Fivoarampiainana-ao-aminny-Baiboly

P. Jean Pascal ANDRIANTSOAVINA
1
FIVOARAM-PIAINANA
“ Que le monde progresse tant qu'il veut, que toutes les branches des connaissances
humaines se développent au plus haut degré, rien ne remplace la Bible, base de toute
éducation” Goethe, écrivain.
Maro ireo fomba fiteny malagasy ahatsapana fa tsy nihanona amin’izay zavamisy ny
Ntaolo fa niezaka mba hanana fiainana tsaratsara kokoa hatrany. Hoy indrindra izy “ny adala
no toa an-drainy”. Mafy ary tsy mety izany hoe efa mba nivoatra ka hidina sy handrorona
indray ka hoy izy “tsy mety raha nasondrotra ho rahona ka hidina ho ranonando indray” na
“efa nitraka ho tandroka ka hitsotsorika ho rambony indray” satria “lanja miakatra ny
fiainana” ary “aleo joko miha-solanga toy izay solanga miha-joko”. Raha ireo ary no efa
fomba fisainan’ny Ntaolo fahizany, maninona no mbola mikorosy fahana ihany ny fiainan’ny
olona amin’ny lafiny rehetra ankehitriny? Nahoana no mbola toy izao hatrany no toerana misy
ity firenentsika ity: fahantrana lalina, habadoana, herisetra isan-karazany...? Iza no homena
tsiny? Andriamanitra ve? Hoy ny Ntaolo hoe “Zanahary tsy mitahy mandry” satria
nomen’Andriamanitra antsika ny fitaovana rehetra ilaina hivoarana: saina, hery, fanahy... fa
anjarantsika no mampiasa azy araky ny tokony ho izy. Hoy ny ohabolana arabo hoe “Dieu
nous donne des mains, mais il ne bâtit pas le pont”.
Raha ny fomba fijerin’i Abraham Maslow
1
dia manana filàna fototra dimy ny olona
mba tena hivelatra amin’ny maha-olona azy manontolo:
5. Besoin d’accomplissement de soi:
4. Besoins d’estime
(confiance et respect de soi, reconnaisance et appréciation des autres)
3. Besoins d’appartenance et d’amour: besoin d’aimer et d’être aimé
(affection des autres)
2. Besoins de sécurité
(environnement stable et prévisible, sans axiété ni crise)
1. Besoins physiologiques
(faim, soif, respiration, someil, élimination)
Amin’ireo anefa na dia iretsy fototra roa voalohany aza tsy mbola tanteraka akory eto
amintsika (tsy ampy sakafo ny olona, tsy misy trano azo antoka sy filaminana fa mitaitain-
dava toy ny sobakaka abodiriana) nefa dia ireo no lazain’ny Sir 29, 21 hoe tena filàna fototra
amin’ny fiainana “ny filàna fototra amin’ny fiainana dia ny rano sy mofo ary fitafiana
mbamina trano anankiray hialofana”.
Inona ary no tokony hatao mba hisian’ny fivoarampiainana marina? Ho jerentsika
etoana izay voalazan’ny Soratra Masina mahasahana io fivoarampiainana io.
1. Fanabeazana: fototry ny fivoarampiainana
2. Salômona, môdely amin’ny fivoarampiainana
3. Ny fivoarampivelomana
1
Père de l’approche humaniste. Teraka ny 01 Avril 1908 tao New York ary maty ny taona 1970

P. Jean Pascal ANDRIANTSOAVINA
2
4. Fivoarana ara-panahy
5. Tsy mitomany randrana manendrika ny hafa.
1. Fanabeazana: fototry ny fivoarampiainana
Alohan’ny hijerentsika izay voalazan’ny Soratra Masina dia inona moa ny fanabeazana?
