gab an
O ua r ao uar a , k ol o si ( o u b i e n ta
d u m o t ar a b e te sb i h
s a b i ya
K ém i ﬁn ﬁn
.
—
.
-
.
.
,
Ch a r bon ,
.
,
D omi
B on i ta
.
.
Sogo so u tol i ,
D ô n so y a
-
-
—
.
s o go
-
to l i l é
.
DICTIONNAIRE
Ch ass eu r ,
Chat,
Ch â ti er ,
C h a tou i l l er ,
ER A N
Ç
33
A I S-B A M R A R A
Dô n so
D i a k ou m a ,
.
n
’
d i ak oum a
G n égo ua n d égo un
G n o gn o go l i
,
.
.
.
G o ué n i m a n k a l a m a n
Ch a ud ,
’
’
Ch au v e sour i s (p eti te N to r oto r o n i , n k a n to ro l é to r e
to ro l é
esp èc e) ,
’
’
’
Tô s o , n tô so , n tô n so, n k o uan a
Cha u v e sour i s ,
Cha v i r er ,
D aﬁr i , d a b i r i , ﬁr i
.
-
,
.
—
.
.
Ko un
Sô ,
C he va l ,
—
ti gui
sô k é
K o un si
Chèv r e ,
Bä
C hev r ea u ,
Chez
Ch i c a n e
Ch i c a n er ,
Ch i en,
B ä d én
,
Ch iq uen a u d e,
C h i q u er ,
C h oi s i r
,
.
.
.
.
-
.
YO I O so , bar a ( m )
K él é ti gu é
K e l éti gué, b a gam a , l agn i n i
O ul o u wo ul ou
G 0 1 O l i , gor o go m i
Si r a k é n d a , si r a d o n d a
'
.
,
—
.
.
.
,
‘
.
,
-
-
.
G n an ato m o , gn ér a tom o , l ato m o
F én , k o
.
B i , bi l i
.
C ibl e ( l a c i ble ) ,
La s i ( f)
C i m tr i ce,
Ci e l ,
D i él i fo n
.
A l ak o l o
.
.
G n és i
Sar éd O, sal éd o
D o ur ou , ( m ) d o ul ou
B é b é n i tan
.
.
.
.
DICTIONNAIRE
34
F R A N
ç A IS
-
R
A M B ARA
B ol ok o , ti a b aya , si gui n egu é k om
K égn é , d i k égn é , l i k égn é
.
.
K é m és o u
D o ugou l é
.
s i gu i b â
,
Lé m o um u
Lém o u r ou
N O di é
.
.
—
so u n
.
.
B a k o m n k o ur o u
,
.
So u ta l an gâragâr a
So r o d a s i b ou r o u
K o n égu é, k ogm
-
,
.
-
.
.
C l émen c e,
Cl émen t,
M a k ar i h i n é
M a m i h é h i n é, h i n éb â
C l oc h e ,
D a m n tan an
B én éfo uM i
C l ou d e gi r ofl e ,
Cl o u er ,
.
,
—
.
’
,
.
.
Cocon ,
P én p é n , guégué
Si m i
’
N to um ou for ô
Co i n ,
To un k o u n
Coagul e r ,
.
.
.
Co lèr e
Co l i q u e
,
Col l ec ti v i té,
Col l er ,
Col l i n e ,
Col on el ,
,
n o u n k o un
F o un o u , d o uso ub o
.
.
K On o n o go ti k é , k o n o n o u gou —ti k é
F o ro b a
.
N om
Ti n t i n
.
.
D i a l a d o ul o u ti gui (ga l on
ti tu l a i r e)
D i o ra y a
D o n i ta d i o r a , d i oul a ( m )
Di ol i ? d i él i ? d am ad i él i
.
.
.
.
ci nq
.
DICTIONNAIRE FRAN Ç AIS
-
Com bl e ,
D ô l o k ou d i a n ,
C om ma n da n t ,
i
é
t
o
l
e
u
e
u
u
e
l
on
e
q
(
g )
D i a l a n an i ti gu i
-
l
i
k
o
u
n
n
l
m
o
d
a
o
( )
.
.
A bék o
a b éïk o
,
Commer ç an t,
D i a go k él a
Commer ce,
D i a go ,
.
-
.
ﬁér é
s an i
Com mer er ,
D i ago k é
Comm i ss a i r e,
C o m i se r e ( f)
C omm i ss i on n a i r e,
Com mu n a u té,
F om ba
c
35
B AM BA B A
.
-
.
‘
.
.
K afo gn on , d 1 e gn 0 n , far a gn on
D a fa l é, m i d a fa ra
.
D afa
.
Si r i k i fén
F a m o u (A ) m én
D i a ti , d i ate
D i m t ér ém é d i ati
.
.
,
Comp te,
.
,
,
.
Con cev oi r ,
K o n o ta
Con c u bi n e
Târ a tât a m os o
D o u ao u d o u b a
M a d i o m a n to , go uén go u é
—
,
.
,
Cond él éa n oe ,
C on d u i r e
Con ﬁd en ce
,
,
C ﬁ
Con ﬁden ti el ,
on
.
den t,
Lonﬂer
Con fr on ter
Con fus
Con fus i on
.
,
,
G o un d o
G o u n d o ti gu i
G ou n d o k o
.
-
.
-
.
,
K a r i fa
,
G n é i ra gn o i n a
K o n n aﬂ i l é k o n n ago ua n l é
‘
,
Conna i tr e,
-
,
.
.
—
.
,
K on n afl i k o n n a gan
,
D on
.
.
.
DICTI O NNAIRE FRAN Ç AIS
36
—
BA M B AB A
m a d on e
Co n n u,
D o n n é,
Con s ei l ,
La dj i l i , l ad i l i
Ladj i , l ad i
La sa go n , m ar a
-
.
.
Con s ei l l er ,
.
C ons er v er ,
Con s tr u c teu r ,
C o n s tr u i r e
.
So d i ol a , b a r i
So d i o
N ta l é n s 1 r i
N i so d i a gn ân i , gn al i
K m a b é k w a o k m a, d o n O d o n
.
.
,
C on te ,
.
,
Con ten t,
C on ti n uc l l em en t,
,
.
-
-
,
to u m a
-
o
-
t ou n
a
m
( )
.
Con tr a d i c teu r ,
Y ér é
Con tr ed i r e,
G u ér é,
Con v ers a ti on ,
B am
C on v en ti on ,
Conver ti ,
Sar a ti
To u b i l e m âm i to ub i r a
Con v oi ,
Sér é, s ete ( m )
D o un o u n k o r o
G n a m at o uto u
—
so s o l a
,
sos o
,
.
.
m a n sa l a , b âb ou ( A )
.
.
,
C oq ,
C oq d e p agod e
Coq u e
Coq ui l l e,
Cor a n
Cor beau
Cor bei l l e ( tr es gr a n d e)
Cor bei l l e (gr a n de)
,
,
,
,
,
Cor bei l l e ( m oyen n e) ,
.
.
.
.
K l i fa r a ,
P ar a
s i ék l i fa r a
.
.
A 1i k o ur â n i ( A )
’
’
N k ân ak ân a , n gân a
.
Sa m a
.
.
Ségu i
Bä
—
( s er t d e m esu r e
ségui
r ég i e
m en ta i r e p ou r m es ur er l e m i l
d e tou t u n
Cor bei l l e ( p eti te) ,
Ti è r é
Cor bei l l e ( tr ès p eti te) , F él éfél é l éfé
v i l l age
)
.
.
,
.
D i our ouk i sé, d i oum u , d i o ul ou ( m )
.
D
Gar d er
Cor don n i er
Cor n e
ICT I O NNAIRE
F
,
çA IS
B A M B ARA
d i ou r Oufouga n
o u gan ,
,
F
a ri k ol o
.
.
.
Cô té,
G a l ak a , gal ak ak o l o
K ér é
Coton ,
K ô r i k ô n ti
Coton n ade ,
F én i m ou go u
Coton n i er ,
K or i
Cou,
Kan
,
.
—
B i e n , k ér é ( m )
,
37
m o ugué k ar al a
G a r a n k é,
,
Cor p s ( h uma i n )
Côte
ER A N
-
.
.
,
Da
—
.
.
d i o u , k or i
-
sou n
.
.
.
N
o n k o , n o n k o — k o um u
N
o n k o n - gn a n
Ka r a
k al a
,
-
k él é
.
.
.
Si fa y a n o n n ay a
Sa d i e
Ti k é, ték é ( m )
Ti k él i l a
,
.
.
.
Cou p eur ,
Coup u r e,
C ou r ,
C ou r age
.
_
Ti k ed a
.
D o uk én é
.
,
C ou r ageuæ,
Cou r ba tu ,
K i s ém a n , m â k i s e
Dj i W o y o
F a r i fâ l é , fa r i fak al é
C ou r ba tu r e
K ol o s a
C ou r a n t d
’
ea u ,
-
.
-
,
fa r i fâ , far i k o l osa
B ol é k o m
,
Co u r i r ,
.
B o r i , b ol i
,
—
l
é
é
dén
y
.
.
B o r i , b ol i
So um um a n ,
B ä si
.
s ou m un .
.
DICTI O NNAIR
88
C ou ss i n e t
FRAN Ç AIS
E
-
B A M BA B A
F i n s i gui m i n s i gui
Ta l a n , k oun k om d on a n
,
.
,
Lâd a
.
.
Si é fan k él én ad én
B o ugou
-
—
ou
.
.
B i r i fé n i , b i r i fan i
D a to u gou
.
.
N k ân b ab a k ér ék él é
’
,
N
.
i
d
d
v
b
o
b
o
a
,
3
j
on d
n on d
—t
i
u,
o
j
S i r a n y r a n yr a n
.
-
,
Si r a n gn é fén ,
’
N tor i
s i r an -k o
-
C r ap a u d ,
C r ap a u d zer e
.
.
.
N tor i d i go i n ( )
d i guè n )
’
,
1
-
t
l
u
( p ôt
n
’
.
D i a n ga r a bo u, d én d i o ugo u
K ara v âs i ( f)
.
.
K i r i y On
f
()
.
D i ou r o uti gu i
Da l i
.
.
D an fén , d an fé
Da
F ên é
.
.
C r êp e i n d i gèn e
.
N go u m i
So n o m so m o u
D ou n ou n k or o t o um o
’
,
—
-
.
,
Cr ête d e
coq ,
P r o n o n c ez i n
)
( 2 ) Le g
(l
—
c o mm e
en
f ran ça i s d an s
à p ei ne p ro n o n cé
ce
.
mo t
e t no n
i
.
D I C TI O N N A I B E
FRAN Ç AIS
W om a
-
AM B A B A
B
89
.
K l o , p ér én
O uél éo uél é m a da l a , ga n god a l a
D i égo u, s ê d i égo u d i égui
.
Cr i eu r ,
-
,
B a m ba b a m a n
.
.
'
,
Sô b o ,
s ô b o uo
—
K én é
.
.
.
M a d i o ugo u
—
K ér i , k a r l
.
( er
i r i d én k ar i )
G ol o k ol ol é
cuei l l i r l e fr ui t
,
.
.
-
.
G o u a so , gas o , téb él i k é y o m
To us o ugn é ( f) , tébél i k él a , téh i
—
lila
W oro
M
C u i t,
C u i vr e ,
(
'
ul
-
dä j a tte,
C u l o tte ,
C ul ti v a teu r
(
o uo r o
,
o ul é ,
ul ti v er ,
téb i l é
N am ba r a
’
n sim
.
K o u r o us i , n sa r a b o u
Sén ék él a , tj i k él a
Sén ék é, tj i k é
.
C u vette,
Ta s a
( ycl ôn e
F o l o n k o to
'
,
D a me ( p er s on n e) ,
D a me ( en p a r l a n t
un e
bl a nche) ,
.
.
Sén é , tj 1
d
.
.
C u l tur e ,
’
.
’
'
'
.
.
D égn é, s i r a ,
-
-
M
,
.
n égu e
o s o b ak o
-
ta sa , ta sa
.
m
.
M a d a m o u m o so
—
.
—
n égué
.
DICTIONNAIRE F RAN Ç AIS
40
D a me ( p our d a mer
B ôm bo l i
-
B A M B A B A
.
M p ar 1 , n p e r i
Dji n gui di an ga
R O , r a l a , k on o
Don
D on k é
’
.
D a n d i ner
D a nse
( ),
se
,
.
.
.
D a n ser
D a ns eu r
D a tte ,
.
,
D on k él a
,
.
N ta m a r o , ta m ar o
’
D
D éba r bo ui l ler
N
a ti i er ,
’
—
r
ta m a o so un
,
.
G n é k o , gué h o ue
K ak a l a
—
.
—
.
.
D i oum um an i ti gu i
.
Dj i r i ti k é , i r i ti k é, fo m i r i ti k é
D i o , d i ol é
Da y él é
.
.
K a n ti k é , k oun ti k é
—
v
D écéder ,
D éc h a rger ,
D éc h i r er ,
D éch i r ur e
Dà üâ
D éc i der ,
D écoi ﬁer
,
,
.
mor t
.
B an ,
sa
.
D ji gu i , d on dj i gui
F a r a , far a far a
.
.
.
F a re d a
-
.
Lati k él é
Lati k é
-
.
.
K o un
—
fo n i k oun fél é
—
,
D éc or ti q uer ,
F
a r a o uo m
D écou d r e,
B
or o to ,
D écousu ,
B o m to l é
D ed ans
N ogo b o
K e n o , k on o ra
fén i b o m to
.
-
.
,
.
.
.
.
.
DICTIONN A IRE FRAN Ç AI S
D éf au t
F i en ,
,
D éfa veu r
,
D éfen d r e (q uel q u
’
I h fen d u ,
D éfen seu r
,
41
BA M B AB A
s o n , s o n d i o ugo u
.
B o i y a , d ogo ya , l ago u ési
So n di o ugou y a
,
D éfec tu os i té
-
.
.
’
un
)
D ém én
Tôn s i gu i l é m i n a
D ém én bâ
,
.
.
D a n ab él i y a
G n ém a y él ém a , gn éd a ti e n
Di o u s s o go , d i o ub o
.
-
.
.
O u ab o
M
ao u a ga h o
,
r
o u ou b o
.
k a b a tan r a
N égui b o
K o n égu i bo l é,
.
.
n égu i s or o l é ,
-
m a r a tj i l é
so u
‘
.
D ehor s ,
B a mak o , b an a m a
D éj à
D éj euner ,
K él én
.
D arak a
.
Sar a ti
N ou n i
TÔ n ti e n
Toûfân i ( A )
D él a i ,
.
.
D él ayer
D él i t,
.
,
—
.
D él uge
D ema i n ,
,
.
D émêl o i r ,
Si n i
D él i , gn i n i , gn i nj k a
G n i n i m a d él i l i b a gn i n i k a l i b a
Ta m a t i o go
G n éb o
K o un ti oﬁl an
D em i
K 1a , ta l a ( m )
.
D ema n d er
,
D em a nd eu r
D éma r che ,
D ém él er ,
,
D emo i sel le ,
D énwl i r
.
,
,
,
-
.
.
-
.
.
So u n k o um u n i N p o k ot i gui
K ari , ti en , gour oudi a
’
,
.
.
.
DICTI O NNAIR E
42
A I S— B A M B
Ç
W a r an ga
D émo n ter ,
D én i grer
D éno n c er
ER A N
.
o
i
T ti e n ,
,
Sén d o
,
togo ti e n
—
,
D ép as ser ,
.
.
G u i gn i n
D an atém é
D en t,
ÀR A
.
.
D ép en s er ,
N égu éd i o u m usébé
F é m b o , n a fo l o d o u n
D ép l a i r e
M
D ép êche ,
.
—
,
.
,
,
0 ua r an ga
o u i l l er ,
D ép o u i l l er
mal) ,
.
-
D ép ô t
D ép
d i él i m an goya
a go ya ,
Di o l o b o
K a r i fa k al i fa
D ép l u m er ,
.
(
u n an i
m awo m
o n om ,
,
B o so , go l ob o
Kahi n i
.
.
D ep u i s
D ér a c i n er ,
Ir i d i oub o
B ér a nger ,
W i l i , b o , y él ém a , fén bo
,
ou
.
.
ra
o
n
g
D er n i er ,
K o sâ l a b a n
D er n ièr em en t,
D er n i er n é,
D er r i èr e ,
Ik o r o d ô n
,
-
D es c en d r e ,
D éser t,
D ésesp ér a n t
,
,
D és ola n t,
D ésol é,
D és or ma i s ,
o
.
,
k o ta
.
.
Si n ab a n
K o fé , k o sé k o yan fan
Dj i gu i
K on go k ol o o ul é
.
,
-
,
D és h er ber ,
D és obéi r
-
a - n on n a
.
.
D és esp ér a n c e
.
Dj i gu i ti gu é
Dj i gui ti guék o
—
.
B
in
—
b ob o
.
.
So s o , b a n
.
—
k as i k o ,
n
n
so
Do
M
ni
m o n ék o
d o u s o u k a si l é
o n él é ,
B iko,
.
—
tém én ék o
.
.
.
DICTIONNAIRE FRAN Ç AIS B AM B ARA
43
—
Y o l o n k o , y o sa , d i o um u y o l on k o
D i o uk o f o
Ka n b a l a , sa n fé , k o u n a l a
—
.
D es sous
D essus
.
,
,
,
D es ti na ti o n
D étac her
D éta i l
(
.
Tay o r o
,
P el é ,
,
v en te a u
D éta i l l a n t
D éten te (d u n
D éte nd r e
.
)
.
fa n i
.
D i a go m a n ﬂ a
,
.
D i a go m an ﬂ an a
fus i l )
,
M
f
—
r
a i a f om
Dj i gu i
,
m a r i fa k él éti k él a n
.
.
K o n i an
D étor d r e ,
,
.
.
F é l én ,
f
o ua l a o u a l a - o n i
-
tor d r e l a
cor de :
o ua l a o ual a
-
K ar l , ti én
D i o um u
)
( ex d é
.
d i o u m uk i s é
.
.
.
F i r i y a ﬁ l i ya
Fl a
,
.
.
F l an an
.
B l a gu é té m é gn é
G u é m a, gn ém o go
-
-
,
.
-
.
G u é gn éya n fan
,
.
F l él i k él a l a <l i él i k él a
,
.
u
n
s
l
l
s
s
o
n
t
l
e
s
s
i
v
a
t
e
L
s
u
s
u
e
u
e
d
i
v
i
n
n
l
s
l
s
e
a
t
i
o
e
s
)
p
(
Ti e n d a , q u i s e f ai t d an s l a te rre s ab l o n n e u se t roi s so r te s
l atom ( l e de v i n l ato m d a l a) k a l ad i an ( l e d ev i n
e xi ste n t
t i e n n i k o um u d a l a)
k al ad i an —tj i l a ) ; ti enn i k o um u ( l e d e v i n
2 K ol o n i , q u i s e f ai t av e c d e s c a u ri s d e d e v i n k ol o n i ﬁ il a)
’
3 N k on , q ui se fai t av ec un gr o s b race l et fai t d e l i an es ( l e
l
—
-
.
-
.
.
‘
.
DICTI O NNAI R E FRAN Ç AIS
44
-
B AM B A B A
K on o b o h , k o mo k ar 1
G uél éy a , gouél éy a
B a l an
.
.
.
N k ar i ,
’
k ér i
D i me
D i r e,
D i s ci p l e
D i r ec ti on
D is cu ter
n
k ér i ,
n
’
k a r i d o,
.
Dîak a ( A )
FO
,
’
.
.
K al amd ém
,
.
F
,
an
f
n
a
an
y
,
So s o ,
,
D i sp a r a îtr e
o
i
m
m
o
s
s
o
g
-
To u mo u
Ti ér i , d i e n d 1 e
.
.
.
K él é
D i sp ute ,
D i sp u te ur ,
D i ss i m u l a ti on ,
D i ss i m u lé
D i s s i m u l er
.
.
.
K él éti k él a , k é l ék él a
D o go l i
Do go l é
.
.
,
D o go
,
.
.
D i s ta n c e ,
D i s ti n guer ,
F
F
o u r an t1 e ,
f
u
n
t
1
o
an
e
)
(
ar a mf âs i ,
d a mfar a
D i v er tir ,
M
o u gou r i
D i v i ser
D i v i s i on
tji
Gui n ,
G mi n i , k l a l i
,
,
rm
.
‘
.
l am ougo ur i
.
.
.
,
k on ﬂ i l a)
4 F ar an i , q ui se fai t av e c d e s p i er r es ( l e d e v i n f a r an i si
g ui l a)
’
5 B ési n i k o um al a p e ti t fét i ch e q ui , d ap r è s l e d e v i n p a r l e
e n si fﬁ o tan t
6 D or aﬁ i q ui se f ai t av e c un e b ob i n e d e ti se ran d ( l e d e v m
d o ran i ﬁi l a)
’
P ui s b i en d autre s non m oi ns n e uv e s
d ev i n
n
‘
.
.
.
.
,
.
.
.
.
DICTIONNAIRE
F
D i v or ce
D i v or cer
D ie ,
D ix hu i t
,
,
F o u m u sa
.
.
D ix n eu
f
D ix
t,
D oc i l e
.
.
D i æi èm e ,
s ep
o ur o u s â
.
,
-
46
—B A M R A R A
A
B
Q I
Ta m
Ta m n i ségui
Ta n a m
Ta n i k o n o mto
Ta n i wo l o n v l a
-
—
ER A N
-
.
.
K o l o l é m âk o l o l é
.
.
D oc i l i té,
D oma i ne,
K o l o l égn a
F
D omesti q ue (ga r çon )
D omes ti q ue ( fi l l e ) ,
,
o r oba ,
.
.
fâ m a féu
—
.
T1 e n i d ém i s én
G a d a go ua d a
,
,
.
.
D omp ie r ,
K ol o
D on ,
B o gma , b o gma fén ,
G n i , n i , so , d i
D onne r ,
.
.
.
s o n fém
.
.
Sa mo u m a s a mo un a b o
N i k o mi tém én ék o b i ta té m ék o
So un ob â to m i b é s o un â s o un Ogo
D or é,
-
,
D or én a v a n t,
—
.
—
,
D or m a n t,
,
,
r a m a , s o u mâ.
D or m eu r ,
Som
D or m i r
Sou mo go ,
,
D ot
b ât o
.
a l a b a , s o u n o go l a ba
s o u n d, s i mo go
.
_
m
( )
F o um uma mfo l o , fo um u fém
F o u r o u fém b o
,
.
D otcr ,
D ou ce men t,
-
.
M
o u mi m o umi
D ou c eu r ,
K a l o l égma
D ou leu r
Di m i
,
,
d o n i do n i
.
.
.
D ou l e u r eusem en t
N i d i m i yé
D ou l ou r eux,
D ou te
D i m i k o , d i m i n an k o , m o n é
,
Douter ,
—
.
Si k a s i k i s i k i
S i k i , b i si k i
,
.
,
s i k a —s i k a .
.
.
DICTI O NNAIRE FRAN Ç AIS
46
D ouze ,
D oux
B A M B A B A
M a k o l ol é m â
Ti m i m a m
-
,
(
D ou z e
D r ap
-
au
û
t
o
g
)
-
sa b a l i l é
.
,
Ta mi ﬂ a
,
Di ô
ea u ,
-
n
’
.
di o
.
D r èch e (m a r c d e
D r ess age
G l o gn a ga , bl o gma ga
K ol ol i
D r esser
K ol o
-
,
.
.
,
.
G uél ém a m go u él é m a n
G o uél éy a
D ur ,
,
D ur c i r
D u r c i ss em en t
G o uél éy al i
’
D a bak a l a n k o y o
.
,
—
,
D ysen ter i e
E au ,
E c a i l l e,
É c a r ter
E c h an ge
.
To go togo n i to i to i n i
,
,
D ]1
.
.
D i égu éfà r a
Waga ,
o ua
.
.
F él én i fé l é fa l é mi fa l é
B o l i b or i , d a mk é
’
N gâr a , y é l éy él é n a
,
,
E ch ap p er ,
.
,
E che l l e ,
E cl ai r
.
Sa n y éguém u
D i e ya , gn éb o , b a n gu i
.
,
É cl a i r ci r
É c l a i r c i r ( ce q u i
ép a i s) ,
E cl a i r er ,
E cl a i r eu r ,
,
E cœu r er ,
E c ol e
E col i er
,
,
.
.
,
D u r i l l on
.
es t
Dj i
—
c h aya
.
.
Y ê l éb o , m émébo
K él égn éb l a
.
.
—
u
D o u s so gmougo u
Ka l a m s o
-
k a l a m yo m
—
-
K al an
.
,
d én
.
.
.
DICTI O NNAIR
E c on om i ser
] îeor ee
,
,
E
F én
F
ÇA
ER A N
ar a
F ar a
E co u te r
E er a s er
La m én k l o m a d i o
,
E cr i r e,
E cr i t
ou o ro
.
,
F
.
.
E eor eer ,
,
47
fén ma sago
n am a r a ,
-
AM B AR A
IS R
—
a r a — o n om
.
.
Sé bé , s é bél i k é
Sébé
Séb él i k él a
'
,
.
.
E cr i v ai n
.
K a n ga
E m me
E cu mer
,
E cu r i e
.
K a mga t 1 e
—
,
,
E d en té
E ﬁw i l l e r
,
.
Ti o ur i ( f
G n i ta n
N o u go u
sê
-
go ua
.
.
,
.
Se k o t i ési r i , go uél éy a
M a s i r a mk o , s i r a gmé f én
,
E ﬁr aya n t
E ﬁr on té
"
E ga l i s er
.
G n a r ago u él é
D a l a k égmé
,
.
.
E ga l i té,
K égmégn o gogma
E ga r er (p er d r e) ,
E gl i se
To un o u n ﬁ i , ﬁl i
To ub a b o u mu sm
E goi s m e
N
,
E goi s te
,
.
,
.
-
o go
d i o u go u y a
N ogo d i o ugo u
K an t i k e
,
E gorger
.
.
.
.
—
,
.
E gor geu r
,
K a mti k él i l a k a n ti k él a , k an ti k é
,
l i k él a m o u r o uk a l a ti gui
,
E gr uger
M
o u go u b o ,
E h on té,
M
a l o ba l i
E l a n cer
K i p an
Lab o gn a , l a y r i wa
S am a sa m b a
E l a r gi r
,
,
—
n
m
o
o ugo u
g
sa m émt a n
.
,
E l ep h a n t
.
,
.
.
.
bo
.
.
DICTIONNAIRE FRAN Ç AI S B AM B ARA
48
-
E l ep ha n ti as i s
E l ev age
B om bol i ,
,
B aga ma m o
K al an
,
E l ev er ( éd uq uer )
E l ev er (en h a u t)
,
‘
E l eveu r
E l oge
E l oi gn er
.
-
,
E l ève
se m b a
,
—
dén
La m ô n
La d i a gma
.
.
.
.
B aga ma m ol a
,
Tamto tan o
,
,
.
.
M ab o , y or o d i agma
Y o m d i a gma
,
E l oi gnem en t,
E m bel l i r ,
E m bêta n t
.
—
.
E mb r an c hemen t,
Ti éga m a s i r i t1 e gmé
Tô m k o
Tô m
D a n k o un , si r a fa ra
E m ma n c her
K a l a d 0n , d o m k a l a l a
.
.
-
.
,
E m bête r
,
.
,
-
.
—
,
.
N to ugo uk o u m ul atj i
D i m o go gu én k o u ( o u )
’
E motter
E mw choi r ,
.
,
-
—
o
n
e
n
k
u
o
g
B al i b an
,
M
asa k e,
Yo m
E mp l a cem ent ,
E mp l i r
.
.
k é l ém a s a
.
.
,
E mp o i son ner ,
E mp oi sonneu r
E mp r i m n ner
E mp r u n teu r
E n cas
E n cen s
,
m a k ogma , bâr a ( k a s s o mk é)
p
K emk o n o k é
a,
-
.
K émk o n o ti gui
D o n k aso l a
—
,
.
-
,
.
D i ou m u t a l a b a
—
fém dj i gui
r
i
i
a
Dj gu
.
,
,
.
.
O uso ul a m
La s i r i to , k o n o m a , m o so k o n o m a
.
,
E n cei n te ,
E n c l um e
,
K ô l am
.
.
DICTIONNAIRE FRAN Ç AIS B AMB ARA
—
E ncor e ( de
E n c or e
)
s en t
j
)
n ou v ea u
us q u
,
'
,
B êl é touk ou n k o k oa r a
,
,
à p r é H a l i s a o uél és a ,
h al i bi
.
o u él ésa b él é ,
,
.
E n co ur ager ,
E n c r e (p our éc r i r e)
Encr i er
,
Endor m i
D o us o ud o
D a b a dj i ( A )
D a ba b ara
.
-
,
-
.
s éy ati o , sa l i b ato
M a k o l ô m,
,
.
En d r oi t
,
Yo m
En ergi e
,
K a ma gu él éya
.
.
K a ma guél é K an ago u él é
,
En fa n t
.
D e m me my a , d ém i sémgn a
D éﬁ d é uu s e n
En fa n c e ,
,
,
.
.
En fa n ter ,
D ém wol o , wo l o
E n fan ti l l age ,
D ém i s égn a k o k é
E n fa n ti n ,
D ém i s é n
-
.
—
—
s on
.
b é m o gom i ma
D i ah a ma m a ta so um a
-
D a to ugo ul é
Da to ugo u
.
-
E n fer m er ,
.
—
.
F o un ou
F o umo u
.
.
E n fon c er ,
P ém p é
E n fou i r
D o d o ugo ud i o uk o ro
To mo m a d a ( m ) k n o m a da
)
.
-
,
.
E nga ger ( mettr e
a
e
g g
en
,
.
E ngr a i sser ( fa i r e) ,
E n i gm e
,
E nj a m bée
.
,
Lak l o l a fa l ab al o
,
,
N ta l ék or o —b o
O uâl a
.
.
.
E n l ev er ,
E n n em i ,
D i o ugou
E n nu i ,
D ousou k asi , mi l a tôr o
-
.
—
.
.
.
DICTIONNAIRE FRA N Ç A IS
50
E n n uy euæ,
-
B A M RA R A
D ou so u k a si k o
—
.
E n or m e ( en grosseur ) B él ébél éb â , k o umb ab abâ
E n q uete
Ségués éguél i , s émsén mi
E n r agé
O ul o u fa b é m i n a
,
.
,
.
,
E n r a ger
E n r o u l er
E n sei gn er
Kan
,
m or te)
(
r e
o
g g
sa
.
M el ek e
.
.
K a l an
,
E n s emen c er
.
Da m ( E u
,
m
o
d
n
a
,
g
-
.
c du
av e
E ns or cel c u r
E ns u i te
mi l )
c
en semen er
.
K o m té ti gu i
O k o o tém émék o
-
.
,
,
,
E n ten d em en t
E n te n d eu r
F âm o u ( A )
F â m o umi b â
E n ten d r e
E n ter r emen t
E n tété
E n ti èr em en t
E n tr a v e
M én fâ m o u ( A )
Soil d o
,
,
.
.
.
.
.
,
,
.
—
,
,
,
,
.
K l o go u él é ,
—
.
.
,
,
-
,
,
Ti é
E n tr e
G n oi n
a v er ti r
m ogo k a n m én b él i
B é m ou m é bi é
G a r am ga r a sê gar a n
E n tr e ,
-
.
.
.
s ao u m a
—
k ou n k a n b o
A
n
i
n
o
,
)
g
(
-
.
E
E n tr ée ,
E n tr e h a n
E n tr e n u i r e
K i y ér é d i gmo i m m a :
Da , d ôn da , boda
E n tr er ,
Dô m
E
G mo i n fâ , gmo i mfa ga
N égu é n égui
n tr e
—
d on n er
—
—
n tr e
—
En v i e
tuer
,
E n v i eu r ,
E n v i ron s ,
-
.
G mo i n k omi gn a gmo i m d i an fa
G mo i m tô r o
—
—
,
.
.
,
.
N éguéti o
.
La m i n i d até b o
,
.
.
.
.
DICTI O NNAIRE FRAN Ç AIS
5]
B AM B A B A
-
Tj l d éD tp fa k i l a ( m )
Tji k i ( m )
—
,
,
.
.
,
K a l o go ui l i
.
P a m p a r a gou i l i y a
La s o n , l a m a r a l a sa go
,
.
,
.
Sér i d i er i , d i en d i e
K a m an
.
,
.
E p er on
Séb ér é
,
Ti sa n
E p i ce
s éb é l é
,
.
.
N a mafém ma r a k éfén ,
F i e m b a ma
,
,
E p i dém i e
E p i l ep s i e
—
.
,
K i r i k i r i n m s i an
,
E p i l ep ti q ue
E p i ne
Ep i neux
.
K i r i k i r i m a s i a m to
—
,
N go uémi
’
N go uén i m a
,
P i n k i , p i mk o u
N ga r amga tj i ,
.
Ep ou i l l er
f
()
’
—
,
m k a r a n go ua—
Ep ou m on ner
F i éd i a
E p ous e ,
F
oum u
E p ousée
K
o gu o
F
our o u
,
É p o u ser ,
E p ou sa i l l œ
Ep oux ,
,
E s c a rgot
,
E s c l a v age ,
E sc l a ve ,
E scorte ,
—
—
—
.
m o so , m oso
m o so
.
,
o u m u — ti e,
K ér ék été
.
.
M adi o b â
.
fo um uk é ( m )
D i o mgma
D i on
—
.
.
.
g
’
.
K o gn om fo ur o u
F
.
k a r a mga tp
tj i
n
’
Le
.
’
,
E p i n gl €
n ama k éfén
.
tr è s l égè rem e n t p r o n on cé
.
.
.
.
DICTIONNAIRE FRAN Ç AIS B AM BARA
2
-
M
a
di o , m a n to
.
D é md i o ugo u y oûr i
F o ur a mti é fo u ma n t1 e
,
.
,
E sp ér a n ce
E sp ér er
E sp i on
Dj i gu i
,
dj i gu i y a
.
D i gui , tô m a
,
P ér ék él i l a
,
E ssu i e m a i n s ,
-
Di osi
Kom n
.
a di a
.
M
Ni
,
un i
O u ér é
S i gui
.
.
.
s os a ,
,
tér ék ñ
.
.
Ta l o n ( f)
ou
-
la
.
sô k é
,
m i bé b l a
K l ém a
E ter n u er
Ti s o
Ta gn o mo m, taﬁék é
Lo l o d ô l o
E ti n ce l l e
E to i l e
,
.
,
ti l i m a
Ti s o l i
.
.
E
F i éd i a ,
ff
d a k a b an an k o
-
,
l e k l i di a
ni
To up o u ( f)
E l our d i ,
E tr a n ge
E tr a n ger ,
G n ém a d i o b él i
K o k o ur a
.
-
E tou p e ,
,
.
.
,
,
.
.
K aba k o
er
m
( )
E en s e
E ton n a n t,
tou
sô m o s o
.
E té
E te n d r e,
E ter n u em en t
,
.
.
—
m
k
Sa a m so
.
.
.
.
,
k ar amk a r an tp
.
.
E tr ap er ( coup er ) ,
E tr e
D o un a n ( m ) gn o n , toi n m an k é
K a ( e x étr ap er d u r i z m al o k a)
B é, m i bé
E tr i er ,
N égué s ém
,
-
.
,
.
,
.
—
.
.
DICTIONNAIRE
N ç A I R —R
ER A
53
A M R A R A
Sê d i o ssi mégu é
N i égué sén d i o ur ou
.
—
-
K al an
K hl amd ém
K a l a n k al an k é
.
.
.
,
.
Eh
To u b ab ou
Ou
E ux
Eva der
,
.
.
B ol i , bor i
.
É v a n oui r
E v a n ou i ssem en t
K i m a fén k i m a
K i ri k i ri m
Ki ri n i
E ven ta i l
Taﬁé
E va l u er
,
,
E v en ter
E ven tr er
,
.
,
.
.
F i fa ﬁé
,
,
.
K o n o fa r a
,
E ve n
É v i d er ,
A wa
E v i ter
F én gu én
Ti k i ti k i
.
E xa c tem en t
,
E æagér a teu r ,
E xa gér a ti on ,
,
.
.
.
D a ma tém éb â
D an at ém é
.
.
F
Ex c use
.
.
K o mo r a b o
,
.
o
.
Y a fa ( A )
M éme
,
h ak éto , m a k o to
sen s
V Tu er
.
.
.
M a fâl a m o go fa gal a
Ta m a s si e n
—
,
.
O uâd i o u ( A
ôu
S
-
bo
M i bé
-
.
.
)
,
l ad i
.
.
.
DICTIO N N AIRE FRAN Ç A I S B AMB ARA
34
:
—
E xp éd i er
V E n v oyer
,
E æp l i q uer
.
.
G u é fo
D i a m a n i y âl a l a
D i a m a n i yâ l a
To u go u
B a ma k o l a d o u m a l a
—
,
.
E xp l o r a teu r
E xp l or a ti on
-
,
.
—
,
.
.
,
Dan
F
N tal é
F a ce ,
F â c her ( se)
F â c heu x,
F ac i l e
c i l i té
F a c i l i ter
a
,
.
G u é gn e ya n fa n
F o umo u , d o n s o n
D o us o u k as i
N éo u m a n
N eo uy a
,
,
F
a ç on
F
a de ,
F
a i bl esse ,
F
ai m ,
F
a i n ea n t,
F
a i n éa n ti s e ,
F
a i r e,
F
a i s a bl e ,
F
a i s ea u
c
n s1 r i
,
,
,
F
.
’
a bl e ,
,
N eou y a
Glé
.
ko
—
.
.
.
.
.
.
—
r
i
d a ba ti ogo
t i o go ,
Sago l é
’
N a fa n ta gma b a 1 i k a
.
.
,
n
’
ta gma
.
K ô m k o uon
Séy a ti o , sa l i b a to , sal ab a to
Sa l ab ato y a
Ké
M i k ak a n n i k é y é
fa i s c ea u de m a rs
D i o go ( ex
.
,
.
.
.
.
.
k a b a d i o go
K o gn é ,
F o ( f)
.
o u al
é
.
.
,
DI C TI O NNAI R E
F a m i l i a r i té
,
RAN Ç AIS B AM B ARA
F
—
B a l ém a v a
.
F
ami l l e,
F
a m i n e,
Ko l i so m a
K o u ngo
F
a ner ,
F
,
,
as a u
-
B o uga
VB
fuszi n
.
.
B om k o
M
,
—
s
a
u
an
a
a
s
p
p
.
ou
.
ar i n e ,
.
.
F él ék ô
F
ba l ém a
r
ﬁon
‘
.
.
l
m
o
u
a
u
m
m
u
o
k
â
a
o
g ,
g
m o ngo u , m a l o m o ugo u
o ugo u ,
—
—
.
m a s éguén k u
F
a tig l tn t,
u
Ség én k o ,
F
a l i gn é
Ségu én é
F
a ti g uer ,
F
a n ei l l e ,
Se gue n
K â l a m o u o l o so
F
au
F
a uss e m r n t,
N
F
a u te ,
F
a ux,
D i a l a k i ﬁ l k a tao u ( A )
N k al on , n a bara , ﬂ i
F
a v eur ,
F
a v or i te ,
e
l
ﬁ r,
.
.
F Cn i
,
,
.
.
—
,
M
o so m a n ,
l
M
o so
.
.
.
m os o
.
.
O u o r o k Ol o
TJ !
-
.
Tj i d a , p ér è n d a
N ô gu é, n v gué ﬁn
-
.
—
F
er
bl an c ,
.
G n a b o gn a
B a r a m o m m o s o m an dp
F eme l l e,
en d r e ,
,
.
F él i c i ter ,
F
s a l a n sa r a n
*
-
Ta n to l i
Ta n to
F ém ur ,
.
an — b a r a l a , n i n an — b a ra y
F él i c i ta ti o n ,
em me
o u o m so
,
sa r a m, s a r a n
-
P ér è n
r
.
.
F él er ,
'
—
N éguC fal afal a
-
.
.
.
é
.
.
DIC T IONNAIR E FRAN Ç AIS R AMB ARA
06
K ou m o u n a n
To ugo u, da tougo u
N égué k o un k o u r o u
D i ou k pun an , d i ougo u i r i
Di q u tj i , di outi
Di o u goui r i b a
Sél i , sa l i
Sél i k é, sal i k é
B o l i , bo r i , b és i , b a si
B o l i ti gu i , d o m a, tôn ti gu i
.
F
er mer ,
.
.
-
.
—
.
-
.
.
.
F éti c h e
.
-
G ouén i , ta soum a
F our a ﬁr a , fo ur a bl ou
Tou
.
.
,
.
.
F i a n ç a i l l es
F i a n c ée,
m am i me
M
o sso
M
o sso - m am i n él é
F ôu
-
.
.
.
M i s oi O ( f)
*
.
K a n ti gu i
K amti gui y a
.
.
F i è n , k oun a m k o un an
-
.
So um a, far i gou a m d i on té
F a r i gouan to
.
.
F a r i go ua n n i ti è n i
-
.
Y ér ém ai r a, y ér ém a d i a
Tor o m on , to r od én
Tor o , tom soun , to m d i on
‘
.
.
-
-
F igu r e
,
G n éd a
G âr i , guéri
O ur o un ti l i , p ara tal i
F ou
.
.
.
.
.
57
DICTIONNAIRE FRAN Ç AIS B AM B ARA
-
Di o
.
O ur o un ti l i l a, p a r a ta l i l a, p a r a ti
l i l a , o um u n ti l ik él a, p ar am
l i k él a
i h ak é
B a n gui b e
So u mk o u r o u , s oumgo um u , n p ogo
.
-
.
’
t i gu i
.
So u n k o u r o umi , d én m o s o n i
-
Y oûr o u y o ûr i
D e n ti é , d ém k é ( m )
Sén s è n , dj i s én s è n
.
.
,
-
-
.
—
.
Lab am, d a u, k o un
.
M i s égn a, k égo u y a
B a mé, m i b a n a
B an
—
.
-
.
.
F l a m m e,
Si gui l é, ba m b a n n é
Di o sa b at i , go uégo uén , ban b a n
So m n o u s ou m o u
F oun fo un ta so u m al a
Ta m én é , go u én i m én é
F lanc
K ér é, k ér ék él é
F l â n er ,
l i îr i k âr a
.
F i xer ,
F l a i r er ,
F l a m ber,
F l a q ue
F l a tter
F l éa u
F l èch e,
F l eu r ,
F l e u v e,
,
-
.
—
.
—
.
eu r i r ,
ni
B i en
.
r
m
é
é
d
i
a
a
é
y
—
n
o
o
u
é
i
s
G
g
-
b ér é
.
.
.
I r i ﬁê 1 é
‘
Ba
.
.
F o s on
ﬂ
.
ré
Ta nto
.
F i êr é
-
.
fo so n p oso n p o so n
-
,
.
.
DICTIONNAIRE FRAN CAIS B AM B ARA
58
-
F l é, b o ﬂ é
F l é ﬁé
-
.
—
.
B i en
.
Ségn a n
Fa
F a to y a r a
.
.
D i on
.
.
Di on d i on
Yèl é
.
.
B ar i k a, fa n , k o l ogo uél éya
K a r abal é
D i a go ya , k a r a k a r a
.
.
.
F
an
.
N égué d a
-
F
or ger on ,
F
or
F
or me,
Ti o k o , ti o k o y a , l ah â l a ( A )
F
or n i a teu r ,
F
or n i ca ti o n
F
or t,
D i a d o, k ak al a
M o so gui n i , d i a d o y a , k a k a l a ya
B a r i k a m a , k o l o gu él é
F
or tem en t,
N i b ar i k a y é
F
or te r es se,
D i a sa , d ji n fo u m
F
oss e ,
S al e
F
ou ,
F
ou d r e,
r
e
u
g
,
c
N
.
o u m ou
N
.
u
ég é d al a
.
.
.
—
.
.
,
se r é
.
u
.
.
F a to ( m ) , fa ti o
Sa n p ér è n
G o uégn é, b i sa m b o u s a n ( m )
G o uégn é l a bo ugo
.
F
ou et,
F
oue tter ,
F
eu i
l l er ,
.
.
-
.
M
on
(
ex
m on )
.
fou il l er
u ne
.
Di a m a , d i am ak oum u
.
c ase
: so
DIC TI O NNAI R E FRAN Ç AIS B AM B ARA
59
-
Ti o u k o go u o m , d o n
M o ugo u
,
F
ou l u r e
F
o ur ,
F
o ur be
F
o ur ber i e,
.
Di bi
D i a n ga r a b o u
.
c h e,
F o u r c hette
F
.
D i o n ga r a h o uya
’
B aro m a , n k l o m a
.
ou r
F o u m us e ti
,
Ti m b a
l i er ,
f
( )
ou r m i
F
ou r m i — l i on
B a d o i , ba d o ud o u
F
o u rr ea u ,
Tân ,
F
ou r r i er ,
F
.
-
1n o u r o u - tâ n
T
k in
r a îch eu r ,
F
ra i s
K én e
,
,
F
r a p p a n t,
F
r ap p er
F
r ap
F
r a u de
F
re
.
.
Ta m a ,
M a k o n an d 1 e
—
.
.
,
,
f
r
r
o
o
n
e
)
( g
d on n em en t
,
r éter ,
.
N egu é go u és i l a
K a r o , n a m ba r a
.
-
,
.
—
K a m y ér éyé 1 é
F r èr e ( p l u s âgé)
F r ère ( p l us j eu n e) ,
F
.
,
.
F r éteu r
.
K ab a k o dak aba n a mk o
B o n go go u és i tj i
,
r
u
e
p
-
To mb a b o u
i
r a n ça s,
.
k o u n d o y o m , ta s o u m a
o
m
y
So u m a m an
,
F
-
.
.
-
S o u m a ya
c
)
(
F r a i s ( h u m ide)
F r a n c ( m on n a i e)
F r a n c (adj ec ti f) ,
r é en t
f
( )
o u r ou yé
a s o um a
F
.
.
F
F
.
Ko rok e
,
.
l
k o r o t1 e
.
D o go k é d o i k é d o go t1 e
Ko u l o um s o fo um u
,
,
.
-
.
.
ri a n d ,
F r i a n d i se ,
K o ul o un
-
N égu éto ,
s o f o um u l a
n égu éti o
N égué ü o ya ,
—
.
.
n é ué to y a
g
.
DICTI O NN A I RE FRAN Ç AIS
0
—
B A M BA B A
M émgmè n , b ou r ou sa
D émd éto , d én déti o
f
(
.
Ir a n y r a m
K i s é ( en p a r l a n t d es
.
,
k o u n s i k i s él é)
c he veu æ
-
F
r i t,
Y r an n é
F
r i tu r e,
Y r a m f én
F
r oi d
F
F
F
r oi d
F
(
.
r
n
a
ta
y
-
(s ubs ta n ti f)
j c ti f)
ad e
,
,
N én é
.
,
.
.
s o um al é
So u m al é , fén
r oi d u r e ,
N én é ,
r om age,
F o r o m a si
r om ager ,
R a man
s o u m a ya
.
.
f
(
.
N tafo ur a
’
.
F o n , tén d a
.
D a n , d i a m a n i d an
-
D i o s i , tér én k é
D én
.
.
.
M a m i té d o um o un i b e r ék é
—
Iri
-
-
d én , y r i d én , i r i m o n
Si si m an
.
-
S i si
S i si b ê
.
.
-
.
Tab a d â m i md
—
N o go
S o u m o un i
.
.
M
a r i -fa ,
M
ar i a
f
Y ê l él i
-
.
m o r i fa
.
t i gui , m ou
.
B O l Î b â , d i o n h ol i
-
-
.
fa t i gui
—
.
.
DICTIONNAIRE FRAN Ç AIS B AM B ARA
61
—
To mo m a d a ( m ) , k n o m a d a
To mo m a d al a
G aye , gav er ,
G ageu re
G agi s te
,
.
M
,
a — to n o m a d a l é ,
k n o n m ad ar a
G agm bl e
So r o fén
—
G a gn er
,
—
.
.
l a cour se) D an i n k él a
,
ai n
,
B
o l o s or o
-
So m
,
G agn eu r ,
Gai
m o go m i h é
-
G agn a n t
G agn e p
-
.
l an
.
.
S o r o l i k él a
M a gmi s o n dp
-
.
-
,
,
n i s o d o um a m
.
G a i eté
N i so n d i à
G a le
G al euæ,
G a l on ,
M egu e m a gma
M égmè ti o , m ag n a to
,
.
,
.
D i al a
Sô b o l i ,
.
.
G a lop ad e
G a r a n t,
G a r a n ti r
G a r çon (en fa n t m âl e)
G a r ç on n et
,
,
,
G ar der
.
,
sô bor i
-
S a n ga
.
.
Sa n ga ya ta, k ésa mga yé
V F i ls
B l ak o r o n i
M a ra
l asago n
k o un as i gui ,
—
.
.
.
.
,
,
k ol o s i
.
G a r e,
G a rga r i s er ,
G a rgou i l l e ,
G âr a ( f)
D a m o u go ur i , d a k o us o uk o u s o u
G a sp i l l age ,
G asp i l ler
Ti e n l i
Ti e n fo ugo ufo ugo u
N o ll m a n
N oum a m a n
,
G a uch e ,
G a uc her ,
.
.
—
-
V G ou tti èr e
.
.
.
,
.
.
.
.
DICTI ONNAIRE FRAN Ç AIS
62
G az el l e ,
G éh en n e ,
G en c i v e,
G ên e,
G én ér a ti on ,
G énér eux ,
G în éros i té
N k o mk o r on
B A M B A B A
’
.
D i ah a n a m a ( A )
G n i n ta r a
.
.
D égo u m,
s éguo
B o ur o u d i o u
.
.
M â gn o u m an , fo n i s i r é
Gmo u m a gn a
—
.
.
,
G én i e ( d i a bl e),
G én i s se,
G en ou
G en r e ,
—
Dj i n é ( A )
D i a ga , d i a ga gu è r e
Sén k o u r o u , k o n mh ér é
S i fa y a , t i o k o
.
—
.
-
,
.
.
G ens ,
G én uﬂeæi on
G er me
G er mer ,
G és i er ,
G és i n e,
G i bi er
G i fl e ,
G i got,
G igoter ,
G i l e t,
G i r a fe ,
G l ace ( m i r oi r ) ,
G l a c e ( ea u co ngel ée ) ,
G l a n d,
G l a n e,
G l a n er ,
G l a n eus e ,
G l i sser ,
,
‘
M â , m o go , m o k o
G n o n k i r i mi
F ér è n k ou n , fél è n k o un
F él è m, fér è m
.
.
—
-
.
.
N k o si , k ésék él é
Ti n d h n i t i o
’
.
.
Don so
—
s o go ,
k o un go
-
so go
.
Tegu e gn a n k él é tj i d am
S a ga o n o m
Sér è k é s ér è k é, s én sér i s ér i
Dj i l e ti ( f)
.
.
—
.
.
K l én , k o un go gn a m é
V M i r oi r
-
.
.
.
G a l âs i
f
d
l
)
j
(
,
é
r
o
u
é
é
n
g
.
B o u m o u ﬁ è r é , b o u m b o u m ﬁê r é
K a n si r i (ex ﬁ u i n k a n s i r i k él é)
.
—
G no
-
G no
-
n om n - to m o
.
n o r Om to m o n a
—
Tén én k é , tê n n é
.
.
.
D
ICTIONNAIRE FRAN Ç AIS B AMB ARA
68
-
.
M
an a
.
N o go m a m
F ôl o
.
