Octobre 2014- La Guerre froide n`est pas terminée

publicité
LaGuerrefroiden’estpasterminée
NoussommesrentrésdepuislachutedumurdeBerlindansuneèredefortesturbulences.
AcontrariodesproposdeFrancisFukuyamaquiprédisaitla«findel’histoire»,nousassistonsàun
retouràvitessegrandVdel’Histoire,ouàtoutlemoinsàunevraiehistoire,ausensclassiquedu
terme.
AprèslachutedumurdeBerlin,lesEtats-Unisn’ontpluseud’ennemiàleurhauteur,ilsélargirent
doncl’empire;maisensuiteilsont,dansunmondeendéséquilibre,oùlesrapportsdeforcese
reconfigurentconstamment,rencontrédesrésistancesdeplusieurstypes:
-
-
Economiques:lemodèledesBRICSreprésenteuncontre-modèleaucapitalismelibéral.
Politiques:les«Roguestates»(Etats-voyousselonlaterminologiedudépartementd’Etat
étasunien)sontenfaitdesmodèlessocialisantsquirejettentlesystèmelibéral(Vénézuela,
Cuba,Corée)etencelailsgênentlapolitiqueétrangèreétasunienne.
Stratégiques:laRussie(Crimée),laChine(encaisse-or)oul’Inde(satellites)opposentune
résistancemultiformeàl’empireaméricain.
Danscetteperspective,l’empires’emballe,etcommeunemachinefollequitournedanslevide,crée
sespropresennemis.Dansunpremiertemps,l’existencedecesennemispermetdejustifierson
«limes»,pourensuiteessayerderésorberpardesbombardementsaériens,directementouen
faisantappelàdesarméessupplétives,lemalqu’elleaelle-mêmecréé(BenjaminBarber).Celaaété
lecasavecleterrorismeislamiste(AlQaïdaetmaintenantl’EtatIslamique),lesprésidentsqualifiés
dedictateurs(Milosevic,SaddamHussein,Khaddafi)etmaintenantlespeuplesenlutte(Palestiniens).
Celaamènepartoutdesconflitsdeplusieurstypesetàplusieurséchelles,maistousplusoumoins
directementissusdecedéséquilibredesrelationsinternationalesetdecesentimentdesdirigeants
étasuniensdedominerlemonde.Lerésultatesthistoriquementdramatique:en2014,plusde65
payssur193sontenguerre.Lorsquel’onregardeleplanisphère,forceestdeconstaterquedes
régionsentièressontenconflit:enAfriquedunord,duMalijusqu’àlaCornedel’Afrique;au
Moyen-Orientdel’Egyptejusqu’àl’Irak;enEurasiedel’Ukrainejusqu’àl’Afghanistan.Partoutoù
l’empiredoitdéfendresesintérêts,lapolitiqueduchaos(NoamChomsky)amènedespaysentiersà
laguerreetlesentraînedanslamisère.
Danscettenouvelleconfigurationmondiale,lesfrontièreshéritéesdelaGuerrefroiderestentdes
plaiesouvertes,noncicatrisées,maintenantvifslesconflitsentousgenres.
Commel’asiclairementaffirméen1995uncertainZbigniewBrzezinski,lesdeuxprincipaux
empêcheursdedominerlemondeenrondsontlaChineetlaRussie:lecœurdelabataillesesitue
doncenEurasie,làoùdepuislanaissancedelagéopolitiquel’hinterlandrusse,avecsesressources
colossales,aiguïselesappétitsdespuissancesanglo-saxonnes.
LesEtats-Unistentent,ensoutenantl’irrédentismeouïgourouenagitantlechiffonrougeàpropos
duTibet,dedéstabiliserlaChine;làencoreleGrandJeu,définiauXIX°parlesBritanniquesetquise
poursuitaujourd’huiaveclesEtats-Unis,estaxésurl’appropriationdesressources(eauduTibet,
hydrocarburesdeshautsplateauxdel’ouestchinois)etlecontrôledecertainspointscapitaux
terrestres(Himalaya)etmaritimes(Océanindien,merdeChine).MaislaChine,fortdesescréances
conséquentesettoutàsareconversionaucapitalisme,défendsespositions(contrôleduCollierde
perles)etrentredansdesalliancesstratégiquesavecd’autresGrands(OrganisationdelaConférence
deShanghaï).