Ny fanabeazana dia mahasahana ny fivelaran’ny maha-olona manontolo ny tsirairay ka
mikendry ny mba hananany fahafahana sy fahaizana ary fahombiazana (capacité) eo amin’ny
ara-batana, ara-haitao sy teknika, ara-tsaina sy ara-panahy. Fototra eo amin’ny fivoaran’ny
maha-olona manontolo noho izany izy satria mampivelatra ny lafiny ara-tsaina sy fahaizana,
ny fitondran-tena, ny ara-panahy ary ny ara-batana.
Ny fanabeazana dia natao hampitàna:
- fahalalana sy fahaizana mba handrafetana ny ho avy,
fa indrindra,
- fampitàna fomba fiaina sy fomba fisaina eo amin’ny fiarahamonina [à transmettre un
état d’âme (inquiétude morale sur la conduite à tenir)]
2
.
Noho izany dieny mbola kely dia tsy maintsy ahitsy ny zaza : “ N’oublions pas que la
première éducation consiste en un dressage”
3
. Ary hoy ny Ntaolo, sady mbola hamafisin’ny
Bokin’ny Ohabolana, hoe « zaza tiana tsy hitsitsiana rantsan-kazo » cf. vakiana daholo Oh
29, 15; 13, 24; 23, 13. Tsy maintsy bedesina sy ahitsy raha manao adalana ny zaza. Ny antony
dia mba hametrahana refleksa ao amin’ny ankizy ka ahalalany ny tokony ataony manoloana
toe-javatra iray cf. Oh 22, 15 ; Sir 30, 11 (“L’éducation consiste à imposer certains réflèxes à
l’enfant” hoy ihany i Pierre Daco).
Ny tanjona dia ho olombanona mivelatra amin’ny lafiny maha-olona manontolo sady
matahotra an’Andriamanitra. Noho izany eo amin’ny sehatra fanabeazana dia tsara miverina
amin’ny fototra (Soratra Masina sy ny maha-malagasy) fa tsy manaraka be fahatany izay
rivotra mitsoka ankehitriny. Ny raiamandreny sy mpanabe no ohatra voalohany amin’izany
ka sady tokony hi-be tena no mila fanabeazana ihany koa fa tsy izay zavatra efa niainanao
fahiny ihany no mbola hiainan’ireo zanakao rahatrizay fa mila fivoarana (ohatra: raha CEPE
ny fahaizanao fahiny ary niompy omby 2 sy kisoa kely dia nahavelona, efa tsy izay intsony no
tokony hatao amin’ireo zanaka ireo fa tsy ahavelona azy intsony izany izao).
Ahoana ary no lazain’ny Soratra Masina mikasika izay fanabeazana izay?
Oh 1, 1-2 : Ohabolan’i Salomona, zanak’i Davida, mpanjaka’Israely. Mba ahalalana ny
fahendrena sy fahaizana ary hahafantarana ny lahateny misy saina.
2
cf. Pierre DACO, Les prodigieuses victoires de la psychologie moderne, les éditions Gérard & C°, Verviers
(Belgique), 1960, p. 15
3
cf. Pierre DACO, Les prodigieuses victoires de la psychologie moderne, les éditions Gérard & C°, Verviers
(Belgique), 1960, p.15

P. Jean Pascal ANDRIANTSOAVINA
3
Fahiny dia amin’ny alalan’ny ohabolana no anabeazana ny olona ary na teo amintsika
ihany koa aza dia toy izany. Eto dia voalaza fa mba ahalàlana ny fahendrena sy ny fahaizana
no anton’ny fanabeazana (izay amin’ny alàlan’ny ohabolana moa fahizany) :
Inona ary no tiana ho lazaina amin’ireo : fahendrena, fahaizana ireo?
- Fahendrena (sagesse): Hokmâ amin’ny teny hebrio
Ny atao hoe fahendrena amin’ny Soratra Masina dia mahasahana zavatra maro:
 fahaiza-manao « savoir faire ». Tsy mbola miresaka fitondran-tena izy amin’io
fa resaka fahalalana sy hakingana ary fahaiza-manao (cf. Ex 35, 25 vehivavy
manam-pahaizana izany hoe kinga; Jr 10, 9 spécialiste). Beazina ho havanana
amin’ny zavatra atao.
 fahakingana eo am-panaovana asa iray (cf. 1R 7, 14 ; Is 10, 13).