.
G o i tr euæ ,
F ô l o to ( m ) , fô l o ti o
G o m me,
Yr i gn éd31
F o un o un
-
-
G o n ﬁer ,
G orge
G orgé,
G or i l l e ,
G os i er,
G ourm a n d ,
G ou r m a n d i se
.
.
N gô mo , k a n k ô n o
D ak o u ro u k él é
’
,
.
Wô rôn
V G or ge
.
.
.
N o go m a m a
N o go m a ya
-
,
,
G ou tteer e,
.
n égu é, s i ﬂé
Târ a n ti o l a k o
Lém o u
G oya v i er
G r â ce ,
’
G r ad é (da ns l ar mée) ,
G r ai n ,
G r a m tuée
G r a mm a i r e
G r a m m a i r i en
.
.
.
.
B o uy agui
,
n o go m a
.
-
,
.
—
N egué
G ou v er n a i l
G oga v e
.
B o u ya gu i
f
( )
-
.
s o un
.
G n oum a y a gn o u m a gma , h i n é
D i a l a ti gui
,
-
.
K i sé
.
Ti n sa m a
N a h ao u ( A )
N ah a o u d on b â , m a m i b é ma h aou
do n
.
.
—
-
-
-
-
.
G r a n d,
G ra nd i r
G r an deur
G r an d m èr e ,
G r an d p èr e,
.
D i a m ad i a , k ou n ba ba
G n a ma ti k é , b ogn a , k h aya
.
M
M
M
ok o u m,
on
on
-
—
To so
b ogn a
m om
ké
.
.
.
.
.
64
D
IC T IONNAI RE FRAN ÇA IS B A M
Gr a ti er ,
G r as ,
G r ati n ( de m i l ) ,
G r a ti tud e
G r atu i t,
G r êl e ,
G r elo t,
G r en ade ,
G r en i er ( a u ra gr ai n s) ,
G r en oui l l e,
G r i ﬁe ,
,
'
—
Si e m
K l o l én , m âk l o l é
Sén è n
O ua l égmo um an d o n
.
.
.
F o û , go uan san
Sa n a m b ér él é
.
O u él ém, n ta n am
R o mm an i ( A )
’
.
.
Dj i gu i n a
’
N to ri sén d i an
So n i , son i fa r a
.
—
—
.
—
.
.
G r i l l on
G r i m a ce,
N k ér é, n ti ér é
K o r éd i o ugay a
G
V… B
r i ma
c i er ,
G
r i n ga l et,
G rotte
.
.
W a s i , gn o n k i n
,
BA B A
’
’
.
.
ou
ﬁon
.
Ti éfa san i
K o ul Ou fân fâm, fa r a
.
‘
-
,
o uo
.
D i ak ou m a—o uar a :
K én éya ,
s ou m a
.
K él é, ﬁti n a
K él é ti é, k él éd én , k él ék él a
.
-
Do d o , go n al an
Lad on , i r i l ad on
.
G u i d er ,
Si r a gn ébl a
—
l
B a si m
G u i ta r e ,
G u i tar i ste ,
N k o n i , n gon i
’
N k o n i fol a
—
.
.
’
’
.
.
.
.
DICTION N A IRE
‘
ER A N
—
I
çA S R
A M B A RA
A
K ék o um a n , m a k ék ou n , k ati œn
—
K ék o u y a
.
Si gui b a , d ougo u k w o m ogo
SO , d o u , si gu i s so , si gui yo m
Si gui
D él i k o , d a l i k o , so n
D a l i , d él i
Di él é , ti k él an , d 1 e n d é ( m )
Si msan
.
—
.
.
.
.
.
Di an fa
D o goﬁé , d o goﬁé
D i o da di o
Dô l én
Togo , to gogn an k o un
G o ma ga ( m )
N k él i b a
D i se , ti k é
C h o s o , s o so , c h o k i s é
F o u , d ogo si r i fo u
F ar a ti si b l a a l l a m a
Tér i m a n , d i on o
.
.
—
,
.
.
.
,
.
’
.
.
,
.
-
.
-
,
.
.
K or o t a
—
s amfé ,
l a k o r o ta
Sa n fé san s é
M o k oun , k o un d am a
,
.
—
H em orr hagi e ( p ar l e
N
o un tp
’
,
n so goua .
.
.
.
DICTI O NN A I RE FRAN Ç AI S
66
B in
-
B AM B AB A
.
G n ou go un i , d i ougoumi
Ti e n
.
.
H
ér i ter ,
H ér i ti er
Ti e n ta
Ti én ti gui ti e n ti gui
Ti è té m o s o té
Sak o u n o u
Si k i s i k i l a
-
.
-
,
,
H er m ap h r od i te ,
.
—
.
.
H és i ta n t
.
,
H eu r e
W a ga ti (A )
Laﬁal é
,
H eu r eu æ
H i bou
H i p p op h age ,
A
( )
.
.
,
G uê l o u , gou i n go u i m
Sô so go d o un a
.
,
H i p p op ota m e
H i r on d el l e ,
s a n ga
,
—
-
.
,
M
al i
N
an a l é ,
m él i
.
mamok o l é
H i s to i re ,
H i stoi r e ( con te) ,
K ok o m
—
N ta l é
n sw
H i v er ,
F
’
ou
.
.
’
,
o - n én é
.
.
Sa m i gn a s ém i gn a
H i v er n age ,
O E
Ho
M o so ti él a b o
H omma sse ,
H om me ( étre h u ma i n ) , M o go , m â m ok o ad a m æ d én
Ti é k é ( m )
H omm e ( op p osé à
,
.
—
.
..
.
,
fem m e}
,
,
H omon ym e,
H on te ,
H on n ête ,
To l m an to i m agn o i m a
,
H on n êteté
Sâ m é m a l o
M a d1 e l é
D i è l én gn ar a
D i è l én gn a
H on n eu r ,
H onor a bl e ,
B ogn a
M a b â , m a-so bé
on n êtem en t,
H
,
,
.
-
.
.
.
—
.
.
.
DICTI O NNAIRE FRAN Ç AIS B AM BARA
67
-
H on or a bi l i té
M a bâ ya m â
H an te
M
al o , s â m é
M
a l o l e,
,
,
H o n teu x
H ôp i ta l
,
m al o b a t i o
.
.
.
,
D i a ti gu i l a , g n o n di a
Daba
’
,
H on e
H u i l e,
,
H u i l i er
H
.
.
,
,
H otel
‘
s ob éy a
Yén to u y éguén to u
’
D i a ti gui g n o n ti a ti gui
,
H ui t
-
,
Lo p i tân i ( f)
,
H oq ue t
H ô te
—
-
.
so
.
.
K l ou
K l ou
.
to ul
,
—
b ar a
S égu i n
.
m
( )
.
.
.
Ségu i n a n
: cti e m e ,
on
.
G o u al a
M ay a m ogo ya h ôr r ogma , m an i
ﬁ n gn a ,
.
H u m an i té
,
-
,
,
So u m a m an gn égu i n é
S o u m a ya
To go b ougo u
,
.
.
,
H ydr om el
.
N d i — k o uo l é
’
,
.
So um uk O, mam ak o r o
.
Ya n
H ak l i mamk o, tasi
.
K ân
.
.
N a l o m a , fa goub â to fagouba ga ti o ,
n al on é
‘
,
.
N al o m a y a
.
B ol i ti gui , be si ti gu1
-
-
.
DICTI O NNAIRE FRAN Ç AI S B AM B ARA
68
—
B o l i , bési , b o r i , d o
K ou
cl i o
,
.
.
K o d on b él y a
K o d o n bél i k ou n ﬁm
—
.
—
,
K o d o go l é
A , al é ê
.
—
.
.
,
G ou m
.
Séb é d o n b él i m a m i té k a l a n d o n
H a k ér ak o
h ak ér a fén
h ar â
-
—
—
-
,
.
—
,
A
(
,
)
So ûr aya ( A ) b i s i k i
A l i m âm i ( A )
m on
.
,
.
.
I m ber be ,
Do u ms i m ta m, b o u msi — bob él i
I m bi ber ,
G n égui m,
I m i ter
La dégui l a d él i
’
-
,
s ou m a
,
.
.
.
I m m a n gea bl e ,
M i t és é k a d o u n
I m mon d i c e ,
So umo u mk o u m gn a m an tô n mo go
t êm
Y él ém a bél i W él ék o u b él i ( v u l
—
-
.
—
,
,
.
I m m u a bl e,
,
)
a
i
r
e
g
.
Sa b a l i b él y a m o ugn o ub él i y a
Sa ba l i b él i sab a r i b él i , m o ugn o u
.
,
,
b él i
I mp ol i ,
I mp o l i m en t,
I mp ol i tess e
I mp ô t,
I mp or ta n c e,
I mp r évoya n t,
I mp r év u ,
,
.
M a l o h él i gn é m a d i o bél i f
M al o bél i y a r a
M a l ob él i y a
N i sô n n i s o n gon ( m )
B o gn a
Ti én d o un dén
Ko s o ud ab él i
-
,
.
.
.
,
.
-
.
-
.
DICTIONNAIRE FRAN Ç A I S B AM B A RA
69
-
M â fa r a ti l é
-
Imp r u dm ce
.
F a r a ti
.
.
F â n ta n
.
D i egu en m ad a
B o l o k o n i d i asér ém ad al a n
.
,
,
H i n di
A
( )
.
In
F a n tagn a
In
G al a
I n d i goti er
G al a m u m
.
.
-
,
.
I n d i s c r et,
F an a
I n d i s cu ta bl e,
So r o té m i n a
I n d oc i l e ,
K ol o b é m â k o l o b él i
Ind ol en ce ,
I nd us tr i e ,
B o l ol a ti k él é
M â b o l o l a ti k él é
M a go ua n b o l o l a
1 n fa n ti c i de
D én
I n d o l e nt
.
.
—
.
.
,
.
.
.
,
.
-
,
,
‘
-
faga d én fâ
o ua l é ,
‘
-
,
.
M a s égué bél i , m o k o m i té séguén
K âﬁr i ( A ) tôn ti gui
-
.
A
I nﬂuen t
,
.
,
n fér ém i é
F âm a
( f)
.
.
b éri n ta , b ar a dp
’
Ingr a t,
B
Ingr a ti tuda
B a r adj i n tagn a b ar i n tag n a ,
N émi , l ak ar i , d o go y a
I nj ur e , i nj ur i er ,
I n n om mé,
I n ou t ,
.
a r i n ta ,
—
—
n
tan
’
,
.
To i tan togo n ta n
k a bak o
D a k ah a n a u k o
’
-
.
,
,
n
o
m
g
Si r a n k o ,
m a- y éb a n
.
s i r a n gn ék o .
Si r a n
F ab él i , fa bal i
.
.
,
mi
.
etc
.
DICTI O NNAIRE FRAN Ç AI S
70
B AM BA BA
G n ém ati k é , so un o gob él i ya
M o go l a k o l ô n , m a h ak l i l ati k él é
K o r o ti k éb â m â k o r o ti k é l a
I n somn i e
I n sou c i a n t,
.
,
I n s l i ga teu r
-
—
-
.
—
,
.
,
.
I n s ti ga ti o n ,
M a k o m ti k é
I n s ti tu teur ,
K al a n
I n s tr u i t,
D o n i b a , k al an é
I n su l te ,
N én i
I n su l teu r ,
I n te l l i gen ce
D a r ak o d i o u go u mén i k él a
H a k l i k ék o uy a
I n tel l igen t
I n ter céd er
I n terp r ète ,
-
-
.
fa , k a r am ok o
.
,
,
I n terv a l l e ,
,
,
I n v i n c i bl e ,
I n ven du
H a k l i m a , m o go k ek o n u
So goma d o
.
D a l a m i mé , d a l a m i n él a k a n a m i n é
,
,
I r r é eæi on ,
ﬂ
I s l a m i s me ,
I v oi r e ,
F
o ur a n t i é ,
la
P ap a ,
—
,
.
fo un a n t1 e , t1 e
.
s i r am
.
D o u so u go uél é , d a ra gu él é
K égn ék é
.
.
.
I n v ol on ta i r e ,
I r r éfl éeh i
I ss u e ,
.
G o ua n al é , gal a l é , goua l al é
d i ou m i n é
I n v en ter ,
I s r a él i te ,
.
.
,
k a mam i n él a
I n tr ép i d e
.
,
,
I n ti m i d er
.
F
ona.
Ta si b él i
Ta s i b él i y a
-
.
-
.
Si l am éy a
B a n i sr aïl a mk é ( A )
B on d a b l o n d a , fab ô n
.
.
,
S a m a gu i
D o l o m i t0
—
.
.
.
.
DICTI O NNAIRE
J a l ous i e
J a l oux
J amai s
J am be
B ARA
71
T1 e l éy a k e l éy a k 1 e l éya ( m )
Ti él é t1 e ü él é
D i e mr a d i ém a a b a d a ( A )
Sén s émk al a
N ak o
N ak o sén é k o s én é
,
,
,
.
—
.
,
,
.
,
J a r d i n p o tager
J a rdi n age
J a r d i n i er
J a un e
J a v ci k
,
,
,
.
,
,
,
,
Ç
A I S- B A M
'
,
,
F R A N
.
-
.
,
,
l
k
N a o sémé l a ,
n a k o ti gui
-
O uo l o b a s i l a , bés i l a
,
B o l o l a k él é
N
.
.
.
’
.
F i l i , ii i , k er o u n
K l ô n gn i n éd i é
.
.
,
A l a m i sa
o ua l a m i s a
,
G n ék o b él i k m a
.
—
.
D é m i s ém m a m 1 5 e n
-
,
.
S oun ( A )
So n n s ou mdô n
D ém i s égn a , k a m a l égn a , fo un an
.
.
,
‘
k eya
.
So u n d ô n a
Sô b o l i l a
To ugo un k a fo
.
.
,
B ol o ﬂ a fa
.
—
-
.
Ti égn i ti égn oum an
K ér k én d a fo ur o u k én k én fo u
.
,
-
,
,
r o uk o u
F l on k é
.
.
m i n é d1 e l an , k l on k él an
,
D ICTIONNAIRE FRAN Ç AI S
72
J oueu r
-
BA M B AB A
Sôb o n a
D ô m k l é k én égn é
D ôn k él én
D o m o d o n d o n n 1 — d on
K i r i ti k él a
l îi ri
,
.
J our
J ou r n ée
J cu r ne l l em en t
,
,
.
,
‘
—
.
,
—
-
-
,
,
.
.
J ugem en t
.
,
K i r i ti k é
D i b i r i d i o um u , ga b an d i o u r o u
Y ah o u d i a ( A )
’
N tob o l o m, n to m ô
.
J ugu l a i r e,
—
—
.
J uj u bi er (sa u v age)
J u m ea ux
’
,
,
J u r er
J u men t
K al i
,
,
-
ou
.
k él i
.
So m o so
K a l i l i l ab a
Ki r i gn éd on bâ
—
.
,
J u r eu r
J ur i s m ns u l te
.
,
J u sq ue
J u s te
F l an i
—
,
.
,
,
J us tem en t (av ec
l i ce)
j
us
,
J ustemen t (ex ac te
Ti o ti k i ti k i
J us tesse
Ti e n ti gui y a
,
,
.
.
K i r i , k i l i , k i ri yo m
K i r i l a , k i r i m ogo
-
J u sti c i abl e
J u teux
,
-
,
Dj i m a ( q u i
-
.
.
c on ti en t d e l
’
eau
)
.
.
DICTIONNAIRE
F RANÇ A I S B A M B AR
-
K i p i (f )
.
O u or o , wo r o
La bou r eu r
La c
.
Sén k él a , tJ1 l a
D al a ( m ) , d l a , gl a
K o l o gn a
-
,
.
,
d
78
A
he té
Lad r e ( c hev a l )
,
.
.
B éd a
,
Laid
La i deu r
La me
Lai sser
La i ss er p a sser (p a sse
,
,
,
,
—
.
Tr éd i o ugo u
Tr éd i o ugouya
Saga si
TO b l a
Tâm a séh é
.
.
-
.
.
,
—
.
r t) ,
o
p
La i t
La i tage
La i teu x
La i ti ère
La ma n ti n
La me
La me nta ble
La mp e
La n ce
La n c er
La ngue ( organ e)
La ngu e ( l a n gage)
,
,
o n o m a fén
.
.
,
M
a
M
o um u — k i sé
.
.
M agn o um ak o
F i r i n é , ﬁI i ma l a m p a
,
.
,
Ta m a gav a l e
,
,
K ém u ﬂ i b o
f
( )
P
l
e
u
s
)
(
.
—
,
,
N én
,
,
K an
.
.
.
F i éb a , k o n o b a k a b a
M ogo gn o u m agma
,
,
.
-
,
,
N
.
,
,
,
on o
D i é m a i r i d i ém a
N on oti gu i m o s o
,
La rge
La rgesse
Largeu r
N
.
.
Di o di an p a m p ar a , k o
,
.
.
74
D
IC T I ONNAIRE
F
RAN Ç AIS
G n égmé,
-
B A M RA
so utar a
K on ol i
K o uo k o
RA
.
.
,
.
F émi k o y om
-
—
Lan om, mon
.
.
O ual a n d a ( A )
K al an
.
.
F i én m a n
M i s égn a , m aﬁén y a
H al al a , d i o
-
.
-
.
.
N a fo u r a ,
n ab l o u ,
K asamk é
D on d ou go u
k ogn o ugo u
.
L
Len temen t,
Len teu r
en t,
,
—
s e dl e
.
M â k on n sa l é
So u m a y a m , d ogo d o go n i
-
.
So u m ay a
K ou ma , bagui
K ou ma ti o , b a gui ti o
.
.
Lèp r eu x
,
N togn o , baga n a
Séb é , b a tak i ( A )
K ou m o uman
’
.
K or on
.
Ta , k o m ta
B a go l o
N k â n a,
.
.
’
N
o n fo
n
’
k ôm
.
H or o gn al é
H or o gn a
K a k al a
.
.
.
.
.
.
.
.
.
DICTIONNAIRE
F R A N QA IS B A M
-
H ô r on
B ARA
.
Y ér ém a , hô r o gn ar a
N i r i , d i é s éd a
H al âl a (A
)
n i ri
.
.
.
Si r i d i o ur o u
-
D i ék n é n ( f)
’
N sô n san n
.
.
s o n sa n i
,
Si r i k o s o b é ,
so b é s i r i
—
K ak a
Kä k a
—
.
fa n i ( m ) fa r i l afén i
,
D i ar a ,
.
war ab a ( nom
k o r od i a ra)
o u a r a ba ,
l égen d a i r e
Li on cea u
D i a r a d én
Li q u i de ,
Dj i m a m a ga m a
K i ta b o u ( A )
-
.
,
,
.
.
K al an
,
Li ss e
.
.
F én i ,
Li v r e
Li r e
.
N
,
Li t
Li tr e
Loc omo ti v e,
Logeur
Loi
Loi n
Loi n ta i n
Lom br i c
Long ,
,
k al a n k é
o u go u m a n
D l a m, gl a n
B o u tél i b â
,
,
,
.
n o ugo u l e
.
d al a m, bl a l i , k a l a k a
,
.
Si si k o u l o un
D i a ti gui
.
.
,
Lad a
,
.
Y om d i a n
,
To u n ga n
,
D o ugo u
,
-
.
.
n o go
.
Lon guem en t
D i a n d i a m an , d i a m a d i a
Samgad i an k o u m ad i an
K o u tâd i agn ar a
L
M
,
Lon gtem p s ,
,
on gueu r ,
.
,
.
on
—
k oun , d i agn a ti ogo
.
.
.
76
D
ICTIONNAIRE FRAN Ç AIS
Louage
Louer ( en l o c ati on )
’
Louer ( fa i r e l élo ge)
Loup ga r ou
Lou r d em n t
So foum u
So fo u m u
,
,
—
,
,
,
-
B A M B A BA
.
.
Ta n to, tammo
0 uar a yél ém a
G o ui l i y ar a , mi b ar i k ayé
So fo ur o u sa r a
.
-
.
-
.
-
.
’
Lueu r ,
Lu i
Lui r e ,
Lu m ièr e
Lu n d i
Lune
Lu tte ,
Lu tter
Lymp han gi te
N k ob o mi m én él a
Y el e
.
A
,
.
N k mén ,
K al o
’
.
.
n
f
tén én
.
.
Si e m b âr 1
Si e n ta , b ar i ta , ha r i b o
.
,
_
,
a ca r on i
.
V Lueur
,
M
ê
-
,
a,
a l é,
,
M én é Iméﬁ é
,
M
.
,
B oro k o
,
s i e mb o
.
N ’ n k a n ta
M ak o r on i ( f)
’
’
,
,
.
.
M deher ,
C mi m i
M d che ur ,
G mi m i n i n a
D a guégu én é k o l o
G n o gbugmo goù
B ogo d i o l a , b ar i , m as on ( f )
M as omgma , bar i ya
M ad a m ou m o s o
V D emoi s el l e
.
.
M d ehoi r e,
-
.
M dehon ner ,
.
—
M
M
ad a m e ,
M
ad em oi sel l e,
a ç on n age ,
d a me ,
.
-
.
.
.
.
.
DICTI O N N AIRE FRAN Ç AI S B AM B ARA
77
-
M
M
adr 1 e
k
k
f
o
l
o
o
)
(
a d r i er ,
,
M
a ga s i n
Dj i gui n a ,
M
aga s i n i e r ,
M
M
agi e ,
K o méti gu i
Dô
agi q u e,
Dôk o
.
K i ra
m a n ton ,
,
—
.
n a mfo l o so
.
.
.
-
s i l âm é
M
a i gr e,
M
M
a i gr el et,
P a sa , fa s a l é , p a sa l é
Ti e fasan i
a igr i r ,
P a sa ,
M
ai n ,
B ol o
.
.
-
.
’
.
.
M
ai n
M
M
M
ai n
a i n te n a n t,
S i sa ,
a i n ten i r ,
Las a go , l a m ar a , l a m i n é
M
a is
N k a b ar i
-
d œ uv r e ,
fasa
for te
,
B o l o l a ti y a , bô l a
V R en for t
—
»
.
ou a l é
.
.
s asa
.
.
’
,
,
.
M
ai s ,
M
M
a i s on ,
M
a i tr e,
So , d o m
M a k e, m a ti gui , m a
M
a i tr es sc ,
M
ak a ,
'
k a b a , m agmon
.
.
«
.
a d i gu i - m o s o , s o u mk our o u ,
m ogo m o so
n
a
g
-
M
M
j
aj or i té
a eu r ,
,
l,
M a l ad e ,
M a l adi e,
M â l e,
M a l éd i c ti on ,
M
M
a
al
fa i sa n t,
M a l fai teu r ,
M
a l gr é,
B âl i k o u ( A )
B a l i k o uy a
.
.
.
D i m i , d i o n go u m a n
B a n a b a to , ba n a l é
.
.
B an a ,
so go l a , s o go r a
F én ti e, k é ( m )
D a n ga , d ân
(m )
.
-
.
M a d i ou go u
.
.
-
.
M a d i o ug o u ,
—
0 ma ta
-
o — ta .
di o ugouk él a
on a l é
.
DICTIONNAIRE FRAN Ç AIS B AM B ARA
78
—
M
a l h eur ,
B o mmai , b o mé
M
a l he u r eu x ,
G mémi n i , s égu én é , ta mta m, s égu én
b a ti o
.
.
K ék o u m a n , m a k ék o u n
-
Ki r i
m i t i k ér a fa mi gma k a
M
al l e,
M
a l p r op r e ,
O u a ga n i ( W )
N o go l é , d an go ma
M
a l tr a i ter ,
Tô m
M
am a n ,
M
a me
.
.
l le,
A l a m el u e ( fem me) ,
M en d i a n t,
.
.
Si n
Si n b a r a b â
D él i l i k é l a
Del i l i
D o umi n a
D o u m o u mi d o mn u l ,
SO d O U D d él l
M a mk o r o d ém
M a n k o m s o un
.
—
.
.
M
en d i er ,
M
a n gea n t,
M
a n ger
M
a n ge
M
a n gu e,
M
a ngu i er ,
M
a n i èr e ,
M
a n i oc,
M
a n œu v r e
M
en s on ge,
M
a nq uer ,
D i én
M
en ton ,
B o um b o u m
M
a q ui gn on
M
a q u i gn on n a ge,
Sô d i a go l a , s o téfé
Sô d i ago k él a
B a s i n a m o so
D i a go k él a
-
.
.
,
,
tou t
—
-
.
-
.
.
D a b a r i , d a Da l i , ti o k o , k i sa ,
B â mi k o u , b a ma mko u
.
(
ouv r i er
)
,
.
M i n éb a r a ( f) , b a r a k él a
’
F a mi gn a, n k a l o n
.
.
.
-
-
-
-
.
—
.
ﬂ[a r e ha n de ,
M
M
.
ar ch an d age ,
ar ch a nd er ,
—
Tér ém él i
.
.
K afén , tér ém é
.
.
.
DICTIONNAIRE FRAN Ç AI S B AM B ARA
79
-
Te r ém él i l a b a
N an fo l o na n fo l o m ougo u
Tam a
Sâ s a ga so u go u , d ogo s o ugouﬁé
Tâ m a
Tâ m a l ab a
’
N tâl a , t al a ta
.
c h a n d i se
M a r c he
M
ar
-
,
,
,
.
,
,
c h er
.
,
M
ar
M
ar ch eu r ,
M
ar
M
a r é a ge ,
c
F ä ra
M
an
,
F o u r o u t1 e , f our o uk é( m )
M
a r i a ge ,
M
ar ié
di
,
.
.
,
.
F
t
r
i ci p e
a
p
)
M a r ié ( substa n ti f )
.
o ur o u
.
Fo ur ou l é
,
.
K ogn o k é
—
,
K o gu o
-
(
ou
m o so
m
e
)
.
.
M
a r i er ,
F
M
a r i go t,
K O , k o uo
M
ar i n ,
M
a r m i te
M
a r m i ton ,
B a m o go
N égué d aga ba r a m a
M a r m i to n ( f)
M
a r q ué,
Ta m as i e mm a
M
a r q ue ,
Ta m a si e n
M
a r q u er ,
K a t a m a si e m di gâl a
M
a r ti n et
c
M
fo u r o u k é
.
.
-
.
(
en
n
t
e
o
f
)
—
,
,
.
.
.
—
G o uégmé
( fr ap p er
un
av e
o u r o u,
)
.
,
D i gui l i
a ssage ,
.
D i gu i d i gui d i gui
G o ur o um b o i r i
,
M â t,
.
-
.
M
a ti n
M
a ti n a l
M
a tr i e ,
,
c
( p er son n e)
,
S o go m a, s a go m a
So l i k a b o l a
.
—
n
D é so
.
Dan ga, d ân
.
.
.
.
.
.
DICTIONNAI R E F RAN Ç AIS B AMB ARA
80
-
M
au d i t
M
M
a ur e,
S o ur ak a
a u v a i s,
D i o ugo u m an
(
)
ers
on
n
e
p
,
Da n ga d ém
-
.
M
.
.
a — d i o u go u ,
m o go d i o ugo u
-
M éch an ceté,
D i o ugo uy a ,
M écon n a i s sa n ce,
B a r i n ta gn a , b ér i mtagma
M ém n na i ss a n t,
B ér i n ta , b a r i n ta
M éd a i l l é,
M éd aï ti g
M éda 1 ( f)
M éda i l l e
Œ
-
.
far i y a
.
.
.
F o ur a , b asi ti r a
M i k a ﬁs a , ﬁ s a m a m
M
el on
K o l o n s o , k ol o n z o
Sar a , n sar a
elo n n ver e ,
N
M
.
,
,
M
.
,
.
’
.
’
sar a
t om
.
M éme ,
Y ér é, fa n a m
M
Dj i dji l i
.
c
M en a éer
M
en a e ,
1
,
en d i a n l
.
.
D él i l i k él a , d él i l i l a
,
M
en s on ge,
N k a l o m, fami gn a
M
en s u el
K
.
’
,
al o
-
b én
.
.
’
N k a l o ti guél a
’
K a n k al o ti k é , k a fan 1 gn a f0
M
en tea r
M
en ti r ,
M
en u i s i er ,
-
.
.
M ép r i s ,
M i mi s é ( f )
K on i gma
M ép r i s er ,
K on i gn a , m a k on i gn a
M
Dj i b a , k o k o dj i , k o u adp
B a r i k a d a , ab a r i k a
er
er l e
.
.
—
-
,
,
M èr e,
M
.
'
er ,
ci
M er c r ed i
M
.
.
M éd i c amen t,
M ei l l eu r
a ger
l
é p
.
e
,
.
.
O uar ah a , warab a , ar aba , ar ab a d o
O u ol ob a , b a
M o uô l o m o l o ,
.
méta l l i q u
.
.
D I CTIO N NAIRE
ER A N
I
A
ç S R
er ve i l l e .
K ab a
M
es ,
N ta o u m k a
M
es u r e ,
M
esu r é,
So u m a mi ma
F ém s o um amé
M
es u r er ,
M
es ur e ur ,
M
-
ko
AM B ARA
.
’
’
,
.
S ou m a n
So m man i k él a
.
.
M éta l ,
.
N égué
M o go y él ém a
.
M éta m orp hose ,
—
K év a l é
M ètr er
.
.
M étér é
M ètr e,
f
( )
.
—
m
m
m
r
an ,
été él a so u m a n i
So
M
ettr e,
Da , bl a
M
e ur tr e ,
M
eu r tr i er ,
M a fâ , m ogo fa ga
M o go faga l a, m âfa l a
M id i
.
.
—
-
.
K l e s é k o un
,
M i el ,
M il
81
N di , l i, di
.
.
’
ou
m i l l et
G mo
.
T1 e m a mtœ
M i l i eu ,
M i l i ta i r e
.
.
K él éd én
.
M i l l e,
B a k él é
n i - k ém é—
M i l l e p i eds ,
S a m ak o u l o u
M i ne ,
D a m a m,
M i n eu r ,
D a m a sé n a
,
—
—
-
ﬂa mi d éb é
—
.
.
d a m am d a
-
.
—
M i n i m u m,
A
M i n ui t
D o ugou k l a
.
—
o
d go y a d ogo y a l é , a b ér ati e n mi
.
M i n ute
M i r a cl e,
M i n i ti ( f)
K a b a —k o
M i r oi r ,
D o u m ar é
M i s ér a bl e ,
F a n ta n , b o l o k o l ô n
M is ér a bl eme n t
F a n tagn ar a
,
—
.
.
.
.
.
.
DICTIONNAIRE FRAN Ç AIS
82
F
a n ta gma
—
B AM BA B A
.
Y ér ém a dp gui n a
Yér ém a dj i gui
.
'
.
N
’
s ém é
Lâd a
.
.
M
M
oi ,
N é,m
oi n s ,
M
oi s ,
K adi e n
K al o
M
oi s i r ,
M
oi ss on ,
M
o i sson neu r
M
oi ti é,
M
ol l e t,
M
om en t,
M
M
on ,
M
on tagna r d ,
M
on tagn e ,
M
on ter ,
D 1 em
K o ul oul a mo k o ou m it
K o ul ou k o uf ou
Yél én
M
on ti c u l e ,
K o ul o u mi
—
M
f
( )
’
.
.
.
To l i
G n o ti k é
G n o ti k él a
Kl a
D ésé
.
s o u m am- n agl é
-
,
.
.
.
Km a
V M
_
a
.
on d e ,
to um a
,
.
.
-
,
.
.
M
on tr er ,
M
on tu r e,
M
oq uer
M
M
M
oq u er i e,
o n to m
ü e mmi
.
.
Y él én fém
Y él é b o gn aga r i bo
M éme s en s
Yél éb o l a
K o un k our o un , k o ur o un
.
( )
se
oq ueu r ,
c
or eau ,
,
—
-
,
.
.
.
r
o
u
k
S
a a m os o
.
K ar a fé
K i mi mda , k i n d a
Saya
.
M
or t
.
a
l
( )
.
.
.
.
DIC T I O NNAIRE FRAN Ç AIS B AM B ARA
83
-
Sal éml
M a fâ fém, m o go fa gafén
K ol ô n
M
or t,
M
M
or te
M
or v e ,
M
osq u ée
M i si r i
M
ot,
K agman
M
o ti
l
-
or ti er ,
-
.
.
A
( )
‘
k él é
—
V Ca u se
f
.
,
.
.
.
M
o tte,
N to ugo u m,
M
au ,
M
ou
M aga m a n
F ama n âfégn u i ( A )
M
ou cha r d er ,
’
n
’
to ugou k o um u
—
.
.
ch a r d
,
,
.
F
B l é , d i m o go , l i m ogo
a n a — ya k é
m o go
N
N
o um- ﬁé
.
-
l an , m i so r o ( f)
o ugo ub o ,
G n égn i
K âmk o
Sa
m
( ),
.
u
o n ﬁé
M
.
b oumté
.
.
.
.
.
M
ou ssel i n e ,
G o u a sa ( m ar i fa)
Sâs i (A )
M
ou s ta c he,
N
M
ou s tiq u a i r e ,
Sa n gué
M
ou sti q ue,
M
o
M
ogen n e ,
M
u e t,
M
uez e i n ,
So so
D a b a r i , d a l i l o u ( A ) , ti o k o y a
M a n k a n k l an ti ér a fém
D a gu ér é , d a go u ér é
M i si r i omél él a
M
ug i r ,
Ko m b o
M
u l d tr e ,
M
n
e
y
,
.
.
.
o un k o m —s i
.
.
.
—
,
-
.
.
—
.
-
.
.
o ul ât a r a
dén
.
( f) ,
to uba bou m 0 gp ﬁn
—
DI CTION N AIRE FRAN Ç AI S B A M B A B A
84
-
F a l i b a m o so
-
F al i ba
M
M
.
m on
o mon ,
K o go
d émén
,
o uo n
ez
.
M
u s ette
)
v a ux
( p our
.
.
.
M i si k i ( A )
V N
.
.
.
G a n fa , go uan fa ga
.
,
c i en
B o ur o u ﬁé l a
M
us i
M
u s i q ue ,
M
us u l m a n ,
—
,
B o ur o u
.
.
Si l am e ( A ) m o r i
,
.
N om
.
N
o m—mi k él a , ( l J l
K o un to u
N
ain ,
N
a i ssa n e ,
N
a îtr e,
.
,
,
,
N
u
n
o uo
o
Di o
.
o u o l o — d o ugo u
N
a ta l
N
a ta ti o n ,
N
a tte,
B l a l i , d éb è m
N
a tter ,
B l al i d
p
)
-
,
,
.
.
a
.
N
a v et,
B l al i ti gui
N a v éti ( f)
N
a v ette,
K o ur oul e
N
e,
Té
N a tti er
.
.
O uo l o y o m
N on n i
s
y
.
.
B amgui mi o uo l o l i
B a ngu i o uo l o W O IO
c
a
d0 ﬁ â
-
,
,
.
.
.
k ou r o u n d é
.
.
DICTIONNAI RE FRAN Ç AI S B AM B ARA
-
M ago gn a fén
D i a go
D i a go k él a
-
.
.
-
.
D i a go k é
.
M ogo ñu , fa ra ñu ,
’
N k ob éy é
—
In a ñu
-
-
.
.
F asa , p a sa
Di o s i , tér ék é, k ouo
K o mo mto
.
N
ettoyer ,
.
.
N
eu
f
,
n eu v e ,
K o ur a
.
K o momto màn
N
ev eu
V F ils
.
.
.
P a sa d i a , fa s ad i a , p a sa d i m i
N oa m
.
N
’
ni
,
(
c n éga ti on )
a ve
F a mk él é mad eo u
G ma d a
.
-
.
—
G na
.
So sa l i k é , d a l at1 e
D i él i b an
.
.
D ougo u ségué
D ou gou — s égué m a
—
.
—
.
D a l ak émi é
.
M â b â , m âb ad éu
-
,
fan m a
M â b a y ar a , fa n m ay a r a
So ufé k o , s o ur ak o
-
—
K o ur o u
F i n m an
.
.
.
F im
.
To i ,
to g0
.
.
.
.
DICTIONNAIRE FRAN Q AIS B AM B ARA
-
D i a ti
.
Ch i âm a
B ä ra
.
.
Togo d a to i d a
A ï o u o n am n u
—
-
.
,
—
-
,
N
on cha l a n ce ,
N
on
c ha l a n t
,
,
K o u n sa
.
.
M a k oumsal é
—
.
Sah i l i ( M au r es) , k a gna ga k ogo
d o ugo u
,
.
A
N
ota bl e ,
n ta ou , a mk a
ou
.
S o ti gui , d o uti gui , gou a ti gu i
B al o l é
.
.
N
our r i r ,
N
N
our r is sage,
Labal o
Lab al o l i , l am ol é
ou rr i tu r e,
B al o
.
A m,
.
.
an - o u
.
N
ouvea u,
K o k o ur a , fém k o ur a , k o ur a
N
ou v ea n — n é,
D ém gmén émi
—
—
—
K i bar o
I r i k ol o
F a r i l a k ol ô n
.
.
.
-
K ab a
,
k a ba k o u n
N i m om
Tô n
.
.
f
( )
.
.
.
I TIONNA I RE FRAN Ç A IS
D C
O bs cu r
—
87
R A M R A RA
Di bi l e
,
.
O bs c u r i té
D i bi
O cc i den t,
O cc up a ti on
K l éb i
,
.
.
M ak o
G u é y él él a , gu é b as i l a
So u m a
G ué
.
.
.
.
K l i , fâm ( ex
li l i )
œu f de p o ul e ,
.
ché
.
Offr an d e ( a u x m or ts )
—
û
o
so n
S
—
fén ,
so u s ou
O ffen ser ,
O ffr i r ,
O ign on
B a ga u m a
V D on ner
’
N d i a ba, d i ab a
O i seau ,
O l éa gi n eux ,
K on o
O l i ve,
Om br e
Z éïtô u n i ( A )
D i a s o um a gl én
,
’
-
.
.
.
.
.
K l o u m a , k l o um afén
,
,
Lom l éti ( f )
.
.
B i n âk é , b én o go t1 e
B émk é, b én ti é
S o mi , so n i f a r a
.
.
.
O n ce,
Tami k él ém
Or ,
Sa mo u
O r a n ge,
O r dr e,
Lém o ur o u ba
-
,
L
s én o u , s ém
-
.
Or ei l le ,
G u a m ar i ( A )
N ogo , sou moumk o um
lo
O r ei l l er ,
Tâl â
O
dal a m
San o u d an oum o u
O r d ur e,
.
.
.
.
k o un k o r o d oman , k o un k o
—
,
ro—
f
.
.
O me l ette,
O n c l e p a ter nel ,
O n c l e m a ter ne l ,
O ngl e
.
r ev r e ,
.
-
.
si a gui
,
DICTIONNAIRE FRAN Ç AI S B AM B ARA
88
-
O rguei l
O ma so ,
O rguei l l eu x ,
Y ér é i r an ty
Or i en t
K o ron
,
O r i gi n e
r
o
b
é
é
y
gn a
r
r
é
i
l
é
a
a
y
—
r
r
é
é
i
a,
y
.
,
.
B o u r oud i o u b o y o m
F ér i ta , ta r i ta , fa l a
.
,
.
.
O r tei l (gr os )
Os ,
Osci l l e ,
,
S
—
n
é k on i
K ol o
k ou m b a
.
Oter ,
Ou ,
D a , d abl ou , d ak o u m ou
K o l om a
Ta , b o
W al a , o ual a, fo , k él én
Û tl
M i ? m i mi
Osseu x ,
O ua i s
.
.
.
.
m
o
y
-
d i ou m éma
E
,
O ua te ,
O ur d i r l e fi l
O ub l i er ,
O uf,
K ô r 1 m o ugo u
D i és é to mto
.
-
,
.
G u i n ém
Hâ
.
.
O m h o m, oo, owo
N to k a u , m k o l o k omo
Ou i ,
-
.
’
’
Ou ta r d e,
-
fo r o k o
O u tr e ,
Ouv er te m en t
O u v er tu r e ,
Dj i
O u v r age,
O uv r i er ,
B âr a tu
B â r a k él a
O uvr i r
D a y él é
,
-
.
K é mék am, d 1 e r a
Da
—
.
.
.
-
,
.
B aga n guén
Di oûfa
-
.
.
.
.
.
DICTION N A I R E FRAN Ç A I S B AM B ARA
89
-
Tô n ti k ya
Paga n i s
F én i
P
P
P
.
fami
,
ta fé
,
.
a i en ,
Tô n ti gu i
a i l le ,
Tj i b i n di a l a
ain
N B o ur o u ( W )
H ér é b ê r a ( A ) yér é ( m )
N aga l ô n
.
—
,
.
’
.
Pa i x
Pal ai s
Pa le fr en i er
,
,
a l i s s a d e,
P
an i e r ,
Pa n ta l on
Pa n th èr e
P a n tou ﬂe
.
.
,
P
,
Sô fa fal i fo u r o ugn é ( f )
Si h sa m
Ségu L
K o ur o u s i
,
,
.
.
.
O ua r a k a l o m
—
.
,
M
,
o u gué
B âb a
M
.
.
a n d1 e
M an d i é
.
-
s ou u ,
i ri
n
Sé béfo ur a d i ago l a
Séb é fo ur a
’
N ﬁr i ﬁr i
’
d1 e
.
.
—
.
-
.
Sé , fé
(
t ém é
P
F
a r a l ys i e ,
ex
p
.
a ss er
Ségou fé
a mk él és a
ou
-
p
s é)
Ladô u l a d ô i r i l a d o n
P
ar as o l
K l é m i n él an , d i omd i ô
P
ar
P
a r ei l
P
ar ce
c ( à bes ti a u x)
,
u
e
q ,
P a r don
P a r d on ner ,
Pa r é
,
,
,
,
.
.
P a r as i te ,
,
Segou
ar
,
.
.
O uér é
B o gmo mk o , gu o go u , gn oi n
K at o ugo umi b ésa
H ak ét o , to ub i m ak o to
Y a fa h ak éto , m ak oto
.
.
,
,
.
,
M a m asi ri l é
.
-
.
.
DICTIONNAIRE FRAN Ç A IS B AM B A RA
90
P
—
a r ei l
M i k a k am
,
,
f
si a
.
B al ém a , m ân sa
B al ém ay a
Sa l ya , séy a
.
.
P a r fa i temen t
P a r fum
Pa r fu mer
Pa r l a n t
P a r l er
P a r l eu r
P a r ol e,
Par t
P a r ta ger
P a r ta n t
P a r ti c ip er ,
P a r ti r ,
P ar u r e
P a r v en i r
P a r tou t
P a s ( du p i ed )
P as ( n éga ti on )
s él y a
,
Sal ab âti o , séy ati o
H al i
So u m ad i a l an
.
.
,
.
,
Sou m a d i a o uso u
K om f o l a, k o u m al a
‘
,
.
,
,
K o um a
,
k om fo
,
.
.
K o r o fo l ab a , k o um a l ab a
,
.
K a n , k o um al a m d i ém o u , k o ro fo
,
Ta , gmi y o r o
G ui , k l a
Tâbâ , tâ bâti o
N i d o , gui d o
.
,
.
,
‘
,
.
.
Tâ , ta ga
M
,
as i r i
m asi r i l a m
.
,
Sé l asé
Yo r o b é y o r ob 1 e , fa m bé
O uâl a
Té ti
Tém éD yo m , t ém én s i r a
G mon
Tém én baga , tém én ba
Te m e m
B a ti gn él a
,
,
.
.
.
,
,
,
.
,
.
,
-
-
.
.
-
.
.
.
N égu é, mégu i
O uo so , m a sa k on
.
Sab ar i ,
sab a l i ,
.
m ougmo u
.
.
DICTI O NNAIRE FRAN Ç AI S B AM B ARA
—
Sa b al i l é m o ugn o u n é
P ati en t
,
P
a tr i e ,
P
a tr
,
F
-
P
a u v r eme n t,
P
a u v r eté,
n a n fo l a
.
-
F a mta gma r a
F an ta gma , k o l i
.
D i ô ud i o
P
Pa yeme n t,
Sa r a
Sa r a h ,
d
Tô m ti gu i , k âﬁ r i
a ge
P
.
.
en ,
sar a
.
-
—
r
a
l
i
S a k él a
a y eu r ,
P a ys
.
.
P a v i l lo n ,
P
.
M i si go u én y o r o
F a mta u , b o l a k ol o n
P d tu r age,
P
.
F a ti e n , fa
i m o i ne
a u vr e ,
as o
.
D i am an i
,
)
.
.
.
Wo l o go l o
ea u
A
(
,
.
D i égu é m i n é
-
So m o n o ,
.
b ô s o , d 1 e gué m i n éh
-
K o un ti o ﬁl am
K o u n s i ti oﬁ
-
.
P ei gn er ,
Pe i n e
—
.
K o umk o , gma uk ar a
O uor o , fa r a o u r o
H i dj i tâl a , h i dj i ta m o ri
,
Pel er
.
-
,
.
P èl er i n ,
dcher ,
P en c he r (se)
Pen d a n t
Pén i bl e
P
D i én guém
e
.
P
-
en sée,
.
,
Y ér é d 1 e mgu e m
.
Sa n t
M a gmo um ak o
H ak l i , h ak l i mamk o
Ta si
.
.
Dj i gu i d31 gu i
P ér ék ân i ( f )
-
.
So go
.
.
.
.
.
92
DICTIONNAIRE
ER A N
A I S- R A M R A R A
Ç
Sal i tal a
F l i , t ou n o un , k u o n
W o l o d ém
O u o l o W ol o
To un o un é ﬂ i l é
-
.
.
-
.
.
,
,
.
Fa
B o n o , ti e n
.
Per l e
Per m ettr e,
Per m iss i on
Per r oq ue t,
P er r u c he,
Ko n on
,
P
.
Lab l a ,
di e m
so n ,
.
P e r m i si o m ( f )
,
.
So l o ba
Sol o
.
.
( f)
P e r si
er s i l ,
Per sis ta n ce,
Per son n e (u n e)
Per son n e ( a uc u n e)
Per te
Per tur ba teu r
Per tu ba ti on
Pes age
Pesé
Peser
P eseu r
.
K amti guy a
.
M a, m ogo
M as i , m â o m â , h al l m â k e l é1
.
,
-
,
B
,
on o
-
.
.
D i e mti e n l a
,
.
D i e n ti e m
Sou m a n i
.
,
.
,
So um an é
Sou m a n
So u m a mi k él a
F i e n b a ma fo gn o b a n a
N i , ti én n i d o go m a n i ( m )
So u r o u m a m
V E n fa n t
M o n d én m os o
M on d én k é
Dô n i , ti énn i , d1 0 ni
.
,
.
,
.
,
P es te,
-
-
.
,
Pet it
Peti t ( en ha u teur ) ,
,
.
P eti t (d
.
’
u n a n i ma l
l
l
e
ﬁ ,
Pe ti t fi l s
P eu,
Peti te
—
-
,
.
)
,
.
.
-
—
.
-
-
.
.
.
DI CTIONNAIRE FRAN Ç AI S
-
93
B A M B AB A
Si l àﬂ
Dj i
s i ra m b âto
K a d o go sa , k o tété , a d o r a ,
‘
.
.
W â sa
a
di ora
.
P h a r ao n ,
F i r a ou n a ( A
P i c ( oi sea u ) ,
P i ed
Ir i m a n k o k o l i
P iège
N k a r a mgu é ( o u ) go u é , d i am,
’
n k a l a n gu é
)
.
.
Sém
.
,
’
,
.
P i er r e ,
K ab a
Pi éto n
P i geon
Séu a m a
,
P i g aon
P i l r,
fa r e k o u r o u
,
.
.
Dj émén m to ub a
’
-
,
.
P ér é p ér é, p o m p om
S o us o u , b o umté
v er t,
—
—
.
.
P i l e use ,
So u s o ul i l a
P i l i er ,
Sa m a s én
i l l ar d ,
.
.
P i ton ,
D i ar o , b i mk a n i ma , teguer e
K o l o mk a l am
P i n ce ,
B âl a n
.
.
K ém i , k a m i
Sémn i s én é
S o l i fa l o
,
.
.
.
,
Sén s éu é
Tab a dâ d i a m b a d a ga ( m )
So k o
.
,
,
.
So k o l i d a
P i q ûr e ( d
P i r ogu e ,
P is,
’
un e
bête) ,
K i n mi d a
.
.
S o m o k o ul o u u ,k o ur o un
Si n k i se
—
.
N ô , mon , go m, fo l ou
.
.
.
.
,
DICTIONNAIRE FRAN Ç AIS
94
P i s to l et,
K ab oûsi ( A
P i tié,
P l a ce (p u bl i q ue) ,
P l a ce,
P l a cen ta ,
P l a ie ,
M
a k a ri
F ér é
.
-
D i él i
.
gméfo d ar ak ou m
f
m
é
o
,
g
,
-
.
Ié
,
Yél ék o k o u m a fo
k én é ( m )
.
-
,
Y él ék o k ou m a
.
.
N i s o d i a , gn ân i , mi sugo
K omi r é , i r i fér é
-
.
-
.
Tou m u
,
.
P al an tom ( i )
.
F a l e, m i far a
,
M ési , k a si
D ém k és i l ab a
.
.
,
‘
,
P l u mer ,
.
.
,
,
.
D i ék émé, fo uga
K odi a
,
,
.
bi n é
,
Yo m
D én d on so
b ok é
,
B A M B A B A
.
K l obo
Pl a i n e
P l a i r e,
P l a i s a n ter
P l a i s a n ter i e
Pl a i si r ,
P l a n c h e,
P l a n ter
Pl a n ton
P lei n
P l eu r
P l eu r a r d
P l eu r er ,
P l eur n i c h er
P l euv oi r ,
P l i er ,
P l om b
P l onger
P l ui e,
P l um e
)
-
K ési , k a si
.
.
K ési l a d égui
Sa m n a, san dy n a
K o u r o u , l a k ér i
G l ék o u k l ou mégué , l e k o u
—
,
.
—
-
.
.
,
To u mo u dj i r a
.
—
1
Di o l o ,
.
.
si
.
l
o
u
e
t
r
u
n
m
e
l
u
,
p
p
s i é si b o
s i éd i o l o b o
F i sa , ﬁsam amtj i , m i k a ﬁsa
Di ol o b o
-
,
ex
—
—
.
.
DI T ION NAIR
C
RAN Ç AIS
F
E
Si am a
P
che
o
.
B o l o k o u r ou n
,
.
N
o am
Poi n tu ,
N
o u n ab o l é
P oi tr i n e ,
K o i , k ou a , k ok o
Poi so n
K én k o n o , d o n k o n o
P oi n te { bou tp i q u a n t}
,
P o i s on ( v égéta l )
P o i ss on ,
Po l i c i er
P ol i r
.
,
,
.
.
.
.
A
( )
ugo u
.
N
o
M
o s o s i a m an — ti ui
g
.
-
D a, k l i da
oud r e ,
.
B a gs
D i egu e
A l k à ti
,
Pol yga me
P
,
,
95
B AM B A B A
.
D i on fa , dj i fa
,
Po i n g
—
.
-
Pon t
P or c
P or c ép i c
Po r tage
Por te
.
Sén
To u ba b o u l é
,
,
—
,
B ä la
—
,
.
.
Ta l i d o n i ta l i
,
,
.
,
P or te mon n a i e
O ua r i h l a l a n , p or o to m o ué ( f )
-
,
.
P or ter ,
P
o r teu r
p or te
P or ti er ,
Posséder
P
fa i x
D o mi t a l a
Da k o u u a
-
,
oss es s e ur ,
P oti èr e ,
v
M
a ra
V
.