RestedonclaRussie;lerêvedesnéos-conservateursétatsuniensdepuisunquartdesiècle,
clairementcartographiéparlesus-nomméBrzezinski,estbiendesectionnerlaRussieentrois,avec
unepartiecentralecœurterritorialdelaRussiehistorique-cen’estpasunhasardsilelieuregorge
deressourcesdusoletdusous-sol.DanscettevisiontrèsliéeàlafinduXX°siècle,lesdirigeantsdes
Etats-Uniss’obstinentàsoutenir,parl’entremisedefondationscommel’OpenSocietyInstitutede
GyörgySorosouleNationalEndowmentforDemocracy,lesmouvementsdroitsdel’hommistes,
quitteàformerleursjeunesdirigeantsàl’étranger-lemouvementlibéralserbeOtporentraînéen
HongrieparUSAid.Parfois,lorsquec’estnécessaire,lesEtats-Unisarmentlesmouvements
séparatistes(l’UCKauKosovo)oulesEtatsalliés(Géorgie).OnpeutdoncdirequelaligneCurzon
Est/OuestdatantdelafindelaSecondeguerremondiales’estdéplacéeplusàl’Est:deKaliningrad
auMonténégroenpassantparlaBiélorussieetl’Ukraine.Celatendàconfirmerquelesressortset
lesstratégiesdatantdelaguerrefroidesontencoreenactiondepartetd’autresdecettefrontière.
Pourtant,forceestdeconstaterqueleslignesdefractures,pourreprendreuneidéedesannées
1990malinterprétée,sonten2014pluscomplexesqu’ilnyparaît.Dansunmondeauxrelations
transversalesetauxfrontièreséclatées,lesdivisionsterritorialessontautantinternesàunensemble
géopolitiquequ’extérieuresàcelui-ci.
L’affaireukrainienneestsymptomatiquedeceGrandjeureconfiguréselonlesconceptsactuels.
Devantlaprisedepouvoirmuscléeducamplibéral,lesautoritésrussesontcompris,6ansaprèsla
mêmetentativeenGéorgie,qu’ilsavaientaffaireàunereprisedubonvieux«containment»,luimêmereprisdelathéoriedu«cordonsanitaire»desannées1920.C’estpourquoilesforces
militaires,soutenuesparlapopulationcivilerussophone,tiennentleurspositionscoûteque
coûte.Maiscequiestnavrantdanscettecriseukrainienneestleniveaudesoumissiondesautorités
européennesaudiktataméricain.Carcommentinterpréterautrementlessanctionséconomiques,
dictéesparledépartementd’EtatetappliquéessanssourcillerpardesnationscommelaFrance,
aprèsmêmelecessez-le-feudeseptembredernier?
Enfaitnousassistons,auxconfinsdudomineeurasiatiquedel’empireaméricain,àdes
reconfigurationsétonnantes.
-
L’accélérationdesmouvementsirrédentistesdanslesBalkans(Hongrois,Albanais)comme
enEuropeorientale(Abkhazes,Arméniens).Enreconnaissantdefactolaséparationdu
Kosovod’aveclaSerbieentempsdepaix,legouvernementétasunienaaccélérél’histoireet
redonnégoûtauxrégionalistesdetouspoils.L’Unioneuropéenneasuivilemouvementen
-
acceptant,contrairementauxprincipesdestabilitéfixésàlaConférencedeCopenhague,
despaysenvoiededésintégration!
Deslignesdefracturesentrereligionsmaisaussiàl’intérieurdesreligions:musulmansde
Serbie,orthodoxesd’Ukraine.
Créationdezonesgriseslàoùdesfrontièresstablesétaientrecherchées:Chypre,Kosovo,
Crimée,Kaliningrad.
EnfaitlesEtats-unisnecontrôlentplusleurempire.Maisenmaintenantunelogiqued’empire,ils
ontàlafoisaffaiblidesrégionsentièressurleurlimes(Ukraine),toutencréantdesmonstres
politiques(Etatislamiqueédifiantlecalifat,UCKformantlaGrandeAlbanie).
Ilsontréussiàaffaiblirl’Europedurablement.Maisl’effetboomerangdeleurscréationsdantesques
nerisquent-ilspasdeseretournercontreeux?
AlexisTROUDE
AcadémieInternationaledeGéopolitique
UniversitédeVersaillesStQuentin
Téléchargement