 Ny olon-kendry eo amin’ny fotondram-bahoaka dia ireo mpitondra izay afaka
manao zava-dehibe ho an’ny vahoaka (cf. Is 29, 14), ny mpanjaka mahay
mitondra vahoaka (1R 3, 12 Salômôna) ;
 Manana fahendrena ihany koa izay olona mahay mitondran-tena amin’ny
fotoana maha-mety azy “est sage aussi la personne avisée qui sait se
comporter au moment juste”. Izany hoe mahay mandanjalanja ny atao. Satria
samy manana ny fotoanany ny zavatra rehetra (cf. Qo 3, 1-8).
Raha ireo no jerena dia adidin’ny mpanabe ny mamolavola ireo ankizy sy tanora mba
hanana fahalalana sy fahaiza-manao, hahay hitondra-tena mendrika sy ahalala fomba ary
mahay miaina. Olon-kendry izay mahay miaina, havanana na amin’ny atao na amin’ny teny.
Ary ny tena ahitana taratra ireo ankoatra ny fampianarana dia ny môdely homen’ny mpanabe
ka tsapan’ny ankizy. Noho izany dia ny raiamandreny mihitsy aloha no mila fanabeazana
voalohany. Satria ny fahendrena dia azo vokatry ny fandinihana ny zava-misy sy ny traikefa
ary iny no maharitra sy mitoetra ao amin’ny tanora sy ny ankizy arak’ilay fiteny hoe “ny teny
manaitra fa ny atao maha-sarika” ka izay no ilaina ohatra tsara avy amin’ny raimandreny ka
ilaina ny fanabeazana azy ireo (cf. vakiana daholo ireto Oh 24, 32-34 eto dia mahatsapa ny
zatovo fa raha kamo dia hiditra ny fahantrana sy ny mosary; 22, 29 eto indray dia fantany fa
izay havanana dia hanana asa tsara ihany koa ; 23, 20-21 ny filibàna dia mitondra fahantrana ;
29, 20 maneho fahaiza mitondra tena izay miteraka fahatokisana “raha mahita olona
haingam-bava ianao dia ny adala no misy antenaina noho izy” ; 26, 12 “raha mahita olona
manao ho hendry ianao dia ny adala no misy antenaina kokoa noho izy” ireo rehetra ireo
dia traikefa hita ka hakana lesona).
 Ny fahendrena ihany koa dia sady mahakasika ny fitondran-tena (moraly) no
mahasahana ihany koa ny fiainam-pinoana. Noho izany dia olonkendry izay
matahotra an’Andriamanitra (Oh 1, 7 ; 15, 33). Ny zava-misy mantsy
ankehitriny dia mitady ho foana ilay fahendren’ny Ntaolo hoe “aza ny
lohasaha mangina no jerena fa Andriamanitra ao an-tampon’ny loha” satria
ny mamaritra ny fitondran-tenan’ny olona amin’izao andro izao hoy ny Pape

P. Jean Pascal ANDRIANTSOAVINA
4
Benoit 16 ao amin’ny “Le sel de la terre” dia ny fijerin’ny manodidina, koa
rehefa tsy misy mahita dia afaka manao izay tiana (Rajao: ataovy amin’ilay tsy
hitan’ny olona; itako io fa ianao no tsy hitako [police/sens unique]).
Mahakasika izay dia hoy ny Bokin’ny Sir 23, 19 “Ny mason’ny olombelona no
atahorany; tsy fantany fa ny mason’ny Tompo mamirapiratra in-arivo hoatry
ny masoandro ka voajeriny avokoa ny toetran’ny olombelona ary tazany
hatrany amin’ny toerana faran’izay miafina.”. Andriamanitra no Hendry
voalohany (Jr 10, 12 ; Ps 104, 24 ; Pr 3, 19), ary Izy no manome fahendrena ny
olona (Ex 28, 3) koa tokony angatahina ny fahendrena (cf. Fah 9).