P
.
-
s i gu i l a
.
.
r op r i éta i r e
.
D ä ga d a l a , d ä ga d a
da m oso
-
-
uo u m o u , d âga
-
.
N di é
’
.
G u i m i , m k a r a ugo ua
’
B o l o k o n i k ou m ba
M
ou ou
g
.
.
.
96
D
ICTIONNAIRE FRAN ÇAI S B AM B A R A
-
P oud r e ( d e fus i l )
Poud r e ( p oi r e à
,
M a r i fa m o ugo u
M o u go u k o l ô n ( B oi te en boi s en
for m e d e m or ti er r emp l i e d e
r
u
d
o
e)
p
.
.
.
Poudr i er e
Poul a i l l er
Pou l a i n
P oul e
P oul et
P ou l i c he,
P o um on
Pou r ,
Pou rp a r l er s ( en tr er
,
,
,
,
,
,
M
o u go u
Si é
-
—
bô n
s o u l ou
o
S d én
.
.
.
Si e b a Si e k o m
Si é
So gue re
-
-
,
.
.
.
F ogo n fogo , n fogo fo go
K o s o n , k am el , sab ab oul a
’
.
G mo i m y é ( se
—
v oi r
)
.
.
en
M i s i mi k ou m b ér é
m on n k o s o n
M oun a
Pourp i er ,
Pour q u oi
.
m e l él a ,
—
,
,
m ouu k a m a
,
-
Pou r ri
P o ur r i r ,
P our ta n t
P ou r v u q ue
Tol i l é
To l i
O b ér a
,
.
.
.
,
,
o ma ta ô ta
,
Y an k o
s an k o
,
.
.
D i gui , gn o n i
F o ugo u r i , ga mgan
.
P
ouss æ r e,
P ou ss i n ,
P ou v o i r ,
Si é b o u n tou r o u ,
P r û éd emmen t,
Pr écéden t
F
P réc i s ém en t,
Ti gui ti gu i
Sé fâ m
,
P
ci té,
ré
.
,
l
o o
.
.
F ol o
.
.
M i k ofo r a— fo l o
-
K o fo
.
.
.
s œ - d éu
.
DICTIONNAIRE FRAN Ç AIS B AMB ARA
-
F i sa m a mtp
B
ar a
m i k a ﬁ sa
.
B ar a m om
-
F ol o
Pr em i er n é
Prend r e
Pr én om
Pr ép a r at i on
Pr ép a r er
Pr op r eté
.
D émk é
—
,
.
fo l o
—
.
,
To go , to i
,
,
,
Lab éui
La bén
.
.
.
San o ugn a , d 1 e ya
D a k o r o , d a fé
,
.
.
I ra,d i
.
B esi
K om to l é
D i o u r ou d o
.
Press é
.
.
D i o ur o ud o ma
S ou d a , k o fo
D él i
.
.
.
D él i l i
Pr i n ce
.
V R oi
,
.
.
Si r a m i
?
S i r a m i ma ba
.
.
K a s o ( f) ( c a c h ot)
K a sol a m a
—
.
Pr i v a ti on
Pr i v er
Pr i x ,
P r oc he
P r ofesseur
P r ofessor at
K oh
,
.
D i e m, k o l i , bal i
Sô m, s o mgo ( m )
M i k a s o um u
-
,
.
K a r a m ok o
,
,
.
K a ra m ok oya
.
.
.
.
.
01
FRAN Ç AIS B AM B ARA
D I C TI O N N A I R E
P
P
P
N
t
ﬁ,
—
f
N a fa m a
ro
t
l
b
a
e,
ﬁ
ro
r o on d
f
P r ofon deur
a a
.
.
D o um a n
D o u gn a , d o ugmati o k o
.
,
P
r om en a d e ,
Y al a
P
r o m e n er ,
Yâ l a
P
r om en eu r
Yâl a l a
,
s éma
-
ta m a
-
,
.
La h i d o u (A )
P
So u m an go
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
n a u t,
P a bi to,
P u bl i er ,
.
.
Pr om esse
P r o mettr e
Pr op hète
P r op r e
P r op r emen t,
P r op r i éta i r e ,
P r osp ér er ,
P r osti tu ée
P r osti tuti on ,
P r otec teu r
P r otéger
Pr o uv er ,
P r ov er be,
P r ov i n ce
P r ov i n c i a l ,
P r ov i s i on
P r ov o c a n t
P r o v oq uer ,
P r ud en t
P r u n e ( s a uvage) ,
,
.
K o fo
K i ra
,
,
k an d i
.
.
kil la,
a l a k i ra
Sa n o ugu al é d i él é
K o gn o u m a
,
.
.
.
Ti gu i , ti k i
B
o ugo u n
.
.
So n n k o u m ub a , k ak a l a m o s o
-
So umk o u m ub a y a
La fa s a ba ga , l ap a sa bâ
Lafa sa , l a p as a
.
.
.
.
Di é
N
N
.
”
ca l é
.
o — d o ugo u ,
gn o d o u go u
-
NO
In â
B o l o m a s i gui
K él él a gu i n i ma
-
d o ugo ur a
.
-
.
-
-
.
Lagmi mi
Di a n t o
-
k él é l agmi u i , k él é ti k é
,
y ér él am â
—
—
.
N to n gué, mo n go u é
’
.
D i a m a k o , for o b a
O uél éo u él ém a d a
.
.
.
.
DICTIONNAI R E FRAN Ç AIS
N
Kar an ga
-
99
B A M BA B A
m k ar amgo ua
’
,
Sâm é
A mi
K o l on s én a
F ân b a r i k a ,
.
-
.
.
sé
,
F a mm a ,
s éb â
.
k
i
u
i
b
a
r
i
a
t
,
g
.
K o l om
.
D éb i ,
n
’
k i n i fé ,
n
’
k én i fè n
G ma n k a ta , k o un k o
D i él é
-
sé
-
.
m ogo m a
.
K o u ok ér i fou r a , k omob ol i fou ra
K
b o l i , k o u o k ér i
on o -
d
—
.
o
N é, gu é
.
Qua dr up ède ,
—
n
Sén â i m a fém
Qu a l i té
Qua r an te
Qua r t
Si , s i faya
D éb é
.
,
,
si y a
,
.
.
K l a—man i mau
,
Tami man i
N ân i
.
.
.
Q
Qua tr i ème
u a ne- v i ngts
,
,
K ém é
N
.
a mi ma m
.
KO , k a
M
ou n ,
.
d i o n i m êl é m ê
,
Do , cl i o , d ô m a n
K una
M
,
.
d o l o u, k m ad o
o go ,
mâ
.
—
ou
.
.
.
.
DICTIONNAIRE
1 00
Q uer el l er
Q uer el l e
Quer el l eur
Q ues ti on n er ,
Ques ti on
A
A
I
S
R
A
M
R
A
R
ç
ER A N
-
K él é, gn o i n b o ugo
—
,
.
,
K él éti guél a bâ
,
G n i mi k a
.
G mi n i k al i
Kou
,
.
.
.
M i
.
Ta ui d o ul ou
B
o,
kl a
.
.
Di on do
-
M
R a ccom m oder ,
R a cc o mm od eur
ca l eba sses} ,
,
d
e
(
a ceour ei s sem en t,
R ace ,
R a ch a t,
B ache l or ,
Ra c i n e,
R a c l er ,
R a con ta r ,
R acon ter ,
R a con teu r ,
R age ,
R a id e ,
Ra i l ,
m ê l é, m é
Lak a r a fén i
R a cc ou r c i r ,
R
ou m,
K o ul é
-
.
n a k ara
.
.
Laso ur o ugn a souro ugma
Lasso u r o ugn a l i
,
.
Si ,
si y a
K oum a
K 0um a
.
-
—
b ol i
bo
.
.
Li l i b l i , i r i l i l i
-
,
D a l ak égn é
’
N k al o m k ou m a
.
.
K o u m a fo
.
K ou m afo l a
O ul o ufa
.
.
Di a l am
N égu é si r a
.
-
.
.
.
DICTIONNAIR E
ER A N
A I S— R A M R A R A
Ç
1 01
.
R a i l l er ,
R a i l l eur ,
K l o mk é k o u m a , so d i a ( m )
K l o mk é k o um afol a
R a i son ,
Di o , h ak l i tasi
R a i son n a bl e ,
D i o t i gu i , tâs i b â, m i r i bâ
M a k a fo ( m )
—
.
—
.
—
R aj ou ter ,
-
.
.
Laso u m aya
La d i agma
R a l en ti r ,
Ra l l on ger ,
R a mad a n
.
.
.
Soumk al o
D o m o ti e, d a l a d 1 e
,
.
R a m asser ,
,
.
Ra masseu r ( d e no i x
de k ar i té)
Si to m o ma
R a m en er ,
R a n ç on
R âp e { p our kol a
R âp er ,
R ap i écer
Ra pp or teu r
Ségui n a y e
K oum ab o man fo l o
O uo r o s i n égué on o m
,
.
”
,
,
‘
,
,
.
-
.
Si
B a r i l a b ar i l ak a r a
-
si l am
.
.
,
F
,
an a
.
La so u r o ugma
M
.
os o
-
ta
Di , dj i ,
dji
.
.
ex
r a ser
.
l a téte
k o un
.
R a s oi r ,
R a ssa s i é,
Si r i fé, dJ i l a n , k oumdp
F a l é , fa l én , m i fâr a
R a ss a s i er ,
R assembl emen t,
R a t,
Lad 1 e d al a d 1 e
E ater ,
R a tièr e,
.
,
.
G ui n é
B a n , di em
.
.
G u i n é m i n él am
B o uosi b o si
—
.
.
,
G n égmé
.
—
n m ur o u .
D I C TIONNAIRE
1 02
ER A N
A
I
S
R A M R A R A
ç
N s o d i a ti gui , m so d 1 e gn o n
D o ugo u d an séb él i
’
’
,
K o ur a
R éc en t ,
R ec ev oi r ,
.
R éch a ud ,
M i n é, ta
Si mk o
R éoha u ﬁer ,
Rec her c he ,
C o n an , l aguén i gn a
G n i mi n i
R
.
.
c her cher ,
e
.
.
G n i di
.
R éc i ta teur ,
D o ur o usi k él a
R éc i ta i i on ,
R éc i te>r ,
Do um u s i l i
.
.
D o u m u si ( A )
Sou m amagl é , gn oti k é
K o fo , b o l o m ad o
.
.
.
La d i a,
sa r a
.
Sa m , ! ad i afén
O u al é gn o u m a m d o n
D om
.
R econ n a i ss a n c e ,
Recon n a îtr e ,
R ec ou d r e,
-
.
Lak ar a
G u eb o
uei l l i r ,
R w
Rec u l er ,
.
.
.
Lud o to m o, ti k é
,
M ab o
M a h ol i
Si ra n fém
.
.
.
‘
.
Si r amk osob é
Réel ,
R éﬂécr
Ti e n ti gui ti gui
Ta si , k ô n na m i r i
-
.
Ïï
°
.
R efr oi d i
-
,
.
So um a
m
d
Sogo a O yo m , d o go y om
.
'
—
,
.
DIC T I O NNAIRE FRAN Ç AIS B A M B ARA
1 03
-
Réfugi er ( se
D ogo k i d o go
B âmn i
,
.
.
B an n é
.
B am
Sél i , d o u mmi
.
G n éb o
F l é l ad 1 e
ou
d ou mo uu i
.
N i m i sa
r a di
,
,
é
.
.
R egr etta bl e ,
N ték a d o m mi m i sak o
R egr e tter ,
N i m i sa
F a m a m oso
’
,
.
.
—
.
So r ô
Séguér é fo l on d o
.
,
B l an k an
.
.
Ti é d i égmo u ya
B la
La o mi l i
Dy n é ( A )
D i ou r ou to
M émém e u e yér én
G u é m ér é
S ar a , d i o u r o u sa r a
F o u r a ba s i b a n a f o u
.
,
_
.
R el e v er
-
,
.
R el i gi on ,
R el i q u a t
,
R el u i r e ,
R
el u q uer ,
R em bou r ser ,
.
-
.
-
.
.
,
,
R em er c i w zen t,
B
a ri k a d a
.
Rem er c i er ,
B ar i k a d a
.
R
e
mp l a ç a n t,
.
,
G mo r o bl a , mo n ab l a
*
a
.
.
R emp l a cer ,
M ême sens
Remp l i r ,
Lafa
Lam aga , yél ém a y él ém a
R em uer
.
.
-
,
Ren c on tr e,
K o um bén
.
.
.
DIC T I O N NAIRE
1 04
ER A N
çA IS
-
R A M R A R A
R enseign er ,
K o um bén
Toi to ua , togo
To go ti gui to i ti gui
M a n ﬂ an
K i b ar o
K i b a r o fo, guéfo
R en ver ser ,
B om
R en voi
R en v oyer ,
R ép a nd r e,
La se gm m
Laségui
R
c
en on tr er,
R en om
R en ommée,
R en ou vel er
.
.
,
,
,
—
—
,
.
.
.
,
.
.
.
.
D i er i , d i oun d i oun ,
Lab én
s éri
‘
.
.
Toûb i ( A )
To ur ou ( ex
.
r ep
t o u m u)
si ra
i q uer d u ta ba c ,
.
D i abL ( A ) , d a l a m i n é , k oro fo ,
k o m ak our ou
.
La gn on ,
G o ufou
Gn on i
se guén ab o
'
.
o
u
é
n
g
,
.
V E n voye
.
.
.
Di al ak i , dj i gui , k or o fo
Sa , d o ugo u m a fén
F o ur ou sa m o so gouén , m o s o bl a
To go gmou m a m
K o ti gui
.
-
.
_
—
-
,
R ép uta ti on ( bon n e) ,
R eq uér a n t,
.
-
.
B o gn a
R esp ec ter ,
R æ p ectue usem en t,
R e3 p ectu eux ,
.
B ogn a
B o gn a r a
M a b o gn a l a
.
.
-
.
—
.
DICTIONN A IR E E R A N Ç A I S R A M R A R A
’
—
Resp i r a ti on
N i l a k l i , guan ak l i
M ême s ens
,
.
.
R esp on s a bl e ( d
d ette) ,
R ess em bl a n t,
’
Samga
un e
M i b o l é gmoi mfé
B ogn o i n ma
Ressem bl er ,
.
.
Ressour c e ,
R
.
Dj i gui
TO ti o
TO , si gui
.
es ù zn t, r es te ,
,
R es te r ,
Résu r r ec ti on
.
.
Lak o un où mi , di o b a
,
R etar d a ta vr e ,
K o m ogo
Re ta r d er
La m éu ,
R eten u e ,
M
ko mâ
.
-
,
.
to , t o k é
-
a m i mél é
b al a n ,
.
Sô p o u m u ti l i l a
K Om a k o um u
.
—
.
Reto ur ner
(
Ségu i , k o u r o u
v er s
R eto u r n er ( sen s des
Y él ém a
M
.
d o go ya
o so ,
R etr ouv er ,
R éun i r ,
Réu n i on ,
V Tr ou v er
La d i e k a fo
Réu ss i r ( d a n s l a v i e)
R ev a n c he ,
R êve ,
R év ei l l er
n
D o d al a
,
Re v end eu r ,
.
.
.
,
Di a m a
,
.
.
.
.
Ta gn o n b o
S i go
La k o u mou n
Téfé d i e go mamﬁaua
D i ago m a n ﬂa m
—
.
.
.
,
—
.
V R etou r n er
.
.
.
1 05
DIC T I O NNA IRE FRAN Ç AIS B AM B ARA
1 06
R êver
-
S i go
,
.
R ev er s ,
R év ol te ,
G n éd i o u go u
M
o u r o u ti
R évol té,
R ev ol v er
M
o ur o ut i l é
,
.
d i amfa
.
.
Da wô r o ( bou c hes
—
,
R h i n océr œ ,
R h um a ti sme
K ar ak a d a n é
K ol o tj i
six
)
.
.
-
,
R h u me ,
M
R i ch a r d ,
N
ou ra
.
.
a mfo l o b a ti gu i
e
r
i
é
t
a
i
r
o
r
p p
)
id
fén ti gui
-
-
,
.
.
F éu man fo l o
So ub â b an an
,
.
—
fo si
F oi ,
e
m
ê
m
(
R i eu r ,
R i go l e
n
,
un
)
.
’
h a l i k él én
1,
a
p
-
.
Yél él ab a
F o l ô n , W ol ô m
‘
.
,
R i n çage ,
R i n cer ,
R i sq uer ,
R i sq ue
R i v age,
R i va l
R i v a l e ( en tr e fem m es
,
,
d u m ême ép oux) ,
R i v a l i té,
San k ol i sa n a k o l i
Sa mamk o
,
.
.
F a r a ti
F
a r a ti
.
.
E u d a, k o d a
—
—
S i ma
.
.
—
i
n
S a m om
.
R i xe ,
S i ma ya
K o d a l a m o go
K O , k ou o
—
K él é , gn o i n b o ugo
R i z,
M al o
R i v er a i n
R i v ièr e ,
-
.
-
-
.
.
‘
.
.
DICTIONNAIRE
M
çA
ER A N
IS R
—
AM B AR A
f âr a
al o - or o ,
f
1 07
.
Ti ô l o
K o m ok l i
F âm a , fa mm a m a s a k é, k él ém a sa
V B a l a n ce
.
.
,
.
R on d ,
R
.
ﬂ
R on ﬂer
em en t ,
on
—
,
-
.
.
.
e
i
ne
p g
ou
os ,
-
,
R ô n i er ,
R
K ô r i l é, k o uo r i l é
G or o n d o k a m, k 0m n to l mn
G o m md o k o r o n to
Séb é
K a ta
a
.
R os ea u ,
Rosée,
N ta m i
R
G ui r i n ti , gr i n ti
S ogo o u so ul é, y r a n é
’
.
N komi
’
o t, r o ler ,
.
.
Rô ti
Rô ti r ,
—
,
Rô ti s s er i e
D i bi
,
R o uge ,
di b i d a
,
B l é, bl ém an
R ougeo l e
R ougi r ,
G mo mi z a n
B l é, bl égn a
,
.
.
.
.
Rou i l l e,
N
R ou l er ,
K o l on
K ol o n
R ou l eme n t
R ou te
,
’
sô
.
.
—
k ol om
-
k o l o mi
.
Si r e
F am a k o , fa m a ya
,
.
R oy a l
R oy a l mn en t
—
,
F â m a ya r a
,
R oya u té
R u bi c a n ( c he v a l )
R uc he ,
F am ay a
,
,
D ôb o u
.
.
.
.
O umo u ( ou bi en n
à p ei n e sen ti )
.
’
v o u mo u
,
le
.
DICTIONNAIRE
1 08
ER A N
B ol o n
—R A M R A R A
A
I
S
ç
.
B o l o n mi ti e n n i
—
-
P ou m u ti
.
.
To um ou , tô m ô
G n ar a gn i m i
H i l a , d i an fa d én d i o ugo uya
.
.
b ar a
Sa
Sa bl e ,
S a bl o n n eux
Sa bot,
Sa br e ,
.
A ta, é ta
Ti émti én
-
,
ﬂ â lÏ l
—
.
.
Y o m ti e n ti e n m a
-
,
-
.
Sô k o um un i
’
’
N p an , s i r a m p a n , b a m oum u ,
k a ba k o r o m o u ro u
B o m , ti ak Ob o m
G ol o b o r o b l ak o r o h o m
M o um uk al ati gui
.
—
-
—
.
Sa c ,
.
Sa c oc h e ,
Sacr i ﬁca teur
S ac r i ﬁc e
Sa fr a n ,
Sage,
S age fem m e
Sagem en t,
,
—
,
-
.
,
.
.
—
i
o
d
fén
S
Z
.
afar ân e
M
A
( )
.
a gn o u m an ,
-
m a k o l ol é
-
Ti n a m i n e m o s o k o r o
—
.
—
M âgu o u m a gma r a
In a may é
g
.
mi
.
m ogo gu ou
.
M
a — gn o u m a gma
.
F â , fa ga , d i él i b o , d i o l i b o
F al i k l o u
-
,
W a l i d i o u wa l i y ou ( A )
W al i d i ouya
,
S û l ïl t8l é,
.
.
.
‘
DICTIONNAIRE FRAN Ç AI S B AMB AR A
1 09
-
Sa i s i r ,
S a l a de,
S a l a i r e,
S a l a m a n dr e
S ale
S a lé,
S a l eté
S a l i ne
Sa l i r
S al i v e
S a l p étr e,
Sa l p étr i er ,
Sa l uer
Sa l d ta ti on
S a med i
S a n da l e,
Ti é
.
sa l âti
N afo u r à ,
Sar a
’
N k âu a
N o gol é m â mo gol é
.
,
,
,
,
,
,
,
,
.
-
,
K ogo m a
k oi m a
,
.
N o go , moi
K o go d i gu én , k o i d i guém
N o go , mo i
.
—
.
.
D a dj i
u on dp
,
n ogo n
,
D o u go u s égn é
D o ugou
FO
F ol i
—
s égn é
go uér éma
.
.
Si b i r i n
S ab a r a
,
’
si bi r i
Sa n g l er ,
N
N
S an ÿl i er ,
D i e fa l i , l é
S a ngsu e ,
N i r i k i ti
M a , té
,
dj i
.
.
,
Sans
Sa n té,
S a r cl er ,
S e r ol er ( a vec
Sa ta n ,
S au ve ,
S a u ci èr e ,
Sa u f,
Saup oud r er
’
—
D i el i , d i o l i b e s i
Sa ngl e,
.
o u go ur é
,
ou go u r é s i r i
-
-
.
fal i d i é, l é
,
.
.
K éméy a
.
K o r os i e n yo go r i
m a i n ) , B ob o
,
.
Sétâmi
A
( )
.
a s o r i — b i él é .
-
Fô
F
.
.
—
N
b as i
.
f
ou m o um.
.
.
.
DICTI O NNAIRE FRAN Ç AIS B AM B ARA
1 10
—
Sau ter ,
P au ,
S a u ter el l e ,
N to m
S a u teu r ,
P a n mi ma
S a u v age ,
S a uv agem en t,
W ar a
W a r ay ar a
W ar a y a
K ési d a n k é k l a
V Cou r i r
s a gô n ,
go ua u
.
’
.
.
.
.
Sa u vager i e
Sa uver ,
S a u v er ( se) ,
Sa v a n t,
Sa v o i r ,
Sa v on ,
S a v on n zer e
S a vour eu x
Sci e , s ei er ,
S c i eu r ,
.
,
,
,
.
.
.
D o n n i k éb â l âl i m o u ( A )
D on
,
.
.
Ségué
sa fo un é
,
.
Ségué, go u ér é m o s o
Ti h i m an
—
,
.
.
,
K âk a
.
—
r
I i k ak a l a ,
k o go k ak a l a
-
’
N k o s on , b o utén i
Di a l a m, d i al é
Di a
.
Secon der ,
Secouer ,
D ém én
Secou r i r
Sec r et ( su bs ta n ti f)
Sec r e t ( a dj ec ti f) ,
D ém én
Secr éta i r e,
Séd u i r e,
Se i z e ,
.
.
Y i gu i yi gui
,
.
.
V D eux i eme
,
.
.
.
G o u n d o d o go , d o um ou
G o u n d o r a k o d o go l é
,
-
.
,
Séb él i k él a
N égué
Ta mi
Tami
-
—
.
.
o n om
o um
K ok o k o i
Ki ri k e
,
.
.
ma u
,
.
k ogo
.
.
.
DICTI O NNAIRE
Sel l er ,
Sê
Sema i l l e,
Sema i n e,
Semen c e,
S em er
Semeu r
S m oi r ,
S ei n
Sen ti er ,
S en ti n ell e ,
Sép ar a ti on
S ép a r er
ËB
-
AN
k i r i k éd a
si r i ,
111
A
I
B A M B AB A
S
Q
—
sô l a
.
D an i
D o i k oum d ogok o u n k o u m b én
Si
Da n
.
,
,
.
.
,
Da mi k él a , d an i n a
,
D an i k o r o
V M
,
.
.
a m el l e .
.
Si r a
S a k é dal a
.
-
,
,
F a r ah
P ar a
.
.
.
S ér i eusemen t,
Sar a sam ( f )
W o l on v l a
F o r ob a d i on
M a so bé y a
S er men t,
K el i li
.
.
—
.
-
.
k al i l i
,
.
Sâ d o ugo u m afén
La d i a , r ad i a , dj i d i a
.
,
K om b ar ab ar a
.
-
.
G a d a goua d a
B ar a m a k ogma ty y a
M a k o gn a
B émè
.
,
,
,
.
.
.
V Un
.
.
Tém, k él én
.
on d a - k o u n
B
D én d ah o
.
-
K l ér a
-
.
soun â ,
k l ér a si mo go
—
.
.
.
D CTIONNAIRE FRAN Ç AI S
112
I
A ta
F ié
F lé
F l é ﬁél a
-
BAM BA B A
.
.
.
S i ffl eu r ,
S i gn a l er ,
S n e,
S en c e,
Si l en c i eux ,
il
S i l ex
Si l u r e (p oi sson ) ,
Si mp l i ﬁer ,
,
S i n cèr e ,
S i n cèr emen t,
Si nge,
Si n on ,
Si x ,
Sœu r ,
Soc i étai r e,
Soc i été,
Soi ,
Soi d i sa n t,
Soi e,
Se l f
Soi gn er ,
S oi r ,
Soi r ( n u i t) ,
Soi t,
S oi xa n te,
So lda t,
Sold e,
-
K oﬂ o
.
’
.
Ta m a si e m
M an k o u n
M â m an k o umé
.
.
-
K ér éh o
.
‘
M
.
a n ago , n o go l é
.
N ago ya , méouya
So b é, s éb é, d i é
Di éya r a , so b éy a ,
.
.
O uar a b l én
’
N oté
sébéya
-
.
.
O uo r o
B a l em a ni o s o
Tô n d ém m i b étôn n a
Tê m
Y ér é
.
—
.
-
,
.
.
—
H a di r i , h adr i
A
( )
'
M i n ogo , m i n â
..
La d o, l a d a r o
Oul a oul ad a
So n , s ou fé
,
O ua l a
M ami k e m é
.
SOr od as i
Sara
.
.
f
( )
.
.
.
.
.
.
D
ICTIONNAIRE F RAN Ç AIS B AM B ARA
13
-
Sar a
.
Kl é
G o uél ém am, k o l oguél é
.
Ko soh é , go uél a ya
K él émgma
.
.
.
V D or m i r
.
.
Som næ i l l er ,
S om n oler ,
Dj i mk o
Son ,
V S a et Ses
Son ( su bs ta n ti f) ,
B o u (ex
S or cel l er i e ,
Si go fa r i
B a si k o , d a m ay u , b ol i k o
B asi —t i gu i so ub â , souh aga , d o m a
id
.
.
.
.
.
: son
—
de bl é
,
a l i k âm a
b ou
)
.
.
‘
.
S or ti r ,
B O , h o mo
S otti se,
N al o m a , fago ub a to,
F ago ub ato y a , mal o m ay a
.
.
m â k o un ta n
—
So n (f )
N om
.
.
.
D afogn o
.
V Si fﬂer
.
.
F am-gol o
G n émi , d i mi (
.
K i ri bi
,
ti m b i r i k i
D ol om i n ab â
K o r o ta
S oul i e r ,
Sou m i ssi on n er ,
.
.
Sab ar a , toub ab ou sa ha r a
So n , to ub i , d égué m i
Si gu i ma , tam a
—
.
.
.
.
DICTI O NNAIRE FRAN Ç AIS
1 14
S1 gu1
-
BAM B AB A
.
S o up o n ( f)
—
u
f
o
r
m
d o uh
a
a
a
S
.
H am i
Ha m i
.
.
.
G ué k o u n go k a n si
K l o gn ér é d a guér é
é
l
Y é m i sén tj i l a
—
.
Sour d muet,
-
-
Sou r i a n t,
.
-
.
Sowr i c i èr e
V Ra tièr e
.
,
G mi n é
Sou r i r e
—
.
.
Y él ém i sén
D i o uk o r o , k or o
Démda k o un ti gui k a n k or o si gui
D i ék n ém k él émti gui
D é m é n d i o uk o r o d o
H a k l i , dj i gui
.
,
Sous
S ou s c h ef
Sou s l i eu ten a n t,
S outen i r
,
-
,
—
,
S ouv en i r
( se)
,
.
.
-
.
.
,
.
Si p ê si ( f ) :
F o uga
.
K on a
K o maya
.
.
G o u és é
K ab ak o ya
.
N
al o m a
.
.
N al o m a y a
.
Dom
.
Ouo si l i l a ba
.
N omabl a , gn or abl a
N or ab l a , gn or ab l a ,
.
Sousou
.
o
k
m
si gui .
n
a
DICTI O NNAIRE FRAN Ç AIS B AM B ARA
115
—
So uk ar o ( f )
So u k a m m a
.
.
o u o m dou go u,
O uoro ,
Ouo si
Su eur
.
.
O uo s i d p
,
bâ
.
O ua s a , gn a
Y ér éfâ, y ér é fa ga
K a y ér éfa ga
.
S u i c i de ,
Su i c i der ( se)
S u ie
,
,
.
Sa m a n én é ,
âl ô
n
Su i v r e ,
N
S uj et
Sa bab o u , k o un
,
S u l tan
.
i
u
o
m
u
é
g
o m i mé ,
V R oi
,
.
sa
bo u
S up ér i eu r ,
F i sa m a n tp
S up ér i or i té,
F i s a y a , ﬁs a m a utp ya
D ad a
.
-
S up p lém en t
,
S up p or ter ,
‘’
v ur
.
.
.
,
.
.
Ta
K an b a l a
D i él é
.
,
,
Sûr ( cer ta i n ) ,
.
.
Sû r ( a i gr e) ,
Su r di té
K o u m oumé
S ûr emen t
K o s ob é, h âl i
S u r face,
P am p ar a
S u r l en d ema i n ,
O d o u go u
S u r n ager
F ô mgo dj i k o un a
,
.
K l ogu ér égn a
.
Y él ék é
S urp r i se ,
-
.
.
.
s éd 1 e
.
—
-
,
.
.
.
To un k o u mu man k o , b ar a n n ak o
F o r o gn ér a d an
-
-
.
S u r v ei l l a n t,
B a r a k o umti gu i
Surv ei l l er ,
K ol osi
—
.
.
.
DICTI O NNAIRE FRAN Ç AIS
1 16
—
B A M B A BA
u
k om a
o
S
.
a u r e de l am er
G ue dj i Sou r a k a ( M
-
V Ton
.
.
Si r e , d i a m ba ( m )
’
’
M p at ta , m p été, s i m b ar a
.
—
Ta b al i , tab al é ( f)
Ta bl e ,
Ta bou r et
Ta che ,
Ta i e
Ta i l l e,
K
,
N
Ta i l l eu r ,
Ta i r e ( s e)
Ta l i on ,
M
,
d am i mé
.
N to m i
.
’
N to m i
.
’
-
s oum
.
N ta m a m, d ô mk a n , d ô n k â
’
N ta m an fo d o mk a fo
’
.
-
.
,
,
Ta m ta m ,
an k ou m,
.
—
,
Ta n i n
.
.
,
—
.
Ta gmo n b o
Sén to n k ol i
Ta m a r i n ,
Ta m a r i n i er
Ta m bou r i n
Ta m bou r i ner
Ta m bow i n eur
,
.
.
K a r al i k él a
Ta l on ,
Ta mi s
o go
Ti ék i s é
,
.
r
o
u
m
s
i
k
r
ou
u
i
l
m
u
o un
a
o
,
g
B i é ( bl a n c)
,
.
,
D o mk afo l a
Tém é ( f)
F o l i , d o un ou u
G o l o -k o l ol am, gol od o gui l a n
.
.
.
V Ta n n er
.
.
G O l O d o gui , go l o k o l o
G ol o d ogu i l a
K mém o so , t én ém oso ( II I)
-
.
—
.
Wo yo u woyou
-
.
.
)
.
DIC T IONN A IRE
ER A N
117
—
I
A S R A M RA R A
Ç
B o n go go uési
Dia
,
_
.
.
Sén k o u rou t1 e l é
Tê m
M on m o
-
Ta s
.
,
Tâ ier ,
.
m
.
Ta ton n er
Ta touer
Ta u r ea u
Te
Tei gn eu x ,
Tei n d r e
Tei n tu r e
Tei n tu r i èr e ,
id
,
.
F ar a , t_; i
,
Tor a
,
,
u
’
.
to r a , to ur s
.
,
K a b ati o
.
D ô n ( m à m en tr er )
G a l a , four a , b as i l a dj i
.
,
,
—
-
.
.
G a l a dô n m o so
.
-
.
N éguéd i ou m ü séb é
N égu é d i oum u tj i
—
Tél égr a p h e
Tél égr ap h i er
Télégr ap h i s te
Tel l em en t
.
N éguéd i ou r o d
.
,
N éguéd i o ur o u ti gu1
Ti ok o r a ti ok o ya r a
—
,
,
Sér éy a
S er ey e
Sér é ,
Di bi
.
.
sa n ga
.
.
.
M iné
.
S a r a ti
,
.
.
s éd é
,
B âl a n
.
'
K m am
Ter m i na l
—
-
,
,
.
.
La b a n k o un faga
B an , l ab a n
B o uh aga , b âbâ
D ougouk ol o , d ougou, bogok ol O
.
,
.
Ter m i te ,
.
.
DICTIONNAIRE FRAN Ç AI S B AMB ARA
1 18
-
Ter r ea u
Sou n ou n k o un fo ugo ur i
-
,
V P eur
.
Ter r eux ,
.
.
M ogo m a
’
N to r i k l i
.
—
.
K o u u , k oun k o l o
Si n m i
.
—
V M
.
a mel l e
.
.
K l o gu él é , m ogo k a m m én b el i
D o uté ( f )
-
-
—
.
.
—
on
ô
d on
D
badâ
,
.
G uél én k a l a go u éme mk al a
Ita
,
.
.
Kla
s ab amam
.
Ti n san
Ti gr e ( l éop a r d)
Ti m i d e
Ti m i d i té,
Ti q ue ,
Ti r a i l l eu r ,
Ti son
Ti ss age ,
Ti ss er ,
Ti sser a n d
,
,
O u a ra k a l a n
Sâm e l ab a
,
,
o ua r a n i k a l an
.
.
Sâm é
’
M p è r é m fè r é
V S ol d a t
Ta k omm un
Di è se da
.
’
,
.
.
.
-
.
-
.
M ém e sen s
Di éséd al a
B a gu i
Ti tr é,
Ti tr er ,
Toi
Toi l e bl an che ,
Tô l e ,
.
.
.
.
To go ti gu i
—
Togo
E, i
—
ho
.
.
.
B a gui d 1 e
N égu é f al afal a
’
Ta m ati ( f) d a mi , c h ér ak é n k o yo
—
.
-
.
,
.
DICTIONNAIRE FRAN Ç AIS B AM B ARA
1 19
-
Bi
.
B ar i k ô u
Sam
-
Tor c h e
Tor t
M
,
f
( )
é
r
é
p
.
.
m o n so n
o gn o n ,
.
K l ok l o , m él ék é , k n om i
D i a l ak i
,
.
.
Tor tue
Tota l
Tota l emen t,
Tou ca n ( o i seau)
Tou cher
To uj ou r s
Tour men ter
Tou r n ée
Tou r ter el le
Tou tefoi s ,
Taux
Tox i q ue ,
So r a k o r o k ar a m tab o u
A bbél a di él é
’
-
,
,
,
.
.
B é, bi é
,
N
’
tô l én
.
.
,
,
,
,
,
,
D O D ô d o m b adâ k m a ô k m a
La ségué
—
—
-
,
-
,
.
D i a m a n i y âl a
’
N to u b an
—
.
.
B ari ,
o ma ta ô ta
.
Sogo s o go , s o i so i
B a ga , b o ua
.
.
N om
K an
nô ,
,
fo l ô m
.
.
D i ago
.
D i an fa
D i a n fa
.
.
S a m a fo fo
,
Tr a i r e
,
B i ri
M
.
.
‘
ar a
.
D i an fa ti gui , d i a n fa m tp
’
F
al é
Da
.
.
Ti k é , ti gu é
,
.
.
DICTIONNAIRE FRAN Ç AI S
12 0
Tr a n q ui l l e
Tr a ns for mer
Tr a nsp i r a tion ,
,
,
Tr a va i l
Tr a v a i l l er
Tr a v a i l l eu r
Tr a v er se
Tr ei z e ,
Tr em bl emen t
Tr emb l er
,
,
,
,
,
,
M
,
BA M B AB A
a - sou m a l e
.
V Ch anger
.
O uos i
.
O uo si
.
.
Tj i y a , tp b âr a
Tj i k é h âr ak é
Tj i k el a bâr ak él a m a k i s é
.
,
,
.
-
,
K ok ol o
,
ti éti k é
,
.
Tami sa b a
Yér éy ér él i
Y ér éyér é
.
.
G n égn i
Tr en te
-
M
ou ga
-
.
mi ta n
2
t
0
e
(
H â l i , k o s ob é
B om
,
.
.
d o u fén , d éféu
N a m ba r a , k âr o
W ol om a
.
.
.
’
.
F o ûm u
Tr i stesse,
Tr oi s ,
Tr oi s i e me ,
Tr omp e
Tr o mp er ,
Tr omp er ù ,
Tr op ,
Tr o t,
Tr otter ,
H am i
.
.
Sah a
Sa b an a n
.
.
S a m a b ol o , s am a mou m a
F l i , ﬁl l , ma m bar a
N égu él i , ma m b ar a
.
.
K o di ougo u
,
d an atém é
D i o ur am d i oura n
-
Trou ,
M êm e sen s
D i guém
Tr o ubl e ,
Tr ou bl e ( l i q u ide) ,
G mâ m i
D oum u , douroul é
.
.
.
.
.
.
.
DICTIONNAI RE
Tr ou er
Tr ou v er ,
Tr ou té (c hev a l )
Tu
Tu er
Tueu r
Tu r ba n ,
Tu r c
Tu teu r
,
,
,
,
,
,
ER A N
12 1
A I S- R A AÆB A R A
Ç
Sogo sok o
Yé
D a fé b l én
,
.
.
—
,
.
E i
,
.
F aga , fâ
F aga l i l a
.
.
D i sa , d i al a d i a l
To u rou k i (A )
,
“
v
a
ou
u
o
g
.
.
La m ob â l a m ob aga
,
.
K él ém
.
D a l a k égmél é
Di am a ( A )
V M on de
F orob a
.
.
.
.
.
G n éguén e ,
s o ugo un a ,
d 1 a m 1 mé
N âm o u , l âd a
K o m l é , m o um ul a b a n é
.
M i n én
G o r ok o
N a fa m a , m ak o gmal a n
M ak o gn a n a fa
.
.
Uti l i té,
,
.
M i si b a , m i s i —m oso
Ti ô l o
.
.
.
.
.
DICTIONNAIR E FRAN Ç AIS
12 2
Vaga bon da ge
Vaga bon der
Vagi r
Vagi s sa n t
Vagi ss emen t
Va i n c r e
Va l eur
Va n n age
Va n neuse
Va n ta r d
Va n ter (se)
Va r i er
Var i ol e
Va r i o l e ux
Va se
Va u to ur ( di t c ha r a
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
’
Ti ô l oya
Ti ô l o
-
B A M B AB A
.
.
D én gn émén i k és i
Den guén émi k és i l a
-
—
.
—
-
.
D én gn én én ù k a si k a n
Sé
So n go , h ak é
—
.
.
.
G mo ﬁé
G uo ﬁ é m o s o
Y ér éfol a ba , y ér é l ak él i l a
-
.
—
—
.
K a y ér é f o
Y él é m a
.
.
.
,
,
,
u
a
r
d
g
Vea u
Vei l l eu r
)
,
M i s i d ém, m to r a d én , m t oIami
’
’
-
,
Si
,
—
u
’
,
—
a
n
a
s
i
n
u
,
g
M
o um a r i
N
a bâ
’
u
a
l
a
.
g
.
, maba ga
.
F i ér ék él a , ﬁér él a
F i ér é
.
.
.
G uéd i o um a , W O d i o u m a , a l d i o u m a
Ven d u
M i ﬁér él a , ﬁér él é
B a ga m a bo n a m a
,
,
Vén ér a bl e,
Vén ér a bl emen t
‘
,
.
.
M it ba m a gn o um am
B ogn ar a
M on eb o , tagn on b o , d i m i mb o
-
.
,
.
N
a
.
.
.
DICTI O NNAIRE FRAN Ç A I S
-
12 8
B AM B A B A
F ogn o , ﬁgn é , fégmé
F i ér é s ami ﬁér é
.
.
,
Ko n o
K o mo gmam k él ém k ô n gma n k é1ém
.
—
-
-
.
,
N to u m o u , to um o u
’
G o ma , ga
’
N to u m o u m a
.
.
Ti e n ti gui
,
n
’
to u m o uk i s ém a
ti e n ti k i
,
Sén sén
Séb é so b e ti e n
.
.
.
,
.
N fo r o n , m p o r o n d a
B on
G n a l a m i mi gn a ma m i n i
’
.
,
.
,
M
m ay a , m âs o b éya , h o
ogoy a ,
ron
B l ôu
.
n
g a
.
.
—
u
G még émé bar a ,
F i ér éb o
m
é
k
é
n
éb ar a
g
.
Da fal é d afél é
,
.
D o us o u k asi k o
-
.
D o bs o uk é si d o us o uk a s i
S ogo
Son d i o ugo u
,
.
-
.
Son d i o u go u ti gui
Lak ôl o n
—
.
.
K o n ob o
B al o
,
k o mo r ab o
.
.
M â k omb a , t1 e k o r o ha
-
M
om
K om
—
,
k om
.
k o r oya
.
.
.
.
DICTIONNAIRE
124
Vi e i l l i r
ER A N
K or o
,
Ç
A I S—R A M R A R A
.
Ti ék om b a
Ti éd i ou gou
.
D o ugo u
.
.
G a l o d o ugo u , d o ugo ub a
d o ugou
M
ou gan
,
m ad i n a
.
.
To n ti e n
V M éch a n t
Sô k o u
Sô k o u si e ml a
G n éd a
Sou m am ( ex v i ser
—
.
.
-
.
-
—
.
.
.
)
so u m am
un e
bi che ,
.
l a , b o … yé
G u èd e
Di o n o t ér i a
G n an a m a , b a l o l é
Tér i y ara
B al o
B a l o s i r a fan a s i l afa ma
*
.
.
.
,
.
.
.
,
,
Voi e
Voi là
Voi l e de batea u
Vo i r ,
Voi s i n
Vo is i n age
Voi tu r e
Vol
Vol (a c ti on de d ér ober )
Si r a
,
.
,
G o ur oumh o
,
Yé
.
.
D an agn ô u s i gui gmô n
La mi n i , d a fél a i ui mi
,
,
.
,
Woto r o ( f)
,
P amn i
,
.
.
So gma l i , d i ar oya
P a n fém
-
.
.
.
.
s ogo
DICTI O NNAIRE FRAN Ç AIS
-
12 5
B AM B A BA
P am
.
Vol er (d ér ober )
,
Sogn a
’
N sô so gn a l i k él a d i ar o
.
,
,
D i am m o m m so m oso
F On o tout é , fô mn o
F ô mo fo ur a
’
-
.
-
,
.
.
,
—
.
A ta o u
A ta,
Vou l oi r
,
,
a ou
a ou
ta
ta o u
.
K a n o n k o di a
,
A ou
.
.
.
Tâm a
Tâ m a
Tâm a l a , tâ m a b â ta m ad ém
Ti en Séb é
Ti e ml a sob él a
G n él a y é
.
.
.
,
.
,
.
,
.
.
DICTIONNAIRE
A
11
,
A
V
A
A badtî ( A )
A ba rku , a ba r i ka
B A M BA B A
,
.
l ui ,
ell e
,
A
ou
-
FRAN Ç AIS
le
,
l a,
,
M e r ci
,
A d am a d e w
.
est c o m m e t u d i rai s q ue
N p (Adam )
Les h u m a n s ( les ﬁls d A d a m )
Q u i l d ure ( s o u h a i t q u o n a dresse
à cel ui q ui a reç u q ue l q u e
c h o s e d e n o uv e au p ar ex un
h a bi t)
Pe u t ê t re
.
,
.
.
'
.
’
—
.
’
A d â m0u ,
’
,
.
.
A do l a , ad am
,
a d i om
-
,
.
adam ,
E st ce q u e
-
D i s d on c
M a rq u e l a d o ul e ur l a _]0 1 e
.
ou
,
s u rpri se
N p de fe m m e
J e ud i
F re n n er ch a p i tre
.
A ïs a ta ( A ) ,
A l ami s a ,
.
A l i k âm a ( A )
A l i kâ h
‘
W
( )
.
d u C or an
.
,
,
A l üwu r â n i ( A ) ,
A l i ma mi (A ) ,
A l £s £ lâ mé,
.
.
A l fâ ti k a ( A )
s i l â mé,
.
.
Il
A da ma (A ) ,
se s
s on , s a ,
.
To uj o ur s j a m a i s
,
12 9
A ge n t d e p o l i c e
.
,
Le C o r an
.
C hef rel i gi e ux
prés i de
I sl a m i s m e
m us ul m a n
à l a p r 1e r e
.
.
DI CTI O N N I RE
\3 0
B A M B A B A
A
A lla
( A)
n
,
’
l
a
a
l
,
g
Di eu
-
F RAN Ç AIS
.
a tl a tâ n a ,
A l la
—
Pet i te che n i lle très r ou ge
Pi e ux q ui a u n e très b o nn e
d ui te
S e n r a pp o rter à D i e u
Lo i rel i gi e u se
B o n b o n de m i el
V G a d i a ba
A i n si s oi t i l
k am i s i
.
A l l a m a,
—
,
c on
.
A l la m i n é
’
—
,
A lla
-
s i ra
.
.
,
A
( )
A l ou a
.
A m a d i bou bou ,
.
A
( ),
A mi na
.
—
.
V M i n a ta
A m i n a ta ( A ) ,
A n , a ra ou ,
.
.
pers o n n el l p ers o n n e
d u pl u r i el
A vec et
M a i s o u i a ss u ré m e n t
Vo u s v o tre v o s
N p de pe u ple
C a n n e à s uc r e
V W ar a ba
A r ab e
La l an gu e a r a b e
V C h ék l i ti é k a l o
Le P a r a d i s
M an i ère p e n sée
I l se p e u t q ue
N p de fe m m e ( E v e )
P r on om
-
ê
.
A
ni
,
on ké,
'
ke
A
n
A
ou ,
A
ous a ,
A
ous a
A
r a ba ,
A
r â bé
A
r a bé—k a n ,
,
A
A
.
,
,
-
ka l a
.
.
,
.
.
A
( )
r a d i a ba
.
,
.
.
.
,
.
A
( )
A f a d i a n a ( A)
A
.
,
-
—
,
.
.
,
.
r ay i ,
,
s i o u bc , a d i a l ou bé,
'
A wa ,
N
a aa
ka ) ,
2
°
.
.
on
Il
'
A ye ( p ou r
.
.
A y, a ï ,
A ya s ar a,
.
.
se tr ouvera i t q ue
pers d u pl ur à l
.
EX
.
’
i m pér a t i f
'
.
a
e
n
a
,
y
v en ez
.
DICTIONNAIRE
B A B A F RA N Ç AIS
B A M
M
13 l
-
ère
F e m elle q ui a des pet i ts
C hèvre
F le u ve
M i lle ( le m i l l e B a m b a r a est
.
.
.
.
B
G r an d , gro s
a,
P ap a
B â,
B â , l a , l i l a , hél a
l i kél a
et
Suti l
.
.
sert à dés i gn er l
d un e a cti o n o u cel ui
au
c se
,
’
au
’
,
de
te u r
q ui
la
.
_
B â ba ,
B aba,
B aba ,
B
a ba
—
V
N
B a bâ l i ,
E u bô l o,
ou baga
p d h om m e
P ap a
V N kâ n
F ai re p e ur à q u e l q u u n
A fﬂ ue n t d u n ﬂe u ve
C o n vers a t i o n c a u ser i e
V A ba d a
Le b o rd d u ﬂe uve
C hevre au
N p d h o mm e
B a yo n n ette
N p de v i lle ( B a fo ul a bé)
B le u cl a i r
An i m aux d o m est i q u e s ( m o uton s
et chèvres s urto ut)
’
.
.
.
’
,
.
.
.
’
.
A
( )
,
a—d a ,
.
,
.
B
.
’
—
B âb0u
B
.
kér ékélä
'
.
.
.
.
’
B âch e ,
.
.
.
.
B
a
ﬂabén
,
B aga ,
B agâ , bagân ,
.
.
.
.
.
DICT I ONNAIRE
1 32
B AM B ABA
—
B
N
A
E
ÇM
C e i n t ure de fe m m e
B ri ya n ,
B â gu éﬁdén bä gouén a , C hevr i er
B a ym
G ui n é e t o i le t i ss u s
S
.
‘
.
,
‘
,
,
,
E d ga i
B ä gu i to ,
E u g0a n ,
Lèpre à p u st u les
B
B
N p d hom m e
Tan te m a ter n elle
,
Lépre ux
—
l le
-
a
ka r i
a kô ,
.
.
.
’
.
.
,
bak or o ,
.
l a m ère
B
B
.
k
a o,
V Kol o
C i v ette
.
a kol on koa r oa ,
ba ko
p l us
.
.
.
k
f ou our ou ,
B
B
B
E n t1 e r e m e n t
a k ou roa m a ,
.
p d h o m me
Po 1æ ép i c
ä la
Su r E x
i r i ba l a s ur l a r b re
B ala
I n str um
e n t d e m us i q u e d i t
B ala
b a l a fon
Sur n o m d on n é aux ge n s q ui se
n o m m e n t M o u ss a
La fa i m ( v u l ga i re m e n t )
B ala
To m b er à l i m p r o v i ste su r s ur
B a i a o u baï a
pre n dre
B a l a ba l a ou bam ba r a C ui re à l e a u
P i q u an t de p o rc ép i e
B ai a d i o l o
Se préc i p i ter
B a l a k a ba l a ka
A ccr o cher
B a l an
B a rr age d a n s un m a ri got
B àl an
B a l an
R ester l on gte m p s reta rder
P i n ce de fo rger on
B â hm
N
al a ,
’
.
.
.
-
.
,
’
—
,
.
,
.
,
.
.
,
.
’
,
,
.
’
.
,
—
-
,
.
,
.
,
,
.
,
,
,
.
.
,
.
DICTIONNA I RE B A MB A R A FRA N Ç A I S
—
B âl an ,
B a l an ba la n
-
Sorte
ou n
’
pa
Za n p a l a n
B a l an k a ,
B a l a n sa n
B a l a oa ( A )
B a l a ou m a,
E u Zè ( un ) ,
B al i
.
.
,
,
'
.
.
,
B
B
a l i ma ,
B
al i
.
,
-
r
re
a
)
(
al i koa ( A )
.
,
,
-
al i
.
.
,
B
de p m ss on
Pl an te appel ée v ul gai re m e n t
c afé des n o i rs
C ha l a n d
A c ac i a
R i xe b aga rre c o m ba t s an gl an t
Q uerel l e u r b a ta i lle u r
Pl a i n e d un ﬂe uve
D éfe n dre e m pêcher
M a ç on ( c est p l utôt ba r i
A d ulte
P ar e n t c o ll atér al
A r b uste à fe u i lle o b l on gu e d o n t
le fr u i t réd ui t e n ce n dre s
c al m e d i t o n l a t o ux;
V i vre p a sser l a v i e
N o urr i t u re a l i m e n t
N o urr i c i er
Vi v a n t an i m é
Offe n ser ch i c an er
,
.
,
ba léma
mba ba l ém bo
,
.
,
,
,
,
—
,
,
B
ale ,
,
B a l e ba l ofen
,
B
ale
B
al
-
bô
,
,
.
d é,
.
,
a ma
.
,
,
r èko ,
.
,
B âm a , baga m a
H am a , ba m ba
B amân ,
B am a ko ga ér ègu é
B
.
ka r a
ko
,
,
.
,
C aï m a n
.
’
So rte
de p oi ss on d e au d ouce
Pe i n e chât i m e n t i m m ér i té et
i n a tte n d u
N p d e v i lle ( c a p i ta le d u So n
da n )
B a m b a r a ( n o m d e pe up le )
A pp uy er fai re so n p o ss i b le
Te n dre dépl o y er
A pp uy er c on tre
.
,
.
.
.
.
B
a m im a ,
.
.
,
.
,
.
DICTI O NNAIRE B AM B ARA FRAN Ç A I S
1 84
-
B
a m ba;
B
a m ba l y a ,
B
a m on ,
B
a mo u ,
B
a m ou n a ,
Q ui refus e
Q ua l i té d e cel u i q ui ref u se
Pêcher d an s un ﬂe uve
P o rter un e n fan t su r le d os
P a gh e q u i s ert à te n i r u n e n fan t
s u r le d e s
Fi ni r
R efu ser
D é jà
M a l ad i e
To m b er m al ade
Lèpre
M a l a de
.
.
.
ba mon ,
.
.
.
.
.
.
H an a ,
B
.
ana ,
.
H a n a ba ,
-
.
ba n a ba
H a n a bata
.
i
o
a
t
,
g
D e h o rs
B
ko
an a ko
B
an a m ba ,
B
an a
,
c abi n ets
N p d e v i lle
F r o m ager ( gr a n d a rb re )
Sp o n t a n é ( vé gét al )
M a l a de
B o n n et c al o tte
E n fa n ter a cc ou cher
R évéler écl a i rc i r
Père et m ère v i s à v i s
e n fan t
Pet i t ﬂe u ve
Peti te c h èvre
R efu s
Uri n e
N om b ri l
A ller
tâ
.
B an a n
B anan ,
,
.
aux
.
.
.
.
B
a n a n l é,
B
an
B
a ng u i ,
B
a n gu i
B
a n gu i bâ ,
.
ﬂ
a,
.
,
.
,
A
( )
,
.
,
-
.
.
.
.
.
.
-
.
DICTI O NNAIRE B AM B ARA F RAN Ç A I S
1 35
-
B
C a le b a sse à c o u vercle
ar a ,
B â r a ( m o t k a ss o n
k é bâ r ô ) ,
Tr a v a i l ( s urt o ut
B
r
B
ar a ,
Su rpre n dre
a ra ,
P r éféré
B
(m )
B a r a dj i
B
B
a r a k a n ti ,
M ta n
n
’
.
.
ji
a r a dj i
ar a d
c a le b a s se
C he z
R éc o m p e n se de D i e u
,
,
B
.
.
en
-
ar a
m a n œ u vres )
.
.
Ta m ta m
B ar a ,
de
,
c al e bass œ r
I n gr a t
,
.
I n gr a t i t u de
tagn a,
Sève d
.
’
.
a
un
rb u ste
d u Sa h e l q ui
B
sert d e n c e n s
ar a ma
M a r m i te e n fo n te
ar am a
Q ui a u n gro s n o m b r i l
F e m m e pré férée ( d un p o l y ga m e )
a m m aso
m
i
t
o u t on d e
a r a s ag a ba r o s ay a M o u t o n châtré
d
,
c ase
a r a wél én
N p d e v i lle ( B a r ao uél i )
â ri
Lu tte
B
ar i
,
B
ari
,
B
ar i
,
B
ar i
B
ari
’
.
B
B
B
B
.
,
,
.
’
-
,
-
.
-
,
,
.
B
.
.
.
,
C rép i r
s c ar
R a pi é cer b a rrer
A r b u ste a fe u i lles l a rges d o n t l e
fr u i t de l a gr o sse ur d es de ux
p o i n gs r a ppelle l a fr a i se p ar
s o n go ût
R e m erc i e r
F o rce a ut o r i té v i gue ur
F o rt v i go ur e ux
M
ai
.
,
.
,
,
,
.
ba r a
et
,
,
,
.
B
a r i ka da ,
B
ka
ar i k a wa
B
ar i
.
,
,
—
,
,
,
.
.
‘
DICTIONNAIRE
1 86
B
B
ar i
ka n
’
ar i a n
’
—
k
B A M B A B
Fa i b le
F ai b l ess e
ta n ,
À FR
‘
-
ÇÀÎS
AN
.
tagn a ,
.
B àr k a ,
B ar a
B é n i r , b é n éd i ct i o n
B
Sui te d
.
C on vers at i on c au seri e
,
,
d ên
’
.
B ä si ,
pers on na ge Com p a
n
r
i
d
u
m
r
d
h
o
n
a
n
m
o
e
g
g
F o urche serv an t de s upp ort
Lé z a rd d i t m ar go ui l l at
M âle très gr o s d u précéde n t
C o u s c o us
B
a si
Sa n g
B
as i ,
a ro
—
,
un
,
’
.
B
ar 0m a
B
B
as a ,
,
ba r éma
,
.
as a — n
’
kér égoué
,
,
.
R e m ède fét i che
,
M
ä sou l oa
al
.
.
A pre
C a se r éservée
.
—
-
B âtâ ki
B
.
.
B âs i ( A ) ,
B as i ma n ,
B
.
,
A
( )
Lettre
,
a ti ké,
a ux
chè vres
.
Pa sser l e ﬂeuve
V a r i été de c a n a rd s auv age
P a rti c ul e servan t à re n dr e
ver b e être
Tom b er
C hev a l très b l an c e t l a dré
V B aga n
P i err e fer n gi n e us e
E n co re
G r os i mportant
M ê m e se n s
N p de pr o v i n ce
A cc o ster (b ate a u) , e n cor e
R e n c on trer
.
ÿ a wol o ba
B ê; bi ,
-
-
,
on ol o ,
.
.
B
B
B
B
B
'
e,
bi ,
.
éd a ,
.
égan
êlé,
êl é bél i sa
B el ébélé
B e l ebel eba
B M On gou
B eïén ,
B èn,
,
,
,
.
.
.
,
.
,
.
,
.
.
.
.
.
“
.
.
DICTI O NNAIRE
B A M B A B A
—
F R AN Ç AIS
A cc o rd s a cc o rder
1 37
’
,
.
Li e u d o r i gi n e de l a m ère
’
V
N p ek o u
.
’
.
.
Sés a m e
M ets i n d i gè n e c o m p o sé
de m i l d ar a c h i d e s
.
de fa ri n e
d e m i el
et de c on d i m e n ts d i vers
M e n the
C l o u de gi ro ﬂe
O n cle ma ter n el
B ât o n c an n e b éq ui lle
F l an c
Sac fa i t a vec des fe ui lles de p a l
m i er
’
,
,
.
.
B én éf0 un ti
B én ké bél én ké
B ét é
,
,
.
.
,
.
,
.
‘
.
B ér é ( m )
,
B e a u c o up , b i e n ,
B ér i ba i i ,
M
s
I n gr a t
—
ai
C ar
très
.
.
.
.
Pi èce de t oi l e
! tre
To m b er
A uj o u rd h ui
To u s t ou t e n tiere m e n t
B o l i n d i gè n e
F lèche
C or n e
F oi e
O bl i ga t oi re
P ar Di eu ( ser m e n t)
.
.
.
’
.
,
,
.
.
B ie n ,
B i en
.
,
.
B i l a nz i m i
B i la n ( A )
,
A
( )
,
.
.
.
DICTI O NNAIRE
1 38
R A M R A R A
-
FRAN Ç AIS
B i l l bl i ,
B i ll
C a s e à terr a ss e
C hu te
B in â
p d hom m e
O n cl e p a ter n el
To m b er s ur attaqu er
A tt a q u e agre ssi o n vi o le n ce
,
.
.
N
,
'
B i n a ke
E i n ka n ,
’
.
.
.
.
,
.
,
B i n ka n n i
B i r agn a ,
,
A fﬁn i té
,
.
.
’
B la ,
p d homme
P a re n t p a r a ll i an ce
Se ba i sser b a i sse
Tr a i re
Pl u s i e u rs e n fa n ts e n b a s âge
d u n e m ê m e fa m i lle q ui e st
d a n s l a m i sère
C ou vert ure
G r o sse t o urterelle gr i s e
F o u et
P re sser
F ét i che re m ède
Pe n sée
A u n o m de D i e u
Lai ss er m ettre a b a n d o n n er
B la
La c
B i r a ma
N
,
B i r an ,
.
.
.
.
B iri ,
r
,
B i r i (m i s i ) ,
B i r i bor o ( dén )
.
,
’
.
B i r i fén i o u bi r i k a n
B i r i n ton l mn ,
B is a n
,
.
.
.
,
B i si ,
.
B i si ,
.
,
B i s igu i ,
B i s i m i l ay
.
A
( )
,
.
,
,
.
B l akou n ,
B l ali ,
B l a n ka n ,
B l a si r a ,
D ev o i r
N a tte
B lé
B l é bl ém a n
B l égn a
M
R elève d e vi ll a ge e n v i ll a ge
A cc o m p agn er u n p a rt a n t
.
,
,
.
.
—
,
.
,
,
che
Rou ge
R ou gi r r o uge u r
ou
.
.
,
.
.
DICTI O NNAIRE
B la
B
o
B
boue
,
13 9
de m i l
Vest i b ule
So rti r a rr a cher
F a i re s o rti r
So rt i r so r ti r d e ve n i r de q u i tter
p a raître se lever ( s o le i l , l un e )
a rr a cher
e n le ver p ay er v a
l oi r
E xcré m e n t cro tti n b o use
V B on
.
.
,
Za l ma n
l
a
(
FRAN Ç A I S
.
,
o,
-
B 1 ere
,
B l ô bl ô n ,
B
B A M B A B A
,
.
‘
o,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
.
,
.
,
.
.
B am bou
.
C a se ch a m b re
,
.
et .
A rra cher s a rcler a vec l a m a i n
N o m de p e uple du So ud a n
Pi n t a de d o m est i q u e
V D i ongo l o
M u ti s m e
R espect , h o n n e ur r e sp e cter
h on o re r
I m p o rt a n ce gr a n de u r
C a de a u
D o n p o ur h on o rer
A gran d i r a ugm e n ter
R espect u e ux p o l i
Pa re i l se m b l a b le
Terre pl u s o u m o i n s s a lée o u
u
e
n
i
u
les
x
n i t re u se
a
m
a
q
v i e n n e n t léch er
A r gi le gras se d o n t se serve n t l e s
p oti ères
M
u
,
.
.
.
.
.
.
,
,
.
B ogna
B ogna
B
,
,
.
,
ogn a —
n
ë
f
,
B ogn a ( l a
B ogn a l a ( m d
B ogn a n k o bogn o n ko
,
B
ogo ,
.
.
.
,
.
,
.
,
.
.
1 40
D
ICTIONNAIRE
M
B aga—m a
B aka r i bauka r i
B A M BAB A
-
FR AN Ç AI S
rti e r b ou e
Terre u x
V B a ka r i
C ou rge c al eb a sse q ui a l a fo rm e
d u n e b o ute i lle
I d o le gr i s gr i s
C o u ri r s e s au ver dé serter
D éserte u r fugi t i f
A v o i r l a d i a rrhée
Q ui fai t c o ur i r u n chev a l
C o ure u r
M ai n b r a s m an che
B ran che
A v o i r e n tre se s m ai n s
A c aus e p ar s ui te d e
o
,
.
.
,
.
.
,
’
.
B al i ,
B al i ,
—
.
,
,
B al i ( di on
B al i ( kom
,
.
,
.
B ol i l a (sô
B al i l a ,
.
”
.
B ol o ,
EDZO (yr i )
B ol o,
B ol o ( m )
B al ô, bal an
B o l o ka n
B al aka bal akaw ,
B al akan i
B al a kour oun ,
B al al a ti læ
B al au
B am ba bam a ( d an
B om bol i ,
al i , sén ba
°
i
,
,
—
,
,
,
-
'
-
,
,
,
-
,
.
,
,
,
.
.
.
.
,
R ue
.
Po i gn et
C i rc o n c i re C i rc on c i s i o n
D o i gt
Poi n g
I n d o le n c e à c o n tre c œ ur
C hev a l i s ab ell e
P o rter un e n fan t s u r l e d o s
D a m e b atte
É léph an t i a s i s
Lan èe r t i rer s ur
Verser j eter fa i re c o u ler
l i qui de
A i gle
O r i gi n e d un e fam i l l e
.
.
,
.
.
-
.
,
.
.
.
,
.
.
,
,
,
.
.
’
.
un
DICTIONNAIRE B AM B ARA
B
an d a ,
B
on d a kau n
B
P o rte d un e c a se
Se ui l de l a p o rte
M a lhe ur a cc i de n t dés a s tr e
C hev a l n o i r
Peti t gre n i er e n terre
Perte
V baun s i
I n secte a ppelé b o u s i er
C o u ri r se s au ver
.
,
.
an ne ,
B ô
—
n
14 1
E R A N C A IS
’
'
’
-
,
k on ( n
B
ona o u
B
on a ,
B
an az,
B
ar a n
B
ar i ,
’
ban n aa n ,
,
.
.
.
.
’
—
k oba
,
.
.
,
.
Sac
Tresser u n e c o rde o u
’
M a sser le s i è ge d un e
.
ﬁl
d oul e ur e n
pr o n o n ç an t des
un
.
a
a
cr
ch
nt et
y
m o ts sp éc i a ux
Stér i le ( fe m elle d un a n i m al )
Ly m ph an gi te
B o ue
D éc ou dre
Ra v i r ext o rq u er
E n lever ( u n e fe m m e )
.
’
B
ar a a ,
B
k
ar aka
,
B
ar l a ,
B
B
as i
as i
,
.
.
.
bau os i ,
ban os i , ti ko
,
'
,
.
.
.
m
s
a
a
(
B
a si r a
B
B
osa,
B
on ,
B
on
B
au â ,
B
au a baua ,
B
au a d i é,
M
-
’
ere de s e n ti r e r
D ép o u i ller un a n i m a l
N d u n e tr i b u de pêche urs
So n de m i l o u to ut au tre gra i n
C ha i r s an s os
To u s vé géta ux v é n é n e ux
V B an baga
A r gi le b l an che d on t on se s e rt
p our bl an ch i r l e s m ur s
an 1
.
.
’
as a,
.
.
.
,
.
baga
,
.
.
mar an d i a,
'
.
.
DICTI O NNAIRE
142
B
B A M B A B A
So rte d
au â n a ,
N
V
B
B
B
B
aubaga ,
B
on go ,
B
auaou ,
B
an gau
.
’
-
FRAN Ç AIS
à ﬂe u rs j au n es
a c ac i a
d o n t l e s fr u i ts se r v e n t à t an n er
p d e fa m i lle
.
.
B
.
.
an baga
an ér é,
Ter m i te
Sac
anga ,
C o q ue t
ouga d a r i
N
.
.
.
.
p d h om m e
F r a pper b a ttre
C a se t o ute e n p a i lle
V i ll a ge pr o v i s o i re e n tiere m e n t
c o n str ui t e n p ai lle
La n cer un b âton
La ver d u m i l o u t o u t a u tre gr ai n
p o ur e n reti rer le s ab le q u i l
c o n ti en t
A ccro up i
A ugm e n ter pr o spérer
B uée b r o u i ll a rd
N p de v i lle
P o u ss i ère
C e n dre
B le u p o u r b l a n ch i r le l i n ge
M e n to n
K a p o k d o n d al ( s o i e de fro m a
r
e
g )
E c o rc h e r gr a ve m e n t
’
.
.
.
.
,
.
I
()
,
.
B
B
an gaubaa gau ,
au gou baugoa ,
.
’
.
B
augau l é
B
aug0n n
B
augan n ,
B
augaun i
B
B
augau r i
B
ou l a
B
ou mban n ,
B
aum au ,
.
.
,
,
,
,
.
.
.
.
augour i d w,
F
( )
.
.
.
,
.
baum ban ,
,
.
B
aun a n k i ,
v
.
P e ti t
.
M an uel F ran ç ai s B am ban
-
,
page
49 ,
d er ni è re
DICTI O NNAIRE B A M B ARA FRAN Ç AIS
143
-
B
aum l é,
ban n té
B
B
B
B
an nou ,
baur an
P i ler
,
.
C a n ard a r m é
.
au n s a ,
G l an d ,
au ns i
B a rbe
ou n s i
babél i ,
-
.
fr an ge
.
.
J eun e
ho m m e
de b arb e
’
i
n
u
a
q
a
s
p
e n c o re
.
B
V N kosan l
V Bô
V B asi
R éd u i re e n b o u i l l i e p a r l a c u i ss on
’
aa n tén i
.
.
B
auô s i ,
B
ou m
B
au r abau r a ba ,
,
,
N
l
B
aa r on
R
an ma ,
.
B
B
N p ar a
V B au n aa
M
M
’
.
.
.
s i q u e tr o m pette
a rc d un l i q u i de
u
,
(m ar i fa
ou r aa
.
C a n on d
aa r au di au ,
fu s i l
O r i gi n e gé n é a l o gi e
P e rdre C e q u e l o n p o rta i t
Soi e x
l a i sser t o m b er
p o rte m o n n a i e
B ur n o u s
B r a n che serv a n t de
B o ute i lle
’
un
.
,
.
’
ou r oun ,
.
.
B
au r aun aa s a
B
ousa ,
bisa n
æl i ( F
'
au
.
’
,
B
.
,
_
B
.
.
B ôu r au , bou r ou bou
r an
.
),
A
( )
,
,
.
.
s ur
son
1 44
DICTI O NNAIRE B AM B ARA FRAN Ç AIS
Da,
Tr a n ch an t
D a,
F a i re créer
C ou cher p o ser
Da
‘
P o ud r e
,
—
,
ka l a
D a ba ka l a n k aya,
-
,
-
’
D âbâ l i ,
D a bâ m a ,
-
bi l a ( m ) , d a bl a ,
D abi r i ,
a
—
D a bl au ,
D a ba ( dan
—
D ad i a ,
D a di a ,
Vé r o le d artre
C a n ar i , v a s e e n terre
O se i l l e i n d i gè n e
A n i m al
P i o che
E n cri er
E n cre
M a n che d e p i o ch e
D uri ll o n
M a n i ère de fa i re m o ye n
C ré a te ur
C ess er
R e n verser ( réc i p i e n t)
O se i lle i n d i gè n e
Se vr age d u n e n fan t
A i gui ser
B a v ard age , s u rto ut s ur ce q u i
v o us re garde p a s
C h an vre i n d i gè n e
K o b a ( gr an de a n t i l o pe )
G r o ss i er m au v a i se l an gue
Sa l i ve b a ve cr a ch at
V D a r ad a
G r an de gargoulette
C o m pléter
C o m plet
.
.
,
a
m ettre
,
.
,
,
D
.
,
Da (ki t
Da ,
D ci , d aga
D a , d a koumaa
D â ba ,
B a ba
B a ba ba r a
D a ba dj i ,
DÆ
.
,
,
-
.
.
.
.
.
.
.
.
,
.
.
»
.
.
’
.
.
.
.
.
.
,
.
,
,
.
.
.
.
.
DICTI O NNAIRE B AM B ARA F RA N Ç AIS
145
-
D a fa l
a
,
Vœ u
C hev a l b l a n c
d a fél é,
.
D a /ë ,
.
D afé bl én
A uprès de d a n s le s e n v i r o n s de
C hev a l b l an c a vec d e s t a ches
D a gm r a ,
D agué ( rn )
D agu él én ké ko l a
r o uges
C hev a l gr i s
A uprès de les e n vir on s de
N o i r de fu m ée
C h a v i rer
O u rlet
F i b re de ch a n vre
J ou e
C a m p e m e n t bi v o uac d un e ar
m ée o u de ch a sse urs
R ester l o n gte m ps c a m p er p o ur
l on gte m ps
Per m ettre
O b l i ga t i on i m m ér i tée
Per m i s
Lèvres
A i gui ser
B è gu e
V B ad w
M âch o i re
.
,
—
.
.
.
,
.
.
.
.
.
’
,
.
,
.
.
.
.
.
.
.
.
-
u
é
n
u
é
l
é
g g
-
l æla
D a kén é,
D a læ n é,
,
ve l l e m e n t fa i te
C h a m p n o u velle m e n t défr i ché
A u près d e
Prés d e a u b o rd de
R é p o n dre
n ou
.
.
,
,
-
.
B less ure
'
D akar a
D ala
D a l a bi
.
m) ,
.
.
.
DICTI O NNAIRE
1 46
D a l ad ze
D a la ma d a l a ma ti a,
,
,
B A M B A BA
R é un i r ce
-
F RA N Ç AIS
i
es
t
ép
rp
llé
a
q
B lessé m o rtelle m e n t a vec
arm e
In terprète
B a v a rd
ui
.
u
e
n
.
D a l a m i n é,
D a l a m i sén d ar a k a
m i s én
D a l a s i d ar am a
D a l a ti é
D ala
D a l i l au
D am a
,
.
.
,
'
,
'
,
D a ma ,
C i n q fr an cs
N i er
.
.
C o u ché
V Sa ba ban
.
.
.
N o m b re ,
q ua n t i té
Se ule m e n t
C hercher de q uoi m an ger cher
cher ch i c an e
K o l a r o uge
Se t a i re cesser de p arler
C o m m e n ce m e n t
Se r i n cer l a bo uche
B o u der
B o r n e l i m i te
J e un e p o ule q u i n a p a s p o n d u
C o m p ter
Se m er
A r bu ste resse m b l an t à l a p o m m e
c an n elle appelé a uss i m a n dé
.
.
D a magn i n i ,
,
.
D a m bl é auar a,
—
D m i n é,
D am i n é
D amon gau r i ,
D a maua ,
a
-
,
.
.
,
D an
.
.
.
,
,
D â n , d a n ga ( m ) ,
D a n , d i a ti , da n i ,
D an ,
D an ,
,
’
.
.
.
'
‘
,
s ou n s oun
D â n , d a n ga ( m ) ,
D an , d an kan i
,
D a n a témé,
D a ngaua ,
M
.
d i re , m a léd i cti o n
H arp e fa i te a v ec un e c ale ba ss e
Surp a ss er dép a sser a b user
Sa l e m al p 1 0p r e ( s urtout en p a r
l an t d un e fe m m e)
au
.
.
,
,
‘
,
’
.
D
D an i
ICTIONNAIRE B A M B A R A F R A N Ç A I S
V
,
D a n k a l an
1 47
—
D an
.
.
So rte
,
D a n ka l an kan l
é
,
d e serpe n t
E sp èce d a n ti l op o d on t les cor
n e s très l on gues se pr o l o n ge n t
u
l
u
sq
à
a
u
e
e
u
j
q
B er ge
Sa u ver être s au vé
L a n gle fo r m é p ar de ux che m i n s
C on ﬁ a n ce
An i m a l
Pr i v a t i o n d e l a p a r ol e
D i re
B a rrer l i m i ter
B o ss u
Su ggérer à q uelq u u n ce q u i l
d o i t d i re le dé b a u cher a che
ter n u j uge u n té m o i n
Q u i n i e t o u t e ﬁ r o n té
D éj e u n er d u m a t i n
V D a l a ti é
C l ochette
M o u st a che
An i m a l s a cré ou ge n i e pr otect eu r
d un v i ll a ge
C o m m e n cer
C o uper l a p a r o le à q u elq u un
G ra i n es d o s e i l l e prép a rées s e t
v a n t a l a ss a i s on n e m e n t
F er m er b o ucher c ou vr i r
V D a go l a
.
’
,
’
.
D ân kân
D an ké
D a n kou n ,
’
D an n a
D a n ta n /an
D a n ù tgn a
.
,
,
.
,
’
.
.
’
-
,
’
-
,
D a n ti ka
'
D an ti ka
,
D a n ti a da n la ,
D a r ad a, d a r a ké
,
.
.
.
,
.
.
’
’
,
,
.
,
D a r agau él é
B a r a ka
,
D a r a ti a
'
,
B
a r a,
D as i
B
,
as i r i
.
,
.
.
.
.
n ou n kar os i ,
.
’
.
.
’
.
’
’
.
,
.
,
.
.
DICTI O NNAIRE
1 48
B A M B A B A
R ev o lver
O uvr i r
-
FRAN Ç AIS
.
dé b ou cher
P a rti c ul e s er v a n t à re n fo rcer o u
à a tt i rer l atte n t i o n
Q uar an te
N a tte fa i te avec des fe u i lles de
p a l m i er
O i se a u n o ct u rn e
P u na i se
Tresser
C ui vre r o u ge
B é bé
M ets i n d i gè n e ( v N téga é)
Perle r o uge
M ets i n d i gè n e
A ppre n d re un m ét i er
A ppre n t i
G ê n er
G ên é
Le m o n de
P o ur
E t p ui s
V Lékaa
D e m a n der m e n d i er pr i er
H ab i t uer
Pr i ère , de m an de
M e n d i an t de m a n de ur
P o rter d ou ce m e n t u n l o u rd
fa rde a u
Q ui ai de
.
,
’
.
.
.
D ébi ,
.
D ébi
.
D éfén daufe n
D egn é,
'
,
,
'
D égn én én i ,
.
.
.
’
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
,
.
.
.
,
,
.
.
.
.
,
.
D émém baga
ou
.
R AM B ARA ER A N Ç A I S
DICTIONNAIRE
-
A i der
E n fa n ce e n fa n t i ll age
E n fa n t
F r uc ti ﬁe r
E n fan t
.
,
.
.
.
.
D én ba ,
M
D én ba tigui ,
M
-
-
ère
ère de fa m i lle
.
en
D én d e ,
'
séns o ,
un
e n fan t
.
Se
D én d a
'
b a s âge
i
a
u
q
s uspe n dre e n l a i r
A cc o m p agn er u n m a l ade u n e
m a r i ée un tam ta m m arch ant
le n te m e n t l a i der à m a rch er
F r i l e ux
F rip o u i lle m a uv a i s s uj et escr o c
’
,
-
,
’
.
,
D én déti o
D én d i augou
.
,
D én én ,
D én én ki r i n ti
,
,
,
,
D én fo l a
M
ur
M
ou
.
che m ac o n n e
Lai n é
ex
d én ké fol a ﬁls
aî n é
dén m o sa f0 l 0 ﬁ lle a î n ée
m o t a m ot
pre m i er e n
.
’
—
—
.
,
,
—
,
‘
—
—
fa u t
D én i
E n fa n t p et i te ﬁlle
F i ls
,
,
'
D én ké, d on ti e
D éﬁ k élé
D en kél é ( ba l i
—
,
-
D an m as a ,
—
D ér é d ér alé,
'
,
.
.
Un b r i n
‘
de
ê m e p as u n
E n fan t u n i q ue
F i lle
V D ar an ko
.
.
.
V
o
ll et
.
D i se
'
.
.
se u l
se u l
un
,
M
D ér é,
D és é, dés ék l i désék an , M
B asé,
.
.
.
.
D ICTIO NNA I R E B AM B ARA FRAN Ç A I S
-
D asel a n d i sél a n ,
'
'
,
Pet i te h a che c ou r b ée de b û
cher o n
i ka dj i
u
C om m e n t
ex
Q e
.
D i , dﬂ
.
.
d i s tu ?
—
V
N
N di
’
.
.
s e m pl o i e q ue c o m m e a ttr i
b ut b o n fa c i le a gré a b le
Sécheres se fa i re sécher
P i è ge
O m b re
V N d i a ba
He n n é
E spèce de c a l ad i u m c o m est i b le
R ép on dr e rép o n se
G u erre s a i n te m u s ul m an e
Her b e à gra i n c o m e st i b le
I m p u d i q u e pr o st i t u é e
e
’
D ia
D i d , cl ea n
D i d,
,
.
,
.
,
.
D i a ba
D i a bé,
D i a bél é d i a bér é,
,
,
D i a bi ( A )
D i ad i ( A)
D i a d i é, d i az
.
.
.
.
.
.
,
D i a da ( m )
’
,
,
.
,
.
,
,
V D au m a r ê
.
D i aga , d i agaganér é,
G é n i sse
D i aga
Dîm e
B ois
A
( )
,
D i aga tan
-
.
s a cré
D i a /za oi a m a ( A )
D i a ka ( A )
,
D i a kan ma ,
v i ll age p ou r le
du
.
Lon gu e ur
D i agn a ,
D i agoga ,
D i a gu i ( m ) ,
.
.
k oma
D i a kaya
.
,
,
h aute ur
,
.
V D i a k ay a
C r i n i ère
E n fer
Dîm e
V N d i a kaw na
P a r fo rce o b l i ga to i re
m e nt
.
.
.
,
.
.
’
.
.
‘
,
,
.
,
s l
ab o u
D ICT I O N N AIR E B AM B ARA FR A N Ç AI S
15 1
—
D i a la ,
G al on
D i a l a (m asakor a
Pet i te b a n de de c o t o n n ade q ue
les v i e i lles fe m m es p o rte n t
a u t o u r de l a tête »
D ial a
C aïl c éd ra
,
D i a l a ki
D i a l an,
D i a l l a di a l l a mau
-
,
.
.
To rt b l â m e ,
Se c
Turb an
repr o c h e
,
.
.
.
a
z
a
,
g
D i a m a ( A) ,
D i a m ad â d i a m ba d a
A sse m b lée ré un i on fo ul e
D i am a n
S i r r i te r
,
V
.
Ta bâ d â
,
,
Lo n g
.
.
h au t
C an t o n p a ys
N o m d e fa m i lle
D i am a n i ,
.
,
,
,
.
K o u l i ba l i
D i a m au r on ( W )
D i an
.
,
D i anf
an
’
tj i
D i a n ka l i m a d i a n
D i am
,
s o n t des
,
s de fa m i lle
Li b re l i b éré h o rs l a l o i
Se c o u cher s u r le d o s
Tr a h i s o n tr a h i r
Q u i a l h ab i t u de de tra h i r
B ât a rd ( i n s u lte gr a v e )
.
.
,
,
.
.
,
,
ex
K ei ta
,
n om
D i a n fa
.
’
D i a m a n d za n ,
D i a m au
,
’
.
.
kél émé, d i a n k a l i m é,
D i a n ka,
D i a n sa
A pl u s fo rte ra i s o n
Fa i re un e o ﬁ r a n d e s a crée
.
’
,
1) i a r a
Li o n
D iam
N
,
D i as i l é ( m d
D i a ti
D i a tegu i
‘
.
.
de fa m i lle n o m de féti che
Vaur i e n
C o m pter c om pte
Q ui r e ç o i t l e s étran ge rs l oge ur
om
,
.
,
.
,
.
.
DICTI O NNAIR E B AM B ARA FRA N Ç A I S
15 2
-
D i a ti gui l a ,
C h e z le l o ge u r
le l o ge ur
D i a l a d i a ti a
,
hôte
s on
d on n é
a
r
p
.
V D i a do
Lâche va u ri e n
M i el b r ut
O b sc u r i té ob sc ur
! tre to uﬁu ( vé gét a t i on )
B ou c a u rôt i sser i e fo u r
F o u r o ù l o n fa i t sécher les n o i x
de k a ri té
Li e u o ù s e tr ou ve u n e r ô t i ss er i e
V G a ba n
V N di k i sé
U n i on c a m a ra der i e
B l an c
P ur sûr cert ai n au c o m pt a n t
V Sa n aa gn a
Sa n gl i er
P o i ss o n
A rête de p o i ss o n
,
.
.
D i a l a, d i a ti a
D i ba n
D i bi ,
D i bi
D i bi ,
,
.
,
,
.
.
,
’
.
,
D i bi
à
l i en
en
.
,
,
’
,
.
.
.
.
’
.
D ao ,
.
.
,
D i é, ch am a n
,
.
D i é,
,
D ié
D i cfa l i , d i e ,
.
,
‘
.
,
D i égué k éka
'
,
.
,
D iégu i , di égau
D iél é,
D i él a
D i él én gn a ,
.
.
D i égué
'
,
,
,
Cr i n 1 e r e
.
H a che
Pr opre
H o n n êteté
.
.
.
Sa n g
Com bi en
.
G ri o t
.
Le N i ger
.
C i c a tri ce
P o u r c o mb i e n
.
.
.
DICTIONNAIR E B AM B ARA FRAN Ç A I S
15 8
-
D wm a n ,
B l an c
.
P o rte m o n n ai e i n d i gè n e
D i ém én
Pa r o le
D i ém au d ém on
R efuser pr i ver
M on de
M an q u er
V d i élé
D i sperse r rép an dre
Pe n cher i n cl i n er
B rûler c u i re d a n s le fe u
B rûl u re
R e n on cer de b o n n e v o l on té à
F i ? à t i sser
Ti ss age
D ü s é da
Ti sser a n d
D i ésé d a l a
M a rt i n péche u r
D iéta kanan i
V N tar a
D i étau r a ,
Tr o u
D ig uén
M a sser p o usser
D i gu i
M a s s a ge a ct i on de p ou sser
D ig u i l i
V S i r i fa
D i l a dgi l a n ( kan n
V Li l i
D il i
Pe i n e a n i m o s i té
D i m i gn a d i m i na
So uff r an ce pe i n e
D i mi n
D i maga dau m ag0 gl a M o uche
R el i gi on
H u m e ur
H am a c ﬁlet n a sse
P a raître ( e n p a rl an t de l a l un e )
F eti c h e
-
.
,
,
,
.
.
,
.
.
.
.
,
.
.
,
.
,
.
.
.
—
.
,
—
.
,
-
—
.
,
’
.
.
.
,
.
,
,
.
,
,
'
.
,
.
.
,
,
.
.
,
,
.
,
,
'
,
,
.
,
.
.
,
,
.
.
.
D ICTI O NN A IRE
154
R
AM B ARA
A utel
—
ER A N
A IS
Ç
élév at i on e n terre dres
sée e n fo r m e d e p y ram i de
R a i s o n ex cl i o b a fé i l a ra i s o n
E tre d e bo u t m ettre de b o u t de
b out
B ât i r c o n str u i re
A cc o u chée
Pet i t sac e n ﬁlet
E s cl a v age c a pti vi té
B lesser
V D a l a m a ti a
C o n tre p o i s o n b less u re d e ﬂèche
m o rs ure de serp e n t
,
.
’
.
,
,
,
.
,
.
.
,
.
.
.
,
D i ogu i ,
.
D i agn iba ta ,
D i aga ,
.
.
-
,
,
.
D i al i ,
D i al i d a m a d i él i
D i al i m a nga ,
D i al a
D i al oka
D i am i n é,
,
,
Sa n g
?
C o m bi e n
.
Pers o n n e détestée
Pl u m e
C h aî n e
Pre m i er m o i s de l a n n ée m u s u l
m an e
E scl a ve c a pt i f
V i te
P a v i ll o n d r a pe a u
P arti c ul i er q u i est a p a rt d e l a
c o m m un a uté
P o ulet dépl u m é
G r o s sc o rp i o n n o i r
A vo uer ses défa u ts
G ro s h a r i c ot hât i f
Fi è vre
.
.
.
’
.
.
,
.
.
,
,
.
D i onkal a , di ongal a,
D i an kami ,
_
D ia
-
’
n san a ,
D i on ta n
D i an te
'
,
.
.
.
.
.
D ICTION NAI R E
D i ar a n d i ar a n
15 5
M B ARA F RAN Ç AIS
-
Tr o tter ,
fa i re tr o tter ( chev a l )
S a ttr i ste r s i n q ui éter
F r ot t er n ett o yer ess u y er
C h a rger u n fu s i l fer m er un e
o u vert u re q u e l c o n q u e av e c des
b r a n c hes d a r b res o u des ép i
-
D i o r c , d i am
B A
,
.
’
’
'
,
.
,
D ios i ,
.
,
,
,
’
nes
.
B a rrer
ta sser
B a se b a s derriere
.
,
,
,
m e n e € m en t
D i an a
B o i s à b rûler
,
V
,
,
F
,
,
.
D ami n é
.
e n de r
.
.
P o che p aga i e
A n i m a l m o rt
La v i a n de d u p récéde n t
En n e m i
M auv a i s m éch an t
Tr o p
Héri ss o n
.
,
.
,
—
,
D i augou ,
.
.
D i an gou ,
.
,
D i aa gau ( ka
D i augau n i , gn au
.
,
D i on /car o
éch a n ceté
So us e n d ess o u s dess o u s
V D i or a
Q uel ?
A r b re de r i v age à ﬂe u rs
ar o m a t i q u es
M
D eaugouga ,
.
.
D i ou a
n
’
d i au n
,
,
,
D i au l a ,
D i ou n ,
.
Défo n cer
D i o a ba
D i ou d i an
D i aa fa
D i oa fa ( A )
D i aufa s aga
a
a
n
i
g
.
.
D ia uba
D i a uba
.
C hev a l bai
C o m m e n cer à b âti r
D i aubé,
,
bo ut ,
,
.
.
.
c om
DICTIONNAIRE B AM B A R A FRA N Ç A I S
156
-
D zo un gau n
‘
D i an r a ,
D i oum s an k ul a n i
.
d u b œ uf
,
.
.
A r bu ste à ﬂe urs très b l an ches
C o lp o rt age
C o rde
-
D i oum ya ,
D i ou r ou ,
D i ou r ou ,
D i ou r au mau ( A )
ch a m e a u
B e ss e d u
V D i am
,
,
.
.
I) ette
.
Péché
,
.
D i au ti ké,
C o m m e n cer
D i sa ,
D i se , désé,
D i s i , kaga, kai ,
Turb a n
.
.
m
b
m
e
n
T
a
as
a
bé
W
o
l
o
f
(
)
.
E xté n u er h ara sser
'
,
P o i tr i n e
I m pôt
R ay on de
m i el
E au ,
l i q u i de
.
.
D i sanga
D i waga ,
Dj i ,
.
,
D j i ba ( e a u gran de )
Dj i ban gar a,
Dj id i a ,
Dj i dj i
-
.
su c ,
.
.
cé an
Li e u de l i b a t i on s
F a i re s on p o ss i b le
F a i re pe u r m e n a cer s a n s av o i r
l i n te n t i on d a gi r
E spér an ce esp o i r a pp u i
D esce n dre c a m per l og er che z ;
a v o i r des repr o che s à fa i re
D éte n dre d égon ﬂe r
A cc o u cher m ettre b a s
P e n ser cr o i re
Pe n te desce n te
R app eler se r appeler
M ê m e se n s
R epr o che
G re n i er
M
er , o
.
.
.
,
’
’
.
D j igu i
Dj i gu i
,
,
d} i gu i n ,
.
,
,
,
.
.
,
Dj i gu i ,
Dj i gu i ,
u
i
Dj iga i d7 &
g ,
D j igu i
-
.
.
,
.
,
,
D j i gu i h a k l i l a ,
’
D j i gu i n n a
.
.
,
,
.
,
k an a
Dj ign i n é dj igu i n a
.
,
,
.
DI C TI O NNAIR E B A M B ARA F RAN Ç AI S
-
V
Dj i l a sa
Dj i n é ( A )
Dj i n fau r au
,
D gzn tô l a
.
.
G én i e
.
M
.
très h au t clôt ur an t
d
i
o
u
e
r
p
e
m
s
a
o
s
n
g
ur
to u t
un
.
Dj i n gu id i a n ga ,
Se d a n d i d e r
V I r i yr i
P eum n x p o l tr o n
.
Dj i r i ,
Dj i ù) , dj i ri a,
Dj i n tô l a
D l â , gl â dal m
D a,
Serpe n t
,
Li t
.
,
_
,
,
,
.
.
d e au s an s d an ger
’
.
.
’
C est ce s on t
,
.
C é tai e n t c éta i t
’
u un , q uelq u e ch o se , c e r
e
l
u
Q q
tai n , u n , u n e a utre
E d o , e t toi d o n c
Do n c ex
B o i s à b rûler , gr a n d m a rché
’
’
,
.
.
,
,
.
.
.
C a ch er, se c a cher d i s s i m u ler
,
P eti t étr o i t m o i n d re
Pl us j e un e ( fr è re o u sœ u r)
A r b re fr ui t i er e n c achett e
Tann er l a pe a u
‘
,
.
,
.
.
V N tô l an
H a m eç o n
B i ère d e m i l
E t o i le
B o n b o n ( vete m e n t)
'
’
.
.
.
.
.
V N k l am a
.
’f
.
So rc i er ,
préte n d u m édec i n
So rceller i e
Tr o i s i è m e m ai s d e l an n ée
m an e
.
’
,
.
.
.
DICTIONNAIRE
158
B am ba m a k an a
B A M B A B A
D an ,
D an
D an a
l
an n
C hev a l de pe t i te t a i ll e
E n trer vêt i r e n terrer
ée m u s ul
.
J o u r de
Dan se
,
’
.
,
D an
FR AN Ç AI S
D e u xi è m e m o i s de
m an e
D om bi , d omi ,
-
,
.
.
.
Sa v o i r,
c on n aître
C o n n a i sse u r ex
dj i dan a q ui
s a i t n ager
R é u ss i r d an s l a v i e
G u êpe l o n gu e d o n t l a piqûre e st
très d o ul o ure u se
C on n a i ss an ce sc i e n ce
,
.
,
.
,
.
.
.
D an i ,
.
,
D ôn id ôn i ,
U n p eu
Sa van t
P e u à p eu
D an i gn a ,
F a i re c on naitre
D an i ta ,
P o rter
D ôn i ,
B
.
an i ba,
.
.
ch ar ge
P o rte ur p orte fai x
Dan i to l a ,
D on ka n
D an ké,
D an kél a
D an k l i
un e
.
—
,
Tam b qu r i n
,
.
D an s e ,
D an a
d a n ser
Da n se u r d an se use
C h an t ch an s o n
V D on n au n karo
D an a d an d a,
P r ète r
D an ô d an
Tou
s
.
,
,
.
.
—
-
D an so ,
D am agd
Da m
,
,
.
.
,
,
.
.
les j ours
C h a sse u r
Ch as se
B o u r b i er
Pet i te b ob i n e
.
.
.
.
en
ba m b ou
au tOu r
DICTI O NN A IRE B AM B A
R A
-
FRAN Ç AIS
15 9
d e l a q uel le est e n r ou lé le
et q u i est c on te n u e d an s
n a vette d u t i sser a n d
ﬁl
la
.
D ar oka
D om m e ( W )
D ar an k a
V
.
D al ok i
C i n q fr a n cs
,
G ro s m i l
,
D as ôk or o ,
Chi e n
D an ,
D an a ,
M
.
.
m â le
ou
.
t o u te un e fa m i lle
V D ai et D ogo
B é n éd i ct i o n
P i èce d e d e u x fr an cs
E te i n dre ( le fe u)
M ê m e se n s
V a ut o ur d i t cha r ogn a rd
B é n éd i ct i o n
B én i r a tti r e r l a b é n éd i ct i on sur
V D au m ar é
Pr o fo n de u r
Vi ll a ge s o l
M a t i n a u p et i t j o u r l au b e
M i l i e u de l a n ui t
Terre
Q u i est a n c i e n q u i s y c on n aît
c o m plète m e n t
Pet i te f o u rm i n o i re
V D agar a
V N ti k i fel a
s
.
.
.
D au ba l i ,
,
âgé
ai o n ,
.
D ou ba ,
D an fa
.
.
sa ,
D auga ( m )
.
,
.
.
.
’
,
.
.
D o ngn a , d augn a ti aga
,
.
.
,
D au gan d i en d a
D an gaa k l a ,
D o ugou k o l o ,
D augau l én ( d a n s
a ff a i re )
D augaa mén é,
’
.
.
un e
’
,
.
.
.
D augau r a aho ,
D augan ségu é,
—
D ougau tâ
,
D au gau l i gn i ,
,
.
,
.
’
.
Sa l p è tr e
.
.
V o y ager vers un v i ll age v oyager
C hef de v i ll age m ai re
,
,
.
.
DICTI O NNAIRE B A M B A A FRAN Ç A I S
1 60
B
R
on gan tan r an
B
an
B
ou l on
,
( k on
d an k (în é
,
-
C ra pa ud i n e d e p o rte
C o u r d un e m a i s o n
C i n q ( q u elq u efo i s dô nran q ui est
l a pr o n o n c i a t i on des Di n nl a)
B o n a u go ût
M i r o i r gl a ce
M an ger
Se c o n s u lter s ecrète m e n t
M a n ge r
M an ger
I n secte q ui r on ge l e boi s
D o n c , o r a l o rs
P r o fo n d
P a ss ager étranger
.
’
.
,
,
.
B an m a n ,
B an m a ré,
B an m an n ( m ) ,
D an m an n ,
B aum on n i
B on n
B on n
,
,
,
B
on n ,
B
B
on n ,
.
.
,
.
.
.
.
.
do uma n ,
an n a n
( p l ut ô t
.
D an n d an gan m a,
Q ui
D an n m a n ,
Pr o fo n d
on n on n ,
D on n an n kal a
B ôn r on ,
.
,
B oute i lle
B
.
,
e st
.
a
p
rt i c u l i er
a
.
.
tam
a
m
T
.
V B én én ki r i n ti
Tr o u b ler ( l i q ui de c i el )
Cœ ur a rde u r s e m p o r te r
M auv ai s c ar actère
.
.
,
.
’
B
on s o n ,
B
on s an m a n ga,
,
,
.
.
Tu
te to i
A ve c ( n e s e tr o uve q u à l a
s ert pre s q u e
m ot e t
du
t ouj o u rs à re n fo rcer l e m o t
,
,
.
’
DICTI O NNAIRE B AMB ARA FR A N Ç A I S
161
-
vec
v i e n s a vec
Ex
a
na
ni
m i s i an ya , i l
-
dg: yo
td m n i
,
vec ; a
est p a rt i a vec les
ea u a
'
b oe u fs
.
vec
E st s o uve n t e m pl o y é p o ur l e p ro
n o m pers o n n el de l a
per
s on n e E x
da C est l u i
Hé !
a
.
’
.
.
éhe
'
E
,
.
Père o n c l e p a ter n e l m a r i de l a
m ere
Père
F o l i e r age
Ple i n e m pl i r
Tu er
F o rger l e fer
Ra s s a s i er
I n s a t i ab le
V W asan i ﬁn
E n fan ts d u m ê m e père
H a i n e o u j a l ou s i e c o n t i n u e q ue
l o n o b serve e n tre de u x en fa n ts
ê m e père
o u desce n d a n ts d u m
m ê m es fo n ct i o n s
a ya n t les
E lle e st l a b a se d e b e a uc o u p
d i n i m i ti és et de pr o cès
,
,
.
F a ( w al a
F â,
F a,
F d , fa ga ,
F â . faga ( n égué) .
F
a
.
.
,
.
,
.
.
.
.
F
a bi r a ma
.
.
.
F
ad egn
’
.
’
.
F o dau
,
DICTIONNAI R E B AM B ARA FRAN Ç A I S
1 62
F
-
f
Q pe u t c a u s
m e m o rtel
Tu er
ui
(m d
a an
e
,
F
aga ,
F
a gan ba tio ,
F
agan ba ti ay a ,
F
a l a,
.
.
.
.
.
.
,
al a
d
l
i
é
a
d
f
F
al a
ka
F
'
a l a,
F
a l an
,
a l en
,
.
,
.
,
.
é
é
l
n
,
l
'
‘
,
fél én
F a l an kan n fél cn kan m e r m e
M e urtre
F d l i faga l i
F
hom
.
V N a l om aga
V F ér i ta
Ve n t très fr o i d
R i z i ère terr a i n i n o n dé
K o l a très b l a n c et j ute u x
E m ba rr a s d e go r ge
Tr a m e de t i sser a n d
G er m er p o usser d e t erre
C h a n ger éch an ger
Fd l a ,
'
de l
’
.
Fd l a ,
F
l a m o rt
r
'
,
.
.
,
'
'
,
,
,
Fa l i ,
A
F
al
F
a l i bd
F
F
a l i tôn r an
-
wal a,
,
u
.
,
.
.
,
a na ,
F ana
F d n a,
,
.
,
.
ay a,
‘
.
,
aw
na
d
an ( A )
F da ,
F an
F an a ,
F
.
.
a,
d
ss a ss i n at
l et
C e i n t ure cr o i x ( pe a u de m u let )
F i l a t ure ( s o rte de t oi le de G ui n ée )
Pet i te p i o che
R oi p ui ss an t i n ﬂ ue n t
A bse n ce de l on gu e d urée
R o ya u té p u i s s an ce
C o m pre n dre
V F a ma ya
F o r ge ; côté l i e u v ers d i rect i o n
N o urri t u re prête rep a s
G r o s h a ri c o t i n c o m est i ble
R app o rte u r m ou ch a rd i n d i scret
P o i ss on a l a rge éc ai lle
M
a io,
d
F
i bd ,
ne
a
,
.
,
,
.
.
.
,
,
,
.
.
,
.
,
,
.
.
D I CTIONNAIRE B AM B ARA FRAN Ç A I S
1 63
-
A u ss i é ga l em e n t
,
I n d i s crét i o n ,
F
un d 0nba l i ,
F ân fan ,
V
.
N
a l om a
.
dé n o n c i a t i on
.
.
Vér a n d a h&
c ô té d e
Les dern i ers s o up i rs d u n m o u
r an t
H ab i t p ag n e
M e n s o n ge
N p d hom me
P a m l ys é d u n côt é
P a uvre s a n s p ui ss an ce
P a uvreté
E c ai lle c o q ui l l e éc o rce , p i er re ;
déch i rer sép a rer d i st i n guer
l a i sser
R i z i ère terr ai n i n o n dé o u m a ré
c age ux m a réc age
B a rr e de sel
C o m p a gn o n
M ettre a vec m ettre sur
D i sti n gu er
I m pr u de n ce
d an
S e xp o s e r s a n s m éﬁ a n ce
r
i
u
s
e
r
sq
er
e
g
I m pr u de n t
C o rps
C o ur b a t ure
V D a n a ba
B r a v o ure m éch a n cet é
Du
’
Fa n ﬁe ,
.
,
.
.
’
.
.
.
’
.
,
.
.
,
,
,
,
,
.
,
.
,
.
.
k an ,
F
am
F
ar a n asi
F
F
f
a r o ti ( A )
a r a ti ( A ),
A
( ),
,
.
.
’
,
ti l é ( m d
F
am
P
ar i
F
a r ik al a s a ,
F
a r i ln
kal a fa r i
,
-
-
fên ,
.
,
.
.
.
.
-
.
.
,
.
DICTIONNAIRE
1 64
F
md
a ri n
F a r i ma n ,
Fd r a ba ra fd r a ,
F
a sa ka as a ka ,
f
B A M B AB A
—
FRA N Ç A IS
cru e l
F o rt ex p i m e n t
F é e des e aux
G a l o p d un m a uv a i s ch ev a l ( P l ai
s a u ter i e fa i te p a r les Tr a o ré
Sévère
,
.
.
.
.