- Fahaizana : mûsär amin’ny teny hebrio. Misy heviny roa io teny :
 ny heviny voalohany dia hoe manasazy na manitsy (fomba fanabeazana fahiny
izany. manasazy cf. Pr 13, 24 ; 22,15 ; 23, 13. manitsy na mananatra, Pr
3,11 ; 5,12 ; 6, 23). Ny fanitsiana sy ny fananarana na koa ny fanasaziana dia
zavatra ataon’ny lehibe amin’ny olom-peheziny, ny raimandreny amin’ny
zanany, ny mpampiantra amin’ny mpianatra koa raha io no mifototra dia
mifototra ny tany). Zava-mahamenatra raha ny zanaka indray no lasa
mananatra ny raimandreny na ny mpianatra no mananatra ny mpampianatra.
 ny heviny faha-roa dia hoe mampianatra sy manabe ' (cf. Pr 4, 1.13 ; 8,10)
ary koa manoro Pr 1, 8 noho izany dia ny hoe fanabeazana no heviny.
Noho izany ny fanabeazana dia tsy mahasahana ny fahaizana sy fahalalana fotsiny
ihany. Zavatra tena tsy azo atao ambanin-javatra ireo saingy tsy azo atao ankilabao ihany
koa ny mahakasika ny fitondran-tena sy ny fiainam-pinoana. Ny famaizana sy ny
fanitsiana ireo izay tsy mandeha araka ny tokony ho izy no atoron’ny Soratra Masina. Ary
ny fanoroana azy ireo ny tokony ho ataony. Izay no fanabeazana. Izany no amafisin’ilay
psychologue Pierre DACO hoe “ny fanabeazana dia tsy fampitana fahalalana fotsiny fa
fampitana fomba fiaina sy fomba fisaina ihany koa”. Mahasahana ny fandrafetana ny
maha-olona manontolo izy ka ahafahan’ny tsirairay mivoatra amin’ny lafim-piainana
rehetra. Izany no mahatonga antsika hilaza fa fototry ny fivoaram-pianana ny
famabeazana. Izy no mahatonga ny olona hanana fahaiza-manao hiatrehiny ny
fivelomany, izy no mamolavola ny saina hiatrika ny fiainana, mbola izy ihany koa no
ahaizana mitsinjo ny vatana ho mendrika ny maha-olona. Ary hitantsika teo fa ny olon-
kendry izany dia izay olona mivelatra sy mivoatra amin’ny lafiny maha-olona manontolo
izany hoe mivoatra amin’ny lafim-piainana rehetra.
Raha ireo rehetra ireo no jerena dia misy môdely lazain’ny Soratra Masina ny amin’izany.
2. Salômona, môdely amin’ny fivoarampiainana
Tsy voafaritry ny fanànana fotsiny ny olona mivoatra. Misy ireo tena manana saingy tsy
mahay mampiasa izany mba haha-mety ny fiainany hifanaraka amin’ny tena maha-olona (oh:
manankarena be manana omby maro sy vary amin’ny sopitra betsaka saingy miara-matory
amin’ny biby fiompiny satria tsy manao trano hitoerana, tsy mampianatra zanaka, zara raha

P. Jean Pascal ANDRIANTSOAVINA
5
mahafoy hisakafoanana sy hitafiana fa dia hafaliana ho azy fotsiny ny mahita ny hamaron’ny
ombiny na ny zavatra hananany). Ny fivoarampiainana dia mahakasika ny maha olona
manontolo ka mahasahana ny lafiny ara-teknika i.e ny fampiasana ireo fitaovana manamora
ny fiainana an-davan’andro, ara-tsaina, ara-piaraha-monina sy fitondran-tena (afaka miara-
miaina amin’ny olona sy mahay manaja tena), ara-pinoana. Tsikaritra hatramin’ny fomba
fanao rehefa misakafo sy ny fikojakojana ny tena eo an’ivon’ny fiaraha-monina aza ny
fivoarana. I Salomôna no voalaza fa nahafehy ireo rehetra ireo ao amin’ny Soratra Masina ary
izy no ho raisintsika ho ohatra eto.