’
K
an l an ba l i
on l an ba l
K
i K
on
l an ba l i , ga l o p d u m au v a i s che
v al
Tr d ar a, Tm ar a, Tr a or é,
'
'
ga l o p d u b o n
N erf m ai gr i r
c ou re ur )
.
F
a sa ,
F
a sa n ,
F
a sa n asa n
F an er
F
a sa n m a n
Pâte ux fa ri n e ux
To u t a fa i t cert a i n e m e n t
P a tri e fo y er p a ter nel
V F a ti a
H o m on ym e d u père 11 p d h o m
s
a
o
,
p
A bouti r
f
F dS i
.
,
être
s an
s c a p ac i té
.
.
,
,
,
.
.
,
.
.
.
.
’
.
,
me
F a taya ( m ) ,
F 6
.
.
F oli e
A vec vers
.
che z sert a uss i à
tra d ui re les ver b es v o ul o i r
et a i m er
Ve n t
D ét a ch e r dél i er
V F a l 6n
F a n o n d u m o ut on
V F a l én kan n
C h o se bi e n r i ches se
C o n ve n i r , c o n v e n t i on s e n te n dre
c on tre
,
,
.
,
F
F
F
F
'
al e n ,
él ék é
(
él én kan n ,
én ,
.
.
sa ga
.
.
.
.
,
,
.
’
,
.
D IC TI O N N AIR E
M B ARA
B A
-
F R A N
QA
IS
C rè m e
E v i ter
Ti ss u de b o ul eu r no i re et bl an che
P agn e h abi t
.
.
‘
.
,
Ete n dre
P a u vre
F ém an ,
'
.
.
.
A i sé ri che
,
P as d u
.
t o ut
.
En t i è re m e n t t ou t â fai t
’
A i s a n ce n av o i r r i e n à
—
-
.
,
fai r e ;
,
he u re u x
M o y e n m a n i è re
Pl a ce p ub l i q u e d un v i ll age
La rge u r
F le u r
B r o u i ller e m b r o ui ll er e n t ra ver
Q u i n a r i e n à fai re
F i el s o ufﬂer c a l e b a sse
.
.
,
FÉr é,
é
é
r
k
c
m
f
’
’
’
.
.
F ér a ( m )
'
,
.
,
,
Fér él é,
.
’
.
.
,
,
La rge
.
d ér o ute q ui n e s ai t p l us
o ù i l se tr o u ve d i sp a r u
I i é i r ude m e n t a près q uel q u un
C
P o i vre i n d i gè n e
B a l a n cer
A ve ugle
Ve n t a i r défa u t m arq u e
V N ﬁén
V F én sen
B l â m er a l l é ger
M is
en
,
.
,
‘
’
‘
.
.
.
.
,
,
,
’
.
.
'
.
.
,
.
.
DICTIONNAIRE
1 66
F
B A M B A B A
Lé ger
i en m a n
-
F RAN Ç AIS
.
A ve u gle
F l e u r ﬂe u ri r
.
,
Ve n te ve n dre
Ven de u r m a rch a n d
V F éan
E ve n ter
,
él a ,
e
.
.
,
.
.
.
.
F ili
,
i
ﬂ
F i l i ya ,
F i ma n
rir i
f
a
y ,
Tr o m per
D e ui l
N oi r
,
.
.
.
,
N
F i n,
F i n ﬁn
é ga rer j eter
,
oi r c i r
.
C h arbo n
,
F i n ﬁn k d l é
,
.
Pet i t c o lé o ptère b le u q ui se p o se
s u r le d u v et d u m i l e t d u m ai s
G r a m i n é e d i te fan i a
V F én i
D a n se rév o l ut i on n ai re des j e un es
n
e
s
g
B a l a y er
V F an ra
C o usc ou s d e fon i o
V B ir i
Sec ou er s a gi te r
La m pe
G u erre
.
.
.
.
.
F i ra,
four a
.
,
F ira,
.
.
.
.
.
F i r i ﬁr i ,
F i r i n a ﬁr i n a,
'
,
'
F i ri n a
ri na ,
ﬁ
’
.
,
.
.
V Fi l i ya
.
a ma n
,
.
e i lle u r préfér a b le
Supér i o r i té être m e i lle u r ch a n
e r e n m i e ux
g
M
.
,
,
,
.
DICTI O NNAIRE B AM B ARA FRAN Ç A I S
1 67
-
F i ti r i
C rép u sc u le
,
F i ti r i n ga l a,
wa l a,
V
F lo
F la ,
D e ux
'
.
B
.
a r i n ta n
.
'
,
p de pe uple ( Pe u l )
D u m ê m e âge q u i s o n t
l a m ê m e an n ée
N
B l am a
,
.
.
.
.
d an s
n és
,
.
D e ux 1 e m e
J u m e a ux
.
.
F lûte s fﬂe t
i
,
.
V o i c i re ga rder c on s i dérer
C a le b a sse
J eter l a n cer ab a n d o n n er
Tr o u pr a ti q u e d a n s u n m ur p ou r
l éc o ule m e n t de l e au
D i re pr o n o n cer révéler e x c e p
té s a u f a m o i n s q u e ; tress a u
ter e n lever br u sq u e m e n t
J u sq u à j u s q u à ce q ue
Le c o m m e n ce m e n t d e l a s a i s on
fr o i de
N p d hom m e
Tr a i n e r à terre
Ve n t a rr
V F ônga
P o u m o n m o n ( d u n a n i m al )
Ri e n
,
.
,
.
.
,
’
'
.
,
,
,
,
.
,
’
’
.
,
.
’
.
.
.
.
.
,
.
.
F
f
oga n agan ,
“
F
ai
F
ol i
F
al i
’
,
.
.
Ta m ta m
-
,
Fal a,
.
A ct i o n de d i re
l
l
f f
aa a a
P re m i er
,
.
DIC T I ONNA I R E
1
1 68
‘
‘
B A M R A R A ER A N
CA
-
m
P
al o ,
kar al é,
‘
IS
F ai r e e n p r é i m l i e u
F i l m p o ur e n lev er l e so n gi ai n s)
A utr efo i s , a up ar av a n t
.
.
.
F ô l o,
P o uss i èr e for te
tr ou p e au
G oi tre ux
‘
ou
s o ulev ée p ar
un e c o l o n n e
un
.
.
F
al an kafo,
Cv c l on e
.
Sâi son fn l,i d e
.
Vi p è r é
Su r n a ger ﬂ ot t er
Dét acher dé n o u er
‘
.
,
F
an i ,
F an i ,
F on i si r é,
F an i ai r éya
F ô n a,
F ôrz
‘
,
A
m o i ns q ue
.
.
'
u
é
n
ére
G
x
G é n ér o s i té
.
,
.
Vo m i r
l
.
’
A n n e au d o r pe n d an t d o re i lles
Cham p
C o llect i v i té p ub l i c c om m u n auté
’
,
.
.
F
araba,
,
,
,
versel
Pr o d u i re d e s a m p o ul e s ( b rûl u res )
Pe au de b o u c à un e se ul e o u v e r
t u re
Tré b u cher t o u t d un c o up
Pi m e n t
Ri e n
F i b re éc o rce ﬁb r e use
P o u r ri e n i n uti le m e n t
s an s
r a i s on i nj us te m e n t
un i
.
‘
.
.
’
.
,
.
.
.
,
,
,
.
1 69
F
f
an an
(
P ani er à koiaa
P l a i ne , steppe p arse m é e de ter
ouom
m i ti è re s gr i ses
Gar de r
F
anga n
F
on ga r a,
F
o ugon
F
angan
_
,
-
—
.
H om m e d e r i e n
G â ter
G a sp i ller
B o n n et c a l o tte
Terre p o u ss i ére use
R i en
J e un e p e rso nn e
J e u n ess e
esp a ce e n tre
D i st an ce
l i e ux
P a n i er o v a le a c o t o n
U n e des cl a sses de gr i o ts
F l am b er q u elq ue ch o se
.
f
f0ugan
0 ngon ,
,
.
.
.
,
F
angan r i ,
F
an i ,
F
.
.
'
an n a n gu c
.
Fan n a n gn éya
F
.
'
on n an
i i n,
.
,
d e ux
.
.
.
.
Sagp ou d r e r
En ﬂû
,
.
C o l ère s e fâcher se
,
,
c o lère
F
an n an n
F
on n an n an n an n
,
F
an n zén i ,
i
‘
‘
en
.
G o n ﬂ e r , t um éﬁe r
,
m ettre
.
V F al ankato
C h a l e ur
é mi gré fuy ard
E m i gr e r fu i r
u rt o u t e n te m ps de
s
e
re
u
r
)
(
g
aba n d o nn e r so n tr o u ( an i ma l )
F r ont
F e u i lle re m ède
Soi gn er u n m al ad e
.
.
,
,
,
.
.
,
.
.
D I CT I O NNAI R E B AM B A R A FRAN Ç A I S
-
F
F
o nm
kéZa ba na
M
on r a
ñti é
V F an n a n tza
Tri p e
P ul pe ( de c a le b a sse p ar exe m ple )
M a r i er m a r i a ge
Q u i n est p as m a r 1 e cél i b a t ai re
I n ter m éd i ai re et té m o i n d u m a
édec i n
.
.
,
.
.
F
an r an ,
F
an r on
F
aur an ba l i
F
an r an bal am a ,
,
,
,
F
an r an kan
F
an r on - m as a,
E p o u se
F
on r on s én ti gn i
V
F
an r an
F
on s an an s an
F
an s an kan
G a ba n
a
b
â
)
9
,
G a d a,
B e n der
m
( ),
,
M
l i é,
f
,
.
’
r i a ge
—
.
(
sa
F
.
a
ri
.
.
.
.
on r on bal am a
.
.
B
r ui n e b r ui n er
G a sp i ller e fﬁl oc h e r
,
.
,
a pe a u
q
el
u efo i s
C
h
u
q
(
.
.
,
Serv a n te
c apt i ve
,
( fe m m e )
d o m est i q u e
,
.
Va r i été d e gr o s m i l
V G a ba n
Li vre
I n d i go
Te i n tu ri er te i n tur 1 e r e
C ôte
Pet i te c a le b a sse serv an t
.
.
.
.
.
,
.
.
l er
.
de
c ui l
D
ICTIONNAIRE
B AM B AB A
-
FRAN Ç AIS
17 1
k a l a ma
I n d i go s a u v a ge
Pre m i er pre m i è re m e n t autre
fo i s au p a r a v a n t
C e i n t ure de fe m m e
G r a n d m a rché
V i lle
M u sette p o u r les chev a ux
V G on a n ti a
U n e d es cl a s ses d e gr i o ts
V G ala
V G an a r a
F u s i l gr o s et c o u rt à p i erre
B r a n c a rd
E n tr a ve
C o rd on n i er
V
N
.
’
.
.
,
,
.
,
G a l a (d i an l a
G a l a,
.
.
G a l o do ngau
G a n fd , ga n faga
—
.
,
G d n gos i
G aan l o
G ar a,
,
.
'
,
.
.
.
,
.
.
.
G a r ad i
G d r aga m ,
G o ran ,
.
.
G a r a n ka
.
F il
,
F
,
m a l , m a lhe u r
.
.
.
,
'
a
,
n on
.
,
G na ,
G an
.
.
N id
B o n té
,
.
Gn a ,
G na,
.
R é u ss i r
n
.
.
.
,
G n a ( o u)
aute ,
.
V Li l i
V B ol o
P e n dre s u spe n dre
P a t a te r o n ge très s u crée
P a ss ager étr a n ger
6
V Gn
,
G
.
C o r n e à p o u dre
,
’
.
.
'
G an
G am a
G as i
G li
G la
G l ôn
G m aan êl
.
’
d ia,
.
p de fét i che
A r r an ger, acc ord e r
N
.
.
.
.
.
DICTION N AIRE B A M B ARA F R AN Ç A I S
1 72
-
V
’
.
N d i a ba
.
d ( oi se a u)
i
e
o
n
è
n
e
a
i
i
n
d
n
P ort e m
g
u
o
n
s
d
elc
q
e
u
é
u
i
R
q
N on batt u mi l , ri z)
A rb re d on t l éc or ce don n e d e l a
F a i re
s o n ni
.
’
.
.
.
’
c o rd e
O rd u res b a l ay ur e s
E n f an t i llé gi t i m e
A m an t
To u s l e s gr i o ts r ot u r i ers
O rd on n er o rdre
C o q d e p a go de
C h a m e au
B r o ui lle r m é l an ger
R esp i rer
Li a n e d o n t le t ub erc u l e, rap pel l e
.
G n a ma n ,
G n a m d ké d an ,
G n a ma ké,
G na ma ka l a
—
G na m ar i (A )
,
G n a m a tan tan
G n a mé,
G n d mi ,
.
,
.
.
.
,
.
,
.
.
.
.
G m m akl i
.
G n d n an ,
G n an a ,
G n a n a m a,
.
G n an am i n i ,
G n d n i gn a k a r i ,
G n a n lca m
G n a ï i ba
V i v an t
Vert i ge étour di s æ ment
C o n te n t em e n t
Pe i n e
Se moq uer de q uelq u u n le vexer
r
m
u
q
erie
a
o
p
B r a n ches desséchée s m o rt es ;
rés i d u d un arbr e
,
.
.
,
.
.
’
,
.
_
G n as a ka
,
,
’
G n agn a yan fa n ,
Œi l
,
En
av an t,
.
r
o
d
a
e
c
c
r
x
w
y
y
dev an t
,
.
en
têt e
.
DICTIONNAIRE B AM B ARA FRAN Ç AIS
178
-
G n éba
G n ab ol é gn ébam
G n ob asa
G n ad a
G n É di mi ,
G n éd i an gon ,
G n adan
G n cd i a
G n c di angou
G n a d i ongan
D é m êler ,
,
,
,
,
'
,
-
'
'
'
,
'
-
-
,
ré gler, arra n ger
R é glé dé m êlé a rr an gé
F i xer les y e u x sur
V i s a ge ﬁ gure
M al d y e ux
M e n d i an t i n fa t i gab l e
C o n n aître s a v o i r
Ta i e q u i a un e t a i e
E n vers d e q u elq u e ch o se
M au v a i s œ i l m a u v a i s y e u x
La r m e
P a up i ère
D ev a n t e n a v a n t
E xpl i q u er d i r e c e q ui e n est
Te i n dre e n d i ve rs es c o u le u rs
dess i n er
C a b i n ets
Ur i n e
H o rre ur :
M o u i ller
M o u i llé
P a uvreté pe i n e p un i r c hâ t i er
B o r gn e
G l ob e d e l œ i l
V G n a lsal én
C l i n d œ i l C l i gn er de l œ i l
So u s les y e ux e n prése n ce
V G n én a ti ké
A rr a n ge m e n t
Q ui a rra n ge q u i d o n n e d e s c o n
se i ls
,
,
,
.
.
,
.
’
.
‘
.
,
.
,
.
.
.
,
.
.
,
.
,
.
.
G n égn é
G n égu én é
G n égn i
.
.
,
G n ég n i
.
G n aÿ n i n é
G n égan a n ,
G na k él n
G ué k i s é
G n ék l i ,
,
'
—
o
,
—
,
G n a k om i
-
G n ak or a
G n él a ti ké,
G n él i g n a l i
—
,
,
G n él i k al a , gn dl i kél a ,
'
.
,
,
,
.
.
’
.
'
—
.
.
’
’
,
.
,
.
.
.
,
.
.
,
DICTI O NNAIRE B AM B ARA FRAN Ç A I S
1 74
-
G n ém d gn d n aga,
D ev a n c i er ,
chef
C hercher d i scrète m e n t
F ai re a tte n t i o n se c a l m er écl a i r
,
G n d n ad i a,
.
,
Sér i e ux
G n om a d i ol a ( m d
G n ém a d zabél i ,
'
'
.
E t ou rd i
E t o u rder i e
‘
,
.
G n ém ad i abél i ya ,
G n ém a l abe l i
.
E h o n té ( i nj u r e )
'
,
.
Im p ud en c e
G n ém a l obél i y a
G n Ém akan ,
G n 0n a ﬁn , gn a n aﬁn ,
P o i vre r o uge i n d i gè n e
Tr i stesse c a u sée p a r le dési r de
rev o i r q u elq u un o u q u elq u e
ch o se d a bs e n t
E ff r o n té
'
.
'
’
’
.
G n én agan él é gn a r a
.
,
o
a
l
a
n
,
g
'
'
G n én a s i s i gn ar as i s i
B o u der ,
'
,
,
tr i stesse être tr i ste
m a u v a i se h u m e u r
C h oi s i r
G ra n d gr an d i r
S é v e i l l e r r éve i ller
A m us er a m u se m e n t
M i l c o n c a ssé
So uff r a n ce p a uvreté
M a lhe u re ux
So u rc i ls
O bj et prép a ré p o ur u n a rr i v an t
Se prép a rer p o u r recev o i r
To u r n er ses ye ux vers
Tr o uver le mo y e n d a v o i r le
te m ps
,
,
.
G n Én a ta g n a n a ta
G n én a ti ka gna n a ti k a
G n én a ti ké
G n én éd i
G n an gnan ,
G n én i ,
,
'
'
.
,
'
a
,
G n én i n é,
G n és i ,
n és i gn i ,
G
G n és ign i ,
—s i n
a
Gn
,
Gm
‘—
.
,
,
.
,
’
,
.
,
.
.
.
,
.
.
.
.
.
’
sar a,
.
DICTI O N NAIRE
G n ésan m a
BAM B AB A
-
F RA N Ç AIS
E tre h e ure ux ri che
C o n fr o n ter
,
,
175
.
.
M
trer i n d i q u er
M ettre de u x pers o n n es e n rel a
ti o n
P a rt ager d i str i b u er
Do n n e r gra t ui te m e n t
Den t
P a rt
G ri n cer des de n ts
V G n an akl i
P o u d e tête
M âch er
C ette a n n ée pré s e n te
M a l a d i e q u e s ub i sse n t les en fa n ts
e n fa i s a n t le u rs d e n ts
So u r i s r a t
O ub l i er oub l i
on
,
.
.
G ui ,
G ni
G ni,
,
,
.
.
'
G m gni yor o ,
G n i gn i m i
G n i l akl i
.
-
G u i mi n
G n i mi n ,
G n i n én ,
G n i m ba
.
.
,
,
.
.
.
k al oba
,
.
G a m e,
G ui n an
.
,
,
,
.
G n i n ém a , gn i n ém a
l: al ati a
A l i m p r o v i ste
G ui n i ,
C h ercher dés i rer,
G n i n i ka ,
’
.
l r
D e m a n der q u es ti o n n er I n terr o
,
v ou oi
,
r
e
g
.
,
.
Q uest i o n
Q ui n a p l u s d e d en ts
C a n a r i tr o u é p o u r c u ire l e c o u s
.
’
.
c ons
.
G n a,
G nagn a,
M i l ( e n gé n ér a l ) :
E c r as e r
G n agagn agal i
C h a to ui ller
.
.
DICTION N AIRE
17 6
G nan ki ,
G nan k i r i ,
B A M B AB A
-
FR A N Ç AI S
P i n cer avec les o n gles
Se m ettre a ge n o ux
G ro s m i l très hât i f
R o ugeo le
V Ta n k i
B r ui n e
P are i l , se m b l ab l e
Se re m pl a cer
C hercher à s urpre n dre m archer
à p a s d e l o up
F e u i lle de h ar i c o t serv an t a fa i m
u n e s a u ce
E t o i l e c o n stell a t i o n
B on té vert u, b i e n ve i ll a n ce
B o n b e au b i e n
I n gr a t
C h a rger u n e ch a rge s ur
.
.
G n an i ﬁn
G n an i z a n ,
G nan n i ,
G n ar ign ar i ( s a n
G n an an ,
G n on a n a ba,
G n an ar i
,
.
.
.
.
.
.
.
,
.
.
G n ongaugn augan ,
G nan m agn a ,
G n an man ,
G n an m a n d an bél i ,
G n an n ,
G ô,
G ol d
G al a ,
G on gar a,
G an i gn a gan én i gn a ,
G an i m an ( m )
G ar a,
G ô r a,
G ar an d o ,
G os i ( m ) ,
G os i bér é (gn a l ,
G au ,
,
,
-
G ona ,
.
,
.
,
,
,
.
.
.
V G an él a
'
.
.
Pe au
C a i ll o u
C h a uff er fa i re ch a uffer
C h a ud
F u r o n c l e b o u t on
D o n n er u n e ch i q u e n aude
.
.
.
,
.
.
,
R
V
on ﬂ e r
.
'
.
G an as i
F lé au
.
.
J o i n ter a tte n dre
V er an d a h
.
.
.
D
ICTIONNAIRE
B A M B A B A
To u te
H uître
Q ui n a
C h a ux
G an an ( n
G an a n ,
G an a n p a n ,
G an a n a ,
G an a ns a n ,
G o m bo
,
,
,
’
,
FRAN Ç A IS
fa m i lle
un e
G an d l a
G ana l a lé, gon a n a l a,
G an d l a m angan
G on a l an k a l a
-
177
.
.
’
tr o uvé
s
a
p
d
’
a c h e te u r
.
.
Ti b i a
.
.
C h aud p én i ble
,
.
Sauter
V G on a l a l é
.
.
.
I n ut i le m e n t ,
p o ur
ri e n
H au t fo urn e au
V K a l a ti é
V G a rad i
M art i n et, fo ue t
ri e n
,
.
—
.
.
.
.
.
G anélé
G an e n ,
C an o n
C h asser
G an én ( da
i n ka l a ,
G an én «
V
,
.
.
'
G ouén i ,
G anér én ,
G an ér én ,
.
B
.
a d ia
Ti b i a
F eu
.
.
.
Q ui
’
est p as m ûr
Ta r i r é v a p o rer geler
Serrer
C u re de n ts
St o re
F r a pper b a ttre
R ep o usser b r usq u e m e n t
Lou rd
M o u v e m e n t d e pl us i e ur s p e rs on
n
.
,
G an ér èn ta
'
,
,
.
—
.
.
.
,
.
.
'
DICTIONNAIRE
1 78
B A M B AB A
FR A N Ç AIS
préc i p i t an t
ch o se
se
n es
ue
q
-
s ur
q u el
.
I le
G ann ,
’
V N kan a n d i é
G on n a n d æ ,
V K an nd ié
G an n d ié,
Secret
G an n d o ,
G ou n d am gound ar a, Secrète m e n t
’
Tr on c d a r b re
G ou n gou r ou ,
’
G ou r oum a, gan r on m ba , Ab r i d u n e p i r o gu e
.
.
.
.
.
.
,
.
.
.
l an d
G uéd i an m a , guéd i 0n
ma d i ,
G w dj i ( W ) ,
G n égn é ( m ) ,
G n ä é gn él éma n ,
,
.
un c h a
.
Ve n dred i
V
V
d
ou
’
Dj l bâ
.
.
.
l i de d i fﬁ c i le rés i sta n t
fo rt rec om m a n de r
D i fﬁc ulté
H i bo u
A i re p o u r b attre l e m i l
P l an ter
Peti t ép erv i er
V G an éré
B ou cher ( un tr o u)
C hât i m e n ts i m m éri tés
Ser rer
M an qu e d e au d an s les p ui ts d un
v i ll a ge
D ur ,
—
so
,
,
,
.
G n él eya ,
G n êl an ,
G némi , gn én é,
G néngnén ,
G n éngn ér é,
G n ér e,
G nér e ,
G uér égn ér éka,
'
.
.
.
.
.
'
.
'
.
.
.
.
G n ér éngn êr é,
n
é
a
g
’
.
F il
.
V B wse
V G ouésé
'
.
.
.
.
’
DI CTIO NNA I R E B AM B ARA FRAN Ç AIS
179
-
G és i er
.
So rte
G u i n ba
G n i n gn i æt
,
G u i r i n ti
,
de p o i ss o n
B r a cele t cre u x e n a r ge n t
i
i
b
o
u
i
n
an
H
o
n
n
g
g
V K i r i n ti
.
.
,
.
.
,
H a d i an ( A )
H a dr i ( A )
A ff ai res pers o n n e l l es
,
So i e
,
A
( )
,
H a k i l i ma ,
H a l a ki ( A ) ,
,
.
uo
—
,
,
,
.
,
.
,
H dl i ,
H dli ni
H d la,
H a m ad z bon bon ,
—
,
H a mi
,
.
.
,
.
,
.
.
.
.
H a m i n a n ka ( A ) ,
H a r a m an ( A ) ,
H a m m an ( A ) ,
.
,
.
’
.
H ar am angn a
H atté ( A )
,
,
a gwa , a ïc a ,
H ér a ,
.
,
,
B
.
te p a rt dû v a le ur péc h é
Pe n sée m é m o i re i n tell i ge n ce
I n tell i ge n t
M o u r i r i gn ob le m e n t
détr ui re
d éﬁgur e r d é m o r a l i ser
Très p a rfa i te m e n t
M ê m e si q u o i q u e
B a i ller
V G ad i a ba
Tr i stess e
A fﬂi ge a n t q ui c a use des e n n ui s
I l l i c i te
R ép ud i er u n e fe m m e en l a c o n
s i dér a n t c o m m e i n t an gi ble à
l a ve n i r
M ê m e se n s
A l a b o n n e he u re
o ui
r
a
f
i
a
p
tem en t
A ll o n s
P ai x b o n he ur
Q
H a ke ( A ) ,
H aki l z h akl i
'
.
a
hér é ( A) ,
.
,
.
DICTIONNAIR E B A M B ARA FRAN Ç AIS
1 80
-
H i l o ( A) ,
B u se
.
P i t i é clé m e n ce
Li b éré
A i m ab le l oy a l b o n d o ux
Li b erté l i b érer
B o n té l o ya u té b on n e m o r a l i té
,
.
.
,
,
,
Tn
,
.
,
1
.
,
.
te
C o mm e ( tu d i rai s q u e )
To i et
E m pl o y é d a n s les s al ut a ti o n s
i n i s on ( to i et n u i t ) b o n
ex
s oi r
A r b re
P a p ay e
.
I k a, i ya faka ,
In i ,
to i ,
,
.
.
.
I ni ,
.
,
.
.
To n
ta
,
.
V Ta I n d i q ue l a p o sses s i o n ; ex
.
.
s erv a n te
A prè s un n o m de l i e u s i gn i ﬁe
ex
B a m a kaka
ge n s de
i n d i v i d u d e B a m ak o
n
’
k a ga d a , m a
.
_
,
.
,
.
Li
’
e st
t rè s
l
em p o yé
d ans
li e u d e i k a s a to n ch e va l
v i e n n e s i l s d i se n t i k i n a
i ls
,
la
r égi on
d i s en t i k i
e tc .
de
sa
Sok o l o
ika
.
na
Ex
.
au
q ue t u
I TI O NNAIRE
D C
B A M B A B A
E tre ex
,
-
F R AN Ç A I S
df t ka
.
1 81
s an ma n ,
l
’
e au
est r îche
a
u
e
et
o
pt
t
i
f
ex
k
k an nga
a
Q
di a b o n n e ch as se ( q ue l a
b r o us se s o i t b o n n e )
K a s i n d i âd a q u i l v i ve s o u
h a i t fa i t a ux p a re n ts d un n on
ve a u n é ( q ue l a m a m el le s oi t
b o n ne d a n s sa b o u che )
E t de s o rte q u e au p o i n t q u e
p o ur q u e
A prè s l e verb e bé ( être ) s ert à
re n d re d i vers te m ps du ver b e
ex m i bak a m d fa ga cel u i q ui
a a ss a ss i n é u n e pers o n n e
n a
bi k a d an i ta s i l a p o rté u n e
ch a r ge a i an m ba ka gl o m i i l
a v ai t bu d u dol o
a tan m bé k a
td i l p a rt a i t
E n tre e n ﬁ n d a n s l a c o m p o s i t i o n
d e l o c uti o n s c onj o n ct i ves i n d i
é
ra
u
e
à
l
e
u
r
pl
ce
V
K
asa
s
a
q
K a bi n i K a ba Ka ta Sa n i k a
f a
.
,
.
,
.
’
,
’
—
.
K
a,
d éka ,
,
,
,
.
,
.
,
’
’
,
'
,
,
.
»
D ék a
,
,
,
,
V K an
V o i x s o n l a n gu e
Pa r o l e
M a is te i gn e
P i e rre , c ai l l ou
,
ri z
.
,
,
,
.
C o uper ( her b e p a i lle
.
,
.
.
.
.
,
,
to n
.
etc )
.
1 82
K
D
ICTIONNAIRE R AMB A R A
a ba ,
Ka bo
Ka ba
Ka ba k a bakan n
Kabo k a
Ka ba k a m 0ga
Ka ba k aga
E tre ét on n é
Fi erté
,
,
-
,
-
,
,
K a ba n ,
Ka ba
.
phé n o m è n e éto n n an t
H o m m e b i z a rre extrao rd i n ai re
,
,
E to n n e m e n t
.
.
.
,
.
,
a bôn s i ,
K
a d ién ,
.
P e u tç êt r e q ue
,
'
C a fé
.
.
p a: 1 e n
P a ga n i s m e
C a n t o n ré un i r
N p d e pe u ple
Sc i e l i m e
Sc i er l i m er
D é b a uché v a u r i e n
Très pet i t i n str u m e n t e n fo r m e
d e p i o che p o u r c o u per le sel
P o ule de Ph a ra on
V K a n ka
A n ci en n e m e n t
G r o sse p a i lle
A rc
.
.
,
.
,
,
K ak a
Ka ka l a
,
.
.
.
.
,
.
,
,
,
.
l n ﬁd è l e ,
,
K ä ka ,
.
.
K ad agas a
Ë afe ( F )
K d ﬁr i ( A )
K aﬁr i ya
K a fa
Kagal a K agar o
,
.
.
,
,
Ka k l a
D éd a i gn er
N u a ge :
M erve i l l e ,
.
,
K
.
éﬁ n i ti ve m e n t
Te i gn e u x
E p i de m ais
D ep u i s dès q ue
A p a rt i r de e n s o rt an t de
P i st o let
M oi n s
a ba t a,
a bi n i
d m i rer
,
-
K
a
Ç A IS
D éj à d
i
K a ba l ôﬂ
K
,
ER A N
.
,
,
-
.
,
.
.
.
.
.
.
.
D I CTIONNAIRE B A M B AR A F R AN Ç A I S
1 83
—
M a n c he d u n i n str um e n t
C oudr e
M e n te u r , ra c o n te u r
’
.
.
.
N
ett o y er u n ch am p n etto yage
de s ch a m ps
Li t a ppelé ( a r a
Tai lle u r q u i c ou d
E t u de l i re a ppre n dre
B i ga rré r ay é
C r o i ser
F ai re ch auff er fa i re v i te
C hev a l très b l an c
Su lfu re d an ti m o i n e
V l e s u iv a n t
J ur e r prêter ser m e n t
B i le
Té n i a
N p d h om m e
Ser m e n t
Lu n e m o i s l un a i re
V N ka l ôn
M en ti r
M o n te u r
P o u r a c a u se d e
N o n dé c o rt i q u é ( r i z )
J e un e h o m m e
H o m m e br ave
A d o lesce n t
J e u n esse b r a v ou re
V B andal i
,
.
Kal aka
K
.
.
al a l i la ,
Ka l a n
K a l a n ka l a n
Ka l a n z a
K a l a ya ( m )
,
.
,
,
.
.
,
,
a l é,
.
’
K a l é,
.
.
.
K cd i
Ka l i a ,
Ka l i a k i 3 é
K a l i fa K él fa
Kal i l i
.
-
.
,
,
.
,
,
’
,
,
K
.
,
‘
,
K
.
,
a l a,
.
.
.
.
.
,
Ka l ô
K a l an ti læ
Ka l an ti kéla
Ka m a
’
.
,
'
.
,
.
,
K d n za ( m a l a
.
.
Ka m a l a
Ka m a l é
K am a la m i san
K a m a l agn a
K a ma l é kari
_
f
.
,
.
,
'
'
,
—
.
,
,
'
.
,
.
.
,
.
.
DICTIONNAIRE B AM B A R A FRAN Ç AI S
1 84
-
Ka m an
K a m a n ﬁéﬁé
Ka m i kém i
Ka m i
K a m i kémi ( tas san
,
-
,
,
,
,
,
E p au l e
le
ai
,
O m o pl a te
Pi n tad e
C h a rb o n
B r a i se
.
.
.
.
.
ma
K
K
K
an
Su r dess u s p a r
Tr a cer
’
C ou go u l o t d un
,
,
an ,
an
,
-
dess u s
.
.
,
,
et
j
ob
,
c ol
d
’
un
h abi t
Su r l e c ou à l a ch ar ge de
E n têté h o m m e d ur
V Ka n ta n
V B a l ami n é
R e m èd e à b a se d e p oud r e de
ch a r b o n et gr ai sse c ont re l es
e n ﬂ u r e s e t p i qûres d e serpe n t
Vi f et i m pru de n t
A cc o rder s a cc o rder
R écl a m er u n e ( d ette
Préve n i r o u d éfe n d r e av e c m e
n a ce
M ou l e de 1 l V1 6 1 6
B o rd d u n ﬂe u ve d un e r i we r e
etc
A i m er
Vi vre e n se m b le s a n s être m ar i é s
fau x m é n age
A m o ur
E n r oue m e n t e n r ou er
.
K an a ,
.
,
Ka n agan c lé
Ka n a ko l a
Ka n am i n a
Kan a n
,
,
,
.
,
.
.
.
.
.
K
a n a n k a n a n tgz ,
K a n ban
Ka n i
Ka n ka r i d a di asér ê
'
-
,
,
m a da ,
K
an
ka
.
’
.
,
.
.
‘
‘
.
,
Ka n k ôn
’
’
,
,
,
.
.
,
.
.
,
.
DICTIONNAIRE B A M B ARA FRAN Ç A I S
1 85
-
B otte
de t i ges d e p ai lle
Ho m m e s an s p ar o l e q u i n e t i e n t
a
p s ses pr o m esses
M a n q u e de p a r o le
É go r ger
V K a n ti kél a
H om m e d e p a r ol e
Q u i é go r ge
Sa i s o n i n ter m éd i a i re e n tre l e s
pl u i es et l e fr o i d
P a i ll a ss o n d i t s écat
E n ﬂ u r e a v ec p a r a l y s i e au ge n o u
M a lch a n ce m a lhe u r i m m ér i té
F o rcer o b l i ger
A ct i o n d e fo rc er
B r i de
Rh i n o cér o s
A ct i o n d e c o udre
A i gu i lle
Fa v o ri s ( b a r b e )
P i è ge p o ur a ttr ap e r l e s o i se aux
C a rde
D i m an che
U n tel :
V N ka r i
P as d u t o u t n on j a m a i s
C l a n d e s d u fo n d de l a go r ge
V N a m ba r a
C o uvert ure e n l a i n e
Pl e urer ple u rs cr i s des an i m au x
.
,
.
Ka n
tag n a ,
—
.
K a n tigu a
.
,
K
a n ti g n él a ,
K
a n - ti gu i
K
a n ti kél a ,
K
a an l é,
.
.
.
,
.
.
Kdm
Ka r a
Ka r a
.
,
.
I î a r a ba
.
,
'
.
,
,
.
.
,
.
,
,
’
,
,
,
,
,
.
,
,
Ka r a ba l i
Ka r a fa
Ka r a k a d d n é
Ka r a l i
K a ra l an
Kam nya fê
Ka r a n gan é ( n
K a r a d a (f )
Ka r i ( n
Kd r i
Kar i
Kd r i
Kdr i
Ka r a
Ka aa
Ka s i
,
.
,
,
’
.
.
.
’
.
.
.
.
.
,
,
.
DICTIONNAIRE
1 86
K as i l a ,
BA M B AB A
-
FRAN Ç AIS
Ple u re ur q ui pl e ure
Pr i s o n ( c ach ot )
A l o rs q u e p u i sq ue
E n s u i te e n a tte n d an t
.
,
,
K as ar a
K as or ak a
K a td k a taga
K ati
,
,
’
J usq u â
N p de
-
.
,
v i lle
H ab i le i n d ustr i e ux
P a rce q u e c a r
.
,
K
ati on ,
,
.
.
,
,
p d e v i lle ( K ay o s )
M âle h o m m e
Fai re agi r m ettre ex i ste r av oi r
l i eu
V K éIé et k él én
E tr e é ga l
E tre i n v i n c i b le
I n c a p ab le être i m p ui ss a n t
M an i ère de fa i r e un e a ct i o n
M a l i n h a b i le r usé
N
K agé
K é (m ) .
.
.
.
.
,
’
Kc
.
.
,
K a l an an k a tan
g
n
i
a
n
g
.
,
,
,
.
,
,
,
,
,
.
K ê,
.
'
K agn é
K égn ék é
K égn éké
.
,
.
,
,
.
,
Kak a kéti aga
Iﬂékan m a n
,
.
,
,
,
Q ui fai t
,
.
,
H a b i l e té
K ékon ya ,
K él a
.
A
au
,
te ur d un e a cti o n
’
.
K él é
,
K el è
G u erre , d i sp u te
,
ba t
b a t a i ll e
.
c om
.
F a i re l a guerre
ba ttre
K él c ( m )
K él ébé kél ébéd i él i
,
,
,
d i sp u ter se
se
c o m b a ttre
,
.
'
,
,
,
Pl a i e i n vétérée
N p d hom m e
Q uerelle ur q u i
b ata i l l e ur
.
’
K él éké,
.
K al ékél a , kél éülæ l a,
'
.
.
.
se
s ouve n t,
DIC T IONNAIRE
B A M R A R A
Pi m e n t
-
ER A N
Ç
1 87
A IS
.
Se u l u n i q u e p a re i l
So l i t u de un i té
A dvers a i re
,
,
,
.
.
.
J u rer
.
Q tre v i n gts
C i se a u x
ua
-
.
.
P i n t a de
C h a r bon
Q ui a d e
G r a i ss e
.
l a gr a i s s e
.
.
Ké ndé ( m )
,
N
Kén
Kan a ban d a
Kén eka n
é
,
e uf
fra i s vert
Lu m i ère cl arté
L a u r o re p o i n t d u j o ur
O u verte m e n t e n p ub l i c e n
h o rs
San té gu ér i r b o n n e s a n té
G ro s m i l
J oue
Po i s on
c r u,
,
.
,
.
,
’
—
,
,
'
,
.
,
,
.
Kén éy a
Kén i n ké
Kén k é k én ké fan r an
Kén k an a
Kc r é
Kér e ba
P i erre a fu s i l s i lex
K ér ékété
E sc a r go t
Kér ann
La n cer
,
,
.
.
—
,
,
,
.
.
'
,
'
,
.
.
,
.
G és i er
.
P ro té ger ; ple u rer ple urs
,
.
DICTI O NNAIRE
1 88
K éta
K i bar a ( A )
K i bi r i k i
Ki l i
K i l i k i l i m as ién
Ki l i si
Ki n i
Ki n i n
Ki ra
Ki r i
K i r i bi
K i r i bi ka m ô a fen
Ki r i gnoi n
K i r i ka
Ki r i k i r i
K i r i k i r i ma s æ n
Ki r i l a
Ki r i n
i
d
t
se
f
re
i
a
o
Q
N o u velle
V K i r i bi
V K li
V K i r i k i r i maszan
V Ki r i si
M ets i n d i gè n e
D ro i t
Le Pr o p hète
J uge m e n t
.
.
.
,
.
'
K i r i ne ,
'
K ir i ni
Ki ri nn é
K i r i n ti
K i r isi
Son fr e
B a ga tel le
.
,
,
.
.
,
,
.
.
,
,
.
.
,
,
.
.
,
,
.
.
,
'
-
ui
,
,
FRAN Ç AI S
B A M B AB A
,
.
dvers a i re
Selle
V F i r i ﬁr i
E p i leps i e
Pl a i de u r
A
en
i
st
ce
j
u
.
.
.
.
.
S é v a n o ui r
Très pet i te gui t a re à
E v a n o n i s se m e n t
’
.
un e
c o rde
.
.
,
E v a n o ui
,
.
R o ter
F o r m ul e
.
,
m a gi q ue
p o ur
le s m a l a des
J uger
Tr a va i lle u r c o u r a ge u x
B a lle gr ai n pép i n gr a i n e
V K i sa ( m d
C o u r age b r a v ou re
Sau ver pr o té ger c on tre
u
g
ér i r
.
K i r i l i ke
Ki s e ( m a
K i sa
.
'
'
,
,
,
,
'
K i s ema n ,
'
.
K i s éya
K i s i , M si
.
,
,
,
,
.
.
,
n o ya u
.
DICTIONNAIRE
K i ta
K i ta bon ( A)
K i ti
Ki ga
Kl a
N
,
B A M B ABA
p
.
.
.
r
e
g
Kl é
K lébi
K l égon an
K l am a
K l éa
K l én ,
K l ésén kon n
Kl i
Kl i
K la
Kl a
K
K l ogona
K l al a
K lama gn al éya
.
,
V
,
.
s a uver ;
j
ou
r
p arta
.
.
K lésén kan n
elle s a i s on
G i r a fe
R edresser
M idi
B
,
m o i tie ,
.
So le i l
O ue st
,
.
,
Ec h a p p e r ,
,
1 83
.
V Ki r i
M an i ère
,
-
de v i l le
'
Li vre
,
F RA N Ç AIS
'
.
.
.
,
.
,
Œf
,
A ppeler
,
O re i lle
,
C r i er
,
u
.
.
.
.
.
Deve n i r gra s
Sourd
.
.
,
,
G r a s , gr a sse
E n téte i n e n t
,
ti n
J eu ,
.
amu
se m e n t
e n fa n
.
se m e n t
Q ui n est p a s sér i e ux pl ai san t
H ui le to u te m a t i ere gra s s e ex
s i k l an b e u rre de k a r i té
di é
u
[
d
é
n
h
u
le
de
p
ss
i
o
i
o
on
g
Pl o m b
P ar o le p a rler
O i seau tro m pet te ( s o rte d e gru e )
am u
.
’
,
,
.
,
—
,
,
K l on
-
n égn
Kma
K ma (n
,
d
.
,
’
.
.
.
.
DICTI O NNAIRE B AM B A RA FR A N Ç AIS
1 90
-
N p de
To rdre
.
fe m m e
.
.
.
D o s derriere
Sa n s a près à l a s ui te
A ff a i re ch o se , fa i t fo i s
,
.
,
,
.
,
,
.
Q u e ( je d i s q u e )
Q ue ex ko 3 6 s ar a ( o n d i t) q ue
.
,
.
ch ev a l est m o rt K i ka n a
u e tu v i e n n es et n o n
n d i t)
o
q
(
v i e n s c o m m e p en se n t b e au
c ou p de pers o n n es
V Kal a et Ti oaa
B l a n ch i r l a ver bai gn er
A rb re de r i v age d o n t l e fr ui t
d on n e u n e h u i le a m ère
C hâtrer
’
le
.
,
.
.
.
,
.
,
.
K abo kaban a
Kabo
K a d i angou
K a d i angou
bas é
K
,
,
-
,
-
,
,
,
.
N
.
F
ar aba
.
Tr o p
G r a ve m au v a i s
.
,
D err i ère ,
.
d er ri è r e
en
de
,
en
deh o rs de
A n n on cer préd i re pro m ettre
’
d o n n er d av an ce de m an der
M a r i é m a riée n o ce d e m a ri a ge
.
,
,
,
,
,
Se l
.
Pet i t m ur
M ûr i r
.
.
Se l
.
P o i tr i n e
N p d h om m e
’
.
.
.
,
.
.
D ICTIONN A I R E B A M B ARA FRA N Ç AIS
1 91
-
A r b re d e r i v age
V
V
K ôgo
N ico/ca n
.
.
.
.
.
ve a u ch o se n o uvelle
E n c o re d e n o u ve au
N
ou
,
.
,
Enc l nm e
F a m i lle
.
.
.
M
ét i er d u t i sser a n d
P a uvreté m a n q u er m a n q u e de
b i e n réd u i t à l i m p u i ss a n ce
P au vre
D uvet d u m i l
.
,
,
’
,
K al i ba fi a
,
.
.
K ô l a kan al a,
,
K al a,
Ko l a
.
Os
D o m pter , dresser
Ta n n er u n e p e a u
,
Kal a (gal a
K o l aﬁan
Kal aﬁén ya
Kok y n a
.
,
a
ppr i v o i ser
.
‘
M i n ce
,
.
User m i n c i r
Fa i n é a n t i se
A r b re d o n t l e b o i s est trè s
m a i s r a re m e n t dr o i t
D o ux p o l i b i e n dressé
D o u ce u r
P ui ts
M o rti er
C au r i s
,
,
,
.
.
K al aka l a ,
.
K al o l e
Kal ol éngna
K alan
K ol ô n
Kol ôn ka l ô
Kal an ka l a n
K al an k a l a n
Kal an ka r i
Kal an k an o
'
,
.
,
K al an kal o ,
.
.
,
,
,
,
,
,
.
.
,
.
Pi l ou
,
—
n
.
C i tr o u i l le très a ll o ngée
C h at t i gre
—
.
V
N tô n k an
’
.
R o uler
.
.
.
d ur
DICTIONNAIRE R A M
1 92
Kal an s w
Kal on sa
ER A N
ÇA
IS
P o u le bi ga rrée de n o i r e t de b l an c
M êler m él a n ger
M él a n ge
V F a r i kal asa
Surve i ller pe n ser ga rder
C h a pelet
Surve i ll an ce
R h um ati s m e
F ét i che d e ce n om
u
i
est a b se n t q u i e st d e r r i è r e
Q
u i s u ccède
q
M ugi r
'
-
,
K al on sal i ,
Kal asa
.
.
,
,
.
,
,
.
.
Kal as i l i
.
,
Kol otj i
.
K am a , hom o ,
.
Kam d ka maga,
-
,
.
.
K ôm ba,
.
K am ak i l i
R ogn o n
,
.
K am an r an n i ,
Herb e de r i v age tr an ch an te
K ôn kagon
K ôn
Kan a
F ai m
,
,
.
.
,
F e m m e stéri le
,
K
.
.
,
,
K ol as i
K al osi
R A R A
-
on di a r a ba
(
n
’
G e n d ar m e
.
se a u )
N p , de fa m i lle syn on yn e
D i a ra
C lef
O i se a u d o n t le n o m i m i te
ch an t
Se oo n er p o u r ép o us seter
C ro qu i gn o l e
V a r i é té de b i che
Rei n
C al o tte pl a te
Pet i t o i se au
A l ouette
oi
.
.
,
.
.
.
K an ka,
Kan kol i
.
.
Kon kor a
Kan kar a
Kon kota,
K ôn n i
,
,
K ôn n i k l an ma ,
.
.
.
.
,
DI CT I ONN A I R E B AM B A R A FRAN Ç AIS
-
K
Kan a
Kana
Kan a
K
O i se a u
an a,
Dan s
,
.
.
Ve n tre
N de fét i c h e
.
.
,
.
C o n s t i p a t i o nx
an ad i a ,
V M an ôl a
K an od i a n ﬁn
Pl u m e d o i se au
K an od i al o
Kan aya n ko na gana n E m b ête r e m b ête m e n t
.
.
’
.
,
,
,
,
n e sa v oi r
fa i re
E n ce i n te ple i n e ( fe m ell e )
Perle
A tte n dre
u
e
q
Kan am a
Konan
Km on
Kana naga t an an ou
,
.
,
.
.
,
.
,
—
,
Îgan
.
N e uf
Kan an tan
Kon on tan a n
N eu vi è m e
K onara s an k an osan P o u ss er q u elq u
.
,
.
.
’
,
,
Kon ata ,
Kon o wa l a k i Icon o
-
,
d i re d u m al
C o n cev o ir
C o l i q ues
un
à
.
.
.
n oga— l i gn é,
K ap ar o ( W ) ,
K ar ad i anga ,
P i èce de
K ô r i , k ôn ti ,
C oton
B ou ﬂ o n
di x
ce n t i m es
.
.
.
P o urv u q ue
V i e ux pl us âgé am o
A n c i e n an té ri e u r
So u s a u d ess o us pr è s
d i sp o s i ti o n de
Si gn i ﬁc a ti on
.
,
,
.
,
.
—
,
,
.
.
fa i re
DICTIONNAIRE
1 94
B A M BA B A
—
F RAN Ç AIS
N kar a
A rb re fr u i ti er ( à
n o i rs )
V
’
.
.
.
pet i ts fr ui ts
.
Kar ad i ouga
Kb r ad i angag a
K ar afa
K ar a fa
K oroka m
K o r a ké
K ar ak a
,
,
-
,
,
-
,
‘
,
B on ff o n
.
B o u ﬂ on n e r i e .
°
P a rler , c a u s er b lâ m er , repr o c her
Di re l a s i gn i ﬁc a ti o n d e
V Sar a
,
.
.
.
.
F rère pl us
Oi s e a u
âgé
.
à gr o ss e tête et l a rge
q ueue
V i e ux a n c i e n n e m e n t
Sœ u r pl u s âgée
E st o r i e n t
So u leve r
M au v a i s s o rt très red ou té des
fét i ch i ste s
So u m ettre à s a gui se un e pers o n
.
.
,
.
.
.
,
.
.
'
Kar ati ka
,
ne
r
a
p
m y s ti ca t i o n
I m p a t i e n ce
Vi e i ll esse
.
.
éta t de
an c i e n n e té
,
cel ui q u i est pl us âgé
I m p u i ss a n ce ( h om m e )
I m p u i ss a n t ( h o m m e )
D er n i er réce n t
C o u vert u re de Ségo u
B e a u c ou p b i e n fo rt
P ou r l a m o u r de a c a u se de
Le d er n i er
Ta m ta m de ce n om
.
Ka
—
Ka
sa ,
.
'
—
s a l a,
K os d kas d l a
K osak a l an ,
,
'
K osaba,
K osan ,
K ata
,
K al é,
.
,
,
.
.
,
,
.
’
,
.
—
.
.
DICTI O NNAIRE
B A M B A B A
-
FRAN Ç AIS
1 95
C o q u i lle de l i m aç o n serv an t de
toup i e
Théâtre
Pe ut être
P a sser u n m a r i go t
Q ueue
I gn a m e
A tte n dre re jo i n dre
.
—
t
è
K o kä ﬁ agn aga ,
Katéi a
'
K
.
,
o - ti kc ,
,
K
an
,
K
an
,
Kan a
Kan a
K
—
'
K on
.
.
.
.
,
Se l
.
.
.
P o i tr i n e
M ûr i r
J e u n e ﬁlle ( p o i tr i n e p l e i n e e n
p a rl a n t des sei n s )
M ûr a d u lte à m a t u r i té
Sa lé
P o ste rés i de n c e d u c o m m a n d a n t
de cercle
C u i ller
V S ar a
B ûcher o n m e n u i s i er ( c a ste m é
pr i sée )
M o n t a gn e
C aver n e gr o tte
N p de v i lle ( K o u l i k o r o )
F o ul e de m o n de
.
,
an a ,
.
K an a fa
—
,
,
.
,
,
.
.
,
.
Kon d an ( W)
,
.
K an gn o ,
'
.
Kon l é
,
.
,
,
Kon l an
Kou l ou fa n fa n
Kou l ou k or o
Kan l an kan r an ( d i a
ma ) ,
Kan l an km l o n (s i e
Kan l on s i
Kau m a ba
Kan ma p i r i ti p a r ata ;
,
,
,
,
-
,
-
.
.
,
.
.
.
.
V
V
.
Si a
.
K
'
s an l an
an r on s i
.
.
Ra ch eter ra ch a t
,
P a r o le dé n ué e
.
de
se n s
.
DICTIONNAIRE
1 96
Kaum ba bi
K on m ba
Kan mbé ( m d
Kan m bén
Kan m bor a
Kan m bér é k an n
K on m fc t0
Kan m ﬁr i ﬁr i
K an m fo
K au m an n
K on m o n n é
Kan nzan na n
Kan n kan n kal a
Kan n
Kan n
'
,
'
'
—
,
'
,
—
,
,
,
,
,
,
B AM BA B A
tê te i n ter m i tte n t
R e n c o n trer
A ller à l a re n c o n tre d e q ue l q u un
Se m a i n e
’
.
C e n on
.
R o t u le p oi n te d u ge n o u
Fou
,
Sec o uer l a téte s i gn e de n é ga t i o n
Se pl a i n dre r a c o n ter ra c o n ta r
A c i de
,
,
A i gre sûr
,
.
,
.
Lev a i n fer m e n t
Tête
,
.
.
s om m et
,
Lèpre
Li a n e
.
m o ti f
,
.
p u tan te
d o n t o n se sert p o ur e m
i
s
n
n
e
r
l
es
ﬂèches
o
o
p
A ss i ette e n bo i s
R epr o cher a q u elq u un s on i n gra
t i tu d e e n l u i r a ppel a n t le b i e n
qu on l ui a fa i t
La ch an ce
Sau vé d u n e affa i re q u i a e n de
l a ch a n ce
M a lch a n c e
am
.
.
.
’
"
’
.
.
’
,
.
kaga kan na
,
.
a
o
y g ,
Kan n an d z
C h an ce u x
K on n a n dj i ,
M ê m e si e n s
K an n a nga,
Q ui
,
.
.
C a u s e bu t
—
.
.
,
Kan n a
.
.
B ou t ,
Kan n a ,
F RAN Ç AIS
M al d e
,
K an n a ,
-
’
n a
.
.
p a3 de ch an ce
.
.
D I CTI O N N AIRE
Kaun a n kan n a n
Kaun a n m a n
Kan n as i n i
Kan n a wal a
B A M BA B
F i el
,
.
A v a n t h i er
-
,
.
K
an n a n al al ë,
vo i r l a gl o i re
G l o r i e ux
IÎ
an n ay a ,
A m e r tn i n e
A
-
,
-
Kon n d am a
Kan n d an ba
Kou n d i a
on n d i a
K
an n d i gn i ,
—
H au te u r
V 0n asa
A r b u ste à fe u i l les b l an châtres
F e ui lle d u kan n d ié
N a tter le s ch eve u x
R a ser l a tête
I gn o ra n t
.
,
f
an r a ,
.
.
.
Kou adj i kan n d i
,
K an n fi n ,
—
.
.
Kan n ga
Kan nga ( m )
Kan n ga gn dm é
K an n ga s i m n i
Kaunga saga
Kan n ka
B
,
r o n Ss e
Fai m
,
.
.
G i r a fe
A rb re resse m b l an t
—
.
-
G i b i er
—
,
Kan n kar ad a l a n
Ko n n k an n gn o
Kan n kan r on
,
,
Pe i n e p un i t i o n
O re i ll er
G ai n e d u m i l
B o ut m o rce a u
R a chete r r a ch a t
C ervell e
R éve i ller
A v a ler
H i er
Perdre
.
.
.
.
,
,
,
au
.
,
,
Kan n m a ba
.
.
'
K
.
.
,
'
.
.
K
an n aun ,
K ou n ou n
Ko un ou n ,
Kou n ou n
.
.
,
,
k n an
Koun si
.
l an n oa n ,
.
,
,
1 97
.
A m er
,
AIS
A F BAN Ç
-
kônn
-
s i gu i ,
Ch eve ux che ve l ure
,
.
b a o bab
.
.
DICTI O NNAIRE B AM B A R A F R AN Ç A I S
1 98
-
K
ou n tagn a ,
So tt i se
K
an n ta n ,
K
an n ti é,
Se t
So m m et
K au n
K
-
.
C hef
ti gui ,
,
K an a
,
la
tête
.
.
é n éﬁce
D o s derriere
M a r i go t
La v a ge
F l e u rs d u pet i t m i l
N o u ve a u n e u f
N p d e fe m m e
To u t n e u f
F a i re u n n œ ud pl i er
Ta b o u ret s i è ge
N p d e fa m i lle ( C o u l i ba l y)
.
.
,
.
K
on al i ,
K
auô l a ,
.
.
K an r a
Kan ra
,
K
kau m
an m
de
B
an n tan a,
K an a
.
,
,
K o ur ou
.
.
.
.
.
,
.
,
,
Ko u r ou ko u rou n
K aur an ba l i K on
,
,
,
,
l au bal i K
'
,
Kou r ou l a
K ou r o un
Kou r ou n (s i s i
,
,
b
an r n l é
K
au r aus i ,
d
( j
.
‘
'
K
.
.
au l an béi
.
‘
es Æ
da
,
Pl i é c our b é
P i r o gu e ch al an d
C he m i n d e fer
N a v ette d e t i sser a n d
Pan ta l on
.
,
.
,
.
.
.
Per m ute très s o u ve n t a ve c l es
lettres R N
A l a ﬁn d u m o t y être d an s
N o u rr i r é l ever fa i re v i vre
F i n ﬁ n i r c o n cl ure
Prép a rer arr an ger se prép a rer
,
.
.
,
,
,
.
,
,
.
,
,
.
DICTIONNAI R E
Laban i
La bi
La bl a
'
,
A M B ARA
-
ER A
NÇA
1 99
IS
Prep a r at i o n
C h a n ger a i der
A u t o r i se r l a i s ser p a rti r
A u t o r i s a t i o n v a c a n ce
F a i re s o rti r
R e m pl a ç an t
I m i ter
C o n se i ll er
E tre b o n p o u r q u elq u un c a res
ser
R é un i r r asse m b ler
M ettre de b o u t deve n i r e n ce i n te
A gr a v e r re n dre m a u v a i s
F a i re e n trer recev o i r
A d o pter élever
Fa i re a rréter e m p êcher
So rte de gu i
La n c e r j eter
P a i x r e p o s a i se
R e n d re he u re ux rep o ser
D o u x he u re ux tra n q u i lle
Se rep o ser
V La n sa r a
Pr o v o q u er chercher ch i c an e
Se rep o ser
Vi e fu t u re
P r o m esse
Sert à expr i m er l éto n n e m e n t
R a c o n ter un e aff ai re
Q ui est ch argé d e d i re des p a rc
l e s q u i ra c on te un e aff ai r e
.
,
.
,
,
.
,
La bl a l i
.
,
La bo l a ban a
La babd
La d égn i
La di l ady
Lad i a
,
.
,
,
.
,
,
.
,
.
’
,
La d i a
La d i a
La d i angan ya
Lad a
Lad a
La d a ( m )
Lä d an ( i r i
La ﬂ i
La ﬁa ( A )
La ﬁa
Laﬁa l c ( m a
é
La ﬁ r
Laga n sa r a ( m )
Lagn i n i
La gnan
,
'
,
,
.
,
,
.
,
,
.
,
.
,
.
,
.
,
,
.
,
.
,
'
,
.
,
.
,
,
,
A
( )
La k i dau ( A )
La i l a ( A )
.
,
,
am
.
,
,
t
R
,
.
.
,
.
.
.
,
,
La k a u ( kor of o
Lakal i l a ( korofo
.
’
.
.
,
.
.
D I C TIO NNAIRE B AM B A RA F RAN Ç AIS
2 00
-
La k a n a n
‘
Pr oté ger n e p a s c ouper ( p ar
exe m ple un e pl an te )
C e n s u rer q u elq u un a i gre m e n t
i nj u r i er
In ﬂ i ger u n e pe i n e p ou r leç on ;
d eve n i r m a l i n préve n i r q u el
q u u n l ui i n d i q u er c e q u i l d o i t
fai re on d i re
A ppre n dre des n ouvelles d e qu el
qu un d on t l a dresse étai t i gn o
,
,
,
.
’
,
.
La han ya
,
’
’
,
.
La kadan
,
’
’
r ée
La k l o
.
E n gr a i sser
,
.
V i de
La kal ôn l a kal a
Lakal ôn ( m d
mak o I n s o u c i a n t s an s l a m o i n dre m é
.
,
,
,
m hal o ,
c h a n c e té
La ka l a fa r i
La m d l a m aga
La m d , l a m a ga
,
N
B er n er q u elq u un
A gi ter , re m u er
.
.
,
B a ll o tter ,
,
ter
F a i re h o n te à qu elq u un
A m i c o n ﬁde n t :
E c o u ter
Su pp o r te r un e pe i n e
C o n t o u r au to u r
En t o u rer cern er e n cerc l e r
To ur n er a ut o u r fa i re le t o u r
M ê m e s en s
E lever u n e n fa n t
E l eva ge
Lécher
a gi
.
’
.
La m d na ( m d
La m an
(A )
,
,
'
.
,
La m i n e
.
’
,
M md l a m d
La ma l o ,
u
.
'
,
.
La m i n i
La m i n i
La m i n i
La mi n i m i n i
,
,
,
,
,
,
,
.
,
.
La mon l i baga n a m a
,
,
.
.
.
.
DICTI O NNAIRE B AM B ARA FRAN Ç A I S
2 01
-
Lan sa r a ( A )
He u re de l a pr i ère de 8 he u res
a près m i d i
F a i re s au te r u n o b st acle
Lap a n
D éfe n dre q u elq u u n
Lap a sa l a fa sa
La p a3 abd l a fas a baga Pr o tecte ur
3
E m pêcher q ue q u elq u e c h o se se
La s a d al a m
d i se o n se fa sse
B i e n v o i r b i e n re m a rq u er
Fa i re reve n i r q u e l q u un rest i
Las agn i
t u er re n dre
c o n server
G arder e n dép ô t
Lasago
ép a rgn er
V Lap a n
La s agan
A ll on ger te n dre ét i rer
La s a m a
,
.
,
.
’
,
.
,
,
.
,
,
,
.
.
,
’
,
,
.
,
,
,
,
.
.
,
.
,
,
Las a m a ( yér é
Ld s a r a ( A ) ,
S éti r e r
,
.
’
.
V La n s ar a
C o m m u n i q u er am e n er au b o u t
fa i re p a rve n i r fa i re a rr i v er
A chever c o m pléter
E tre o u deve n i r e n ce i n te
Q u a tr i è m e m ai s d e l a n n ée m u s u l
.
.
,
,
.
.
,
Iﬂ
3iï
‘
i
.
,
Las i r i fol a l a s i r i
,
l
a
g é,
’
m an o
Las i ri l a ba n
Si x i è m e m o i s
,
m an e
La8 i r i ti ém a n
La sa
Lasam i
,
de l
,
au r au gn a ,
’
an n
ée
m u s ul
.
C i n q ui è m e m o i s d e l
’
a n n ée
in a n e
E p a rgn er ga r d er
Préve n i r secrète m e n t
R a cc o u rc i r
Déc i der j uger
,
,
M
.
.
.
,
.
.
m u s ul
,
DICTI O NNAIRE B AM B ARA F RAN Ç A I S
2 02
-
Lati k al an ( f)
La tam a
La tom ana
,
'
La wal am a
Lê ( m )
Le
,
de c o l o gn e
C h oi s i r
C h oi s i
V La tom a
Sa n gl i er
Suﬂ serv a n t à re n dre le p a r
t i c i p e p a ss i f o n n e utre : Sé
a rr i ver
sél é a rri vé ; bal i
se
s auver bal i l e s a u ve
Sert
a vec l a ux i l i a i re être a re n dre
l e te m ps p a ssé a k l o l é d a a
kl al é bê i l est gr a s
Se c o n
s tr u i t e n a n n ex i o n a vec s o n
s uj et i ka m d faga la ta v i e
t i m e ( cel u i q u e t u a s tu é)
S e m p l o i e p ou r re n dre l a bl ati f
a b s o l u des La t i n s
D an s a f i é
n a l e a près q u e le ch a sse u r est
v enu
E n un m o t i l re n d le
p a sse et l e p a ss i f à l a fo i s
D ésh o n n e u r h o n te
E ve n t ai l t o ut peti t p a n i er très
év a sé
Pl o m b
P agn e des peti te s ﬁlles ( e n de ux
m o rce a ux )
G o uver n a i l
E au
.
.
.
.
,
.
.
,
’
'
.
.
,
,
,
'
,
,
.
,
’
,
-
,
—
,
.
,
.
’
’
—
'
,
.
.
Lêbon
.
,
,
,
.
.
Lèm bè
,
.
Léman
Léman r au
Lém an r an ba
Lén gn o,
.
,
,
'
,
O r a n ge
G r an d
t i on )
.
a
.
rb re ( sert
ala
c on str ue
DICTI O NNAIRE
B A M B A B A
FRAN Ç A I S
-
2 03
I n d i q u e l a b l a n che u r
extrê m e
Per m u te très s o u ve n t a vec n i
Sert à fo r m e r l es n o m s ver b a u x
’
ex : d ign i
o u n o m s d a ct i o n
p o usser d i gu i l i acti o n de
p o u sser bi t o m b e r bi ?i a cti o n
d e t om b er
U n i â k a ch o se
a ffa i re
de
l i ko
i n d i que
i sa m l i ka
ex
a ct i o n de
to n a ct i o n de p a y er to n a ct i o n
d être p a y é a bar i l i ka s o n
a ffa i re d év a s i o n
.
.
.
,
,
,
,
,
,
,
,
—
.
,
,
’
,
’
.
Àl i é l
.
Ra c i n e
A m b re
.
.
D o n n er
E t o i le
d es
am
p o u les
.
.
H a b i t te i n t e n n o i r fo n cé
A ff a i re p é n i ble o u a fﬂ i ge a n te
.
E tre h u m ai n p ers on n e
,
M
q u un
a ître
M
am an
’
,
ge n s
P as
,
de
n
On ,
q ue l
.
.
La m e n t i n
’
,
.
.
être
a
s
p
.
N eg
t o us l e s v e r bes
,
.
au
ex
.
s
s
a
é
p
a
ma
2 04
DICTIONNAIRE B AM B ARA FRAN Ç AIS
-
al a,
f
m ort
sa
il
né
;
b
u
as
p
a
n
ma
c ou r u
San s s a n s q u e
Préc éd é de n i
n
mi ,
a
e n c o re
s
a
p
j
l
ne
e
’
n a
’
ai
vai t
.
,
’
est
tan n m a bal i , i l
a
s
p
ex
’
.
si
,
ni
i k an n d an ,
.
e n tre
i
as
s
p
tu
a
s
p
ne
f
s a l u es
ma
me
ne
’
n
a,
u
s
a
n
s
m
e
s
a
l
er
(
)
s
u
ou
s
les
f
r
les
de
o
m
u
e
a
n
D
Q
a l l a m a n bar a l a
b a i ts e x
s
a
p
ou
.
.
’
.
,
(m
.
e
u
q
à m
—
.
Di e u
al l a
no
ma
us
an
bar a
al a
)
,
préserve
si
ex
en
Lo rsq u e dès q u e
n a , si 7 tu v i e n s
,
,
,
.
.
Q ui c o n ti e n t ex
m
t
a
a
l
a
n
d
;
g
j
,
-
.
-
l
’
e au
di él i m a ,
,
q
ui
sa n
c o n ti e n t
(1
.
P a r ex a yé n m i n é n bal a m a ,
i l m e pr i t p r l a m a i n
’
’
.
a
A
ex
à
a s ém n é
.
m oi
.
ma , i l
a
rri v a
.
C on tre
u ti m a n
m
r
ex
a
a
on
n
;
m a i l s se s o n t rév o ltés c on tre
n o u s au l i d i a n fa d an a n ma
i l s no us o n t tr a h i s ( i l s o n t fa i t
u n c o m pl o t c o n tre n o u s ) :
U n e des cl a sses de gr i o ts
S él o i gn e r él o i gn er
P e n cher i n c l i n er b ai sser
.
,
,
.
’
.
,
,
,
.
DICTIONNAIRE
BAM B AB A
A
-
FRAN Ç A I S
d o u c i r c a l m er
E sti m e r être est i m é
Can se r de l a d o u le ur e n t o uch a n t
à un e pl a i e
F ai re d u m al
N p de vi l l e ( M éd i n e )
A m e n er a ex m asa m âdi a a tze
a m e n er u n e fem m e che z
o
a
y g
so n m a r i
B ai s s er d égo n ﬂ e r a ba i sser h u
.
,
,
M
2 05
ad i gn i ,
.
.
M
àd i m i ( m )
M
adi n a ,
M
a d i a,
.
,
.
.
.
.
,
.
mi l i er
M d
d
l
a
f ,
A s sa ss i n
To u cher
M
,
,
,
.
,
m e u rtr i er
.
.
l i q ui de s ouple ﬂasq u e
R e n dre m o n
So upl e ss e ét a t de ce q ui est
on ,
»
,
,
.
.
,
m on
M agn a ( m ) ,
M dgn a,
M
agan a n
M
ai
B
on
s
.
.
e
ere
x
n
u
g
Tra v ai l se d o n n er de
,
la
,
,
Tr av a i lle u r i n fati ga b l e
R e n fo rt , sec o u ri r
M a ke ”
,
.
.
P i t i é av o i r p i ti é d e
I m p i t o ya b l e
.
pe i n e
.
.
M
a ka r i ba l i
M
ak a r i
l a,
g
a,
l n c l ém e n c e
.
C lé m e n t q ui
,
M
ître
mari
a
.
a
b e au c oup de p i ti é
.
DICTI O NNAIRE B AM B AR A FRAN Ç A I S
2 06
-
M d kék a
un ,
l i n r usé h ab i l e
B es o i n n éc ess i té
So t v a u r i e n
Tr a v a i l
R e n dre serv i ce
Ut i le q u i re n d des serv i ces
A tte n dre
V i e i ll a rd
M y st i ﬁe r p a r des espér a n ces
tr o m p e u ses
Se l ge m m e d u Sa h a r a
H i pp op o ta m e
H o n te p ud e u r t i m i d i té
M
-
M
a ka ,
M d
—
a
,
.
,
,
k o l an
,
M
a ko n a ,
g
M
a k agn a ,
M
a k agn ébd
M
M
k an o
d k ar aba
M
a l as a ,
a
.
.
.
,
,
.
.
-
.
.
.
M
a l a sa
M
ali
M
a l a,
M
a l a,
M
ala
M
a l o,
-
kai
.
,
.
,
-
,
ki n i
c ui t
A v o i r h o n te être c o n fu s
F a i re h on te a q u elq u u n
N p de p ers o n n e
E h o n té s an s p ude u r
R iz
,
.
,
.
,
M
ala
M
a l obo l i
M
M
o l o bo
’
l
a
(
.
,
li ,
a l aba l
.
s d m én to n
.
.
.
,
.
E ﬂ r on te r i e , b on ffo n n e r i e , i m p u
’
i ya ,
de n ce
H o n te fai re h o n te
U n tel
F i an cée
R ete n i r
.
M
M
M
M
a l aga ,
M
a mi n é
,
o m o s i ma ,
kar i
a m i n é,
.
a
m
s
a
(
M d m i s én ,
-
e
i
M
ona,
-
.
.
a m i n é,
M
,
.
m asa,
Se ﬁa n c e r
.
Pers on n e d e p eu
Sœ ur c o u s i n e
C a o u tch o u c c o l l e
v é gét aux
.
,
,
.
,
l a tex
de s
DICTI O NNAIRE B AM B ARA FRAN Ç A I S
2 07
-
l
u
t
o
n
o
n
a
n
t
a
p
t
é
vé
é
l
o
b
n
t
a
S
(
)
)
g
(p
N p de p a y s ( le M
M and é
M
o n an
,
,
.
.
.
an
M
o n di ,
M
o n di a ,
F a v o ri a i m é préféré
E st i m e , aff ect i o n
M
a n d zé,
P ap a ye
m o n dn ,
,
M
ﬁ
a n i ﬁg n a
M
a n i kém é,
M
an i n
ka
,
M
a n ko l a
,
M
an
M
o n ka n
M
a n kd n
M
a n k an n
—
ni
J
,
H u m an i té m o ra l i té
So i x a n te
M a l i n k e n p d e pe u ple
C a n n e à s u cre
B i che fo n cée
M oye n
B r ui t s o n
M
a ra ,
,
.
.
,
.
Se f a i r e
,
m agal an
k o u l i ga
.
I n terj ect i o n
.
A r a ch i d e
,
m ond e
Oh
.
G a rder , s uj et
N p de r a ce
Wl a m bo ga
m a so ké ,
(A)
a s a l é,
.
R oi
.
.
,
H
a
ss
o
u
a
)
(
.
C a u ser c au ser i e
,
N
a aa - s i
.
p de fa m i lle n o b le d u M a n
d i n g ( K e i t a)
N
p d un e fa m i lle B a m b a r a
a
n
K
r
d
s
le
a
a
t
a
)
(
R oy auté
Vert u b o n té
P ers on n e ex
m d si té dangan
.
.
’
,
.
.
V O uas o
a s o k au ,
o sa l a
,
.
M
.
.
o r a bd ,
a sa ,
.
.
,
a n ti ga ,
.
,
,
M
.
.
,
!
um ai n
ge n s
M
M
Al
M
M
.
.
,
,
k o l d m a n ko l a n i
bl d no u
.
.
‘
M d
d i n g)
.
.
.
,
,
.
-
,
.
DI CT I O N N AIR E B AM B A R A F RA N Ç A I S
-
kan a i l n y a pers on n e d an s
v i ll age m a s i té yo p e r so n n
n est i c i
B ij o u o r n e m e n t
A v oi r l e te m ps
’
,
-
’
.
M
a-si r i
,
.
.
D ép o ui lle r
.
M
ét a m o rph o s e
R ép o n se p ar un
.
sa l n ti o n
.
Qu o i ?
A n ge
.
E n r o u l er q u el q u e ch o se
de fai re un détou r
B éb é to ut p et i t e n fant
,
.
,
.
E n te n dre
pre n dr e
D ür e r reste r l o n gte m p s
être e n reta rd
F l a m b er ( fe u )
V M i né
,
c om
.
,
,
.
.
.
,
B r i ll e r
N p
B oa
.
.
.
de v i ll a ge
.
.
Va che
ou
bœuf
de pe ti te
DICTIONNAIRE B AM B ARA FRAN Ç AI S
2 09
-
Trè s peti te m o u che resse m b l an t
b e a uc ô n p au wal awal a
m ér en ta
'
.
V
.
M
asam asa
A i gui ll e
B o i re ,
.
.
s r be r
F u m er l a p i pe
F r i an d i s e de v i an de
Q ui cel ui q u i l a q u e l l e
m i n td m cel ui
ex
p a rti
ab o
.
.
.
,
,
.
,
,
.
So i f
.
A nt i lo pe r a y ée de b l an c
Uste n s i le , b agage
i n a n , m i n on ,
M i n a n , m i n én ,
.
.
M m e,
M i n én ,
Pre n dre r ec ev o i r , a rrête r
V M i na n
B o i ss o n
B u ve u r
D éto u r n é q u i n est p as d r o i t
(s u rto ut e n p a rl a n t d u n che
.
,
.
.
.
.
M i n i m i 1i é,
‘
’
,
’
mi n )
.
Tou r n er
B u ve u r
m i n o ka ,
“
t
a u our,
tourn er e n r o n d
.
Soi f
.
C o u ss i n et q ue l e s p o rte urs
M
M
M
M
ce n t s ur l e u r tête s o u s l a ch a r ge
En vie pe n ser pe n sée
i ri ,
,
,
Ir r éﬂ éC h i
To ut pet i t
i r i ba l i ,
.
i sém a n i ,
i s én , m i sen m o n
l
a
p
,
Pet i t ,
.
m i n ce
.
.
.
DICTI O N NAIRE
2 10
R
AM B ARA
1l Î i s i r i m a n
œ u f e n gé n ér al
V ache
P o urp i er
Le C a i re E gy pte
M o sq u ée
V F i énl o
A l l é, m él é, m é,
Q u oi
M
E c rase r
B
M i s i ba ,
-
.
M i s i n i k an m bér é
A
( )
A
( )
M isi m
M isi r i
.
,
.
,
.
,
/
.
ag n an k a,
El oge
M ogo gél ém a
]lI ô l o m an ôl a
.
?
.
E tre h u m a i n h o m m e
,
,
M
an ,
M
on ,
éta m o rph o se
M erle m éta ll i q u e
Ti e n s pre n ds
M ettre e n b o ule
Ill
on
Fc ui l l er
M
an
bl
an c ,
Bl
on d
M
an gn an
M
a ri
M
an i
M
O ïl i ïl /f él bl
dl
an k é,
M
an m an ,
-
,
,
,
M
.
.
.
.
,
.
,
-
.
d
-
.
Pet i t ﬁl s
M a lhe ur i nj u s ti ﬁé
Ve n ger s e ve n ger
To rch e
C r o tt i n de chev a l
B o ui ll i e de m i l
Q ui p êche peche u r
G r a n d père
Tâter t â t o n n er chercher
ton s
-
.
.
bo ,
,
,
m an san ,
gn an ( s a
,
.
.
.
.
,
.
,
.
,
,
a tà
.
’
G ra n d m ê r e
.
G r a n de ﬂ am m e
F i l e n tre l a q u e n o ui ll e
.
se a u
S a ll o n ger p o ur t ou cher
dre
et le
fu
.
Âl ôn aba ,
.
ou
pre n
DIC T I O NNAIRE
M
B A M B A B A
-
F R AN
I m i ter l a m a rch e d
on to mon to ,
IS
ÇA
’
un
h o n te ux
,
r a m p er pl i er
M u s u l m an
M u s u l m a n i n str u i t
I n terj ect i o n n é ga t i o n e m p h a ti
m
u
e
e
s
n ge
erre
u
r
n
o
q
N p de pe u ple (M osêi )
F e m m e fe m elle ép ou se
A m i e a m a n te
H i st o i re de fe m m e aff a i re de
fe m m e
C o n v o i t i se ch a r n elle
V i e i lle fe m m e
P eti te gra m i n ée ép i n e use
B l o tt i r se t a p i r
M an ger q uelq u e ch o se s a n s le
m â cher
V i n gt
Pre n dre p at i e n ce p a ti ent er p a
,
.
.
.
,
.
.
.
,
.
,
,
.
,
.
M
os ok o ,
M
os okor o ,
M
os ok or on i gn i
M
os om oso ,
.
.
,
.
,
.
—
.
.
M
ougn ou ,
,
ti én c e
M
,
.
E n gé n ér a l t o u te s u b st a n ce p ul
v ér i s ée o u s u b s
t a n ce s oy e u se
ougou ,
exe m ple
r
a
p
bo urre
la
c o to n
F o u l ure e n t o r s e foul er
P a n ta l o n à fo n d l a rge
R éd ui re e n p o u dre
D i vert i r se d i v ert i r
Sa v ate p ah to uﬁe
H a r a ssé de fa t i gu e
.
M
ougou ,
,
,
.
M
ou gau m wugou ,
M
ougou r i
M
ougu é
M
ou l ou
.
,
,
k ou
.
,
,
.
.
.
,
du
DIC T IO NNAIRE
2 12
M
auma r i ,
M
M
ou mé,
ou n
M
ou n ,
M
am m a ,
M
au n ou ,
M
M
M
ou n ou m £ n é
M
au r a ,
M
au r a n ga ,
M
c u r é,
M
ou r ou ,
M
M
M
M
M
ou r ou
é
ﬁ ,
ou r ou
k ou
BA M B A B A
-
F RA N Ç AI S
Vel o urs
n
m
e
n
t
i
ère
t
E
Q ub i Q uelle ch o se
B a d i ge on n e r
P o u rq u o i ? e n q uo i ?
R e m u er fai r et ou r ner
C a res ser a vec l a ma i n
To u r n er a ut ou r
N ua ge q u i Ca che l e s ol e i l
R h um e
N u a ge
M es u re p o ur l e gr ai n
C o u te a u
E t offe r ou ge
.
.
.
ou n ou m oun o u ,
ou n ta n
.
,
,
.
.
.
.
.
.
.
,
o ur au m ou r ou ,
o u r ou ti
,
ou tou k a l ê,
V M oul aukou
Qu e l q u e ch o se
.
.
,
un
u
e
,
p
r és i d u
.
R év o lter tr a h i r
U n gr o s d o r ( 8 gra m m es
.
,
’
l é (A ) ,
N
’
,
n
é
,
P r on o m
pers o n n el d e l a 1 pers
d u s i n gul i er m e m oi j e
C hev a l n o i r
M i el
N o m p r opre de fe m m e
N p de fét i che
°
,
N bônk ou ,
’
,
,
.
.
N di a,
’
.
.
.
.
O i gn on
.
C i tr o ui l l e
.
.
.
D I C TI ON N A I R E B A M B A B A
N d i waya ,
‘
—
-
FRA N Ç A I S
2 13
m i el ;
R ay on d e
Ti q u e
Tub e rc ul ë à l atex
.
très j ute ux et
o rd i n a i re me n t sucr é
C h am p i gn on
P ap i ll o n
Vér o le
C o rb e a u
V N ka Ia ma
E n tra ve
Ec h e l l e
,
.
.
.
N
’
for on
.
,
N gâgâ
’
N ga l æm a
’
N ga r a n ga mm ,
’
N gâ r a n
’
,
,
,
”
N ga r wægouœ,
.
’
—
.
.
.
.
P ou
.
V N ko kou
C hev al al e za n
V N W i
Ep i ne
Si n ge gr i s
G o r ge gos 1 er
V N kor i
’
.
N yol om0u
‘
,
.
.
’
.
.
N gum
’
,
.
.
,
’
.
.
VN
’
.
kél én
.
Li an e à c ao u tch ou c
.
M aïs
A r b re à boi s trè s dur
.
ka l a m a
N
,
N kâ l é
N kæl ô n
’
N kal on tikë ,
’
,
’
,
-
N k ä nd
‘
,
G r e n oui l l e
M e n son ge
.
.
.
DICTI O NNAIRE
2 14
N kâ n a k a n a
’
n
,
’
B A M B A B A
C o r b e au
kân
-
FRAN Ç A I S
.
t ân ,
N kan i
N ka n k ar o
’
Pi m e n t n oi r
A r bu ste d on t le fr ui t a l a fo r m e
d u n e b o u le
C a le b a sse f o n d e à c o uvercle
.
,
’
n
,
’
a
r
a
a
,
g
g
’
.
N
’
k a r d ha r a
.
,
N kar a n goua ,
P ou
’
N kwr o
’
,
N k a tor on i
n
-
,
’
k él én i ,
N kén té
’
,
N
N
’
n
Ïcl om a
N k n cn
tzer 0
d ur
.
J e d i s q ue , a i d i t q u e
Peti t s i n ge gri s à très
’
,
N koban ,
’
l on gu e
que u e
Le t ub erc ule d u n é n uph a r
So rte d e b i che
Ch a t t i gre
F ou r m 1 e Jâ ü ﬂ âtl 8 très fr i a n de d u
m i el et d u s u cre
C erce a u cercle
Pet i te gr u e très b l an che d i te p i q u e
.
N
’
kok ou
.
.
N k ol o n ,
’
n
’
ko l o n i ,
N kol on k a r i
’
N kol ô n kol o
’
.
.
,
‘
,
”
.
N
”
.
.
,
’
N ko
.
.
,
'
’
V a r i été d e v i gn e s au v age
C h auve s ou ri s
R a t p a l m i ste
Pet i t s o r gh o r o ugeâtre et très
G r i ll o n
F o urche serv a n t de s upp ort
Lu n d i
.
’
’
.
kon
,
n
’
k or i
N k on a n d i a
'
,
,
.
,
So rte d e p o iss o n
Igua n e ( de terre )
.
Serpe n t
n oi
G és i er
Sc o r p i o n
.
.
.
r à tête très j au n e
.
D I C TÏ O N N A I R E
N
’
kou l a
n
N
’
’
,
n
’
k ou l c
'
k ou r a ( m )
kogo
,
et
B AM B ARA FRAN Ç AIS
2 15
-
Pet i te fo ur m i r ouge à
c ui s an te
To m a te a m ère
la
.
.
,
’
N wa ,
’
N n i éæ
’
N p a r i n p cr i
M
'
’
,
a m an
,
N p a r i bo
’
N p a r i bo l a
’
-
.
p de fe m m e
So rte d e j e u de d a m i er i n d i gè n e
J o u er a u d a m i er
Q u i p a sse so n te m ps à j o u er au
d a m i er
A r b r e fr ui t i er ( s o rte
Ti q u e
V N
V N p ar i
Ta b a t i ère e n pe a u
N p d ho m m e
C h am p i gn o n
B a n de d e c o t o n n a d e -serv a n t de
p agn e au x e n fan ts se m b l ab le
à l a ce i n t u re h ygi é n i qu e des
fe m m es
G r a n de gui t a re
la
Li a n e à l a tex resse m b l a n t
l i a n e à c a o utch o u c
Fa ux go m m i er
N p d h om m e
P a stèq u e m el o n
C u l o tte
Ver d e G u i n ée
C ui vre
C on te pr over b e h i st oi re
N
,
.
.
.
.
.
,
,
N p ék ou ,
’
N p ër e
’
'
.
’
ér én p c r
N p
N p ér i
’
én i
,
.
’
.
,
.
.
’
N p ia
N p i ñn a
'
’
.
,
’
N p oko
n
,
.
.
.
,
’
’
0
0
p g ,
,
.
N p 0l on
’
N s abâ
’
,
p i qûre
,
.
’
n s a ba n
,
.
.
’
.
.
.
.
,
.
.
,
.
.
DICTIONNAIRE
2 16
N
’
Sô , n sôn
D
AMB ARA
-
ER A N
Ç A IS
Vo le u r
So rte d arb re frui t i e r
B e l a r bre à fe ui l l es l a rge s
.
,
N tu ba k w m ba
’
’
N ta ba nogo, n k a ba
’
,
’
.
.
n ogo ,
N ta bou ;
To rt ue d e au
N
Pr over b e
A r ai gn ée
To i le d a rai gn ée
Tam b o m i ﬂ
’
’
’
ta l é,
.
N ta Zén
’
N ta l én
.
,
’
-
fa ra
N ta m a n
’
,
’
.
‘
.
,
’
i
a ma r a
K’
N ta n a n
D e tte s
,
.
G re l ot, Cl och ett e .
,
N tcm f0u r a
’
’
N té, n tié,
’
F r on d e
M ot i n di q ua n t le refus form e l
A rb re d on t l e s ﬁb res s er vent à
fai re l a c o rde l e fr ui t re ss em
.
,
.
N Iegué;
’
.
'
bl e
se n s i b le m e n t au r ai s i n
P a l m i er à h ui le
A r bre à ﬂe urs et grai n es r ouges
Tess on ( dé b ri s de pôtê i i ê )
Lun d i
G r i l l on
P o i ss on él ec tr i q ue
Ha r i co t s oute r r ai n
A r bu ste à ﬂe urs j a un e s d on n an t
u n e c oul e u 1 j aune rougeâ tre
N p d h om m e
O ut a rd e
Pet i t tub er w l e s uc re
G r a n de ter m i t i ère or d i n a1 réiﬁ éﬁf
aun e
J
.
.
.
’
N tégu én é
’
N tén én ( m )
”
N ti éré,
N tigu i
’
N ti gu i fol o
‘
:
,
’
N
.
.
,
’
.
,
ti r âba r a ,
.
’
.
N to ka n
’
N tokon
.
,
’
,
n
’
N tokoun
.
.
’
togon ,
.
‘
,
.
‘
D
ICTIONNAI R E
B
AM B A R A FRAN Ç AI S
2 17
-
Tou c an
Tam a r i n
.
N
.
’
p d h om m e
Sa uterelle
J uj ub i er s a uv age
Tet ard
Sab o t d an i m al
G r a n d tr o u d o ù on a ret i ré de l a
terre p o ur l a c on str uct i on
To u rter el le
M o tte de terre
N p d h om m e
R u che
V N sa ba n
R i z c ui t à l a o uo l o v e
So rte d a bl e tte
N p de fe m m e
C hev al n o i r ba l z an e au fro n t
b l an c
’
.
.
.
.
.
N æn n i km mba
’
‘
N ior ou
‘
N tota
’
’
.
to r ô
.
,
’
,
.
’
,
.
N tou bcm n tougâ
’
N tougw n ,
N wal a
’
N woa n ou
N z a bcm
N z a mé
’
’
,
'
’
,
,
’
,
’
N
’
z ar a ,
,
.
.
’
.
N
s er é
'
.
.
’
.
.
.
’
.
.
’
.
.
.
.
R o n i e r h r a n c hu
.
Peti te vér o le v a ri o le
Légum i n e use à ﬂe ur j au n e d o n t
l a fe ui l l e est ut i l i s ée d a n s l e s
s auce s
.
,
.
Sa u ce
.
V i e n s ve n e z
Ven i r arri ver
,
,
.
.
DICTI O NNAIRE B AM B ARA FRAN Ç AIS
2 18
—
Ve n a n t
Uti l i té pr o d ui t a va n ta ge
To u te pers o n n e o u ch o se ut i l e
pr oﬁt ab le
P r o ﬁtab l e a v a n t a ge u x
F a i b l e s a n s fo rce
F ai b lesse
M o u ch a rd
B a s ve n tre
So rte de p a n i er d a n s le q u el les
D i o u l a m ette n t le u rs ch ar ges
P a n i er à k o l a s
S e ﬂ o rc e r m a l gré s a fa i b lesse
P a l a i s ( de l a bou che )
J a rd i n p o t a ger
A rr i v age
A b êt i r ab r ut i r
So t b êta a b r ut i
N p d e fét i che
Sc o r bu t
V Sour ouk ou
.
,
.
,
,
.
f
N a fa n ta n
N a/ a n ta gn a
N d ﬁgu i n âfégu i
N
a a ma ,
,
,
,
,
aya ,
N
ay a ,
.
.
.
,
N
.
-
.
.
N
ay a ,
N
agc ms a
N
ago l ôn
’
.
’
k
a
(
.
.
a ko ,
.
N
ali
N
a l a,
N
a l om a ,
N
a ma ,
N
a m a d 0r a ko
N
N
a m a hor a,
a ma s a ,
B a n an e
N
a m ba r a ,
F r a u de tr i cher i e
N
.
,
a m i n ôr o ,
,
.
,
.
w ma
.
,
.
.
.
—
,
.
.
.
,
B a gue
a
en
.
’
ll i age d a r ge n t et
c u i vre
O ui b i e n ! a l o rs
P o udre d e fe u i lles de b a o b a b o u
de lé gu m es serva n t à fai re de
.
sa u c h e
la
Suﬁ
'
.
du
.
n o mb r
e
or
d i n al
ex
.
DICTI O NNAIRE B AM B ARA FRAN Ç A I S
2 19
—
s a ha ,
N
an a ,
tr o i s s u ba n u n tr o i sie m e
P o i ss o n s a n s éc a i lle a gue ule e n
fo rm e d e b e c
H i ro n delle
V N a l om a
C u l de j a tte
B i e n s r i chess e s
Q ua tre
C aresse c a l m er
Q ua tri è m e
V N rm a l é
V N on s i
Pe u t être
Pl a n te d o n n a n t le m e i lle u r fo u r
ra ge p o u r les chev a u x
B e ur re fr a i s
Lo up t a cheté d A fr i q u e
.
,
.
N
ana l c ,
N
a n a to
'
.
.
n ba r a
N
ä
N
a n 0l o ,
N
a vai ,
-
—
.
,
f
N âm
.
,
mm n i ,
'
.
.
,
N em i n a n
.
.
N
a n 0 k() l é,
N
an s ! ,
N
a n s or 0 ,
N
am
.
.
.
.
.
-
.
k a ta ,
.
N ä ra
'
N
.
a s i , n es i
n awa s i
,
n aga s i ,
’
.
,
M
N
e,
oi
P us
v
n
g ,
,
j
m on , m a , m e s
e,
.
.
Fe r
E n tr a ve
.
N eya c ,
fer
D és i r e n we p a ss i o n d un e ch o se
Séd u i re
F er b l a n c tôle
H a m eç o n serv a n t à pre n dre les
lé z a rds
Tr o m per i e a l ai d e de b o n n es
p a r o les séd u ct i o n
F r i an d d e s ch oses s ucrée s
en
.
’
,
,
.
.
N égué
N égu c l én ,
,
'
.
.
N cguc h ,
’
,
N éguem a ,
'
n
é
é
t
i
u
o
,
g
.
.
DICTIONNAIRE
220
N éma ( A )
B AM BA B A
A i s an ce
,
Lan gu e
F r oi d
N én é,
N ém ,
n éguén égu é,
‘
N
F RAN Ç AIS
.
.
.
G oû ter
I nj u r i er i n s u lte r
.
,
6 7 6 o u n été
'
'
-
‘
.
A rb re d o n n a n t des fr ui ts d ont
l a p u lp e sert à fab r i q uer l e
c o n d i m e n t appe l é si m ba l a
V Si m ba l ù
m
( ),
.
.
Si , l o r squ e ,
A vec
A me
Et
q ua n d
.
.
.
.
V A ni
C el ui c i
N i
D on n er gr at ui te m e n t
N i , gu i
V Li
N
Pet i t
N i
Tu er ( fa i re s o rt i r l a m e )
N i bo ga i bo
N i q u i fé ( m e t m aure Qua rt d u n m o u le ( m es u re l o c a l e
de gra i n s )
n i f9 u é)
V G n i l a kl i
N i l ak i l i ( m )
A gon i e se défe n dre
N i m a ka m
A gon i s a n t
N i m ak a r to
R e gre t re gretter
N i m i si
N i mi s i bâ
Q ui a re gretté
C ec i cel ui c i
N in
V i v an t
N M a m a gn i l am a
Li ce de t i sser an d
u
l
o
i
b
e
u
de
e
h
u
m
r
nn
a
a
n
d
i
s
i
o
N
Q
N i,
.
.
—
.
,
.
,
.
.
.
,
-
—
.
,
,
’
_
.
.
.
.
.
,
.
,
.
,
,
.
,
-
.
,
,
,
,
.
.
,
.
DICTIONNAIRE B A M B A RA FRA N Ç AI S
22 1
-
I m pôt d e c ap i ta t i o n ( pr i x
M
N i son gouo ,
‘
N i yor o
N 0
-
a,
N
a,
N
o bo ,
N
f
am e
)
.
v ai s e h um e u r
P a rt q uo te p a rt
Tra ce p i ste
Pl a ce l i e u e n dro i t
La fa u te de
Sui vre l e s tr a ce s
A l a s ui te d e a c a use de
I n testi n s
Sa l e té o rd ure
Sa l i r
D é n i grer q u elq u u n
To u s fe u i ll ages q u i re n tre n t d an s
l a s sa i s so n n e m e n t des s a u ces
p ou r les re n dre gl ua n te s
Sa le
G o u rm an d
G l uan t
G o ur m a n d i se
So r te d a r b uste
F o u et fai t d u n e b r an che de
au
.
—
,
.
,
.
,
,
N
d
.
,
,
.
.
‘
o e,
'
e
n
o
s
,
g
.
,
.
.
,
.
’
.
N ogo l â ,
n ogol cm
,
’
.
N oyo l é,
N ogom a ,
N ogom a n ,
N og0m a ya
.
.
.
,
N ogon ogo,
N ogon ogo bi sa n ,
-
.
’
.
’
A m él i o rer ,
d ouc i r
Surn o m d o n n é aux Tr av él é p ar
les B a m ba ra d u B el ed ougo u
u
u
i
s
ccède
Q
A l a pl a ce
Se d i t e n p a rl a n t de de u x e n
fa n ts, de cel u i q ui est le c adet
i m m éd i at de l a u tre
a
.
.
N
ok a n s i gu i ,
N
an a
.
.
,
’
.
DICTIONNAIRE B AM B ARA F R AN Ç AIS
222
—
Li a n e
N
en
r
a
l
n
é
é
g
.
So rte
de pr un e s auvage
N on k o n on kon koa r ou C o u de
Léc h e u s e p ar le fr o tte m e n t
N on n a
La i t
N on o
La i t fr a i s
N on o k én 6
La i t c a i l l e
N on o k oum ou
C a m élé o n
N on s i n a ns i
A u tre m e n t , s i n o n s i ce n e st p as
c el a
C rép i r
C o ller b o u cher
B r ou i ller s a l i r
B ou r ge on n er p ou sser des b o ur
o
e
n
s
g
Po l i r
N ougou
P o l i l i s se gl i ss a n t
N ougou m cm
B o ur ge on
N ougou k ou n
San gle
N ougou r é
G a u che
N 0u m a n
G au cher
N ou m a m a n ,
F o r ger on
N o u m ou
P oi n te
N mm
on gou é,
.
,
,
.
'
,
,
.
,
-
.
,
—
.
,
.
,
’
,
.
.
,
.
.
,
,
.
.
,
,
,
,
.
-
.
,
,
.
.
,
.
.
,
.
,
N
o un a bo ,
N ez
Ta i ller
N
oun a bol é,
P oi n t u
N
ou n k ou n ,
.
N
ou n k ou r ou ,
Q
’
en
p o i n te
.
.
ui n e s
t p a s p oi n t u
.
DICTI O NNAIRE
B A M B A B A
-
FRAN Ç AIS
l à,
228
celle l à ce ux l à celle s
là i n d i q ue l es obj ets él o i gn és
Hé i n terj ect i on se p l a ç an t aprè s
le n o m d e l a pers o n n e q ue
l o n appe l le
P a rt i c ule serv a n t à repr e n dre de
l a v o i x à l a ﬁ n d un e pér i o de
a sa r a 6 i l est m o rt
Ex
P a rt i c u le q ui se pl a ce e n tre de ux
n o m s et i n d i q u e l a gé n ér a l i té
Ex ti c ô tzc t o u s les h o m m es
do n ô d on t o u s les j o u rs
N p d hom m e
Ve n dred i
I n terj ecti o n m a rq u e l a s urpr i s e
et l a m épr i se
C el
ui
-
-
-
,
,
,
.
«
’
.
’
.
.
,
.
.
'
‘
—
'
—
,
.
—
-
.
,
’
.
.
.
.
,
.
O ui
.
s
M
ai
N
on
ou i
a
,
ss ur ém e n t
.
.
Suﬂi x e , m a rq u e
le pl ur i e l
P ron o m p ers on n e l
p ers on n e
d u pl u ri el i l s e u x les le u r
le u rs
A b s o l u m e n t o b l i gat o i re V D i a
.
,
,
,
,
.
.
a
o
g y
J eudi
.
.
ercr ed i
A r ge n t
M
.
.
.
,
DICTIONNAIRE
224
O uél é,
B A M B A B A
—
FR A N Ç A I S
A ppeler
R e n dre r um i n er
.
O ugou , wougou,
Ou l a ,
O ul i
,
So i r ,
.
p rès m i d i
Lever se lever m ettre d e b out
é m i grer déc am p er
Ch i en
P o i ss o n b l an c d o n t les de n ts res
se m b le n t à celles d u ch i e n
Pl an te gr i m p a n te
So rte d e p a i lle serv a n t gé n ér ale
m e n t à fai re les r u ch e s et les
t o i ts des c a ses
So rte de v o l ubi l i s
Perdr i x
a
-
.
,
,
,
,
O u l ou, wou Zou ,
O u l o u d i égu é wou l ou
d i égu é,
-
,
Ou l ou d i ol oko ,
.
.
.
.
.
O u l oun i k l o ,
O u o l o,
.
.
O u or o ,
O u aso ,
P a ta te d ouce
D é gr i n go ler ( a vec
.
O ûr ou , yr i ,
v ô ur 0 u — l a
bi )
.
k a bi , l a
p i erre
a
O us ou r o u ( m a u re ) ,
dé gr i n go lé
D éj o i n te r fo u ler
É gr en er (l e c o t o n )
B o u c an er
P a r fum er a vec d e l e n c e n s
C h auiÏ e r ex K él é i n 0 uss ou r a
cette b at ai lle f ut ch a ude
En ce n s
V Sâ l i
O zc ô
Oui
.
() ur oz mgou tou ,
Ou s i ,
.
,
.
O u s ou ,
Ou sou ,
O us ou
,
.
’
‘
.
.
.
O usou l a n , wousou l an ,
,
00 ,
.
.
.
.
,
DIC T IONNAIR E B AM B ARA
P â, p
a
ki
I n terj
,
ER A N
—
l appr ob ati on
’
m arq uan t
.
22 5
QA I S
c e st b i e n fa i t
Su rfa ce pl an e
Sa u ter fa i re u n b o n d
V o l er ( o i s e a u)
F ai re s a u ter fai re e n v o l er
V o l a t i l e s u r n o m d on n é
s auterelle
I n t i m i der , fa i re pe ur
’
.
.
,
.
.
,
,
.
a la
.
P ap a ( md
p
mo ko
.
ap a
P ap a , p ap a l i ,
’
P a r a (m
‘
I n t i m i d a ti o n
B
.
e espèce d e p a l m i er
d i t ba n
R e m pl a ce le b a m
b o u d a n s les c on str u ct i o n s d e
t o i t s i n d i gè n es
F i ler le c o t on
Fi l e use q ui ﬁl e
N erf
C o r i ace
M ai gr i r
M a i gre
M a rq u e l e to n n e m e n t
V Pâ
r an che d
’
un
.
.
.
,
.
.
.
P
as a l é
as a l c ,
f
P a ti sa kén é,
P ay
P ay.
P a yé,
-
'
.
.
.
R i en
.
D e n telle s q ue les
te n t s ur l a tète
.
C l o u er , e n fon cer
.
fe m m es m e t
DICTI O NNAIR E B AM B ARA FRAN Ç A I S
226
-
t o ut
E sp i o n n er
P 0 u , fc ou ,
P ér èk i ,
P as d u
P ér èki l i l a
E Sp i O D
f
(
'
.
.
,
.
P ér èn ,
C r i er fo rt
P ér @ ér «
P i ge on vert
V i n gt ci n q ce n t i m es
V a i n n u l de n ulle v ale u r
A gi ter l es a i l es ( v o l ai ll e)
P i èce d e t o i l e
G r o s s i l u re à gr o sse tête
To u t à c o up préc i p i t a m m e n t
P i ge o n vert
V F os on fos on
Préc i p i ta m m e n t ( s o rti r)
R u er
P i n cer ave c le s d o i gts
P iki ni
P
.
W
( )
—
.
,
ar z
r
a
a
,
p
P i r ip i n
P îs i
f
( )
.
,
,
'
,
.
.
.
,
P ol yo ,
P or ok o to,
.
.
P
P
o r op or o,
P
o u l ou k o u ,
P
o u r ou ti
P
ou r outi
,
.
oso n p oson ,
.
bou l ou/ci ,
,
.
.
.
,
.
R.
R
a , ro,
R
ad i a ba
R
a tom o , r atowo ,
R
ou m ou
Per m u te très s o uve n t a vec
A ded an s
V C hékl i ti ék a to
C h oi s i r
R o um e ét off e b le u fo n cé
,
A
( )
f
( )
.
,
1
.
.
-
,
.
.
.
.
,
Serpe n t
M o u ri r
.
.
E m pêcher ,
a n n ul
er fai re ce sser
,
.
DICTIONNAIRE B AM B ARA FRAN Ç A I S
227
-
S a ba l i l é ( m d
rch er
M o ura n t
Tr o i s
F r a pp er q u el q u u n
C a u se
C a l m er l a c o lère s u pp o rter a vec
p a t i e n ce
D o u ce ur p ersévér a n ce :
C a l m e to i n e te fâche p a s
La i sse m o i ( a u ﬁ guré )
D oux c a l m e
Sa ba n an ,
Tr o i s re m e
S a ba r a ,
Sa n d ales
Sci
M
,
Sa ba
S a ba
s a baga ,
,
a
.