Nikoizan’ilay mpanjakavavin’ny Seba ny fahendrena sy ny fomba fiainan’i Salomona
izay niavaka tamin’ny mpanjaka hafa rehetra na ny momba ny tenany na ny fahendreny (cf.
1Manj 10, 6). Ahoana ary no fisehon’izay fahendreny izay amin’ny fiainany an-davan’andro?
2 Tan 9, 2-4 sy 1Mp 10, 4-7:
- 2 Tan 9, 2 sy 1Mp 10, 3 : fahendrena hita taratra amin’ny teny avoaka sy ny
adihevitra atao: “voavaliny avokoa ny fanontaniana rehetra...”. [azo hitarina hoe
tsy miteniteny foana fa voalanjalanja, mahafehy ny vavaka avoaka i.e mahay
miaina]
- 2 Tan 9, 3-4 sy 1Mp 10, 4-5 [vakiana]: fahendrena hita taratra amin’ny trano
honenana, ny sakafo, ny tranon’ny mpanompony, ny trano sy ny fitafin’ny mpiasa,
ny mpandroso sakafo sy ny fitafin’ireo, ny fivavaka (ny Sorona dorana
manontolo). Raha atao amin’ny teny hafa dia hoe ny fiainana maha-olona
manontolo dia mendrika: trano voarafitra tsara sy afaka miaro anao sy ny
ankohonana (na amin’ny hafanana na ny hatsiaka na ny rano) sady madio sy
milamina, sakafo madio, ny fitafy madio sy mendrika fa tsy voretra na rerarera
(débraillé). Ary ny fifandraisana amin’Andriamanitra dia tsy atao ambinambiny fa
voatokana mihitsy koa. Ireo rehetra ireo dia tsapa fa mendrika.
- 1R 10, 23.24 dia hita ho nihoatra ny olona rehetra i Salomona amin’ny fahendrena
sy ny harena. Ary maniry ny hiaino azy ny olona rehetra. Tsapa amin’ireo fa
mivoatra sy miavaka amin’ny lafim-piainana rehetra i Salômôna raha oharina
amin’ny mpanjaka toa azy. Manana ny ampy sy mendrika amin’ny toerana misy
azy ary manana fahendrena mifanaraka amin’izany. Toy izany no andrasana
amintsika. Ary mamerina ny hasina ho an’ny tena sy ny fianakaviana izany (cf. Sir
22, 7 “Ny zaza manana ny ampy sady maneho toetr’olombanona dia
mampanadino ny hambanian-tsarangan’ny Ray aman-dReniny”). Raha io
voalazan’ny Bokin’ny Ben Sira io dia mampisy fivoarana eo amin’ny maha-izy ny
tena sy mampiakatra ny hajan’ny fianakaviana ny fivoarana ara-piveloana sy ny
fivoarana ara-pitondran-tena, ny ara-moraly sy ny ara-pivavahana. Izany hoe tsy
misy natao hitoetra ho ambany fa ny olona rehetra no natokana ho amin’ny
fivoarana ka hanana ny maha-izy azy.
Rehefa mivoatra amin’ny lafimpiainana rehetra ny olona dia afaka misokatra mijery
ny hafa ary mahatsapa tena ho tompon’andraikitra ihany koa amin’ny hafa ka mety ho foana
ilay toe-tsaina tsy mijery afa-tsy ny ho an’ny tena ihany ka tsy mahita ny hirifirin’ny hafa