.
,
.
Sa ba , ÿj i
S a ba bou s a boa (A )
Sa ba l i o u sa ba r i ( m )
’
.
,
.
,
,
,
,
.
S a ba bi
o u sa ba r i
m
( ),
O a ba l i
o u s a ba r i
m
( ),
S a ba h
o u s a ba r i
m
( ),
'
Sa bou
Sad i e
—
n
’
-
.
,
-
.
,
.
,
A b s u rde
C o u le u vre
A n gui ll e
ta n ,
.
s o ul i ers
.
.
'
,
S a d i Éga é
S a ﬁ ( A) ,
-
.
.
,
S a fo,
,
I gn o r a n t , i m b éc i l e
f
S âf0 ( A )
F ad e
s a o l é,
,
.
.
Pre m i er t i ers de l a n ui t he ure
de l a c i n q u 1 e m e pr i ère m u s u l
m a n e vers d i x he u res d u s o i r
Pe a u d u n serpe n t q ui a m u é
V S égu é
M a rché m o u t o n
M o u t o n châtré ( d i t m o u t o n d e
c a se )
Pet i t m i l
V o l o n té
M a ti n
Sa u ter
,
,
.
’
.
.
.
.
et
ba r a
.
.
S a go ,
Sagom a ( m ) ,
Sa gan ,
.
.
.
DICTI O NNA IR E
228
B A M BA B A
-
FR AN Ç AIS
R eve n i r rep a rt i r ret o ur n e r
R ec ul er
Sagu i ,
,
Sagui k o ,
—
.
,
.
S agu i ma to ( m ) ,
S ak ên é,
Sâkén é p a ti ,
—
Sakoun oun
En
M
V
reve n an t
.
a r go u i l l at a u
.
P
c o rps très l i sse
a ti sa k én é
—
.
de r i v a ge à très l on g Co u
a i grette
Pa re sse ux
P a re s se
P ar esse
To m b e
D r o i t de m a rché
C i m eti ère
P o i s s o n b l an c s u r n o m m é c a p i
t ai n e
M o rt m o rte
F ét é pr i ère m us ul m a n e
M u s ul m a n
D o um e m e m oi s de l a n n ée m u s ul
m an e
E au serv an t à l ab l a ti on de s
m u s u l m an s
V B ol oko
D e u x h e u res d u s oi r ( 1 4 h e u res )
O n z i è m e m m s d e l an n ée m u s ul
m an e
P asser d ou ce m e n t l a m ai n s u r un
m a l e n d i s a n t d e s fo r m u l e s
p ou r l e guéri r
P as se r à l e au
O i se a u
,
.
,
.
Sa l a ba to ( m ) ,
Sa l a ba to ya ,
Sa l ay a,
Sa l é, s a r é,
s eya ti o ,
S d l e , s al é,
S a l édo
S â l én,
'
,
.
.
.
.
.
.
.
Sa l én ,
Sa l i s él i ,
Sa l t bô , sa l i baga ,
,
—
S al i ba k a l o ,
.
,
,
.
.
’
.
Sa l t dy
—
’
,
.
Sa l t dj i ,
Sa l i fa n a ,
Sa l i ﬂa four a n tzer a
ka l o ,
Sâ bo ,
-
‘
—
—
.
.
.
’
.
’
.
’
.
DICTIONNAIRE B AM B ARA F R AN Ç A I S
229
-
L a n n ée der n i ère
’
E léph an t
.
.
Ti rer tra î n er e n tr aî n er
,
,
C a de a u qu
q
ab
se n t
Sui e
A r b re
rr i v an t
est e n v oy é
’
ui
ou
.
un
a
a
pp o rte
a
r
p
un
.
.
a u a ér é
re sse m b l an t
.
Pi l i er
Pl an te à l a rges fe ui lle s r on des
c o l lée s a terre
H on te p u de u r c o n fus i o n
Q u i a de l a p ud e ur ti m i de
E h o n té ( e m p l o y é c o m m e I nj ure )
I m p u de n ce
A v o i r h o n te fai re h on te
H i ver n age s a i s o n des pl ui es
A n n ée
A cheter
N p de v i lle
.
.
.
Sâ mé,
Samé bâ
S a m é n ta n
,
—
.
,
Sa m e n ta gn a
S a m cy a ,
’
—
Sa n
Sa n
Sa n
.
,
.
,
s a m i gn c ,
'
.
,
,
.
,
.
,
.
.
.
Sa n a m bér én i ( m ) ,
( Èrêl e
Sa n a n ,
A r b re b l a n châtre
Sa n a n ko
dr o i t
R i n ce r
,
-
-
k 0un a n
.
o
rd i n aire m e n t
.
.
Sa n bél én i
Sa n d i â n é ( sar ak o l é)
Sara dj i ,
Sa n di i
.
,
’
Sa m i gn a ,
.
,
,
G rèl e
,
.
Ép o q u e de s p r i m e urs
.
Pl u i e
Le s pre m 1 eres pl ui es
E n h a ut
A nn onc er l a mort d e q ue l q u un
.
.
.
’
.
DICTIONNAIRE B AM B ARA F RAN Ç A I S
2 80
-
Sa n ﬁél a ,
s i an
é
l
a
ﬁ ,
Q ui
a n no n
ce
l a m ort
de q uel
qu un
E xpr i m er ses c on d o l é an ces
C el u i q ui expr i m e des vœ ux d e
’
.
.
c o n d o l éa n c e
G ar a n t
Sa nga ya ta
—
.
c a ut i o n
G a r a n ti r c a u t i o n n er
M o u st i q ua i re
U n i n st a n t b i e n tôt
J us q u à ce q u e a v a n t q ue a u l i e u
de
A ch ete ur
Ta re n te a y a n t a tte i n t s a der
n i è r e gr o sse u r
R e n dre pr opre p ur i ﬁer
P r 0 p r e té p ureté
.
,
,
,
.
.
Sa n i ,
s a n i sa ,
.
,
S an i
’
,
,
.
S
an
i kél a ,
‘
sa m n a ,
-
Sa n i koa n ﬂa ,
-
.
.
Sa n ign a
S a n i gn a
,
,
Sa n ign a l
Sa n k a ra 3 0
Sa n ka ba ,
Sa n kal o
Sa n k ou l ou
P r 0p 1 e
c
,
E t a ge
C i el
C i el
-
,
,
-
t on n erre
.
.
.
san i
—
G r o n de m e n t d u
B r ui n e
A cheté
A ch a t
C o m m erce ( m o t à m o t
ve n te )
l
r
u
i
c
t
i
e
n
t
de
o
o
n
Q
,
‘
.
.
m0a so am oa sou ,
Sa n n é
Sa a m ,
Sa n n i
.
.
,
-
.
,
,
'
Sa n
.
.
,
é
é
r
ﬁ
,
.
Sai 1wu m a ,
Sa n 0u n , sén i
S a n p ér èn
—
,
Sa m ar a ,
’
.
,
To n n erre
Cage
à
.
p o ule
.
a
ch at e t
DICTI O NNAIRE B AM B A RA FRAN Ç AIS
2 31
-
S a n ta ,
Q u i est
Sar a
,
Sar a
,
P a y e m e n t s o lde
P a ye r
Préve n i r E x z s ar a a l a
vi e n s l e
B e a u té
Li s 1 ere q u i o r n e le c ol let d un
b o u b o u ( h a b i t i n d i gè n e )
Aum ô n e
Va ur i e n
Sa cr i p a n t
B e a u b ell e
Q ua l i té de cel ui q u i e st b e a u
Su ﬂo q u e r e n a v a l a n t u n l i q ui de
F a uﬂ l e r u n h a b i t
Q ui n e st p a s b e a u
C o n d i t i o n c o n ve n t i o n dél ai de
p ay e m e n t fa i re u n e c o n v e n
t i on c on ve n i r d u ter m e d un
p ai e m e n t
To m b e
V S ér i
L a n n ée der n i ere
J u st i ce m u s ul m a n e
M a i n te n a n t d e s ui te
a ve n dre
.
.
,
.
la
Sa r a
'
-
,
.
.
,
—
.
.
’
.
A
( )
S a m ira
Sa m ira
—
Sa r a /za
—
md ,
ë
f n,
Sa r a ma
—
,
Sa r a n
,
.
.
,
.
.
.
,
’
S a r a n ta n
Sa r a ﬁ
.
,
Sa r a m a ya
Sa r a n
,
’
,
.
,
,
,
’
,
.
.
.
.
’
.
.
.
,
B o u i l l o te
.
.
r t
J au n e
La m o rt
P ou v o i r p u i ss an ce force c apa
c i té
M
ou an
.
.
.
,
.
,
,
DICTI O NNAIRE
2 32
B
AM B ARA FRAN Ç A I S
-
A rr i ver atte i n dre
A rri ver à fai re q u elq u e ch o se
.
,
.
P o u let ; a vec
P u i ss an t q u i a d u p ouv m r
P ui ss an ce
E cri t l ettre p ap i er
E cri re
Vr a i ex sébè l a j e l afﬁrm e j e
n e pl ai s a n te p a s ; s ebè do c est
v r ai
Si n cère vér i t ab le sér i e ux
Vertu e u x bo n sér i e ux
R on i er
A ct i o n d écri re
Fo i s
.
.
,
.
,
.
,
.
’
.
,
,
,
’
-
,
.
.
,
,
.
,
,
.
Sébél i sébén i
Ségn a n
,
’
,
,
Ségu é,
B éguë ,
ségù eb
'
.
.
Ep er v i er
Sa v o n
.
.
Pl an te à ﬂe ur v i o l ette q u i p o usse
a u p i ed d u m i l e t a m è n e u n e
m a u v ai se réc o lte
B oi ter
Ve r d e G u i n ée
B o i te ux
M alhe ure ux p a uvre fati gu é
F a t i guer fa t i gue
Ce hd r e d o n t o n fai t l e s a v on
A rbre ép i n e ux d o n t l e frui t
p u rge lé gè r e m e n t et ch a sse l a
b i le
R ej oi n dre p o urs ui vr e
.
.
.
Ségu él cn ti o ,
Séguémbâ ti o
Séga én
'
,
Ségu é
Ségu én é,
.
,
.
,
,
.
,
.
,
.
Seguere ,
,
.
DICTI O NNAIRE
Séguér é
,
B A M BA B A
—
F RA N Ç AIS
2 33
V i s i ter p ou r u n serv i ce ou un e
a ff a i re
E x a m i n er a tte n t i ve m e n t un e
affa i re o u u n e p a r o le d i te
I n te rr o ger q uelq u u n a tte n t i ve
m en t
E n q u ête
E n l ever les t a c h e s d u n vête m e n t
H ui t
P a n i er
A i gu i lle
R eve n i r reto ur n er
H ui t i è m e
N d u n e v i lle de So u d a n
n bi n séko k é
So n p o ss i b le ex
i
i
m
o
i
b
f
t
n
p
s
s
le
a
a
o
j
A p o i n t arr i vé m ûr
C ou per l a v i an de e n l an i è re s
A n gle
V Sa l i
V Sa l i fa n a
O n z i è m e m o i s d e l an n ée m u s u l
m an e
D i x i è m e m o i s de l a n n é e m us u l
m an e
Ta m ta m d est i n é a ux c ul t i v a
te urs
So rte de h ache
.
Ségu é œ gu é
'
-
.
,
’
Ségué s égu é ( m d
-
.
Ség ué séga él i
Ségu é ségué ( ﬁn i
—
.
,
’
-
.
Ség u i ,
.
Ségu i ,
Séqu i l a n
.
m
( ),
.
Ségu i n ,
Ségu i n a n
.
,
.
’
.
Sék o ( m d
.
’
’
.
,
,
’
.
Sél é
Sä l e ( s aga
'
.
,
,
,
.
.
.
Sél i fa n a
Sél i
—
0 u r a n ti ér a
ha l o
Sél i n i ti en n i
’
.
,
-
.
.
,
ﬂ f
a
—
.
—
kal o
’
,
.
Sém bél é
-
.
.
M
oë l l e
.
A pp uyer
,
a
d os ser
.
DICTIONNAIRE
2 34
R A
R A R A
M
-
F R A N
CA I s
V Sa m igmt
Pi ed p a tte
P on t
C r euse r
A gi h té être bo n c ou re u r
A rri ver j u ste au bon m o m e n t
D é n o n cer q u elq u un p ar m éc h a n
.
.
.
,
.
.
.
,
.
’
c e té
S én d0m ,
‘
Sén e
Sén eké,
Sén ék rﬂa
S én en
Sen fa bi r i bi r i ,
'
,
'
,
'
,
—
.
D én o n c i ati On de c e ge n re
C ult u re c u l t i ver , cre user
,
F a i re de l a c ul t ure
C u lti v a te ur
,
,
Sén k0ya , séngoya ,
Sén n o ( m ) ,
Sèn s è,
S ém ên ,
—
.
.
.
G ra t i n
.
C ou r i r , se s au ver
c o u ra n t
en
.
Vest i ge
D o i gt d e p i ed
e
u
i
p
che
cre
u
s
i
u
i
o
Q
q
J am b e t i bi a
G e n ou
A rr i ver tr o p t a rd
D éfa u t d a gi l i té
Vesti ge
F i l trer
A cc o m p agn er q u elq u u n q u i m a r
che d i fﬁc i le m e n t s o u te n i r u n
m al a de c o n d u i re u n e m a r i ée
che z son m a ri
G r an de a n t i l op e
V Ségu é ségué
In ﬂ r m i té des p i eds
.
Sengon i , s en kon i ,
Sén i n kél a ,
Sén ka ba
Sén koa r0u ,
Sén kaya s éngoya ,
.
.
.
,
.
,
.
.
’
.
.
.
’
,
,
.
.
—
.
.
.
I TIO N N A IRE
D C
B
AM B ARA FRAN Ç A I S
2 35
-
P l an te
du
p i ed
.
Tal o n
.
G r o upe
b e au c ou p
,
de
m o n de ,
c ar av a ne
Té m o i n
‘
Sér èké o u s cr èkès ér èkè G i go ter
Tém oi gn age
Sér ëya
Sér i
Ép arp i l l e r r ép an dre a sperger
Sér i
B ou i ll i e de m i l
S etan i ( A )
Sa ta n
Q uerelle u r d i a b o l i q u e
Seta n i m â
Pa ress e
Vi e n a t ure ge n re r ac e so rt e
.
.
.
.
,
.
,
,
,
,
.
.
,
.
,
,
,
.
.
,
A ge
Si
Si
,
.
K a r i té
,
.
C heve ux p o i ls b a r b e pl um e
Q ui est de l a m ê me n a t u re
,
,
,
Si
,
Si
,
si
f u ( hél é)
,
Si
,
,
.
,
Se n s
ti ogo ,
Si ,
Si
,
,
s i gn i ﬁc ati on
Se m e n ce
M o u dre
P a sser l a n ui t
B ij o uti er o rfèvre
Sa m ed i
E m p an d u p o uc e au
P o ulet
C h a t s au v age
Lu tte
G r a tter l ab o urer
Sarcler r ab o ter
Lutte r
.
,
.
.
.
,
.
.
.
,
Sw
,
.
S i é m i n é wa r a
—
—
,
S i e n , ba r a
'
.
.
S i cn ,
'
.
,
S i én
Sl en bo bâ r i ta ,
,
‘
-
-
,
,
.
.
m éd q
.
.
DICTI O NNAIRE
2 36
Swn bo l a bar i tal a
S i én n é
-
-
,
,
Si én ta ,
—
i
é
S 3 0u l 0u
Si ﬂé n éga én égu é
,
,
B A M B A B A
Lutte ur
—
F RA N Ç A I S
.
Verser (l i qui de )
V Si én bo
.
—
.
.
P o dl ai l l e r
.
,
,
S i ﬂ6i i ,
S i ga { s i k a
S igo
'
’
N om
,
d un e esp èce de k o l a
R êve , rêver
D ou te d ou ter
B oeuf s a u vage b ufﬂe
S a sse 0 1 r a sse o i r
D o m i c i l i er s e ﬁxer h a b i ter
C i ta d i n
R ester tr a n q u i lle
B a ll e l o ngu e
B o u rd o n
Si è ge ch aise t ab o u ret
A ss i s ﬁxé
So upç o n
Hés i ter e n p a rl ant
D ou te d o uter hés i t a t i on .
V S igu i et Y o m
D ou te d o u t e r
C ade n a s
N o i x d e k a ri té
V Si r a fa
I sl a m i s m e
Poi lu
n a
u
i
u
v
i
e
n
l
e
e
o
u
i
a
u
n
g
q
Q
v
e
e
i
m
s
i
e
a
tte
t
te
e
s
a
d
r
l
a
n
p
.
.
,
.
,
.
,
S i gm
S i gu i
S igui bâ
S i gui bo l o ma
’
‘
.
,
,
.
.
,
-
S i gu i d én ,
.
,
,
-
”
,
.
.
.
Siga i l a n
Si gu i lé
,
Scgui n a
Si gu i s i gu i
Si gu i s i gui
S i ga i y or o
.
,
—
,
—
—
Si ka ,
S i ka r a
Si Icol o
Si l af a n a
S i l â mé
S i ma
,
,
.
.
.
.
-
.
,
,
,
,
.
,
,
,
.
,
‘
.
,
,
,
.
.
.
’
,
.
DI C TIONNAIRE
BA M B AB A
To u t
an i m a
l
-
FR A N Ç AIS
ui a
q
D u rc i r ,
2 37
des p o i l s
.
c o aguler
M a m elle se i n
Le der n i er des e n fa n ts le p l us
u
n
e
e
j
A r b re à go uss es très l on gues
B i ch e d u Sa hel
Prêt ( e n p a rl an t d u n obj et )
.
.
,
,
.
S i n d i an ,
.
.
’
.
Tr ép i è d
.
De m a i n
A près
M
a
de m ai n
de b o n n e he u r e
.
ti n
S i n k is é,
Pi s
S i n 0 ko
Dorm i r
—
,
s i n ogo , s ou
.
.
.
.
n ogo ,
H ai e ,
N
‘
c l ô tur e ,
b a rriere
.
p de v i lle (San s a n d i ng)
S a p p u ye r s ur un e c an n e
Sa n s r a ce c on n u e s a n s p o i l s
C he m i n s e n t i er v o i e ,r o ute
F a ç o n pr o cédé
.
.
.
’
.
,
,
,
.
.
.
,
B a o b ab »
Ta ba c
.
D ér o uter ,
ti Ce
S i Ÿ a fa na ,
S i r a gu é bl a
Sira mi ,
Si m a ,
.
V i vres d e r o ute
G u i der
Pr i ser
C r a i n te pe u r
C rai n dre av o i r pe ur
.
—
Sar a n ,
c o m m et tre
,
.
.
,
.
,
.
un e
i nj us
D ICTI O NNAIRE B AM B ARA FRAN Ç AIS
2 38
-
A tt a cher l i er
Fa go t , b o tte
,
,
n ou
er
.
.
R a s oi r
.
D esce n d a n t
de M a h o m et ch ér i f
C o m pl o t c o n sp i r a t i o n
A tt a ché l i é tr a m é
B e u rre fo n d u
M a i n te n an t 1 m m e d i ate m e n t
F u m ée
B rûler
C a se
C hev a l
J e u de h a s a rd
U n e c a se u n e piece
G r o s p o i ss o n l i sse a gue ul e e n
fo r m e de b e c
B a se d un e m a i s o n
Tr o u exc a v ati o n
P alefre n i er
Q u i est au serv i ce d un r oi
,
,
.
.
,
,
.
.
,
.
.
.
.
.
.
,
.
.
’
.
,
.
.
’
Safa ,
.
Sôfa l i ,
sô
Sof0u r 0u
fél i
,
A
ne
.
Lo u er l ou a ge
,
.
Sogn a l i ,
Vo l
Sogna l i k éba ,
V o le u r
P ercer fa i re un tr o u
Vi ande ch ai r
B i che a n t i l o p e
V Kau n ga sago
E léph a n t
A sp erge s au v age
.
.
,
.
,
.
,
Sago ,
-
.
.
Sogoba ,
Sagaba kén és i
-
.
.
.
DI C TIONNAIRE
R
AM B ARA
-
ER A N
Ç
2 89
A IS
A r a ch i de
Ségoba ä gu é,
-
de gr o ss e e spèce
I n tercéder
I n tercesse u r
M a l a d i e pe i n e e n n ui
E m p i ler les u n s s ur l e s au tres
M ati n
B ou c a n i er
G i b i er t ué o u crevé
C h ai r m o rte q u i se fo r m e s u r
u n e pl a i e
C he va l m âle ét al o n
Ta p i s de selle
V i ol on
Sab o t i n d i gè n e
P u i ser ( l i qu i de )
E tre très m at i n a l
D e n t de s agesse
Lo n gu e p i o che
M ati n a l
N o u ve au c i rc o n c i s ( Sal i m a e n
k a s s o n k e dés i gn e a u c o n tr a i re
un
u
n
a
e
e
rc
n
n
r
o
o
i
c
c on
g
j
.
.
Sogon ad on a
S ago l a
,
s a gem
,
m
( ),
S Oÿ O ZÔ ”
S ogoma ,
—
S aga
-
Saga
—
,
.
ou s ou 7a ,
sou ,
.
.
s ou ,
S ôké
,
.
,
S ô k ar od a
-
.
,
S ô k au ,
-
.
S ô koa r o em i
—
,
So l i ,
.
.
,
Sogo
,
,
s ôsén
sar i
.
.
.
Sô l i ,
So l i
So l i
—
.
.
k a bal a
,
Sal i m a ,
..
ci s
Sal i si
So l o s ol oti ken dâ n ,
'
,
‘
)
.
précéd a n t l a C i rc o n c i s i o n
Li a n e a i d a n t à p a sser un ﬂe u ve
à p i ed
Perr uche
C hev a l n o i r
F a b ri c a n t d e fét i ches
La m o rt m o ur i r ( F o r m ul e p o l i e
è te
.
.
.
So l o ,
.
.
Soi e , s ol aﬁn ,
S um a
Sam a yél ém a ,
,
.
.
,
.
,
DIC T I O NNAIRE
2 40
B A M B A B A
m
—
.
à m
-
FRAN Ç AI S
ch a n ger de m ai s on
—
.
ou
de c a se )
So u pç o n n er
Pêch e u r d e r a ce
B o tte
So rte d a n t1 10 p e
C a ra ctère b o n n e o u m auv ai s e
h abi tude
C œur
A ccepter v ou l oi r d on n er sat i s
fa ct i on a un e de m an de
D on n er
O ff r i r un s a cr i ﬁce
A rr o ser un j ard i n o u un e pl an te
Pri x
Pr i x
U n i n st a n t
G ri ff e serres
O n gle
M a t i ère o u v i ct i m e d u s acr i ﬁce
Sa rcell e
Li ev1 e
A ccr o u p i r
To rtu e
Ta r en te
G agner a tte i n dre
R ei n
Ti r a i l l e u r s o ld a t
.
.
.
.
’
.
,
.
.
,
,
.
Son ,
San ,
Son
.
.
.
,
Sô n ,
Son go
.
S ôn i ,
.
San i ,
,
i
on
a ra,
S
Son i
—
f
fén
,
Son ign an égn én é,
Sw a n
Sonsor o
'
,
,
Sor a
Sor a n twr é,
Sor o ,
Sor o
Sor od â ss i ( f) ,
,
-
,
.
.
.
.
.
.
.
.
.
,
.
.
,
'
Sor ofe ,
N
.
p de fe m m e
.
.
DICTI O NNAIRE
Sor ol a
So sor i
'
B A M B A B A
G a gn é
-
FRAN Ç AIS
obt n u , a
2 41
e
tte i n t
B a d i ge o n n er
C hercher u n fus i l
Sosa ( m a r i fa
Di sc u te r c o n tester
Sosa
M o u st i q u e
Sosa
D i sc uss i o n c o n tes ta t i o n
Sosal i
M a q ui gn o n
Sô téfo sô d i agoba
C hef d e fa m i l le
S atig ui
N ui t
Soa
P i èce de c m q ce n t i m es
Sou ( f)
C ad a vre
Soi l
Tre m per d a n s un l i q u i de
Sou
Percer tr o uer p i q u er
San a
Tro u fa i t p ar un obj et p i q uan t
Soua da s aga d a
N p de v i ll e ( Sok o l o )
S oaa l a
To usser t o ux
S ou asou a s ayas aya
So rc i er j ete ur de s o rts
Sou bâ sou baga
Préve n i r
So ud a
E n terrer e n terre m e n t
M a rché
Sougou ( m )
Pl a ce d u m arch é
Son goa ﬁé
Sou ka r o
Su cre
Sou koi a n
B a s i l i c ( pl a n te )
A rr i ver t a rd à l a n u i t
Sou l a ( o u as o ul ou n k é) C ui vre r Ouge
Se b a i sser
Smi l i
P ou sser u n e p i r ogue
Soû ma
O de ur :
S ou m a
F i èvre
Sou m a
F r ais fr aîche ur
Sw ma
,
,
.
'
-
.
,
.
.
,
,
.
,
.
,
,
°
'
-
—
.
,
,
—
.
,
.
,
.
,
.
,
,
.
,
,
,
.
—
,
,
.
,
.
.
,
,
,
.
,
,
,
.
.
,
.
,
.
,
.
,
.
,
.
,
.
,
.
.
,
.
,
,
.
,
,
,
.
.
DICTIONNAIRE
2 42
Soum a
So um a
B A M B A B A
C a l m er
R efr oi d i r
-
F RAN Ç AIS
.
,
.
u
m
a bal é,
So
Q ui se n t
Sou m a d i a l a n ,
P a rfu m
F r ai s l e n t
Cal m e
N o urr i tu re
M es u rer peser m é trer
V i se r
Q u1 pese q ui m es ure
H um i d i té
R efr o i d i
C on d i m e n t prép a ré a u m o y e n d es
fr ui ts d u n ér é
V l e précéde n t
Sau m a m a
S oa m a l é ( m d
,
Sou m a a
dé go ûté
.
.
.
,
.
.
.
Soum a n ,
,
Soum a n ,
S oa ma n i kél a
Som n a y a
m a u v a is ,
,
.
.
,
.
,
Soa m a ya l é,
Soa m ba ba ,
,
s i mba r a ,
.
.
.
.
V Toûm è
F l a i rer
.
.
.
M
l d i e de de n ts
a a
Fur o n c l e
.
.
eû
n
er
j
P i ed de vé gét a l ; ex : sa l a ti soun
p i ed de s a l ade ; i r i sc a n p i ed
d a r b re ; gn o s oa n p i ed de
J e ûn e
.
,
.
,
,
’
,
mil
Saun a,
Sau n a ,
.
s om m e i l
C a i ller ( l ai t)
Peti t m i l hât i f
A m i e d un h om m e
F i l l e p ubl i q ue
Do r m i r ,
saun aga,
S oun a n ,
Soun gour oa ,
Soagoa r ouba ,
.
.
.
’
.
.
DICTI O NNAIRE B AM B ARA F R AN Ç A I S
2 48
-
Sou n
-
k a lo
N
,
eu w e m e
1n a n
So un
-
ka l o
m a ko n o ,
-
e
Sou no un k ou n
Sou r a k a
D épôt
,
—
f
0 ug0u r i ,
S ou r o,
'
.
l
’
ann
ée
m us u l
.
de t o utes s o rtes de s a letés
Terre a u
.
au
.
,
,
,
Sau r é
,
S our o ,
So u r o
,
.
re
Sa n s fa m i lle s a n s app u i se ul
d an s u n v i ll a ge s a n s défe n se
B i e n va c a n t
La n ui t pr o ch a i n e
La n u i t d er n i ère
M
,
d e l a n n ée m us u l
H ui t i è m e m o i s d e
m an e
Sou n ouukou u
m ois
’
.
.
sau r a ,
s o ur d ,
r
u
So o n
ﬁé,
.
.
m
r
l
é
a
a
H
op i e
é
,
ﬁ
k oun ta A b ré ger
—
r
s ou a u
Sour ougn a ,
.
.
sour o ugn a ,
Sour ouk ou
n a m ahor a,
,
Sou r ouk ou
—
n tô ,
Sou r oum a n
Sou sa ( m )
,
Sou sa ( m ) ,
,
H y èn e
Sau terelle gr i se t a c h et ée
C o urt
V D i os i
R ec u ler e n a v a n t o u e n a rrier e
p o us ser q u elq u un
P i ler
Sucer
B é ga y er
P i l age s ucc i o n b é ga i e m e n t
Li e u x d a i s a n c e c ab i n ets
C a cher le m a l o u le s défa u ts de
q u elq u u n
.
.
.
.
.
,
’
.
.
.
.
,
.
,
’
,
’
.
Sea tar a
-
,
F aux
-
ﬂ gu i e r
.
.
DICTIONNAIRE
2 44
B A M BA B A
-
F R AN Ç A I S
Per m ute s o uve n t avec K
l ink é
ma
.
P o ssess i o n ,
F eu
en
pr o p ri é té
,
est de
u
i
q
.
.
P a rti r a ller
Pre n dre p o rter
Suﬁ ser v a n t à fo r m er d es a dj e c
t i fs v er b a u x ou rel a t i fs e x e m
ple Ta pre n dre ta t a pre n ab le
d o wn m a n ger d ou n i a m an ge a
.
,
.
,
'
.
,
,
,
bl e
.
’
u
i
v
p
rt
a
s
e
n
a
Q
q
So rte de t a ba c à fe u i lle l a r ge ;
n e se pr i se n i n e s e ch i q u e
m
i
m
i
u m e se ule
s
s
se
f
a
a
a
j
m e n t o d e u r très pre n an te
E Sp O l l cra i n te
Ta b le
M a rq u e l éto n n e m e n t : vra i ! vr a i
m en t !
Pa gn e
E ve n t ai l i n d i gè n e
ui
.
,
,
.
Ta ba k i ,
Ta ba l i ( f)
‘
.
,
.
,
Ta bâr a k a l a ,
’
.
Ta ﬁé,
Ta ﬁo ké ta gn o no u ,
'
,
ta p ér e n ,
Ta ga ( m ) ,
Taga , tagad i ou
Taka l a
,
.
E ti n c e l l e
.
A l ler p a rt i r
,
.
.
D e n ts m ol ai res
A ll u m ette
.
.
DICTI O NNAIRE
Ta ka m i
Ta k om i , ta ki se
Ta ko u i a
Ta kou r ou n
Tâ l a
Ta l a
Ta l â ta
Ta l e
Ta l ck i sé
Ta l a to u
Ta m a ,
Ta m a ,
Tama
B r a i se
,
'
'
,
,
,
,
,
,
'
,
,
,
,
B A M B A B A
,
—
FRAN Ç AI S
2 45
.
M
ê m e se n s
Pet i t p a i n d e fa ri n e de m i l
Ti s o n
O re i ller
P oi ss o n p l a t d e au d ouce
M a rd i
Pr i s v o lé
P o i ds p o u r peser l o r
B u tter
La n ce
U n fra n c
Vo yage r v o ya ge m a rcher
che
V o y age u r
C o m m er ç a n t v o ya ge u r
J o u e ( te m p o y c o m pr i se )
D a tte
M a rq ue s i gn e
Préc i p i ter tre m b ler
A m adou
.
.
.
.
’
.
.
.
,
’
.
.
.
.
’
,
,
,
m ar
.
.
.
.
.
.
,
.
,
.
Di x
.
E t ui
,
fou rre a u
D o n n er
d es c o ups de p i ed
Su ﬁ pr i v a t i f s a n s E xe m ple
K a n ta n s a n s p a r o l e q u i n e
t i e n t p a s sa p a r o le
Di xi è m e
B r i q u et
Pr o tecti o n c o n tre un m a l p ro
.
'
.
,
.
—
,
,
.
Ta rza n
.
.
Ta n ga ( m ) ,
’
,
tége r
,
DICTI O NNAIRE B A M B ARA FRAN Ç A I S
2 46
—
Ta u gu i
P o u sser q u elq u un p ou r le fa i re
t om b er
A i n si c o m m e ç a
C i n q u a n te ce n t i m e s
G r a n d bâto n q u e le s M u s u l m a n s
p o rte n t e n m é m o i re d u b ât o n
de M oï se
N o m pr o p re d e fa m i lle
G r a n de a n t i l o pe à fo rtes c o r n es
rec o u r b ées
Lo u er fél i c i ter d i re d u bi e n d e
qu elqu u n
Tort u e d e a u
C apt i ve m ari é e à u n h o m m e
l i b re
A ppl i q u er q u elq u e ch o se c o n tre
G ou tti ère
’
,
.
Ta n i n o
Ta n k a ta nga W ) ,
Ta n k a r a
,
.
,
,
.
,
.
.
Ta n ou ta n to
,
,
,
,
’
.
Tao
,
n
-
ta bau ,
’
.
.
.
Ta r a ,
.
Tâ r a n
Tar a u i , ta r a l é
Ta m i a ( m )
Ta r i d i ,
Ta s a
Tas i ,
Tâ s i bâ
.
.
,
B o ur b o u i l l e
,
hda r d i
,
.
est c e p a s
C u vette e n fer é m ai llé
R e ﬂ éc h i r pe n ser réﬂex i o n
Q ui a d e l i n d ul ge n c e e n r e ﬂé
N
’
-
.
,
.
,
,
’
,
c h i s sa n t
Tâ s i ba l i
Tâs i bi l i , k on k or odi é
Ta sou m a
Ta tougou l é
,
,
,
.
l
r r éﬂ éc h i
.
.
’
I nj u res i r r éﬂ éc h i e s ,
F
eu
re i n
b l an c
.
.
Pet i t o i se a u r o u geâtre q ui cher
che des i n sectes auprè s d e s
fe ux de b r ou sse
.
D ICTIO NNA I R E
B AM B ARA FRAN Ç A I S
2 47
-
D est i n a t i o n
P as
,
’
n
être
.
s
a
p
.
C u i re fa i re c u i re
C u i s i n i er
,
.
.
B ri q u e
.
V e n de ur p u b l i c reve n de u r
Pa u m e
G r a s de l a m a i n
B r i ga n d p i ll a rd
B r i ga n d a ge
,
Téguc
Togu é ti n ti r i
'
,
.
.
'
—
.
,
d i a r a,
.
,
.
Tél i ma n
Tél i ya , tér i ga
V Tér i m a n
,
Te l aa n
”
Tèm è
.
A gi l i té
,
'
,
i er o u n ,
.
v i tesse ;
,
i n terj ect i o n
v i te
R ec u ler e n a v a n t o u e n a rriere
B œ u f p o rte u r
Ta m i s
P a sser
Pa ss an t
F ront
Ai n si co m m e ç a
Lu n d i
Ta n te
Ta m i ser le m i l
S a v a n c e r o u s él o i gn er d o uce
m en t
M a rch a n d a ge a ct i on de c o m pter
.
.
,
Tém é ( f)
Tom éu
.
,
.
,
Tém ém ba
Téa té
,
.
,
.
,
Téri
Téu en ( m )
Téne n m oso
.
,
,
.
'
-
,
.
l ien /è ,
.
î èn û tér èn tèr e
,
’
’
,
.
Tér oméi i ,
Tér ém éi i l a bâ
'
,
-
,
M
a r c h a n d e ur
B ât
.
A mi
,
.
.
DICTIONNAIRE
2 48
B A M B A BA
-
A m i t 1e
V i tesse ,
FRAN Ç AI S
.
v i te
A ppre n dre a u n e n fa n t à
cher e n le te n an t
.
m ar
.
N
e
a
s
p ,
s
a
p
.
C he v a l b a l z a n e
.
n omb
B e au c ou p ,
re u x
A rb uste d o n t l a fe u i ll e s ert à
te i n dre l e s h ab i ts e n j aun e
U n e d es der n i ère s cl a sses de
r
i
o
ts
g
.
.
Ti ap ou r 0u ta,
.
R e n dre
Ti bi r i ki
n om b e u
r
x
.
V K iri bi
H o m m e m âl e ; e n tre ; ram a sser
.
,
.
,
c o n ﬁsq u e r
‘
‘
.
A m an t a m i d
Ti oba k a m a l é
J eu n e h o m m e
Ti eb a l é, ti a ba lé
Ti ébal é fa ti o ( o u) fa to , H om m e v i f e t
'
,
,
,
,
’
un
e fe m m e
Ti eba l é k our a
—
,
.
.
r
e x ( m ot à
m o t j e un e h o m m e fo u)
J e un e h o m m e n ouvel l e m e n t c i r
c o n ci s
Lai d v i l ai n
B ra ve a l a guerre
Pr i s o n n i er de gu erre
c ou ag u
.
,
'
.
Tzéd i ougou ,
Ti éfa r i n
Ti é go uan a u l i é
‘
,
—
,
,
.
,
.
.
C él i b a ta ire
,
ie ux
V
ga
rç o n
.
So rte
de r o se a u
N atte fai te ave c ce
ro
se au
.
DICTIONNAIRE
R A M RA R A
-
F R A N
çA
2 49
IS
Pet i t lé za r d j au n e q ui c o urt très
v i te
Ta i lle
B ra v e h o m m e
C on v o i t i se ch a rn elle e n p a rl a n t
d u n e fe m m e p as s i o n d e l a
fe m m e p o ur l h omm e
V i e i ll a rd v i e ux
M ê m e se n s
V i e i lle s se
N o m pr o pre d h o m m e
J a l o u x e n v i e ux
J a l o us i e
N o m pr o pre de v i ll age
N p de pr o v i n ce
N o m pr o pre d h o m m e
M âle
M i l i e u t a i lle
Ter m e de respect d on t o n se sert
p ou r n o m m er un h o m m e âgé
o u u n e n fa n t q ui a reç u l e
n o m d u n v i e i ll a rd respec t é
Vér i té r a i s o n
Hér i t age
A b î m er an é an t i r détr ui re gia
te r r a v ager an n u ler
So rte de h a r i c o t c u l ti vé p our s a
ﬁb re
V D evm d an s l e d i cti o n n ai re
fran ç a is ba m b ar a
.
.
.
’
,
’
.
.
,
Tiékor o ba
Ti ä oor oba ya
Ti é Zco um ,
Ti él é,
Tü léya
Ti él éy a ,
TÆl éyad o ugou ,
Ti ém a n
Tiém an
Tiéma n tze
-
,
,
—
,
,
,
.
.
’
.
,
.
.
.
.
.
’
[
.
.
.
,
’
.
,
.
.
,
,
,
,
.
,
.
T
zen
toon bougour i ,
—
,
.
-
.
DICTI O N N AIRE B AM B ARA FRAN Ç A I S
2 50
-
Twn d a
F a i re les d i v i n a t i on s d an s le
-
s a b le
D ev i n q u i 0 p ère a l a i d e d u s a ble
N p de pr o v i n ce
F i b re d u h a r i c o t d i t teen
Pet i t ga r ç o n
G l i sser
Hér i ter
i
hér
te
hér
i
t
er
u
i
i
Q
Sa n s m a r i ( fe m m e )
Sa b l e
Pers o n n e vér i d i q ue
A u m i l i e u e n tre p a r m i
Peti t p an i er
D i sper s e
F i let e n ﬁl et e n fo r m e d e s a c
d a n s leq u e l l e s fe m m es m e t
te n t le u rs c a le b a sses p o u r fo r
m e r u n e ch a r ge fa c i le à p o r
ter
Se ce i n dre
C e i n t u re cei n t ur o n
P o utre
F ai re l a c o ur à un h o m m e ( fe m
m e)
C él i ba t
O i se a u resse m b l a n t à l a perdr i x
B r av o u r e
V i ri l i té pa r ti es v i r i les
A r ach i de
.
Ti én d a l a ,
’
-
.
Ti énd ougou
Ti én f0u
,
-
,
.
.
.
.
.
Ti ér me
'
.
.
Tæ n ta l a ,
,
Ti é n ta u
Ti éu ti ou
Tiéu ti gu i
Ti ém , ti c r 0
’
—
.
.
,
'
-
.
.
,
'
Ti ér é,
Ti er i
Ti ér o u
,
,
.
,
.
.
.
.
,
.
.
.
.
.
.
,
Tiga ( m ) ,
.
DICTI O NNAIRE B AM B ARA FRAN Ç A I S
25 1
-
P o i s i n d i gè n e
w
T
.
Ti gu i ti gu i
q u e d e c on ﬁ a n ce
P o ss esse u r pr o pr i ét a i re
P o i ss o n électr i q u e
M êm e
ex
c est to i
Ti gu i y a ,
é d o ti gu i togu z
D r o i t de pr o p r i été
M
u en so ugn a ,
an
.
,
Ti ga i n
,
n
’
ti g u i
,
au
te u r
.
.
’
-
,
.
même,
—
.
.
A ra ch i d e
C o u per r o m pre cesser
.
,
,
Tra vers e r ( ﬂe uve
t
o
g
Ti k o
Ti kéZ a n , ti guéba n
d i élé,
Ti k ä ou,
'
)
Ti k c
’
n na
ti or i ,
r i v i ère
D éc i d er Co u pe r , j uger
,
,
,
m ari
H a ch e
,
tr an cher
I nj u r i er
d
’
un
e
m an i ère
s our
se
N a i e pl u s j a m a i s c o n ﬁi an c e e n
m o i m a p a r o le d h on n e u r
C ou per e n m o r ce aux
F o u r m i l i er
E tre a ss i d u s a ppl i q u er a vec
persévér an ce
Sa v o u re u x b on a u go ût
A ss i d u persévé ra n t
I n d o le n t
Sa ve u r
M a l de l e n fa n te m e n t
R o uler b a l a n cer ch an cel er ( b a
te a u)
.
’
,
Ti k a ti ké
.
.
.
’
,
.
Ti m i ti m i m a n
Ti m i n a n d i
Ti m M a n go
Ti mi y a
Ti n d i m i ,
Ti ngu i ta nga
,
,
,
,
.
.
’
—
.
.
n oi
'
,
.
,
.
.
,
.
.
’
.
,
,
.
Ep i
.
DICTI O NNAIRE
52
Ti n ti n ,
Ti n ti n ,
Ti n ti n r i ( tagué
R
AM B ARA
-
ER A N
çA
IS
C oll i n e m a m el o n
A pp uy e r s u r o u c o n tre
.
,
.
Le gr a s de l a p a u m e d e l a
C est b i e n fai t
m ai n
.
’
.
Le reste
ère fa ç on m oy e n
V i ser su r p l ac e r
V agab o n d v a gab o n der
G o u t ti ère
Vr ai
F o u ler a vec les p i eds
Fo uler le l i n ge a ve c les m a i n s
p
r
l
ver
o
u
a
)
(
E tre e n gr appes
Si x i è m e d o i gt de l a m a i n
B o ttes
E m b o u r b er fa i re t o m b er q u el
q u u n d a n s u n p i è ge ( e n j u s
t i ce )
E p o q u e o ù l a pl u i e est ﬁn e et
to m b e c on ti n u elle m e n t
E curi e
C ult u re tr a v a i l b es o gn e
C om m i ss i on m e ss a ge e n v o y er
P a i lle
C a s ser
E n v o y é q u i e n v o i e q u i o rd o n n e
Ta m ta m p ou r e xc i ter les t ra
v a i l l e u r s au x ch a m ps
E n v o yé
M
an i
.
,
,
.
,
Ti ôi o
Ti al aka,
Ti an sébé,
Tio n ko
Ti on ïco ( ﬁ n i
,
,
,
.
,
.
.
.
.
.
Ti o m
Ti or ôn ,
Ti or ô n
.
,
,
s ôm ougu é
.
,
'
’
.
.
.
,
,
.
,
,
.
.
,
.
,
—
.
n
o
d
i
Tj
'
—
.
DICTIONNAIRE B AMB ARA E R A N Ç A I S
253
-
i
Tr av a i ller
i ké.
i
Tj i
—
-
hél a
.
Tmao u el ( m )
e
Tô, ton
To ( m )
'
.
'
.
,
.
.
.
,
.
o.
To
.
,
'
f
c ul t i ver
C u lt i v a te ur tr a v a i lle u r
V G maouc lé
N uq u e
Le reste
P â te de m i l
E tre c a us e q u e
La i sser p a rd o n n er
R ester d a n s
C u i re fa i re c u i re
C a m a ra de c o m p agn o n
Léser fai re t o rt à q u elq u
,
.
.
,
,
.
.
Tab i , to bi ,
Tog n o i n , ti og n ok on
'
Togn on ,
Togo ( m )
,
,
.
,
.
,
N om
H ut te
.
,
,
,
’
,
,
,
,
c a se e n
Tom ô,
Tom ô ti gu i ,
D y se n ter i e
N om
.
.
Ho m on ym e
San s n o m N p d h o m m e
.
’
.
N
om
.
.
sou baga
P o u rr i r gâter
D o u ter s o upç o n n er
Ru i n es de v i ll a ge ou d e v i lle
Ri c i n
,
.
.
.
C a rq uo i s
N uq u e
,
,
.
.
To m b er go utte à gou tte
Ta l o n
«
,
.
.
ba na n ,
,
.
p ai lle des ch a m p s
,
Tô n
Ton tô ,
Ton i ton ti
Ton ka i i
un
.
Togo togan i toi to i n i ,
Toi
Tai m a n
Toi n ta ( ago n ta n
Taka,
Tol i
,
’
.
C a n a rd
B
.
é n éﬁce
.
.
.
.
DICTI O NNAIRE B AM B A RA FRAN Ç A I S
2 54
-
Tan a, to n i o
Tan a, tan to ,
O u rd i r
,
le ﬁl à t i sser
A cheter et p a rt a ger l a v i a n de
d un a n i m a l d e b ou cher i e e n
c o m m u n et a créd i t
G age ga ger
.
’
.
Ton om a d a ( m ) , k n o
.
,
m ad a ,
Ton om i m ) , k n om i
Tôso, tôn so
Tôn to i i
,
,
,
To rdre b r a celet
t o rd u e n sp i r al e
G r o sse ch a u ve s ou r i s
N e p a s a tte i n dre l e b ut ( b a lle o u
ﬂèche ) n e p as pé n étrer ( te i n
t ure )
P e a u de m out o n te i n te e n b le u
cl ai r
F i gui er ﬁ gue
So uffr a n ce pe i n e m alhe u r m au
v a i s tr a i te m e n ts
F a i re écl o re
U n e p o i gn ée d e ( gr a i n s s urt o ut)
G r a ppe
Pâte d e m i l q ui reste de l a
v e i lle
Tr o u d o ù l on a extra i t de l a
terre p o ur des c on str uct i o n s
Très gr o s r a t
G r ou pe d a r b res b o sq u et
E tre to uﬁu re n dre t o uffu
D o n n er des c o ups de c o r n e
.
,
-
.
.
Tom o
'
o
,
.
.
,
,
,
,
.
.
Tor omod i o,
.
.
Tos i m
.
Tata
,
n
’
i ota ,
’
’
.
.
‘
,
.
'
.
,
.
C o n fe c ti o n n n e r
c ui r
.
Cr ac h o tte r
.
un
fo u r r e a u
en
DICTI O NNAIRE
Ton
Tan a
Tana , l ogo togogn a n
,
,
,
B A M B A B A
P o uah
N
om
-
FRAN Ç A I S
255
( express i o n i nj u r i e us e )
.
.
H an ch e
.
kan n ,
Ton a bo, togobo
To u ba
Tou ba bon ( W )
To u ba l âdj i
Tou bi ( A )
,
R e n o m m er être re n o m m é
,
N
.
p de v i lle
B l a n c E ur opée n
P a n tal o n c ul o tte
Se s o u m ettre de m an der p a rd o n
se c o n vert i r
To i t d u n e c a se e n p a i lle
B ri que
Ti rer b r u sq u e m e n t à s o i
F er m er
F a i re exprès
M ettre b o u t à b o u t n o u er
A ll u m er
D e n o u ve a u e n c o re
N e pl u s ( a vec u n e n é gat i o n )
H u i le m a t i ère gr a sse
Te m ps
N p d hom m e
,
,
.
.
.
.
,
.
.
,
,
,
,
.
Ton fa ton ba
Ton fa ( m )
,
’
,
.
.
.
Tougo u ,
.
.
Ton gou n
Ton gon n
Tougan n ( m )
Ton gou n ( m )
Tou l on ( m )
Ton m a ( m )
Tom n a n o ( m )
-
,
,
,
,
,
.
.
,
,
,
.
.
'
’
,
.
.
.
Ton m bé, ton n te,
V Ton n
Ton mè ( A )
A il
'
To n m an n ,
.
.
,
,
-
.
.
.
R ui n es d
’
un
v i l l a ge
ou
d
vi l l e
Trè s p eti te ai gui ll e
p
n
v i lle ( To m b ou cto u)
N e pl u s ( a vec un e n é ga ti on )
E n c o re ( l o rs q u e ce m ot est
pl o y é s an s n é ga t i on )
’
un
e
.
Tou mon to n ,
.
.
de
.
.
.
em
D i c TI O N N A I R E
B A M B ARA F R AN Ç A I S
-
S e m p l o i e p o u r d i st i n guer d i vers
te m ps d u ver b e E x a ton m bé
’
.
bal i , i l
s a, i l
a
a
c our a i t
n ét ai t
’
ton n k ad i é, i l
ton m m ad ze ,
b l an c ,
.
!on n té
a
a— ka
c h e z l ui ;
ét a i t bl an c
i l n ét a i t p a s
a
s
p
’
etc
S a r r ê te r b r us q u e m e n t dev an t
o b st a cle o u p a r p e ur
P erdre é ga rer
.
’
un
.
,
P l a n tèr ,
e n fon c er , p i q u er
.
Pet i t bo ub o u
Pou le de r o che r
So rte d e s erpe n t appe l é
d a n ka l a n
A rb re à fr ui t fari n e ux
.
.
Ton ton ,
.
.
W
W ii wagad i on
,
W a, waga
W a â,
W adj i bi ( A)
Wad i an ( A )
,
Wal a wl a
,
,
.
,
,
,
.
-
,
waa
de b r ou sse
O uvri r e n éc a rta n t
E st ce q u e ? ( à l a ﬁn de l a p h rase )
G ra m i n ée
.
,
Waga
,
O U
E xh o rt at i on rel i gi e use prêche
,
M i lle h él a s
M
.
.
rqu e l éto n n e me n t s urt ou t
E x D i osé wl a
a vec d o u te
a
’
,
.
oh
! Di os sé l
.
DI C TI O NNA I R E B A M B ARA FR A N Ç A I S
257
—
Wa l a n ( A)
,
Pl a n che tte d es éc o l i ers m us ul
m ans
D ét o rdre dér o uler
C l a i ri ère dép o urv u e de t o u te
vé géta t i o n
A cte œ uvre fa i t
A utr ui wa l i n a n f0l o bi e n d au
tr n i
Sa i n t
Sa i n teté
O u vrier q u i a un m ét i er
C o rd o n n i er
A n i m a l s a uv a ge ( s appl i q u e se u
le m e n t a ux d i gi t i gr ades )
D i gi ti gr a d e c a r n a ss i er
.
W a l a nwa l a n
W a l a wal ad i é
,
,
.
,
.
,
’
,
.
W a l i d io n ( A )
W al i d i on ya ( A)
,
.
,
W a l i /æ l a ,
W a l i kol a wa l ékél a
W ar a
'
'
,
,
.
.
.
’
.
,
W am ba
,
wa r a ba
bi
e r c r e di
.
.
don ,
W a r a ba
Li o n
,
N
IV
am
—
blén ,
W
k a la
ka l a n
Wa r a s zen
—
p de fe m m e
Si n ge
D é m o n ter défa i re
P an thère ; lé o p a rd
.
.
.
.
IVa r a k a , war an ka
ar a
.
wa r a n i
,
.
.
,
—
,
Wm a
-
a
y ,
Ai gl e
.
Sauv ageri e ,
ét a t du d i gi t i gr ade
re n dre s a u v age
A rge n t ; ex a r ge n t fr appé wa r i
s on ( a r ge n t m o rt )
D éta cher t o m b er
A n ge e n b o i s
.
.
,
.
.
,
.
DI CT I O N N AIR E B A M B A R A F R A N Ç AI S
-
N
Wa sa
Was a, wa l a sa
.
p de fe m m e
.
Suﬂi r e
,
,
kotété,
.
.
P o u r q ue pe u t être q ue
G r i ﬁe r gr atter
Q u i se v a n te de c e q u i l p o ssède
v an t ard
M o m e n t he u re te m ps
B ou cher
A ppel er c on v o q u er
G rel o t
m ogo wer è a utre
A u tre ex
pers on n e
P a r o à best i au x
C a m pe m e n t des M a ures
Vi ll age p e u]
A rge n t
—
,
.
’
,
W aso l a wasoba n ty
,
.
’
,
,
.
,
.
,
.
.
,
.
'
.
,
.
W ér é
W ér é ( Son r a ka
Wor e (F l a
W Èr i ,
W o an a
W oba d éï
.
'
'
,
,
,
Woba
—
-
.
.
.
.
Tro u
A ïe
M êm e
.
se n s
.
V F on n ou ; v om i r
Perdr i x
A r b re d on n an t u n e c ou le u r j a u n e
J a un e
N a ître
A cc o uche m e n t n ai s ssa n c e
Pe a u c ui r
C hev a l b l on d cl ai r i sab e l l e ( c ou
le ur)
P as se r ou p art i r fur n v e i n e n ﬁ et
d ouceme n t
.
.
.
.
.
.
.
,
,
.
,
.
DICTI O NNAIRE B A M B ARA FRAN Ç A I S
259
-
W ol a d én ,
E n fan t (
-
v i s— à—v s
i
l a m ère )
W o l om a
W ô l on fô l on
W ol on kon to
W ol oso
,
,
,
,
Tr i er
du
père et de
.
fo ui ller p o ur pre n dre
,
.
R i go l e
E xc a v a t i o n
E scl ave n é d a n s l a m a i s on de
s o n m aître ( I l a b e a u c o u p p l us
.
.
.
d e dr o i ts et est m i e u x tr ai té
v e a cheté
u
a
l
escl
e
q
)
’
.
V
.
K â l an
.
Très
pet i te a b e i lle q ui l o ge d a n s
m i el de cette
les arb res
a b e i lle
A v o rter gl i s ser et to m b er ( o bj e t
Cr e u x
.
W ol owol o
,
,
.
A ïe
A r ge n t
K ol a
.
.
C u i sse fé m u r
,
W or o ( saga
W ôr o
Si x
Wos i
Sue ur
'
,
G i go t
.
.
.
,
s u er tra n sp i r a t i o n
,
r
i
r
e
p
,
.
Pa t a te d o uce
So rte de pet i te p o m m e de terre
i n d i gè n e
R e n dre ce q u o n a m an gé ( an i
m a l ) r um i n er
P o i ss on b l a n c d o n t les de n t s
resse m b le n t à c elles d u ch i e n
.
.
W ongon ,
'
’
,
IV
on l on —d ægn é
.
.
DICTIONNAIRE B AMB ARA F R AN Ç AI S
2 60
—
W o ur ou d i ( A )
W on r ou n ti
E gr e n e r
ch a pelet e n pr i a n t
F i ler ( le c o t o n )
C o u r a n t d e au ﬂ ue r c o uler ( e a u)
B r u i t c a usé p a r des cr i s d i sp ute
,
un
.
.
,
’
,
,
,
Yada ( A )
D ép a sser l a l i m i te p a r
,
‘
,
.
rr o ga n ce
se re b ell er
a
,
fa i r e l i ti i p 01 ta n t
c o n tre
Pa rd o n n er p a rd o n
B a i ller
Pr o m e n ade se pr o m en er
’
.
.
Ya fa ( A )
Yd l a ,
Ya l a ,
.
,
,
.
sén ay a l à
,
.
Ic i
Ya n
.
.
V o i r a percev o i r
C est est v D o
A vec ex n a n i a gé ap p or te l e
A brév i a t i o n d e gér é
A l bi n o s
H o q u et
O uvr i r
R i re se m oq u er d e
Pet i te c ale b asse s erv an t d e c ui l
ler
,
.
’
,
Y
Y é,
Y éfon gn é yéfégnc ,
Yégn er on , yégn én tou ,
Yél é,
e
'
,
'
Yél é,
Yél e ,
.
.
-
.
,
.
.
.
.
.
,
'
.
.
Fo n d r e
.
Lu m i ère
.
Pr o d ui re d e l a l um iere
Se m o q u er de
Le s urpl u s q u i n es t p as per m i s
un étr a n er
g
.
.
é
é
é
k
l
,
g
’
,
.
,
D ICTI O NNAIRE B A M B A RA F R AN Ç AIS
2 61
-
h an ger de côt é
To u r n er ret o ur n er
R et our n er
c
,
.
,
bi
o n te r
.
ét a m o rph o se i m agi n aire
E chelle esc a l i er
M ê m e e n pers o n n e a b so i ui i i en t ;
ex n é gér é m oi m ê m e
V a n t a rd
M
Y él égél én a n , n gä r a n
’
,
.
.
.
,
,
,
—
.
Y ér édgzr a n i yi , gér é
‘
.
,
.
i
j ,
c
r
y an t
Yé m fôr i ,
d éta cher se dér o b er de s
a utres
E te n dre ép a rp i ller
Pro u ver s o n i n n o ce n ce
Se v a n ter
D e so i m ê m e
C hercher a se fa i re a i m er o u
est i m er p ar ﬂ a tte r i e
Q u i ﬂ a tte p o u r se fai re a i m er
R el u i re
E n fa n t lé gi t i m e ( Se d i t au ss 1
c o m m e c o m pl i m e n t à u n v a i n
u e u r o u a cel ui
u
i a re u ss 1
q
q
b ra ve m e n t o u i n tell i ge m m e n t
d a n s u n e a ffa i re q uelc o n q u e )
Tre m b ler
M o n trer
F r i re rôti r to r r éﬁe r
C he z au pres de
Pl a ce e n dr o i t
P l a ce (e n pa rl a n t d une fo n c ti o n )
Se
‘-
,
.
.
,
.
.
—
.
.
Yér ém a d i a l a
,
.
.
Yér é wal a
—
.
.
.
.
,
.
,
.
,
,
.
’
.
2 62
D
IC T IONNAIRE B AM B A R A FRA N Ç AI S
—
Ca s
ex n a gor o ni
d e c e c as
Sec o u er q u e l q u e ch o se
E scro c
‘
en
,
.
.
Y o ugon yon gon
,
Y ôn r on , yôur i ,
.
.
d e ho r s
I
B ab a q u i
.
a ba
ko
559 ko
té cho da n n ,
a
m a ko
a
m an ge p as d e h ar i co ts
ne
B ab a
.
d i t q u i l n e m an
r
i
s
h
r
i
t
e
a
t
a
d
e
a
c
o
s
i
l
,
g
(
p
c h o—don n
“
ti n t
si
’
a
bi e n
r
l
e
a
o
p
sa
m on d e l e
to u t l e
)
u
e
q
n om m a
dau n bél i ( q u i n e m an
r i c o ts
s
e
h
e
a
a
d
g p
)
’
’
U n j o u r q u i l s étai t r éu
cha
—
-
.
k olén hé m
'
ou
—
—
o u n a d i é— l ê , a l ou
n a ch o
B
d an n
l o té cho dan n
'
—
,
’
a
n a
e
y
ka l i
ko
a ba
a ba d a
c
c am a r ad es
ni
av e
ces
d e r n i e r s j ur e r t
se s
u
q
’
,
il
m an ge r a i t d e s h a ri c o ts
.
B a ba d i t q u i l n e m an gé
r a i t a m a i s d e h a r i c ot s
j
’
.
a ba
ee
tér i
ka
f
—
B
o
ké
a ri
’
in k
’
f
a ba
’
oû n a sa r a
cho
ka
am i s
de
B ab a
r éu n i r e n t e t d i r e n t
ka
—
a
n
sé r a
B
o
Le s
n
i
n
o
g
a ba — k a so u n
é
k
o
y
r on
li
o u
\
guan
àl
’
se
am i e
c el l e c i
r
i
o
u
f
a
r
e
s a rr an ge a i t
p
m a n ge r d e s h a r i c o ts à B a
d e B ab a q ue ,
si
—
’
b a , i l s l a p ai e r a i en t d
b o n n e r éc o m p e n s e
’
un e
.
a ba
-
ka
so un k ou r on
s a ba k é a
si
[
ca
a
—
té
ka
—
y
s i n ogo
e
a
k a m a l o ﬁo
'
’
,
d i gu i d i gu i , k
ofa d an m a
'
’
a nâni
u i ou
—
d ou gou bé d i é
.
i
ka
”
a
—
é
y
L a in i e d e B a b a p assa
’
tr 0 1 5
n ui ts
sa
n
t
a
s
p
év e n te r
se r ,
le
s an s
la
tou te
so n
am
dor m i r ,
n ui t
i, le ma
c ar e s s e r
,
a
s
l ui d i r e
d e b o n n e s p e ti te s p a r o l e s
’
u sq u au m a ti n
J
.
TEXTE S
2 66
D
son sa ha— n an a l adp r i
A u p e ti t j o u r d e l a tr o i
0
si em e n ui t , B ab a d i t :
f
A
d a , B a ba Ico e n kan an
bd 21 bé m aun fén si kä en
’
_
'
i
n
m
n
g
’
A ka
s an n kou r ou
’
’
Son
'
‘
,
ami
k a n ou
ka
é
k l én boZo
dan ko
bé
n
’
n
ﬁsa
’
u
q
el l e
e st
ch a
d an n
’
’
km
0
né
n n a
ka ka d i 13yé k i
a
m
t
û
b
ê
é
a
y
y
’
,
-
.
tu
u
e
q
0 m on
m on d e di t
di t
am i e
le
t ou t
,
'
—
ai m ée ,
m on
ko
n tér i d i q n bè ko k e te
’
c h a d aim m d s i bol a n a l a
(5
'
d o nc l a c h o s e q u e tu d ési
r e s d e m oi ?
fè s a
-
I V ERS
_
m an ge r a i s d e s
ne
de
h ar i c o ts d e l a m ai n
ui
so i t
dé
j
q
q
si r e q ue tu m a n ge s d e s
h a r i c ots d e m a m ai n à m o i
ue
a l or s
s e ul e
tu m
r
p é
ce
’
ai m e s
j
e
;
e s au ra i
et
u
e
q
u
e
q
tu m e
fè r e s à to ute s l e s autr e s
r
s
n
e
s
o
n
e
p
B
a ba
a d a ma
ko
m a gon él é,
a
s an r a , n i
-
bê
da
tébi s i ni
lol a r a fa
cho
d augau
’
-
ni
-
’
s au n aga r a n n a
-
d an n
B aba d i t
N y
cel a
’
u
e
q
l e m on d e
cha
k
’
a
-
b
tébo k a
kéfen
m
,
k
’
a
ch a s oum a
dia
f
a
bér e m èn
J
so i r ,
l e s m a n ge r a i
.
m û té
to ute s
a
la
.
A
l a koum mn
—
et
L a m i e d e B a b a ﬁt c u i r e
d e s h a r i c o ts e t y a jo uta
'
a ba
s
a
p
se ra e n d o r
’
,
te l l e
d ép i c e s , d e
’
s
e n ta i t
u on
q
s o r te s
fa ç o n
’
à pe i n e l e goût d e s h ari
c ot s
E l l e rév e i l l a B a b a p ui s
.
li B
-
Zi
bê da
s an n kaur u
'
j
e
t il
n ui t , a l o r s
m i l i e u de l a
mi,
‘
n e st
h a r i c ots d e m a i n
.
u
e
q
a ba —ka
Ce
a
-
fai s c u i r e d e s
d i iﬁ c i l e
au
B
’
,
TEXTES DI V ERS
ka
cha s i gu i
kar a
a
l ui
B
ka
a ba
kél é
i da l én bé m d
nai n a
n
—
n
i
a
n
g
’
i
n
n
o
d
a
g
f
kan a fa
a
—
d o, i d an n t i
’
”
t
é
ké
l
a
d
é
n
i
,
y
’
tign i an e lé k a na
an ér c
md
'
'
0
.
f
ta r a
aso
I
n
a
i
n
an
é
e
g
'
a
-
la
na
—
a ba
B
'
,
a
k
’
d e n te ,
c
se r e t
0
Jol i k
0
a na
tâ
n
a
i
n
g
-
ra
;
[ch , a
na
td
-
-
’
e
'
’
,
a
n
n
d
a
a
g
f
a
n a ra ,
—
el l e
s on n e
’
ton
au tr e
.
al l a ap p e l er
c e tte
r
e
p
B ab a
a r r i v ée ,
To i
dit
èl e
à p e r son n e d
c o n ﬁd e n te
sa
a us si ,
va
l ui
ch e r
d
cher
e c on
ta p e r son n e
ﬁa n c e e t ta c o n ﬁd èn te
—
na
C e l l e c i a l l a c h e r c h er
sa c o n ﬁd e n te q ui
ar ri v a
—
’
f a ta r a
-
,
(
.
ai n s i
et
ce
de
s ui te
)j
usq u
’
à
i l y e ut d i x p e r s o n
r éun i e s
u
q
nes
B a ba ka
r év
ne
.
.
d a fa m d ta n
à
'
ma
fa n a n d a l e bc n îâ m i
n i gan n da fa g n ai n da
'
’
“
et
‘
ta p e r so n n e
e t ta c o n ﬁ
La fe m m e
m d kél én
a
Va a p p e l e r
c e l l e q ui e st
d e c on ﬁ a n c e
n
a
g nd a
a
—
.
B ab a d i t
u
q
M
l e s h a r i c o ts d e v a n t
s
o
a
p
.
2 67
’
.
n
à
s
o
)
(
r an m a
n ta
ri
M on a m i e, j e n e
n é té ch a
am i e
dan n a bada Tan n hé r a n é m a n ge r a i j a m ai s d e h ar i
i
Si tu m a v a i s fa i t
l cha d an n c bol o n i m d c o ts
)
ta n
bi r tan n n a d an
m a n ger d es h a r i c o ts c e s
a
—
ka
san n k an
B ab a d i t
al o r s
’
,
—
-
’
’
'
’
,
,
d i cn bê gér é tan n
a d e l a ta Ségan
'
'
d i on M
-
m as a
n
i
n
a
g
’
n a
d an
fam a ka
-
d i x p e rson n e s l
to u t
le
su
et
kan n ti gn i k a ka
té m a s i gan nd a fa
éga l e m e n t
c e l a q ue l e
é
y
du
-
-
.
roi
au r a i e n t
m on d e
C e st p o u r
c h e f d es c a p ti fs
’
.
d e Ségo u
l a fe m m e
’
’
n es t
(
a
ne
d i t q ue
de v r ai t
TE XTE S D I VE R S
2 68
r
e
n
s
n
e
o
p
Il
Le
.
c ul
ti v a te ur
S ém i gn a s é l é, tac kél é n
’
a
-
ﬁ l s Ser i
L h i v e r n a ge
.
ar r i v é,
un
ﬁl s Sér i
c ul ti v ai e n t e nse m bl e l e ur
c h am
p
—
-
de
.
’
h om m e
-
—
e t so n
a
f
n
i
n
dé
k
é
bé
t
o
w
(
)
j
ké gnai n fé ou ka far a Za
ni
c onﬁd e n te
ê tr e ) l a
as
p
.
et
so n
.
D on ké l é ké r a , fa s égu é
n é ka a d én k é m a
Sér i ,
Un
—
n
’
sa n i - k a
ké
s én é
d i t à so n ﬁl s
,
b l e u l a c ul tur e e n a tte n
d a n t q u e j e r e we n n e j e
ai td ba n a ka
—
’
n s ègn i
,
—
.
v ai s a ux
F
a
tâ
-
r
’
i ( td
-
ra
i)
-
-
s o us
il
j
A
a
s ègn i n é,
—
ba ba ,
ma
ka 6i n i s agam a
-
us
dén ké ka
z- n a
i
ô
s
a
?
s
f
un
r e s ta
'
al l a
.
’
s a s se o i r
gr a n d a r b r e o ù
d e p ui s l e m a ti n
’
u so i r
u
a
q
A
-
i Z i man n k è
c abi n e ts
Le p è r e
s i gn i
i r i ba d a d i on kom ka ta yè
ka hi n i s agam a fak a ou l a d a
-
u
è
f
r
i
é
e
a
t
p
g
“Sér i fai s
‘
»
—
j
, le
o ur
.
r e to u r ,
so n
l ui d i t
le
fi l s
’
P a p a q u as tu
’
fa i t d e p u i s c e m ati n j us q u à
»
,
-
r
é
s
e
n
t
p
’
ka n
hé i r i ba d o k om , n yé
’
n yn é k ar ata k a s an ﬂé
’
ni
n on m on ké kémé
n ii
mon ga n yé n égn é d a l a i r i
ba l a on s i té s i Za kadan
F
a
Le p è r e d i t
s iyn i Zé tou m
—
e
’
-
,
-
—
-
.
as s1 s s o u s un
’
j
r
r
e
a
e
d
rg
1 00
l es
ra n d a rb r e ,
g
_
en
h aut,
for ge r o n s
i
e
n
t
ea
g
c
au tre s
d
.
’
e ux
j
u
q
d u fe r d an s
a u un
’
J éta i s
:
l e v é l e s y éux p o ur
ai
et
’
i
l
’
ai
vu
fo r
’
arb r e
n e v o ya i t
TEXTE S
D én ké m a kon ma
ﬂ
I V ERS
d e ux
tri — ra sa
.
so n
D angau
ka tâ
na
-
ou
-
ka f
ar a
-
la
d i t m o t Tou s
ne
r e n tr
.
è re n t a l a
m ai
.
D è s l e l e n d e m a i n m ati n ,
i l s r e to ur n è r e n t à l e u r
c h am p
on ségu i
d ac l é,
2 69
Le ﬁl s
on
-
a
D
.
.
D én ké k a
-
tâ ba na ka
A tâ
-
f
a ou l a
-
.
—
r
a
a
g
-
sé r a
da
F a si rd
ba ba ,
:
-
r
’
n
’
s i gn i
i
na ,
va is
a l l a s a ss e o i r
.
da
—
Le p è r e
n a ana
ka dén gn i n i k
’
é
y
a
.
j
,
j
e
Il
.
,
’
us q u a u so i r .
e ut
ﬁ l s) ,
so n
P ap a
c a bi n e ts
a ux
’
-
a
Le ﬁ l s d i t
oé
( p o ur
u
r
e
p
e n tr a
b ro us se , c h e r c h a
e t l e re tr ou v a
d an s
so n
la
ﬁl s
.
ké l é k
Sér i
-
k a n man
,
a
y
s a n — hal o
ka
’
’
a
f
a
a
é
n
g
s en
kar ata
ﬂé
.
Sér i a ya n t e n te n d u l e
br ui t d e s p a s de son pè r e ,
l e v a l e s y e ux e t r e gar d a
,
le
F
a
’
k a bi n i
sar a
i bé
si s a
fa
s ago ma
æ
f
'
sa n
.
Le p è r e d i t
Sér i , man n Z i
ka
ci el
t
ue
’
e s t— i
q
D e p ui s
l don c
m a ti n
ce
r
n
t
é
e
s
p
Sér i ,
arri v é
j
us q u
r e ga r d e s
tu
’
à
le
c i el ?
D én hé ko
baba kab i n i
’
sagam a n yé [
son o da n am i
témé ta yé ha Z i s a n m a
k ana ye r é yé fal an
Le ﬁl s d i t
—
,
’
-
—
,
.
d e p ui s
le
bec
j
e
n ai
’
mêm
F a k a é a k an a d an n
bé tâ si ya i yar a di an mé n a
—
et
s
a
s
e
,
p
e
m at i n ,
ce
d
P ap a ,
’
j
v oi s
o i se au
un
us
j
e
’
à p r ése n t
’
l o i se au l ui
u
q
a
s
v
u
p
i
u
q
.
Le p è r e d i t
d on c
oi se au
va
a
se
:
Oh !
o
r
e
s
p
»
où
c et
TE X T E S DI V ER S
2 70
Sér i ko
é
ba ba
,
i r i m i kofa kan nan
td i s iyn i a ba i n
III
N
’
Ser i d i t
il
se
va
d on t tu
s
r
o
e
p
as
P ap a ,
Hé
.
l ar b r e
’
s ur
ar
l
é
p
h i er
L él ép h an t l h i p p 0p o tam e e t l e l i è v r e
’
.
’
.
sasa n i
—
k
r
a
a
y
i yé
a bé
’
ka
a
( )
2
n
’
tâ
—
ta m d i our ou
’
dan æ l a s a m a y é n tor a
béiébd é d i an r an dan a l a
.
lla
Le h e v r e
r a sa m a
.
t ro uv e r
a
l él ép h an t , l e p ri an t d e
’
l u i p r ê te r un bœ u f L él é
’
'
'
.
l u i p r ê ta
h
a
n
t
p
un
r
g os
b œ uf
.
A ao lé yèn ,
ra k a
a
k
a
y
i ci — r a m a l i
d i o ur o u dan a l a 0 fa na n
’
r a bél ébé l é d i an r on
t
é
a
n
y
Sor ti d e l à , i l a l l a c h e z
’
l h i p p 0 p o tam e p r i e r
ce
d am i e r d e l ui p r ê te r u n
b œ u f Lu i au ssi p r ê ta a u
d an
l i è vr e
a
-
’
n
’
to r a
kél é
.
a
D
la
.
i ou r ou sa r a
.
.
lama sé Zé,
un
r
s
o
g
d e l a d e tte
d i an
t r e s sa
d
ur ou k i sé
é
i
o
y
’
ba
ïanyan , k a t a
hél é d i m a l i m a , k a
-
-
kan n
’
k
a
a
y
—
’
d i ou r ou
misi
k a i é té s é k a
’
’
-
s a ma
é
y ,
.
Le m om e n t d u p a i e m e n t
—
n sasa n i
’
bœ u
f
un e
l e l i è v re
ar ri v é ,
r
an
d
e
t
r
e
o
ss
e
g
g
c o r d e e t e n d o n n a un bo ut
à l h i p p 0p o ta m e e n l ui
di san t q u e c éta i t l a c or d e
d e so n bœ u f e t q ue l ui
r
l
e
o
u
r
a
t
l
t
i
r
è
v
r
i
e
n
i
e
e
r
(
) p
’
’
.
,
_
.
O n tro uv e d e s G asco n s ai l l e urs q u e n G asc o gn e
’
2
( ) D an s l e s c on te s , l e l i è v re n s as a e s t to uj o urs p e ti t
’
é
’
i
n
s
n
s
n
e
t
r
i
n
d
a
a
m
o
t
f
re
v
l
re
a
a
n acxa n i
t
i
è
t
e
p
g
,
p
’
.
_
‘
l i è v re ,
n
’
d og a
’
n z an i
‘
m on pe ti t fr èr e N
’
z an , e tc
.
TEXTES DI V ER S
A
tri
-
k ann d i a di s a ma m a ,
dé k a s ègn i a ka n kél é na
-
al l a
Il
k is é
d i ou r ou
ra
2 71
d on n e r
b o ut d e l a
co r d e
h
t
an
,
p
l ui
et
’
l
au tr e
à l él é
’
.
r ép éta
m ê m e p a r o l e en c o r e
’
L h i p p 0p o ta m e e t l
la
.
M
a
sa m a
i
n
a
é
m
y g
k a bi n i sagam a d i an a
li
ni
sa ma
ou l a
t
d
é
k
a
o
f f
si
ma
sé
ka
-
d a sé,
s i sa m a
on
.
h
a
n
t
p
ui s
p
h e u re
’
l
de
’
s e n t re t i rè r e n t
‘
l e m a ti n d e
j
c
à
a u tr e
bonn e
u sq u a u s o i r ,
u a u un
q
’
ele
’
d
’
e ux a i t
so i
F a t i gués
sa n s
ti r e r
u
p
.
( l él ép h a n t e t
l h i p p o p o ta m e )
a tta c h é
ou k a ) d i ou r ou k an n
r e n t l e bo ut d e l e ur c o r d e
s i r i i r i ba d i a l a , k an bé
ta ga ou k a m i s i Zad ié
à u n gr o s a r b r e , d i s a n t
’
v o n t v o i r l e ur b œ u f
u
i
l
s
q
On
u
o
i
i
(
ségu é né,
l
on
’
on
-
ka
,
’
,
’
—
’
-
-
.
.
M
r an
[
ai s é k l a
-
L h i p p Op o ta m e
b é n a di an
a l i n i sa m a
’
—
n ti é r a
h
an
t
p
—
.
se r e n
m i l i e u de l a
S a ma ka m a l i ma
é
m
a
l
i
i
b
m
i
o
t
d
g
n
’
c o n tr è r e n t
c o r de
L él ép h a n t d i t a l h i p p o
’
m
t
o
a
e
p
M
al
n
:
l a di é
misi
’
i ka
n
N
bé td
’
sas a
—
’
n
ni
M
on
tara ké l é d i an r o u ta
n
’
é
f ,
d i ou r ou k i sé kan n
’
’
’
d i n wa k a yé n ka m i s i
a n a -r a
d i ou r ou
é
k
,
y
’
sa m a
n
’
’
ba
a
sa r a
di our ou kan n
’
-
lé ba r i ka té sé k a
K a bi s agam a z na
—
.
sa ma
—
ka kégn é hé
—
.
e
t
i
t
p
fr è r e
o ù v as — t u
L h i pp op o ta m e d i t :
ka
é
y
au
.
h i p p op o ta m e ,
’
et
’
da
,
l él é
’
’
r e ga r d e r
vai s
Le
l i èv r e
ta u r e a u à
v en u
d
’
’
un e
m
Je
m o n bœ uf
.
’
a
c r éd i t
r
i
s
p
,
il
un
.
e st
d o n n er l e b o ut
c or d e d i san t q ue
me
,
c éta i t l a c or d e d u
rem
b our s e m e n t d e m on b œ uf
’
’
e t q u i l n av a i t
s
s
a
se
a
z
p
TEXTES DI V ERS
2 72
de
fo r c e
D e p ui s
e n v ai n
S a m a ko n daga m a l i ,
’
n s asa n i yé k l an k a n n a
é
l
k
k
a
n
a
n
k
d
n
i
i
n
a
b
)
;
(
-
—
—
é
s agama
r au
n
’
k in
ka
é
d é bé d i an
ni né
k a kan n —kd
an
Zé ya ba
—
n
é
a
g
é ka nn to
a ra
-
La k a dj i m i
o
a
p
’
c
e st
daga
-
y
l é bé bi n
’
l e de
Il
a u tr e
av e c
m ai s p u n i s
so n e ﬁr o n te r i e
.
m an ge r a
ne
a
p s
l h e r b e d e l a br o u s s e d e
’
d a fé
—
.
m oi
Il
s
ni
a
a
s
n
n a on
l
n o us
l e l a i s s e p as b o i r e
de l a ri v i èr e
e au
’
—
un
’
q
ui
ne
v an t
s ar a
l
m a ti n
ce
m oi
et
’
n
c e tte c o r d e
né
.
a
to i
o
m o q ué d e
s e st
Dep ui s
.
ti r on s
l
’
M
h i p p o p o ta m e ,
’
l e l i èv r e
To i
A té k on n ga bi n d an n
gna l a
.
fr è r e
e ti t
so n s
.
j
.
ti r e
e
’
n o us
l ié ;
gnai n
sa ma
m a ti n
ce
L él ép h an t d i t
’
’
l e ti r e r
u
r
o
p
se
.
t ro u v ai t
e
u
q
le
h e Vr e éta i t c a c h é d an s
’
’
l h e r be a up r è s d e ux
Il ( l e l i è v r e ) al l a s e
.
A tâ
far ok o
i yér é d an n ko l a
’
to i i l é n toumou m a
-
da kana
r
’
’
-
—
ka t i m i ka
’
—
ra.
m e ttr e d an s
k0 10
n an t de s
n
’
au
d i a n i d a bé
l i ka
’
dj i l a N s as a n i da wa
M
a
-
‘
-
.
de
c on t e
v e r s e t al l a
m ar i got
boi r e
.
L h i p p op o tam e
di t
’
Q ui e st c e l ui q ui a l a
b ou c h e à l e a u
C e st l e
l l è Vl
b i ch e gri se
u
e
a
p
u
r
r
o
i
e
p
’
0; P e ti te
un e
‘
€
’
TEXTES DIV ERS
”
ka
N sasa n i
’
n kal a n i d a
ké l é lé a l i
—
,
dé,
ba
n
n
’
taZi l n
f
-
la
nri
f
da n
né
-
’
é
é
r
y
né
—
’
a n
,
Le l i e v r e d i t
né
a z,
:
’
n a
’
n
2 78
c
é
ﬂ
’
m oi ,
e st
j
m êm e
toum o u bé
av e
c l ui
,
me
on ,
kal an i ; m o i
su i s d i sp u tée
il m
’
a
m a u d i te
m o i don c ,
r e ga r d e
.
e
n
’
N
j
e su i s
te l l e m e n t p o u r r i e q u e l e s
v er s
so r te n t
de
m on
c o rp s
M
n
’
ali
ka
n
’
d ago n kal a
’
-
bé i d él i ,
ni é
L h i pp 0 p o ta m e
ni
’
n s asa n
-
’
a yé ka n é ko , ko
é
a
,
f
y
kan n ga dye a dj i y a d i n
’
’
k n k a m i , ka n é kn k él é
’
—
ba
—
k
na ,
k a nn
a
n
’
dan
M
i
’
’
.
j
t
e
’
en
l i èv r e ,
u
q
’
fr è r e b i c h e
,
p r i e , si t u v o i s l e
d i s l ui d e m a p ar t
-
i l bo i v e d an s
l
u
l
e
e
q
.
t
i
t
e
p
on
dit
e au
n
’
i m p o r te
d e l a b r o u s se
’
i l l ui p l a i r a , q u e n o tr e
’
d i s p ute es t ﬁ n i e , q u i l n e
u
q
’
m e m aud i ss e p a s
De l à , i l ( l e l i è v r e )
al l a
l él ép h a n t
é
t
a
p
.
A bo
y
ar o ,
-
a
é
a mn
s
k
a
t
d
y
’
s ègn i n a k an k él é
rn
v e rs
—
n a sa m a
’
é
y
la
.
m êm e
de rn i e r
Sa m a
fa n a n
k
kon n ya bi n dan n
s aga— r a
’
à
u
q
’
Le l i è v r e
K an nga
—
saga o u
n nd ié
bê
ka k al an
l es
et
s én
.
a u s si
l ui d i t
i l m a n ge l h e r be d e l a
’
a i se
.
an i m aux s auv age s.
To us l e s
li
ce
.
b r o uss e a s o n
.
IV
n
i
a
n
g
l
a
r
e
o
p
’
é
ré
y
a
ré
L él ép h a n t
ka
n
il
,
b r o u ss e
an i m a ux
se
so n t
de l a
r éun i s
18
TEXTE S DI V ERS
2 74
c r e u s e r u n p u i ts
Le l i è v r e r e fus e
u
r
o
p
N
ma
’
s asa n i
-
bn
'
—
k al an s an
na
c r eu s er l e
.
K
n sas a n i ,
’
-
i kn
—
s ai i n i n
’
—
kal o s zgn n
s égn i
en
Le s
ko
a
s ga ou
on n ga
i ka
—
ma
.
N
n
’
s os a n i
-
ai td
ka
n
’
ba
l é,
é
y
sa
’
0 s a lé s én n a
a n i m au x
K
Le 11 e v r e r ép o n d
m èr e
s én
ka
dj i ba
n
’
a - r n , on
i mi
‘
—
d n tan gan
d é k a kal an
n
i
fa r a yé k a d on
i n i an
'
ko n nyo kan a
Le s
l i k al an
an n ya s aga an
.
se
j
sa
c r e usen t l e
ai l l i r
de
N
—
sa
ni
sa
n a rn
-
n
’
.
k a,
a
-
’
u
i
t
s
p
av e
’
av e
c
.
fo n t
a p rè s
e au
fe r m e n t l e
c de
la
ar a 1 gn e e e t r e n tr e n t
toi l e
d an s
.
Le l i è v r e v i e n t
l e r d a n s l a to i l e d
né
se
.
v ai s
e
d e l a br ou s
i
ﬂ
l i i d n ko l on kan a yé
a
i
t
u
s
n
e
,
p
bu , i l s
ta l én
méZé/c i yér é m a k i
k al an kan a n i m i A m i
fn rn
’
l
M
j
to m b e
a n i m au x
l a br o uss e
’
m or te ,
e st
av o i r
d
’
d i se n t
.
c r e use r
—
.
—
—
.
de
P e ti t l i è v r e , p r ete n o us
ta p i o c h e e t to n v i e ux p a
n i er
’
u
i
s
t
p
.
’
’
s e n rou
a r a i gn ée ,
n
l
u
i
t
s
d
a
s
e
j
p
b oi t A p r è s a v o i r b u , i l
e tt e
.
c o uc h e d an s l e p u i ts
et
se
.
M i n ago yoa n n l é kon n go
Le s an i m a ux d e l a b r o us
sa o u l a
on n a n a gn ai n
s e , a l tér és , v m r e n t s e ré u
n i r s o us u n a r b r e
n n d i é i r i ba d a kar o k a k a
et e n
’
n k an a n n i bi n ka
t i m i v oy è r e n t l a bi c h e c o c h on
kal an n a
n e b o i r e a u p ui ts
’
D è s q ue l a b i c h e c o c h o n
K n bi ko n kon n n i Zi d n
’
m i t l a bouc h e d an s
ne
da dj i l a , n s osæ n i ko s i
’
«
n
i
i
n
n
i
s
d
a
n
l
u
r
e
ea
l
i
v
M
ê
é
n
è
d
a
n
bä
e
l
d
i
n
:
m
e
t
,
g
g
-
—
-
,
—
,
,
-
-
-
.
.
-
-
-
s i gu i n i s a m a nn
l én
s én
f
an n n n
bn
ti é
S an y
’
l e b ufﬂ e , m ê m e l e b uﬁl e , l
b u fﬂ e
a
é
y
nan
-
-
ba
et
d
s o r ti r
Le
bes
l él ép h an t
’
’
v on t
j m
m es
e n tr e
e
a
an
d
e
r
(
g
an t i l o p e
t
e
r
r
o
s
e
u
t
i
l
)
de
si è m e
(
éga l e
m e s j am
u i v a s o r ti r
q
d
m en t
s or te
s on
’
e n tr e
b e s)
’
K a n kan a n i s i m na , a
l i l n ka sègui s aga ou ya
—
—
—
—
d é ka
—
f
l a,
ta r a
-
bn
é
y
nn n
.
ni
so n n e
de l
di t
a n i m a ux e t
m a u x d e l a b r ou s s e ,
n o u s so m m e s
—
-
—
A
—
na, a
l es
vers
r e to ur n a
sau v a ,
se
u
r
e
,
p
é
é
n
b
n
d
a
b
f
dan k Zi da k a n yé
s i gn i n i s n ma n n bo a
’
n fan n a n ti é, k a son y a
io
—
e ut
—
kon nya saga—ou,
a:
’
La b i c h e c o c h on n e
-
r
u
s
d
e
,
p
e
r
p
ut a pp r o c h e r
e
p
ne
i l y a un gr o s
so n
a n i m a l d a n s l e p ui ts
c h an t e s t q ue l e b ufﬂ e
’
eau
.
et
d
l
’
’
l él éph an t
’
e n tr e s e s
bé
Saga
on
kon n
n i na
-
-
rn
n
a
a
a
y
ko
ti en
ti en té
e yé n k d l an ti ké Za yé ! i
’
n k a l an ti ké Zn yé, i bé
’
ka l a n a K a n k an a n i l i
’
—
—
—
-
—
—
-
.
ni
v on t
s o r ti r
a m b e s, e t
e st
s on
q
ue
l e ur
.
To u s l e s an i m au x c n e
r e n t a l a bi c h e c o c h on n e
’
C e n e s t v r a i c e n e st
-
’
,
s
a
p
v rai
tu e s
t e n se , t u m e n s
un e
m en
La b i c h e
.
c o c h o n n e s aSsi t
La b i c h e gri se p a r ti t
’
.
.
N kaZa n i tai r a k n to n gon
nai n i town bé bo
ou kn
’
—
—
,
—
-
o
y
j
a n ti l o p e
tr o i s i è m e
-
'
-
d
n
y
n
.
—
C ar ,
co
r
o
u
p
b oi r e ,
.
ils
mme n çai e n t p ar l e s p l u s
TEXTES D I VER S
2 76
j
ta i l l e )
N k ai a n i
s ègn i n a a
’
—
-
k
—
tâ
-
na
K an nga
.
ti aya
bé
s aga an
—
k a k égn é ké fa s o m a
’
r é n a n i m i ka
é
y
ra
—
kél é
—
.
n s as a - n i
mi né k
’
’
bl a k én é
a
.
al l
ère n t en
h
a
n
t
p
k
’
f
n
n én i
n s as a - n i
’
a n a
bn
n én i
O y
.
sar a
ta s an m n ba bé s aga
k or a
k i ha l o l a d i a
-
’
-
-
a
’
a
an
l a Un
.
ko n sosa n i m a i yé M on ké
n n bé Zn n n yér é ou b i fd
bi n n k i bl a tn s an m a r n
’
—
’
—
,
’
on n l n n n
an n
mi
-
k i
i
ﬂ
’
n
’
le
s e ul
dern i e r
m èr e
e t sa
al o r s u n
tr o u v a i t
t o ut p r è s d e s
.
Il
n
r
a
d
g
a n i m au x,
’
m oq ué d e
ha
n o us al l o n s
es
’
h ai
u
e
q
la
N
dél i
ou
s as a n i
-
,
n
’
—
y
a
k as an ,
mn r n
—
n
’
-
na
â
f
f
n
bn
n — ou n
’
-
n ous
t e tu e r
V
—
u
e x tu
.
a bn
ni
s i sa
a
’
—
n én é
-
.
6n i
‘
-
-
na
na
u
i
q
to us ,
j
a u o ur
n o us
te
j
en
te
u
e
n
u
s
o
q
e ti o n s
ou
dan s
l O Sé 8
‘
Le l i è v r e d i t
an
l
é
n
b
t
a
s
a
o
u
y
’
’
’
n a y é n bl n n k a
‘
mi
kâ
’
ko
’
fe u
.
t
d
’
se
c h a u ffai e n t l e s m ai n s
Tu
Il s di r e n t a u l i è v r e
m e tti o n s d an s l e fe u ,
’
‘
se
-
na
Ce
.
f l él é
.
è
r
e
p
so n
v a i n , sa u
’
b oi r e , p r i t l e l i è v r e
m i t h o rs d u p u i t s
i nj u r i è r e n t l e l i è v r e ,
Il s
,
b r ou s s e
la
de
a n i m a ux
et
O u yé
.
La b i c h e gr i s e r e v i n t
r
l
T
i
e
l
e
m
e
n
t
ous
a
l es
p
vi n t
’
l
s
l
u
e
s
e
t
i
t
s
d
e
p
p
(
e un e s
v o us
fai te s l e p o u r l a
d e v o s p èr e s e t de
’
m
e
,
p
m o ur
v os
Je
-
m è r e s , m e tte z m o i d a n s
-
l e feu
m en t
Si
la
d an s
fr o i d
.
me
.
m e m e tte z
ce
r ud e
r o s ée ,
tue r a i m m édi ate
v o us
TEXTE S DI V ER S
On l
’
i
ﬂ
a
’
n
k om i
na
-
Il s l e
.
r o s ée
on l i
A
la k
-
’
féré ka f
—
a
ou
a:
ou
ko n n ga s aga
o ma , h a k i i
a
l
é
h
y
-
—
n
touga M
bê y
’
a
n
é
y
ou
-
n
’
tn n
n
’
,
a ou
-
d an k o n éé n k om i
,
-
tj i
—
’
k or a yé
l a n i yé
dén
a
n
g
—
’
Il
k l o ﬂn fér é
n
tâ l én
—
na
é
d
ﬂ
-
2 77
b r o us se ,
L h yè n e
S o ur o ukou ka n sas a n i
’
m n : n d oy a n sas n n i té
‘
to a n ka zâ d i éq n é m i n é
’
—
ani
v o us
Vo us
di t
m aux d e l a
ê te s d e s
s e ts
.
d e s i gn o ran ts e t d es i m b é
c i l e s v o u s s a v e z t ou s q u e
e su i s u n
v i ei l
r o s ée ,
d e v an t
.
s e o ua
ore i l l e s e t
l es
d es
c
l ev a ,
a u tr e s ,
la
V
d an s l a
è
.
se
d e ux
j
’
j
et r e n t
me
v os
u
x
e
y
l e l i è v re
et
L h y è n e di t
M
,
t
e
i
t
p
on
v e u x — tu
u
e
q
.
.
’
’
f
de
v oi l à
r
a
t
i
p
en an t
l i è vr e
au
fr è r e l i è v r e ,
al l i on s
n ou s
d e s p o i ss o n s ?
l i èv r e di t
N
n
r
e
d
r
e
p
N
s as a — n i
’
ko
:
k ar o
nï,
l i tâ d i égn é
’
n na
d i égn é
s o ur ou k o u , n é
m i n é,
d an n
N
’
n
’
ka
Le
r
a
n
d
g
rai
fr è r e h y è n e
a
s
p
p
êch er ,
,
j
s as a n i
-
tâ
-
r
’
si ra
i da
l a k i yér é ké son yé
’
‘
Le l i è v r e
s ur
.
la
com m e
S ou r ou k o u d aeyn é s éyn i
ti gn i n a ta l i n s as n n son
kél é d a l é yé s i r n k a n
’
'
—
-
.
d i éq n é
i
.
c o u c h er
’
e t s a r r a n ge a
i l é ta i t m o r t
v e nan t a v e
.
c
son
d e p o i ss o n , t r o uv a
c a d a v r e d e l i è v r e gi s an t
i
r
a
n
e
p
un
su r
Sou r oukou ka
s
L h yè n e
’
a l l a se
r oute
’
e u
’
m ai s j e
m a n ge r a i d u p o i s son
.
on ,
la
r o u te
.
L hyè n e d i t
’
Si l
’
on
TE X TES DI VE R S
k él é
i
n
g
lé
ni
’
n sasn n
son
b l a gno i n na ,
’
légu é s égn i ka ﬁs n n aas a n
> n kél én yé A l i d ani tâ
a a yé hél é an ér é yé tan n
’
’
k a t a s é n Sosn n n a n i
'
n ai — n i
-
—
.
,
c o m p a re
o
i
s
n
so
p
sé
A
: ni n
lé
’
li
nnn i n n n
mn ,
0
’
n sos n n son n an i
ka fn r a di égn é séyn i k a n
’
n a saga
—
bn d an n
,
.
.
El l e m a r ch a
r e t r o uv a u n
A
s ign i
—
tri - r n ,
a
mn
sar a a no— n a
i
a
g ,
’
saba
’
n
-
ka
ago
sa
n
ta
s ui te
q
j
us
u
’
à
.
t
r
i
u
a
q
au
è me
di t
Si
l
r
r
i
v
s
r
t
è
e
e
d
l
e
u
e
a
e
n
s
s
j p
q
e t l e s j oi n s au p a n i e r d e
l
i
m
t
è
v
r
e
o
r
),
(
el l e
m an ge r ai b ea u
j
d e Vi an de
e
Ell e
.
so n
o
s
a
p
i
r,
a
n
e
p
d i san t q u e l l e v a p r en d r e ,
l e s tr oi S l i è v r e s m or ts
E l l e a l l a ( m ai s) n e tro uv a
au c un d e s l i è v r e s m or ts à
sa p l a c e ; p e n d an t l e t e m p s
’
.
’
'
n s asnn s on
sn —n i —k n
’
’
a s ar a n sas a - n i
y
d i égn é ségn i ta ka td
a
k
et
eu
a utr e
e l i è v re s
r r i v ée
c oup
A l i n ka séyn i
’
td n aas a n son
un
p
v r e)
l
i
è
(
de
a i n si
s
o
r
o
n
s
p
’
l i èv r e
un
m o r t, l e p a n i e r d e p o i s so n
’
e st p l u s q u u n l i è v r e ni o rt
u
r
a
t
q
-
c
‘
et
—
av e
de
r
m
a
e
p
un
.
,
.
,
’
n a
u el l e
q
étai t
’
.
ar r i è r è ,
r e to ur n ée
l e l i è vre
a v ai t
p
en
ri s
l e p an i e r de p o i s s o n e t
’
l av ai t e m p o rté c h e z l ui
‘
.
èn e
dan n ,
a
ma
’
n sasnn
’
n a
m an ge
m
d e p o i s son n i v i an d e
de l i è v re
.
“
TEXTES DIV ER S
VI
B
a
-
k ar a
—
L h yè n e
’
.
ba
ni
—
bi n d an n
San r an k o n yé ba kar o n i
é
r
n
b
n
l
a
n
k
a
o
n
i
b
a
i
l
k
a
a
g
do n ﬂo an a fé
.
-
—
,
.
S ou r ou ko u l i bn k ara n i l a
ka s én m a B a k om n i k a
—
-
—
.
s ou r ouko u, a
kar a
bo l o
é
y
ﬂ m de o i
‘
,
n é s én
té
’
'
o
bal o
.
ni
l e b o u c se
B
n
[
sar a
i l
’
a
kar a
—
bl a k a
ka
ni
n é s én
tri l é
-
—
nala
-
ma
’
tan m b i bol o ,
—
ﬂo i r i
i
k
ar
a
ﬂ
m iné
né
sa u v a
t
i
a
f
(
tr o u
r
a
p
un
d
’
c ei n te d
d
’
en
’
,
e t e n tra
m ur
au
u n v i l l age o u
u
r ti e r )
a
q
un
.
L h y è n e p r i t l e b o u c p ar
l a p a tt e d e d e r r i è r e Le
bo uc d i t
G ra n d fr è r e
’
.
h yè n e ,
c el a
i
u
q
c
‘
0U
’
’
a
s
p
m on
e n tr e
te s
n e st
e st
le
est
bo i s d u
.
L h y è n e l âc h e l a p atte
’
d u b ou c
.
.
L h y è n e c h a ssa l e b o uc
tl
—
al l a
et
’
m ai n s ,
-
s o r ti t
m a n ge r d e l h e r b e
i
ed
p
S ou r o uk ou l i ba kar o
sén bla k a fl o i r i m i n é
.
’
—
—
-
Le b o u c
ka td
ra
l e b o uc
et
et
r
i
p
t l e b oi s
Le b o u c ( l ui ) di t
s ot
!
c
’
est
Vi e ux
i
e
d
u
i
p
q
’
m a i n , tu l a s
m on
étai t d a n s ta
l â c h é p o ur p r e n d r e l e b o i s
m e v o il à p ar ti
’
.
.
Les q u a tr e c o n te s p r é c éd e n ts n o n t p a s d e m o r al i té
’
r ée l l e , m a i s i l s p ou r r o n t se r v i r d e x e r c i c e a u l e c te u r
La p l us gr an d e p ar ti e d e s c o n te s b a m b a r a m e tte n t
Le l e c te ur a p u v o i r q u e l e
e n s cè n e d e s an i ma u x
’
.
‘
.
to uj o u r s p a ss é p o u r l e p l u s r usé d e s a n i m aux
’
c on tr e , s o n c am a rad e l h yè n e a to uj o ur s p as s é
l i è vr e
P ar
a
.
.
2 80
TEXTES DI V ER S
ê tr e l e p l u s
u
o
j r s t ro m p é
s ot e t
o
u
r
p
l e p l us gou r m a n d ,
e t e st
to u
.
Le s B am b ar a e x p r i m e n t d ai l l e ur s l e s m ê me s op i
n i o n s s u r l e s d i ffér e n te s r a c e s
r
nt
t
u
l
s
n
u
e
i
e
e
o
q
Le M al i n k é e st so t d i s e n t i l s
Le P e ul e s t tr è s r us é tr è s i m p o r t un e x c e l l e n t
’
-
,
,
a
s
t
e
r
u
p
et
c on n u
M d yé F l n
O n a P e ul
c
d on ,
Et
’
en
F ln
P e ul
à
.
m i s i ba
e
y
e st
u
f
bou se
bœ
l e d e sso u s
fr a i s
e st- à
n
e
e
s
p
a
—
kén é d a
C
a i l l e urs u n
so n
eu a
-
d on
na n
d euxi è m e
ffai r e à
u n aut re
un
P eu l
c on n a îtr e
l
’
eul ,
on se
.
c or e
d ian kor al a
’
ta
tu p a s
à d i r e q u e , si l o n
’
r
r
d
f
a
e
a
d
v
i
f
i
r
a
r
o
a
a
e
g
e st
fi n
’
i
c o n n u,
—
—
D
tr a h i s o n
sa
di t
r
o
v
r
e
e
b
p
’
r
o
u
p
’
—
e st
k én é
é
y
kan n n l n
fr aîc h e
e st :
l e d e s su s
d i n lé,
se c
-
.
d i r e q u e l e P e ul
ne
m o n tre p as
ce
q
u
’
il
.
Le Sar a k ol é
e st v an tar d ,
r e ux ,
u
e
p
m ai s
co m m er
n
t
a
ç
Le K ago r o
Le W o l o f
e st
tr è s
c ri a r d
tr o p
e st
,
m ai s
a
o r gue i l l e u x
p o u r u n B l an c
Le v r a i D i o u l a n e tr o m p e
bon
et
c œ ur
v e ut
se
fa i r e
a
s
se
r
p
i l p r ét e n d q u
m i l l e c a ur i e s
ce ,
Le M
Le M
a ur e e s t
’
un
c aur i e
m e n te u r
i l l i c i te
dan s
fa i t
c om m er
r dr e
e
e
n
t
c
p
s on
rd
l
l
i
a
p
c o m m e un e fe m m e à c e l u i q ui l u i
i l r é v è l e s o n s e c r e t e t l u i d on n e d e s
a r a b o u t e st
d on n e d e s b i e n s ,
tal i s m
an s
et
j
a m ai s
TEXTES DI V ERS
Le Sén o utb
l e p l us d i s c r e t ,
c
e st
-
à di re q u I l
—
ne
i l p e n se à p e r so n n e
’
Le G r i o t e s t l e p e r tu r b a te ur d u p a y s , c ar , l o r sq u i l
d o m i n e u n c h e f av e c sa l a n gue , i l l ui fa i t c o m m e tt r e
r év
èl e
e st
’
ce
u
q
’
’
to u te s l e s
op p r e ss i o n s
i
s
s
b
o
l
e
s
p

PetitDictionnaireFrancaisBambaraEtBambaraFrancais 10731718

Produits

Assistance

PetitDictionnaireFrancaisBambaraEtBambaraFrancais 10731718

Ajouter ce document à la (aux) collections

Ajouter ce document à enregistré

Suggérez-nous comment améliorer StudyLib